Qýǵyn - súrgin qurbandary
Sabaqtyń taqyryby: Qýǵyn - súrgin qurbandary
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Stalınızmniń ornyǵýy, jazalaý sharalary. Halyq qasireti. Qazaqstan – lagerler ólkesi. Keńes Odaǵy kezindegi Qazaqstanda salynǵan eńbekpen túzeý lagerleriniń tarıhyna sholý jasaý.
Damytýshylyq: oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen izdený arqyly olardyń fılosofıalyq oılaý qabiletin jetildirý, óz oılaryn jetkizýdegi sóıleý mádenıetin qalyptastyrý.
Tárbıelik: oqýshylardyń otanshyldyq sezimin arttyra otyryp, qıyndyqqa tóze bilip, bolashaqqa degen senimderin joǵaltpaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń ádisi: konserttik
Kórneki quraldar: Qazaqstannyń kartasy, KarLAG kartasy, qazaq zıalylarynyń sýretteri, slaıd shoý.
Sabaqtyń barysy:
1 - júrgizýshi: Qurmetti qonaqtar, ustazdar, oqýshylar! 1929 - 1938 jj aralyǵynda qazaq zıalylaryn qısynynan qulatqan «Quǵyn - súrgin qurbandary» atty keshimizdi ashyq dep jarıalaımyz. Keshimizdi bastamas buryn «Bir mınýt únsizdikpen qurbandardy eske alsaq».
Qaıran, qazaq eli... Jas urpaqqa aıta almaǵan, jetkize almaǵan, jan dúnıeńdi dir etkizetin syrǵa, muńǵa toly tarıhı paraqtary qanshama áli. Oǵan kýá myna jatqan keń sary dala, zańǵar taýlar, ózen - kólder, qum - shólder, tarıhı eskertkishter: mazarlar, qıraǵan ejelgi qalalardyń orny. Ǵasyrlar boıy ata - babamyzdyń qany tamǵan topyraq ısi múńkip tur.
2 - júrgizýshi:
Qazaq halqy bul dúnıede ne kórmedi? Sonaý “ Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama “ zamanynan bastap, qoısha qyrylǵan " repressıa " jyldaryna deıingi aralyqta halqymyzdyń osynaý keń jahan dalada ómir súrýi, ne joıylyp ketý qaýpi turǵan edi.
1 - júrgizýshi:
Qazaqstandaǵy tunǵysh repressıa 1928 jyldan bastaldy. Óıtkeni 1925 j. Qazaqstan ólkelik partıa komıtetinin 1 - hatshysy bolyp kelgen F. I. Goloshekın respýblıkanyń saıası - ekonomıkalyq jáne áleýettik jaǵdaıymen tanysqannan keıin «Qazaqstanǵa Uly Qazan revolúsıasynyń eshqandaı yqpaly bolmady, sondyqtan munda «Kishi Qazan» revolúsıasyn jasaý kerek» degen teris qorytyndyǵa kelip, respýblıkada repressıalyq sharalar júrgize bastaıdy. Ol eń aldymen eski zıalylarǵa aýyz salady. Solardyń ishinde qazaqstandyq Á. Bókeıhanov, J. Aqbaev, Á. Ermekov t. b. boldy.
2 - júrgizýshi:
«Qınamaıdy abaqtyǵa japqany,
Qıyn emes darǵa asqany, atqany.
Maǵan aýyr osylardyń bárinen"
Óz aýylymnyń ıtteri úrip qapqany»
- dep Ahmet Baıtursynuly aıtqan edi
Oqýshy: (Balaýsa) Halqym, elim, jerim, Ata-mekenim! Birligimiz bilektiń kúshindeı edi ǵoı. Ash – jalańash qaıda bettep baramyz? Qara shańyraǵym shaıqalyp, jerimnen qýylyp qaıdan, kimnen pana izdeımiz?
Kúnim ne bolady, zamanym ne bolady, urpaǵymnyń kúni ne bolady? Qý qudaı, jaratqan ıem, qoldaı kór! Ne jazdym bul ómirde, ne jazdym sonshama? Naızanyń ushynda, qylyshtyń júzinde júrip, ata - babalarymnyń qany tógilip, qorǵaǵan jeri edi ǵoı!
