InfoHub Logo

Almaty qalasy, Jetisý aýdany
№148 mektep–gımnazıanyń
7 «A» synyp oqýshysy
Sharıphan Venra Dástúrqyzy
Ǵylymı jetekshisi: Ýásh Dylaı bıologıa páni muǵalimi

MAZMUNY

Kirispe 

İ . Negizgi bólimi:

1.2  Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdar

1.3 Oıynshyqtardyń shyǵý tarıhy

İİ. Zertteý bólimi

2.1 Oınshyqtardyń sapasy jáne olardyń balalar aǵyzasyna keltiretin áseri jáne onyń aldyn alyý joldary

2.2 Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardy óndirý men satylymǵa shyǵarýǵa qoıylatyn talaptar

2.3 Otandyq oınshyq ındýstrıasy

Qorytyndy

Qoldanylǵan ádebıetter tizimi

KİRİSPE

Qazirgi tańda árbir ata-ana óz balasyna qýanysh syılaý úshin eshteńeden aıanbaıdy. Al balanyń serigi de, ermegi de oıynshyq bolǵandyqtan, balasyna onyń túr-túrin áperýden ata-ana jalyqpaıdy. Ókinishke qaraı, kózdiń jaýyn alatyn oıynshyqtyń barlyǵy da kórshiles jatqan Qytaıdan ákelinedi. Alaıda keıbir ata-ana osy oıynshyqtardyń qanshalyqty bala aǵzasyna qaýipti ekeninen habarsyz bolǵandyqtan, osy jansyz zattyń balaǵa qanshalyqty qaterli ekendigin bile bermeıdi  nemese bilse de nemquraılyq tanytady. Sonyń saldarynan bala azap shegedi.

Sondyqtan men óz qurbylarymdy, ata-analardy oıynshyq tańdaýda abaı bolýǵa shaqyra otyryp, qazaq eliniń bolashaǵy balalardyń densaýlyqtaryn qorǵaýda az da bolsa óz úlesimdi qosqym keledi.

Zertteýdiń ózektiligi: Sapasyz oınshyqtardyń balalar densaýlyǵyna tıgizetin áserin oqǵamǵa jeetkizý.

Zertteýdiń máselesi: Sapasyz oınshyqtar.

Zertteýdiń mindetteri:

1. Oıynshyqtyń bala ómirindegi alatyn orny týraly maǵlumat berý

2. Sapasyz oıynshyqtarynyń quramyndaǵy ýly zattardyń bala aǵzasyna zıandy jaqtaryn kórsetý.

3. Qazaqstanda oıynshyq ındýstrıasyn damytýdyń qajettiligin aıqyndaý.

İ.  Negizgi bólimi:

1.1.Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdar

XXI- ǵasyr bilimdiler ǵasyry bolǵandyqtan búgingi tańda zamanymyzǵa saı zerdeli, oı- órisi joǵary, jan- jaqty damyǵan urpaq qalyptastyrý memleketimizdiń alǵa qoıǵan asa mańyzdy mindeti bolyp tur.

Balalarǵa arnalǵan taýarlar: oıyndar men oıynshyqtar, tósek ábzelderi, kıim, aıaq kıim, jıhaz, arba, sómkeler (arqaǵa asatyn sómke, rúkzaktar, portfelder jáne), kúndelikter men soǵan uqsas buıymdar, dápterler, basqa da qaǵazdan jáne kartonnan jasalǵan keńse taýarlary, keńse quraldary nemese balalar assortımenti taýarlaryn daıyndaýǵa arnalǵan jasandy polımer jáne sıntetıkalyq mektep materıaldary.

2.2 Oıynshyqtardyń shyǵý tarıhy

Balanyń eń alǵashqy oıynshyǵy-syldyrmaq. Ejelgi Gresıada jáne Rımde syldyrmaqty jańa týǵan balaǵa syılaǵan. Osyndaı syldyrmaqpen anasy jáne kútýshisi besik jyryn aıtqan. Sonymen birge ejelgi nanym senimder boıynsha syldyrmaqty syldyrlatý arqyly jyn-shaıtandardy úrkitedi dep sengen.

Bizge belgile eń ejelgi oıynshyq bizdiń zamanymyzǵa deıingi İİİ ǵasyrda paıda bolǵan.Ókinke oraı, kóptegen ejelgi oıynshyqtar bizdiń zamanymyzǵa deıin jetpedi.Ejelgi oıynshyqtardy aǵashtan,sazdan,súıekten jáne metaldardan jasaǵan .

