InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Qosmekendilerdiń kóptúrliligi. Quıryqty jáne quıryqsyz qosmekendiler.
Maqsaty: a) Oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen jumys jasaýyna, sóıleý daǵdysynyń qalyptasýyna yqpal jasaý. Oqýshylardyń tanymdyq tapsyrmalardy oryndaýyn júzege asyrý.
b) Oqýshylardyń logıkalyq oılaýyn damytý, óz betinshe jumys jasaý qabiletin artyrý.
v) Oqýshylarǵa bıologıa pánin oqyta otyryp tabıǵatty súıýge, aıalaýǵa, qamqor bolýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Túsindirmeli, suraq - jaýap, baıandaý, pikir aıtý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, baqalar sýreti.

Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Úı tapsyrmasyn suraý
3. Jańa sabaq
4. Jańa sabaqty bekitý
5. Úı tapsyrmasyn berý
6. Baǵalaý
Úı tapsyrmasyna sholý
1. «Menen - suraq, sizden - jyldam jaýap».
1. Qosmekendilerdi zertteıtin ǵylym:
2. Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engen qosmekendilerdiń túrlerin atańdar:
3. Moıyn omyrtqasynyń sany:
4. Júregi neshe qýysty?
5. Qosmekendilerde alǵash ret paıda bolǵan qan aınalym sheńberi:
6. Qosmekendilerde alǵash paıda bolǵan qulaq qýysy:
7. Dernásiliniń ataýy:
8. Mıynyń qaı bóligi jaqsy damyǵan?
9. Artqy aıaqtaryndaǵy saýsaq sany:
10. Qajetsiz zattardy shyǵarýǵa ne qatysady?

Jańa sabaq
Taqyryby: Qosmekendilerdiń kóptúrliligi. Quıryqty (trıton, salamandra) jáne quıryqsyz (kólbaqa, qurbaqa, shubar baqa) qosmekendiler. Qosmekendilerdiń tabıǵattaǵy jáne adam ómirindegi mańyzy. Qosmekendilerdi qorǵaý.
Qosmekendiler ómirin sýda bastaıdy, keıinnen qurlyqqa shyǵyp, sonda meken etedi. Qosmekendiler - jerde meken etetin alǵashqy omyrtqaly janýarlar. Qosmekendiler qurylysyna, tirshilik áreketterine baılanysty 3 otrádqa bólinedi. Olar; aıaqsyz. quıryqty, quıryqsyz qosmekendiler.

Quıryqty qosmekendiler 400 - deı túri bar. Oǵan trıtondar men salamandralar jatady. Dene pishini sozylyńqy ári quıryǵy aıqyn baıqalady. Quıryqtylar otrádyna jatatyn qosmekendiniń biri - jetisýlyq baqatis. Ony jergilikti turǵyndar «aıaqty balyq» dep te ataıdy. Dene turqy 20 - 25 sm. Onyń jartysy quıryǵynyń úlesine sáıkes keledi. Quıryǵynyń ústinde jal tárizdi teri qatpary bolady. Basy - jalpaq, tumsyǵy - doǵal. Aldyńǵy aıaqtarynda - tórt, artqy aıaqtarynda 5 saýsaǵy bolady. Túnde belsendi tirshilik etedi, syrttaı uryqtanady. Dernásil kezeńinde qystap shyǵyp, kelesi jyly eresek túrine aınalady. Qazaqstanda mekendeıtin baqatis óte sırek kezdesedi. Ol Jetisýdaǵy Jońǵar Alataýy men oǵan shekaralas Qytaıdyń bıik taýly ózenderinde kezdesedi. Jetisýlyq baqatis shaǵyn aımaqta taralǵandyqtan, Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna 2010 jyly tirkelgen. Quıryqty qosmekendiler dybys shyǵara almaıdy jáne kóbine qońyrjaı klımatta ómir súredi. Olardyń aıaqtary jemtigin aýlaýǵa nemese jerde jorǵalap júrýge ıkemdi.

Salamandranyń denesi kesirtkege uqsaıdy. Tirshiligi sýmen onsha baılanysty emes. Soltústik Amerıkada tirshilik etetin salamandrada ókpe bolmaıdy. Olar terisi jáne aýyz qýysynyń silekeı qabaty arqyly tynys alady. Qoregi – masalardyń dernásilderi, maıda shaıantárizdiler, qurttar, nasekomdar. Soltústik Amerıkany mekendeıtin amfıýmdar tuqymdasy - eń iri qosmekendilerdiń biri. Keıbireýleriniń denesiniń uzyndyǵy bir metrge jetedi. Jelbezekter jáne ókpesi arqyly tynys alady. Qoregi - mollúskalar, qurttar, nasekomdar, sırek balyqtar. Sırenderdiń artqy aıaqtary bolmaıdy, aldyńǵy aıaqtary nashar damyǵan. Deneleri jylanbalyqqa uqsaıdy, syrttaı uryqtanady.

Quıryqsyz qosmekendiler. Bulardyń 4000 - daı túri bar. Olardyń eresekterinde quıryq bolmaıdy. Artqy aıaqtary aldyńǵy aıaqtarynan uzyn ári jaqsy damyǵan. Sekendep qozǵalady. Artqy saýsaqtarynyń arasyndaǵy terili jarǵaqtar júzýge kómektesedi. Ózimizge tanys kól baqa, toǵan baqasy, qurbaqalar osy otrádqa jatady. Qurbaqalar tuqymdasynan jasyl qurbaqa, kádimgi qurbaqa danata qurbaqasy Qazaqstanda mekendeıdi. Jasyl qurbaqa keńińen taralǵan. Qurbaqalardyń túsi qońyrqaı, teri budyrlary aıqyn baıqalady. Olar qurǵaq dalaly, keıde shóleıtti jerlerde de kezdesedi. Kóbine erteńgilik, keshkilik ýaqyttarda, túnde belsendi tirshilik etedi. Zıandy býnaqdenelilermen qorektenip, aýyl sharýashylyǵyna kóp paıdasyn keltiredi. Danata qurbaqasy Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna 2010 jyly tirkelgen. Ol Zaısan, Balqash, Alakól ónirinde taralǵan, biraq sany barlyq jerde az.