Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 4 apta buryn)
Qosh keldiń, tórlet Naýryzym!
Qosh keldiń, tórlet Naýryzym! (leksıa konsert)

Maqsaty:
Bilimdilik: oqýshylarǵa Ulystyń uly kúni týraly jáne dúnıejúzilik halyqtarynyń Naýryz merekesin toılaý týraly tolyq maǵlumat berý, halqymyzdyń salt - dástúrin, ádet - ǵurpyn úırete otyryp «Naýryz» qazaqtyń da ulttyq meıramy ekenin ashyp kórsetý.
Damytýshylyǵy: Óleń, maqal mátelder arqyly tildik qorlaryn damytý. Óz ultyna degen súıispenshiligin arttyrý.
Tárbıelik: ata - ana, oqýshy, ustaz jurtshylyq ókilderin biriktirý. Qazaq halqynyń salt dástúrin, tilin, ádet - ǵurpyn saqtaýǵa, qasterleýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: sahnanyń merekege saı bezendirilýi, ulttyq kıimder, slaıdtar. t. b
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: Psıhologıalyq daıyndyq.
1 - júrgizýshi: Qurmetti ustazdar, oqýshylar, ata - analar! Sizderdi Ulystyń uly kúni - Naýryz merekesimen shyn júrekten quttyqtaımyz! Búgingi bolǵaly otyrǵan 6 – synyp oqýshylarynyń «Qosh keldiń, tórlet áz Naýryzym!» atty leksıa - konsert sabaǵyna qosh keldińizder!
2 - júrgizýshi: Naýryz toıy tamasha
Naýryz toıy jańasha
Tabıǵatta tamasha
Tamyljyp tur jarasa
Naýryz toıy saltanat
Naýryz toıy marhabat
Ár júrekten án tarap
Shattanady shartarap.
1 - júrgizýshi: Naýryz toıyn jup jazbaı
Qoshemetpen qarsy alaıyq!
Dosqa qushaq ashaıyq
Óleń jyrǵa basaıyq,
Qazaqtyń bir salty dep,
Toıǵa shashý shashaıyq,
Naýryz kelse,
Qut kelgeni halaıyq!
Esik ashyp, shashý shashyp,
El bop qarsy alaıyq.
2 - júrgizýshi: Ýa, halaıyq, halaıyq,
Aq sandyqty ashaıyq.
Bul mereke bul toıdyń,
Jyr shashýyn shashaıyq.

Án: «Kóktem keldi» Oryndaıtyn Kıreeva Aıagýl qarsy alyńyzdar.

