InfoHub Logo

Yrǵyz aýdanynyń soltústik batysyna taman eki júz kılometrdeı jerde «Jantaı, Tolybaı» degen ózender bar. Osy Jantaı ózeninen shyǵatyn bir sala ańǵardy «Qoılybaı qyrǵyny» dep ataıdy.

Abylaıdyń nemeresi Qasym tóreniń balalary Kenesary men Naýryzbaı qazirgi Orynbor, Chlábınsk ortalyǵyndaǵy Breda stansıasynyń mańaıyndaǵy qazaqtardan alym-salyq jınap, birqatar kónbegen qazaqtardy kúshpen ózine qosyp alyp, qarýly jasaq jınaıdy. Tek qazaqtar ǵana emes, poselkedegi orys sharýalaryna da zábir jasaı bastaıdy. Kene men Naýryzbaıdan japa shekken orystar qoldaryna qarý alyp, Bredaǵa bekinedi. Qansha qamasa da, Bredany basyp ala almaıdy. Munan keıin Kenesary, Naýryzbaı Breda poselkesin alýdyń amalyn oılastyrady. Qazaq úılerinen mysyq jınaıdy. Túnde el uıqyǵa jatqanda elý mysyqtyń quıryǵyna maıǵa batyrǵan shúberek baılap, oǵan ot tıgizip poselkege qoıa beredi. Maıǵa malǵan shúberek laýlap janyp, jany yshqynǵan mysyqtar úı-úıdiń túkpir-túkpirine yrshyp, tyǵylyp, poselkeni órt alady. Uıqydaǵy halyq tóseginen jalańash jalpy shyǵa qashyp, poselke azan-qazan bolady. Osy kezde kútip turǵan Kene hannyń áskerleri jýsatyp qyryp salady. Birli-jarymdaı bolmasa poselke túgel derlik janyp ketedi.

Bul sumdyq habar tez taraıdy. Kenesary, Naýryzbaıǵa patshadan quraldy ásker shyǵady. Muny esitken Kene han da daıyndalyp, jasaqtaryn soǵysqa ázirleı bastaıdy. Biraq qarý- jaraǵy saı tegeýrindi áskerlerge tótep bere almaı, sheginip qasha bastaıdy.

Osy kúni sol Kenesary, Naýryzbaı órtegen Breda stansıasyn qazaqtar «Kúıik» dep ataıdy.

Kene sol qashqan betimen jolshybaı beıbit eldi tonap, ózine erkimen qosylǵandy ertip, qosylǵysy kelmegenderdi kúshpen kóndire otyryp, Jantaı, Tolybaı salasyna kelip aıaldaıdy. Artynan qýǵan patsha saldattary jaǵalbaıly rýynan Qoılybaı degendi basshyǵa alyp izine túsedi. Qoılybaı jasynda naıza ustap, talaı jortýylǵa shyqqan batyr adam eken. Biraq bul kezde jasy jetpisten asyp, seksenge jýyqtaǵan kezi eken. Sonymen Qoılybaı bastaǵan ásker Jantaı, Tolybaı qos ózendegi jatqan Kene hannyń áskerine shabýyl jasaıdy. Keneniń áskerleri shegine urys salady. Aqyrynda bir-birin ala almaı, eki jaǵada bekinis jasap jatyp alady.

Orys saldattary kúzet qoıyp, saı boıyna shatyryn tigip, bekinis jasaıdy.

Kene men Naýryzbaı bastaǵan ásker orys áskerleriniń eleýsiz tý syrtynan kelip tıisedi de, beıqam jatqan orystar qapelimde sasyp qalyp, tym-tyraqaı qasha jóneledi. Qoılybaı qosta jalǵyz qalady, qashpaıdy. Bıik tóbeniń basyna shyǵyp jalǵyz otyrady, «meniń jasym ulǵaıǵan kisimin, mende ne sharýasy bar» dep oılasa kerek. Biraq Naýryzbaı bastaǵan top jalǵyz otyrǵan Qoılybaıdy jan-jaǵynan qamalap, naızaǵa shanshyp, tik kóterip jerge tastap jiberedi. Munyń ústine Kene han kelip Naýryzbaıǵa: «Bala, munyń qate boldy, jasy jetken zıansyz shal edi», — depti deıdi.

Qazir ol jer Qoılybaı tóbesi dep atalady. Soǵys bolǵan saı «Qoılybaı qyrǵyny» dep atalady.

Bul aıtylǵan jerde ólgen adamnyń súıegi, basqa da kóptegen múshe súıekteri osy kezge deıin kóp kezdesedi. Kenesary bastaǵan tólengitter endi taban tireı almaı jylysa bastaıdy.

Sol qashqan betimen jolshybaı kezdesken qazaq aýlyna alym-salyq salyp, zábir-japa kórsetedi. Kishi júzdiń baıuly degen rýyndaǵy Jappas taıpasyna kelip, otaýlap úı tiktirip, qyz alyp jatyp, óreskel zorlyq jasaıdy. Ol jappas rýynyń halyq qamqorshy batyry Tólegenuly Janǵabyl degen kisi eken. Janǵabyl elde joq, jolaýshy ketken eken. Astyrtyn Janǵabylǵa habar jiberedi. Habardy estigen Janǵabyl qamdanyp elge keledi. Janǵabyl kelse, Kenesarynyń inisi Naýryzbaı bir top tólengitimen otaýlap, úı tiktirip, jaqsy qyz-kelinshekterdi alyp, ońasha jatyr eken deıdi.

Muny kórgen Janǵabyldyń zyǵyrdany qaınap, shydamy taýsylady. Janǵabyldyń eli: «Asyǵystyq etpeńiz, shydaý kerek. Qazir birden baryp, kılikseń, eki jaqtan da shyǵyn kóp bolady. Biryńǵaı kózsiz erlikten esh nárse shyqpaıdy, aıla- amalmen áreket etken durys», — deıdi.

Janǵabyldyń jigitteri Naýryzbaıdy tólengitterimen burynǵydan da beter degenin oryndap báıek bolady. Úı-úıge bólinip túsken Naýryzbaıdyń nókerlerin túnde birinen soń birin shetinen súırep shyǵaryp, tutqyndaı beredi. Syrttaǵy qaraýylynda áıel kıimin kıingen jigitter munan buryn aldap qolǵa túsirip jaıǵastyrady. Tólegenuly Janǵabyl bastaǵan top Naýryzbaıdyń toqsan jigitin óltirip, Naýryzbaı ózi qashyp qutylady.

Mine, sonymen Kishi júz qazaqtaryna sıa almaı Kenesary, Naýryzbaı shyǵysqa qaraı ońtústikke yǵysa beredi. Sol ketkennen Uly júzge baryp qyrǵyzdarmen soǵysyp, sonda qaza tabady deıdi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Naýryzbaıdyń qaryndasy

Naýryzbaıdyń jolbarysty óltirýi

Qurmanquldyń Naýryzbaıdyń erligine rıza bolýy

---