InfoHub Logo

BQO, Tasqala aýdany, Mereı aýyly
Jalpy bilim beretin Shıpov orta mektebiniń
bastaýysh synyp muǵalimi Mýkanova Salıma Hanatovna

Taqyryby: Qustardyń alýan túrliligi
Sabaqtyń maqsaty: oqýshylardyń qustar, olardyń tirshilik jaǵdaılary týraly alǵan bilimderin keńeıtý, olardyń paıdasy týraly túsinik berý.
Damytýshylyǵy: oqýshylardyń belsendiligin, qyzyǵýshylyǵyn, sózdik qoryn, oı - órisin damytý.
Tárbıeligi: qustarǵa qamqor bolýǵa, qorǵaýǵa, tabıǵatty súıýge tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: qustar beınelengen sýretter, jumbaqtar, sózjumbaq, syzbalar, baqylaý kúndeligi.
Ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, oı qozǵaý, toptastyrý, oı tolǵanys.
Sabaqtyń barysy: Psıhologıalyq daıyndyq.
Qustar, qustar keledi,
Jerdi shýǵa bóledi.
«Kóktem keldi!» - dep bizge,
Jaqsy habar beredi.
Jańa sabaqqa daıyndyq.
- Balalar, endi myna taqtadaǵy sózjumbaqty sheship kóreıik. Eger ony sheshsek, búgingi jańa taqyrybymyzǵa baılanysty sóz shyǵady.

Jumbaqtar
1. Túri qara mamyqtaı,
Tósi aq syr jaqqandaı.
Ushsa oqtaı zýlaıdy,
Kókten juldyz aqqandaı. (qarlyǵash)

2 Taý basynda túndiksiz otaý. (uıa)

3. Ózi saq, ózi usaq,
Shyqylyqtap turmaıdy.
Quıryǵy uzyn, ózi alasa,
Bul qandaı qus? (saýysqan)

4. Ormanda joǵary
Aǵashqa qonady.
Tumsyǵyn balǵa ǵyp,
Toq - toq soǵady. (toqyldaq)

5. Aq saraıdy talqandap,
Shyqty bireý taltańdap.(balapan)

6. Bıikke salǵan aǵash úı
Sol ǵoı onyń mekeni.
Jazdaı saıran salyp - aq,
Qysta alysqa ketedi. (qaratorǵaı)

Oqýshylardyń qustar týraly ne biletinderin tyńdaý.
Berilgen mátinniń mazmuny tóńireginde áńgime júrgizý.
Aıdar aınalada bolyp jatqan ózgeristerdi, tabıǵatty baqylaǵandy jaqsy kóredi.
Birde ol haıýanattar parkine bardy. Torda otyrǵan alýan túrli qustardy, olardyń daýystaryn estip, tań - tamasha boldy. Kenet kólshiktiń ortasynda ashylyp turǵan appaq gúlge kózi tústi. Gúl kóz aldynda ashylyp, lezde ǵaıyp boldy. Gúl degeni aqqý eken.
Aıdardyń sol kúni qustardyń alýan túrliligine kózi jetti.

«Qustar» sózine toptastyrý qurý.
«Qustardyń alýan túrliligi» mátinin oqytý.
Jer sharynda júz mıllıardtaı qus tirshilik etedi. Olardyń 90 paıyzy nasekomdarmen qorektenedi. Jeti júzdeı qustyń túri bar. Bulardyń barlyǵy da paıdaly.
Dúnıedegi eń úlken qus – afrıka túıequsy. Onyń salmaǵy 100 kg. Al eń kishkentaı qus - kolıbrı. Onyń salmaǵy 2 kg.
Ushpaıtyn da qustar bolady. Olar pıngvın men túıequs.
Toqyldaq - óte paıdaly qus. Ol aǵash qabyǵynyń astynan qabyqjegi men aǵashjeginiń dernásilderin buljytpaı tabady. Toqyldaqtyń tumsyǵy myqty bolady, tumsyǵymen aǵashtyń qabyǵyn ońaı tesedi. Tili uzyn, jabysqaq ári ushynda qatty túkteri bolady. Toqyldaq qabyqty tesedi de, tilin qabyqtyń astyna súńgitip jiberedi. Sóıtip, kez kelgen sańylaýdan jándikti alyp shyǵady. Osylaısha toqyldaq aǵashqa zıandy jándikterdi qurtady. Ony «orman» dárigeri dep beker atamaǵan.
Kókek: Óz urpaǵyma uqypsyz bolsam da, men óte paıdaly qus bolamyn. Men kúnine 39 shegirtke, 43 qurt, 50 shytyrlaq qońyz, 4 órmekshi t. b. zıandy qurttardy jeımin.
Paıdaly qustyń biri – qaratorǵaı. Bir top qaratorǵaı búkil balapandarymen birge 22 tonna shegirtkeni azyq etedi.