1 - júrgizýshi: Táýelsiz bıik halqymnyń
Jelbirep týy shalqysyn
Áz Naýryz kelip elime
Jer – Ana boıy balqysyn.
Jańǵyrar dástúr - saltymnyń
Kózdelsin bulaq jylǵasy
Qasterli meniń halqymnyń,
Mereke Naýryz – jyl basy! – deı kele endigi kezekte Naýryz merekesiniń shyǵý tarıhyna toqtalsaq.
2 - júrgizýshi: Naýryz – óte kóneden kele jatqan meıram. Naýryz parsy tilinde «Jańa kún» degendi bildiredi. Bul kúni dalany qydyr baba aralaıdy eken. Sondyqtan sol túndi «qydyr túni» dep ataǵan. Bul kúni barlyq ydys ataýlyny toltyryp qoıady. Óıtkeni yrys mol bolsyn dep tilegen.
1 - júrgiýshi: Bizge qazaq halqynyń Naýryz meıramyn toılaý dástúri málim, al ózge elderdiki she? Olarda biz sıaqty bul meıramǵa asa nazar aýdaryp, erekshe kóńil bóle me eken? Qane, bir sát zer salaıyq.
Túrik eli: Ejelgi túrikter Ulys kúnderi jańa kıimderin kıip, saqal murttaryn túzep, shashtaryn alady. Alty kún sadaq tartyp mashyqtanǵan soń jetinshi kúni altyn teńge – «jamby» atyp jarysady. Eger kimde – kim jambyny birinshi bop atyp túsirse, sol adamǵa «bir kún» patsha bolýǵa, el bıleýge erik beriledi.
Iran eli: Iran patshasy Naýryz kúni qol astyndaǵy adamdardyń birine patsha shapanyn syıǵa tartady eken. Tilimizdegi kúni búginge deıin aıtylatyn «Qulǵa bir kún azattyq» degen sóz osy bir kóne rásimge qatysty bolsa kerek.
2 - júrgizýshi: Parsy tildes halyqtar Naýryzdy birneshe kún toılaǵan. Olar bul kúni ár jerge úlken ot jaǵyp otqa maı quıady, jańa óngen jeti dánge qarap, keleshek egin jaıly boljam jasaıdy. Jeti aq kesemen dástúrli ulttyq kóje «sýmalaq» usynady. Soqamen jer jyrtady, at shaptyryp, jamby atysyp jarysady. Eski kıimderin tastap, ustalǵan shyny aıaqty syndyrady. bir – birine gúl usynyp, úıleriniń qabyrǵasyna dóńgelek oıý –«kún» belgisin salady, úıdiń tireý aǵashyna gúl iledi.
Aýǵan eli: Aýǵan elinde «alǵashqy túren» - «kýlkabashı» dep atalatyn ǵuryp bar. Ol boıynsha sharýalar egis alqabyna baryp alǵashqy túren túsiredi, al soqanyń sońynan syı - qurmeti mol sharýalar erip júredi. Jeti kún boıyna jeti túrli jemisterden asa dámdi sýsyndar jasalady, mindetti túrde jańadan kıim-keshekter tigiledi, osyǵan oraı búkil elde jańa jyl «Jańa kıim kúni» dep atalady.
1 - júrgizýshi: Arabtar meıram saltyn ózgertip, bas árip «aı» sóziniń basqy árpi – sınnen bastalatyn múlde bólek ózge jeti zatpen almastyrady: sarymsaq, bıdaı, jıde, sirke sýy, rýt shóbi, t. b.
Úndi eli: Úndistanda jańa jyl bir jylda on ret toılap ótkiziledi. Ońtústik Úndistanda bul toı túri Naýryz aıynda bastalady, úıler órilgen gúldermen aıshyqtalady.

Kelesi sahnamyzda Qazanǵaptyń kúıi «Shyny aıaq» oryndaıtyn Bılálov Alısher, qarsy alyńyzdar.

1 - júrgizýshi: Qazaǵymnyń salty – dástúri jańǵyrǵan,
Tálimdi oı synaǵy, tárbıe kózi qaldyrǵan
Salt – dástúrdi ardaqtaıyq, aǵaıyn,
Qazaq atty úlken – kishi baldyrǵan.
Jınalyppyz sátti kúni bárimiz de
Úlken, kishi, jasymyz, kárimiz de
Tórletińiz, qadirmendi qonaqtar,
Gúl - gúl jaınap myna bizdiń tórimizge, - dep endigi kezekti Naýryzdaǵy salt – dástúrlerge bersek...
Naýryzsheshek – naýryz aıynda ósetin japyraqty, túrli tústi gúldi, qaýashaqty ásem shóp. Maıynyń dárilik qasıeti bar. Qazaqstannyń taýly aımaqtarynda onyń birneshe túri ósedi. «Naýryzsheshek» «Qyzyl kitapqa» engen, sırek kezdesetin baǵaly ósimdik.
Naýryzek – naýryz aıynda ushyp keletin kóktem qusy. Qarasy shaǵyn ǵana, osy qusty shyǵys eli kútip júredi. Ony alǵash kórgender «Naýryzegim keldiń be?» dep shaqyryp jem shashady. Naýryzekti eshkim qýmaıdy, úrkitpeıdi.
Naýryznama – shat - shadyman, oıyn – saýyq. Toıda at jarys, palýan kúres, basqa da sport saıysy, aıtys, túrli oıyndar ótkiziledi, kóńildi jumbaqtar, án, óleńder, naýryz jyrlary aıtylady. Naýryznamada qyzdar jınalyp bas qosyp, uıqy ashar ázirleıdi. Ol et, ýyz sıaqty dámdi taǵamdardan jasalady. Jigitter qyz – kelinshekterge saqına, syrǵa, aına, taraq sıaqty syılyqtar beredi. Ony «selt etkizer» dep ataıdy. Bul dástúrli syılyqtaǵy aına páktikpen jastyqtyń, taraq ádemilik pen sulýlyqtyń, ıissý búrshigin jańa jarǵan jaýqazyndaı qulpyrýdyń, jaınaı túsýdiń belgisi.
Bul kúni qarttarǵa arnalyp jyly – jumsaq taǵamdardan «bel kóterer»
dep atalatyn dám daıyndalyp taratylady.
Naýryzsha. Naýryz aıynda jup – juqa, qıyqsha qyrbyq qar túsedi. Ony halyq «naýryzsha» dep ataıdy.
Naýryz kóje – Naýryz toıyna tán kópshilikke arnalǵan merekelik taǵam. Ony ár úı jeti túrli dámnen( sút, et, sý, tuz, tary, qurt, jemis, t. s. s.) jasap, oǵan qazy, shujyq sıaqty syıly músheler qosyp merekemen quttyqtaýǵa kelgenderge yqylaspen usynady. Naýryz kójeniń dástúrlik, merekelik, ulttyq taǵylymy óte zor.