1 - júrgizýshi «Vıdeorolık: Qanmen jazylǵan hat»
2 - júrgizýshi:
1937 - 38 jyldary qurban bolǵan: «Alashshyl» Á. Bókeıhanov, A. Baıtursynov, H. Dosmuhambetov jáne t. b.; bólshevızmdi Qazaqstanda qurylýyna at salysqan halyqshyl: S. Seıfýllın, N. Nurmaqov, İ. Jansúgirov, B. Maılın jáne t. b., túrkishil T. Rysqulov, N. Tórequlov, S. Qojanov jáne t. b. olardyń kózderin kórip, taǵylymyn boılaryna sińirgen jańa «Qazaqshyl» azamattar keldi. Qazaq halqynyń qazirgi rýhanıatyn osy «naǵyz qazaqshyl» azamattar qurady, al, 40 - shy jyldardyń ekinshi jartysynan jappaı beleń alǵan Stalındik repressıalarynyń úshinshi kezeńi tikeleı qazaq rýhanıatyna baǵyttalǵany, tipti, kózge basylady. Sebebi, qazaqshyldar saıası turǵydan ózge kózqarastardy ustanbaǵan, tek qandaıda bolmasyn rýhanıattyń dińin quraıtyn til, ádebıet jáne tarıh salasynda qyzmet atqarǵan azamattar. Repressıalarǵa qazaqshyldardyń tarıhı shyndyqty ashyq zerttep, aıtyp, dáripteýleri sebep boldy. Al, ol aqıqattar, qazaq halqynyń táýelsiz el bolǵandyǵyn, teńdessiz tarıhy, ádebıeti jáne órkenıeti bar ult ekenin kórsetti. «Uly derjavalyq múddeni» qorǵaǵan syrty sosıalısik, keńestik, al, ishinde «uly derjavalyq shovenızm» ústemdik qurǵan zamanda qazaqshyldardyń bul isteri qylmysqa parapar edi. Rýhanı turǵydan eń aýyr tıgen soqqy osy úshinshi saıası - qýǵyn kezeńi boldy.
1 - oqýshy
Oısyraǵan ornyń tolmasa da,
Kútti seni qansha jyl – El bosaǵa.
Amal neshik?!
Dástúrden taıdy halqym,
Aqqýlardy atýǵa bolmasa da!
Álde kimge bilgiń jaqpady ma?
Álde kimge uly uǵym jaqpady ma?
Otyzǵa jasy jetken aǵalardy,
Aq - qurasyn aıyrmaı atqany ma?
Qýǵyn - súrgin qurbandary. júkteý
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Stalınızmniń ornyǵýy, jazalaý sharalary. Halyq qasireti. Qazaqstan – lagerler ólkesi. Keńes Odaǵy kezindegi Qazaqstanda salynǵan eńbekpen túzeý lagerleriniń tarıhyna sholý jasaý.
Damytýshylyq: oqýshylardyń shyǵarmashylyqpen izdený arqyly olardyń fılosofıalyq oılaý qabiletin jetildirý, óz oılaryn jetkizýdegi sóıleý mádenıetin qalyptastyrý.
Tárbıelik: oqýshylardyń otanshyldyq sezimin arttyra otyryp, qıyndyqqa tóze bilip, bolashaqqa degen senimderin joǵaltpaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń ádisi: konserttik
Kórneki quraldar: Qazaqstannyń kartasy, KarLAG kartasy, qazaq zıalylarynyń sýretteri, slaıd shoý.
Sabaqtyń barysy:
1 - júrgizýshi: Qurmetti qonaqtar, ustazdar, oqýshylar! 1929 - 1938 jj aralyǵynda qazaq zıalylaryn qısynynan qulatqan «Quǵyn - súrgin qurbandary» atty keshimizdi ashyq dep jarıalaımyz. Keshimizdi bastamas buryn «Bir mınýt únsizdikpen qurbandardy eske alsaq».
Qaıran, qazaq eli... Jas urpaqqa aıta almaǵan, jetkize almaǵan, jan dúnıeńdi dir etkizetin syrǵa, muńǵa toly tarıhı paraqtary qanshama áli. Oǵan kýá myna jatqan keń sary dala, zańǵar taýlar, ózen - kólder, qum - shólder, tarıhı eskertkishter: mazarlar, qıraǵan ejelgi qalalardyń orny. Ǵasyrlar boıy ata - babamyzdyń qany tamǵan topyraq ısi múńkip tur.
2 - júrgizýshi:
Qazaq halqy bul dúnıede ne kórmedi? Sonaý “ Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama “ zamanynan bastap, qoısha qyrylǵan " repressıa " jyldaryna deıingi aralyqta halqymyzdyń osynaý keń jahan dalada ómir súrýi, ne joıylyp ketý qaýpi turǵan edi.
1 - júrgizýshi:
Qazaqstandaǵy tunǵysh repressıa 1928 jyldan bastaldy. Óıtkeni 1925 j. Qazaqstan ólkelik partıa komıtetinin 1 - hatshysy bolyp kelgen F. I. Goloshekın respýblıkanyń saıası - ekonomıkalyq jáne áleýettik jaǵdaıymen tanysqannan keıin «Qazaqstanǵa Uly Qazan revolúsıasynyń eshqandaı yqpaly bolmady, sondyqtan munda «Kishi Qazan» revolúsıasyn jasaý kerek» degen teris qorytyndyǵa kelip, respýblıkada repressıalyq sharalar júrgize bastaıdy. Ol eń aldymen eski zıalylarǵa aýyz salady. Solardyń ishinde qazaqstandyq Á. Bókeıhanov, J. Aqbaev, Á. Ermekov t. b. boldy.
2 - júrgizýshi:
«Qınamaıdy abaqtyǵa japqany,
Qıyn emes darǵa asqany, atqany.
Maǵan aýyr osylardyń bárinen"
Óz aýylymnyń ıtteri úrip qapqany»
- dep Ahmet Baıtursynuly aıtqan edi
Oqýshy: (Balaýsa) Halqym, elim, jerim, Ata-mekenim! Birligimiz bilektiń kúshindeı edi ǵoı. Ash – jalańash qaıda bettep baramyz? Qara shańyraǵym shaıqalyp, jerimnen qýylyp qaıdan, kimnen pana izdeımiz?
Kúnim ne bolady, zamanym ne bolady, urpaǵymnyń kúni ne bolady? Qý qudaı, jaratqan ıem, qoldaı kór! Ne jazdym bul ómirde, ne jazdym sonshama? Naızanyń ushynda, qylyshtyń júzinde júrip, ata - babalarymnyń qany tógilip, qorǵaǵan jeri edi ǵoı!
1 - júrgizýshi «Vıdeorolık: Qanmen jazylǵan hat»
2 - júrgizýshi:
1937 - 38 jyldary qurban bolǵan: «Alashshyl» Á. Bókeıhanov, A. Baıtursynov, H. Dosmuhambetov jáne t. b.; bólshevızmdi Qazaqstanda qurylýyna at salysqan halyqshyl: S. Seıfýllın, N. Nurmaqov, İ. Jansúgirov, B. Maılın jáne t. b., túrkishil T. Rysqulov, N. Tórequlov, S. Qojanov jáne t. b. olardyń kózderin kórip, taǵylymyn boılaryna sińirgen jańa «Qazaqshyl» azamattar keldi. Qazaq halqynyń qazirgi rýhanıatyn osy «naǵyz qazaqshyl» azamattar qurady, al, 40 - shy jyldardyń ekinshi jartysynan jappaı beleń alǵan Stalındik repressıalarynyń úshinshi kezeńi tikeleı qazaq rýhanıatyna baǵyttalǵany, tipti, kózge basylady. Sebebi, qazaqshyldar saıası turǵydan ózge kózqarastardy ustanbaǵan, tek qandaıda bolmasyn rýhanıattyń dińin quraıtyn til, ádebıet jáne tarıh salasynda qyzmet atqarǵan azamattar. Repressıalarǵa qazaqshyldardyń tarıhı shyndyqty ashyq zerttep, aıtyp, dáripteýleri sebep boldy. Al, ol aqıqattar, qazaq halqynyń táýelsiz el bolǵandyǵyn, teńdessiz tarıhy, ádebıeti jáne órkenıeti bar ult ekenin kórsetti. «Uly derjavalyq múddeni» qorǵaǵan syrty sosıalısik, keńestik, al, ishinde «uly derjavalyq shovenızm» ústemdik qurǵan zamanda qazaqshyldardyń bul isteri qylmysqa parapar edi. Rýhanı turǵydan eń aýyr tıgen soqqy osy úshinshi saıası - qýǵyn kezeńi boldy.
1 - oqýshy
Oısyraǵan ornyń tolmasa da,
Kútti seni qansha jyl – El bosaǵa.
Amal neshik?!
Dástúrden taıdy halqym,
Aqqýlardy atýǵa bolmasa da!
Álde kimge bilgiń jaqpady ma?
Álde kimge uly uǵym jaqpady ma?
Otyzǵa jasy jetken aǵalardy,
Aq - qurasyn aıyrmaı atqany ma?
Qýǵyn - súrgin qurbandary. júkteý
You Might Also Like