Oıynshyq – balany jan-jaqty tárbıeleý maqsatyna paıdalanylady. Balanyń dúnıetanymyn keńeıtýge kómektesedi,belgili bir maqsattaǵy, oılastyrylǵan áreketke úıretedi, qıalyn damytyp, eńbekke súıispenshiligin, tehnıkaǵa qyzyǵýshylyǵyn, bilýge qumarlyǵyn, ańǵarǵyshtyǵyn qalyptastyrady, talǵampazdyqqa tárbıeleıdi, ónerge yntalandyrady. Oıynshyqpen oınaýǵa belgili jaǵdaıda pedagogıkalyq, estetıkalyq, gıgıenalyq, tehnıkalyq talap qoıylady,sondaı-aq ol balanyń jas erekshiligine qaraı ózgerip otyrady.

Oınshyqtyń túrleri

•    Dıdaktıkalyq oıynshyqtar
•    Beınelik oıynshyqtar
•    Tehnıkalyq oıynshyqtar
•    Konstrýktorlyq oıynshyqtar

İİ. Zertteý bólimi
2.1 Oınshyqtardyń sapasy jáne olardyń balalar aǵyzasyna keltiretin áseri

Búginde saýda aınalymynda oıynshyqtardyń sany kóp bolǵanymen, sapasy syn kótermeıdi. Qyrýar qarjyǵa satyp alynǵan oıynshyq bala oıynyna shydas bermeı, áp-sátte «isten» shyǵady. Ári deni qytaılyq oıynshyqtardan bólinetin ıiske bala túgili, eresek adamnyń tózýi múmkin emes. Sanıtarlyq-epıdemıologıalyq qadaǵalaý departamenti mamandarynyń málimetine júginsek, ótken jyly saýda oryndarynda toksıkologıalyq zertteýge alynǵan oıynshyqtardyń kópshiligi talapqa saı kelmeı, saýda aınalymynan shyǵaryldy. Oıynshyqtardyń quramyndaǵy formaldegıd qosyndysy men tolýol suıyqtyǵy mólsherden artyq. Ótkir ıis pen shamadan tys boıaý bala aǵzasyn ýlaıdy. Tynysty taryltyp, loqsytady. Túrli teri aýrýyn týdyrady. Bul - stırol men fenol qospasynyń kóptigi,- deıdi aımaqtyq sanıtarlyq-gıgenalyq qadaǵalaý bóliminiń mamandary. 

Máselen mynadaı «Skeıttegi kisi» (basqatyrǵysh oıynshyǵy),  «Kertikteri bar dop», «Drawing&writingBoard» taqtasy, «Basqatyrǵysh - mashına»,«№8024 skeıtbord - basqatyrǵysh», «Fotoaparat»,  «Sýda júzgish úırek», «Kýbıkter», «Mýzykalyq dabyl», «QY-148A úıaly telefony», «Qamyr»  sıaqty oıynshyqtarda stırol konsentratynyń shamadan kóp ekeni anyqtaldy. Stırolmen ýlaný kezinde bas aýyrý, bas aınalý, uıqy basý, júrektiń shanshýy, teriniń qyshýy, muryn men aýyz qýysy qurǵaýy, ıis sezý qabiletiniń joǵalýy sıaqty sımptomdary baıqalady.

Syldyrmaqtar jáne qatty dybys shyǵaratyn oıynshyqtardyń keıbir túrleri tekseristen ótpedi. «Dısneı», «Kaili» jáne«Nevaláshka» óte qatty dybys shyǵarady. Dybystyń deńgeıden joǵary bolýy estý apparatynyń zaqymdanýyna jáne júıke aýrýlaryna ákep soǵady.

Oıynshyq balanyń tek ermegi ǵana emes. Árbir ata-ana óz bala¬syna qýanysh syılaý úshin eshteńeden aıabaıtyny belgili. Al balanyń serigi de, ermegi de oıynshyq bolǵandyqtan, balasyna onyń túr-túrin áperýden ata-ana áste  tartynyp qalmaıdy. Ókinishke oraı, kózdiń jaýyn alatyn oıynshyqtyń barlyǵy da kórshiles jatqan Qytaıdan ákelinedi. Alaıda, ata-ana oıynshyqtardyń qanshalyqty bala aǵzasyna zıany barynan habarsyz bolǵandyqtan, osy jansyz zattyń balaǵa qanshalyqty qaterli ekedine bas aýyrtpaıdy.  

Shyndyǵyna kelgende, sol balalardyń oıynshyqtarynyń barlyǵy da – sheteldiń múltfılm, ertegileriniń keıipkerleri. Mine, munda da ózge eldiń ıdeologıasy júrýde degen sóz. Onsyz da teleekrandarymyzdy sheteldiń múltfılmderi jaýlap alyp, sábılerimiz ózge eldiń ıdeologıasymen ósip jatqany azdaı, olardyń kúndelikti qolynan tastamaıtyn oıynshyqtary da Qytaıdiki. Sebebi, aspanasty eli bir ǵana oıynshyq eksportynyń ózinen jylyna qyrýar qarjy taýyp otyr. Ári keń-baıtaq jeri bar qazaq eliniń urpaǵy, keleshekte memlekettiń tutqasyn ustaıtyn búgingi kishkentaı jetkinshekterdiń áljýaz da aýrý bolyp, jat eldiń bodanynda ósýi úshin ádeıi jasalyp jatqa¬n qıturqy saıasat bolýy ábden múmkin.

Bazarlar men dúkenderde bala kóńilin aýlaıtyn sanalýan oıynshyqtar bar. Ádemi qýyrshaqtary túrli-tústi jumsaq materıaldan tigilgen, qabyrǵasyn bassańyz, ándetetin qýyrshaqtar men úlken mashınalar, tipti, atys-shabys qarýlarynan turatyn oıynshyqtar jıyntyǵy eresekterdiń de janaryn ózine eriksiz aýdartady. Biraq búgingi taýar satylymyndaǵy oıynshyqtar tek batystyq úlgide shyǵarylǵan. Búldirshinderimizdiń oıynshyqtary – sheteldiń mýltfılmderi men kınolarynyń keıipkerleri. Nege qazaq ertegileriniń Aldar kóse, Tazsha bala keıipkerlerin ózimizdiń bolmysymyzǵa saı etip shyǵarmasqa? Eger qazaq ertegi-ańyzdaryndaǵy ulttyq keıipkerler beınesinde oıynshyqtar jasalsa, bul bala úshin baǵa jetpes syı bolar edi. Aıtpaqshy, elimizge belgili ánshi, prodúser Qydyráli Bolmanovtyń «Bal Bala» jobasymen búldirshinder úshin usynylǵan qazaqsha án aıtyp, bı bıleıtin oıynshyqtar shyǵaryp júrgenine kóp ýaqyt boldy. Bul – ultymyzdyń ulylyǵyn ulyqtaıtyn jaqsy bastama. Alaıda, ol oıynshyq¬tardyń baǵasynyń qymbattyǵy kóp ata-ananyń qaltasyna salmaq túsiretinin de jasyra almaımyz.

Eresekter balalarǵa jyltyraǵan qytaı oıynshyqtaryn áperýge qushtar. Biraq ta onyń negizi hımıalyq óndiristiń qaldyqtarynan jasalynatyndyqtan balanyń mıyn zaqymdap, kórý qabiletin tómendetip, kemtarlyqqa ushyratatynynan kóp jaǵdaıda habarsyz.

      

Boıaýy tym qanyq, alystan «men mundalap» turǵan oıynshyqtardan saqtanǵan jón. Sebebi boıaýdyń quramynda fenol, formaldegıd, qorǵasyn eelmentteri bar. Bul zattar adamnyń júıke júıesine, kóz ben tynys alý múshelerine keri áser etedi. Bala kez kelgen nárseni aldymen aýzyna salady, sondyqtan oıynshyq satyp alarda asa uqyptylyqpen qaraǵanyńyz abzal. 

Sapasyz oınshyqtardyń  balalar densaýlyǵyna keri táser beretindigin bilidik, endi balarǵa durys oınshyq tańdaýda jáne onymen balalardy oınatýda kóńil bóletin bireshe jaǵdaılar týraly aqyl-keńester.

1. Durys oınshyq tańdaý.
Oınshyqtyń túsiniń tym jarqyn jáne hımıalyq ıisniń óte ótkir bolmaýyna kóńil bólý kerek, sapasy tómen boıaý men materıal balaǵa  alergıa ákelýi múmkin.
2. Jumysaq oınshyqtardy qaqpaǵy bar qorapshalardy saqtaǵan abzal.
3. Oıynshyqtardy jıi jáne muqıat tazalaý.

2.2 Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardy óndirý men satylymǵa shyǵarýǵa qoıylatyn talaptar

•    Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardy jobalaý kezinde ónim men buıym jobasynyń osy Tehnıkalyq reglament talaptaryna sáıkes kelýin qamtamasyz etý qajet.
•    Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardy jobalaý kezinde ómirlik sıkliniń barlyq kezeńinde mehanıkalyq, hımıalyq, radıasıalyq, bıologıalyq, elektrlik, órt qaýipsizdigimen jáne balalardyń adamgershilik-emosıonaldyq salaýattylyǵymen baılanysty barlyq qaýipterdi sáıkestendirýge tıis.
•    Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardyń qaýipterine júrgizilgen baǵalaýdy eskere otyryp, ómirlik sıkldiń barlyq kezeńinde balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardyń qaýipin joıýǵa nemese ony ruqsat etilgen deńgeıge deıin azaıtýǵa (tómendetýge) arnalǵan barlyq sharalar kesheni anyqtalýy tıis.
•    Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardy jobalaý kezinde jobalaý qujattamasy ázirlenýge tıis. Jobalaý qujattamasy jobanyń tehnıkalyq sıpattamasyn, balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardyń egjeı-tegjeıli syzbalaryn, paıdalaný sıpattamalaryn, paıdalaný jónindegi nusqaýlyqty jáne ózge de qajetti qujattardy qamtıdy.
•    Balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdar eger maqsaty boıynsha paıdalaný kezinde olar:

Adamnyń ómiri men densaýlyǵyna, sondaı-aq qorshaǵan ortaǵa qaýip tóndirmese; balanyń adamgershilik-emosıonaldyq salaýattylyǵyn saqtasa; tutynýshylardy adastyrmasa, Qazaqstan Respýblıkasynyń naryqta ornalastyrylýy múmkin.
•    Shyqqan jeri belgisiz jáne adamnyń ómiri men densaýlyǵyna jáne qorshaǵan ortaǵa qaýip tóndiretin balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdar Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda belgilengen tártippen saraptama júrgizilmeı alyp qoıýǵa jáne joıýǵa jatady.
•    Asa qaýipti, óte qaýipti zıandy zattar balalarǵa arnalǵan ónimder men buıymdardy daıyndaý úshin qoldanylmaýy tıis.       Aýyr metaldardyń konsentrasıasy (qorǵasyn, myrysh, kúshán, synap, hrom, kobált, nıkel), zıandy hımıalyq zattardy bólip shyǵarýlary (formaldegıd, fenol, benzol, stırol, vınılhlorıd jáne t.b.) osy Tehnıkalyq reglamenttiń 1, 2, 3, 4, 5 jáne 6-qosymshalarda belgilengen normalardan aspaýy tıis

2.3 Otandyq oınshyq ónimderi

Búgingi kúni bala tárbıesindegi birden-bir qural – oıynshyqtar. Bir ókinishtisi, qazaq balalaryna ermek bolar ulttyq oıynshyqtarymyz kóp emes. Búldirshinderimiz túr-sıpaty túsiniksiz Shrek, Betmen, Spanch Bob, Órmekshi-adam, vampır-qanisherler, túrli robottardy jandaryna serik etýde. Mundaı sheteldik múltfılmderdiń keıipkerleri urpaq sanasyn ýlap qana qoımaı, balanyń ultjandy, adamgershiligi mol azamat bolyp er jetýine kedergi bolady. Al buǵan tosqaýyl qoıatyn ata-analar da tym beıqam. Oıynshyq tárbıeniń bastaýy bolsa da, úlkender ony balany jubatý men aldap, kóńilin aýlaýdyń quraly retinde paıdalanyp, «oıynshyq qoı» dep nemquraıly qaraýyn jalǵastyryp keledi.

Qazaq balasyna qazaqy oıynshyqtyń qajeti ekendigin túsinetin ýaqyt áldeqashan jetken. Biraq buǵan úkimet te, ata-ana da, kásipkerler de nazar aýdarar emes. Árıne, otandyq oıynshyqtardy óndiretinder múldem joq dep aýzymyzdy qur shóppen súrte almaspyz. Alaıda olardyń arasynan Qydyráli Bolmanovtyń «Bal-bala» oıynshyqtarynan ózgesiniń atyn estı bermeımiz. Máselen, 2015 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysynda tuńǵysh ret búldirshinderge arnalǵan oıynshyq shyǵaratyn seh iske qosylǵanyn da aıta ketý kerek. Búginde «Plasık Naýryz» kásipornynda túrli ólshemdegi amerıkalyq «MAK» aýyr júk kólikteriniń modeldik oıynshyqtary, balanyń ózi de otyryp aıdaı alatyn «Talakar» oıynshyq kóligi, qurastyrmaly oıynshyqtar jáne qum jınaıtyn qalyptar shyǵarylady.

«Aıgólek», «Tazsha bala», «Aldar kóse» sıaqty otandyq ónimderdiń ózi kem degende 7-8 myń teńge turady. Bul qarapaıym otbasy úshin az aqsha emes.

Desek te, kez kelgen bala sábı kúninen ulttyq qundylyqtardy kózben kórip, qolmen ustap ósýge tıis. Bul oraıda, ulttyq ıdeologıamyzdy nasıhattap, balǵyndarymyzdyń boıyna ulttyq bolmysty sińirý qajet. Alaıda qazaqtyń ertegileri men batyrlar jyrynyń keıipkerlerin beıneleıtin otandyq oıynshyqtar shyǵarý óndirisin qolǵa alýǵa  asyǵar emespiz. Dúkenderde elimizdiń erteńi bolar bóbekterimizdiń tańdaýyn kórgende, kóńiliń qalady. Barlyǵy birdeı sheteldik múltfılmderdiń keıipkerlerine qumar. Al sheteldik oıynshyqtar balalardy mádenıetke, ónegeli dúnıege úıreteri kúmándi. Sondyqtan, qazaqy oıynshyqtyń qanshalyqty qajet ekenin aıtpaı-aq túsinýge bolar.

Qazaq búldirshinderi ańyzǵa aınalǵan qazaq ertegilerindegi qazaqy minezdi keıipkerlerdi tanymaıtyn da tárizdi. Sebebi olardyń sanasyn sheteldik múltfılm keıipkerleri jaýlap alǵan. Onyń ústine, qazaq múltfılmderi men oıynshyqtar arasynda ózara sabaqtastyq joq. Osynyń saldarynan ulttyq tárbıeniń ıisin de sezbegen búldirshinder ósip keledi. Sodan keıin Batystyń oıynshyǵymen oınap, múltfılmimen ósken baladan qazaqylyqty talap etýge quqymyz bar ma eken?! Ulttyq oıynshyqtar arqyly jas býyn aldyndaǵy til men dil máselesin de jeńildetýge, jedeldetýge ábden bolady. Balalar ulttyq oıynshyqtarmen oınaı otyryp oılaıdy, oıynshyq bólshekteriniń ataýyn bilý arqyly qazaqy tanymy tolysa túsedi. Qazirgi jastarymyz kóz ashqannan ózgeniń oıynshyǵymen  oınap, ózge ataýlardy jattap óskendikten, keıin óz tiline shorqaq bolmaǵanda qaıtsin?

Ulttyq oıynshyqtarǵa bıznes retinde emes, ulttyq ıdeologıa retinde qaraý qajet. Ulttyq bolmysqa tunyp turǵan qazaqy oıynshyqtardy damytý, jetildirý arqyly búldirshinderdiń boıyna qazaqylyq bolmystyń dánin eger edik. Alaıda bizde balalarymyzdyń kóz qýanyshyna aınalǵan ónimderdi óndirý úshin memlekettiń qoldaýy az bolyp tur. Keńes úkimeti kezinde Almatyda plasmassa óńdeıtin «Qyzyl Tý» zaýyty jumys istegen. Sol zaýyt janynan búldirshinderge arnalǵan oıynshyqtar shyǵarylatyn. Biraq naryqtyń tar soqpaǵynan óte almaǵan bul óndiris orny 90-jyldary qurdymǵa ketti. Biraq keıinirek  onyń ornyn «Suńqar» atty qazaqstandyq oıynshyq zaýyty almastyrdy. Bul da óz kezinde eldegi jalǵyz oıynshyq shyǵaratyn kásiporyn bolǵan edi. Biraq ózimizde óndirildi degen aty bolmasa, oıynshyqqa kerekti zattardyń bárin kórshi memleketterden tasý zaýytqa esh tabys ákelmegendikten, óz jumysyn toqtatty. Sodan beri otandyq oıynshyqtardy óndirý isi elimizde kúrmeýi sheshilmegen másele bolyp keledi.

Juldyzdy jup Qydyráli men Qaraqat 2010 jyly ulttyq naqyshtaǵy «Bal-bala» oıynshyqtaryn shyǵarýdy bastady. Árıne, búginde qazaqy naqyshtaǵy oıynshyqtar ár qazaqtyń úıinde bar deýge kelmes. Dese de, otandyq ónim óz tutýnyshylaryn áldeqashan tapqan.

Qorytyndy

Kez kelgen bala oıynshyq arqyly eseıip, oı-órisin damytady. Sol sebepti de, balalarǵa oıynshyq satyp alarda qatelespeý qajet. Biraq oıynshyqtyń qaýipsizdigi men sapasyna basa mán beretinder az. Dúken sórelerinde jaıǵasqan qyzyldy-jasyldy oıynshyqtar kóz súrindirgenimen, olardyń sapasyn nazardan tys qaldyrýǵa bolmaıdy. Oılanbastan túrli oıynshyqtardy satyp alǵan ata-ana balalarǵa qalaı qaýip tóndirgenin de sezinbeı qalýy múmkin. Oıynshyqtardyń keıbiri balalardyń densaýlyǵyna, psıhologıasy men damýyna keri áser etedi. 

Elimizge keletin Qytaı oıynshyqtarynyń kópshiliginde eshbir qujat joq, sondyqtan mundaı oıynshyqtar kóbinese bazarlarda satylady.Árıne, qaladaǵy úlken dúkenderden sapaly ári barlyq qujaty bar, arnaıy tekseristen ótken oıynshyqtardy tabýǵa bolady. Mundaǵy árbir ónimde daıyndaýshy, taýar belgisi, oıynshyq ataýy, daıyndalǵan kúni men óndirgen memlekettiń aty qazaqsha nusqada jazylǵanyn da baıqaýǵa bolady. Biraq olardyń baǵasy bazardaǵydan 2-3 ese qymbat. Sondyqtan, dúkenderdegi oıynshyqtar talapqa saı bolǵanymen, olar kez kelgenniń ýysyna túspeıdi. Al bazarlardaǵy oıynshyqtardyń 90 paıyzynyń sertıfıkaty joq.

Kóbinde ata-ana balasyna bir sáttik qýanysh syılaý úshin onyń sapasynyń syn kótermeıtinin bile tura, mán bermeıdi. Árıne, dúkenderdegi baǵasy sharyqtaǵan oıynshyqtardy sábıine alyp berýge báriniń qaltasy kótere bermeıdi. Degenmen de balanyń qaýipsizdigi úshin qara bazardaǵy qaptaǵan arzan oıynshyqtardan góri, dúkenderden sertıfıkaty bar oıynshyqtardy alǵan jón. Osy máselelerdi qolǵa alyp, syrttan keletin oıynshyqtyń sapasyna tıisti oryndar aı– qatań qadaǵalanatyn másele. Óıtkeni oıynshyq – ulttyq qaýipsizdiktiń basty máselesi. Oıynshyq máselesine jeńil-jelpi qaraýǵa bolmaıdy. Oıynshyq arqyly balanyń oılaý qabileti artady, sol arqyly ómirge beıimdeledi.

Paıdalanylǵan ádebıetter:

1. Ol kim, bul ne?
2. Qytaıdyń zıandy oıynshyqtaryna qashan tosqaýyl qoıylady? - J. Súleımenov ASTANA.
3. «Arzan oıynshyq – qymbat dert» Avtor: Sandýǵash Álimjanova
4. «Sapasyz oıynshyqtar bala bolashaǵyn bulyńǵyrlatady» maqala 14.09 2013
5. Balalardy arbaǵan «Sıqyr oıynshyqtar» onyń densaýlyqqa zıany qandaı? Maqala 04.2012
6. «Qýyrshaqtardy kúlimdetip, sábılerdi sergeldeńge túsirgen qaıran Qytaı» maqala 29 shilde, 2011
7. «4 mıllıon balamyz Qytaı taýaryna telmirip otyr» Avtor: Janar Kelmenbetova, Qaraǵandy

---