Án: «Dastarhan úshtiktiń oryndaýynda qabyl alyńyzdar.
2 - júrgizýshi: Qys ótip, qar ketip,
Shyraıly jaz jetip,
Sharýanyń kenelgen
Meıramy ejelden
Qutty bolsyn, Naýryz!
Qazaq bıi: Sahnada bıshiler toby.

1 - júrgizýshi: Jyldyń basy – Naýryz,
Jyrdyń basy – Naýryz.
Naýryzǵa arnalsyn
Búgingi jyr ánimiz.
Kórkem sóz oqıtyn: Medetuly Muhamedalı.
Amanbysyń, ardaqty halqym meniń.
Ardaqty Naýryz toıyn, saltyńdy, elim.
Mereke basy bolsyn berekeniń,
Igi eńbek jemisin bárin jegin!
Naýryz toıǵa jınalǵan halqym meniń.
Bárińniń oıǵa alǵanyń – jarqyn senim.
Búgingi toı – erteńgi ardaqty isiń,
Ǵajap bolsyn tappaıtyn tepe – teńin.

Naýryz meıram júrekterge nur sepken,
Mańdaıymnan súıip jatyr kún – kóktem.
Jaryǵymen, shýaǵymen kún – ana
Alyp keldi jer betine gúl kóktem
Qosh keldiń, Naýryzym ardaqty,
Halqym saǵan bar úmitti arnapty.
Jylda osylaı kele bersin jasaryp,,
Gúlge bólep, jyrǵa bólep aımaqty
2 - júrgizýshi:
Án. «Naýryz – dýman» oryndaıtyn Nurǵalıeva Emılıa.
qol soǵyp qoshemettep otyryńyzdar.
1 - júrgizýshi: Kóktem toıy ánimiz,
Kórkem óner sánimiz.
Óleń, án men toı sánin,
Órnekteımiz bárimiz.
Án: «Gúlder» Oryndaıtyn Taýbaeva Asem qarsy alyńyzdar.
2 - júrgizýshi:«Ózbek bıi» oryndaıtyndar bıshiler toby.
1 - júrgizýshi: Kel tórlet, esik ashyq, Naýryzym,
Mol bolyp, berekeli aq ýyzyń.
Shalqyǵan shattyq ákel ár oshaqqa,
Syılashy el – jurtyńa jan qyzýyn.
«Naýryzym» ánimen sahnada Ishanǵalıeva Uljan qol soǵyp qoshemettep qoıalyq.

2 - júrgizýshi: Qazaqtyń túrli – túrli dástúri bar,
Onyń syryn ashqanǵa jurt qyzyǵar.
Jaýaptaryn taba ma eken ata – analar,
Sol sebepten qoıatyn suraqtar bar - deı kele kórermenderge qoıar suraqtarymyz bar. Durys jaýapqa táttilerimiz bar.
1. Ertede jeti jigit jeti shyraq jaǵyp aýyldy aralaıdy eken. Nelikten?
2. Naýryz kúni dastarhan ústinde qandaı taǵamdar bolýy kerek?
3. Naýryz tilek degen ne?
4. Qydyr ata qaı kúni adamdar arasyna keletin bolǵan?
6. Bes qarýdy ata?
7. Naýryz bata degenimiz ne?
1 - júrgizýshi: Endigi kezekte óner kórsetken oqýshylarǵa aýylymyzdyń ımamynan naýryz bata suraımyz.

You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama