Hımıalyq reaksıanyń tıpteri
Hımıa páni muǵalimi Ojanova Janar Ahmetbekovna
Sabaqtyń taqyryby:
1) Hımıalyq reaksıanyń tıpteri
2) Hımıalyq reaksıa teńdeýleri boıynsha esepteýler
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Qosylý, orynbasý, aıyrylý jáne almasý reaksıalary jónindegi uǵym, olardy hımıalyq teńdeýleri boıynsha ajyrata bilý biligin qalyptastyrý.
Damytýshylyq: Hımıalyq reaksıanyń tıpteri boıynsha esepter shyǵara otyryp oılaryn tereńdete damytý.
Tárbıelik: Óz erkimen jumys jasaýǵa, oıyn jetkize bilýge tárbıeleý.
Kórnekilik, qural – jabdyqtar: slaıd, elektrondy oqýlyq, kómirdiń ottekte janý reaksıasy, alúmını men kúkirttiń árekettesýi, fosfordyń janýy. dıdaktıkalyq tapsyrmalar.
Tehnıkalyq quraldar: elektrondyq oqýlyq (tájirıbeler); ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Pán aralyq baılanys: matematıka, qazaq tili, qazaq ádebıeti, tarıh.
Tirek bilim men bilikteri: Zat massasynyń saqtalý zańy, valenttilik, jaı jáne kúrdeli zattar jónindegi bilim; zattyń hımıalyq formýlasyn, hımıalyq teńdeýdi teńestirý.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.(amandasý, kezekshimen jumys)
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
Suraq – jaýap túrinde.
1. Hımıalyq reaksıalardyń júrý belgileri qandaı?
2. Hımıalyq reaksıa teńdeýi degenimiz anyqtamasy.
3. Hımıalyq reaksıa teńdeýin qurýdyń ortaq erejesi.
4. Zat massasynyń saqtalý zańy?
№6 esep
2K + CI ₂----- 2 KCI
2Ba + O ₂ ----- 2BaO
2Aq + S --- Aq ₂S
2AI + 3CI ₂ ---- 2AICI ₃
4P + 5O ₂----- 2 P ₂ O ₅
İİİ. Jańa sabaq
Ertede Prometeı alyptar soǵysynan tiri qalyp, qudiretti ónerimen saz balshyqtan mol, hımıalyq elementke toly jerdi syıǵa tartypty. Jerdi qarańǵylyq jáne sý basyp jatqan eken. Qaıyrymdy Prometeı qarańǵylyq túnegin túrip, jer betine jaryq nuryn sebýge ant berip, aspanǵa ushyp kún qudaıynan otty alyp - qashyp jerge qaıtyp keledi de:
Eı adamzat, aspannan saǵan ot ákeldim. Munyń syrly sáýlesi seniń júregińe túsetin jaryq nur. Bul jeseń azyǵyń, kıseń kıimiń, minseń kóligiń, jaýyńnan qorǵar qarýyń. Bul ámirińe júrer adal qyzmetkeriń degen eken.
Sol kezde ot:
- Ia, sol ot menmin.
Men bolmasam adamzat ómir súre almaǵan bolar edi. Adamnyń kıimi, tamaǵy, múlki, tehnıkasy meniń qatysýymmen. Hımıalyq reaksıa jasaý nátıjesinde paıda bolyp otyr, mensiz eshkim kosmosqa da samǵap usha almas edi.
- Eı, ot, sen maqtanba, qaıdaǵy ańyz áńgimelerge qarap maqtanasyń, sen kóbine meniń kómegimmen paıda bolasyń, dep sóz kezegin fosfor aldy.
- Sóz kezegin maǵan berińder, ádep saqtap úndemeı tursam, tipti kónetin emessińder ǵoı. Men R (fosfor) elementi men S (kúkirt) elementinen turamyn, ekeýmizdiń úıkelisimizden sen paıda bolasyń.
Fosfor:
- Eı, shyrpy, seniń maǵan kómegiń kerek. Sonda men aýadaǵy ottekti qosyp alyp, óz qosylystaryma aınalamyn degen eken:
4R +5O ₂ =2P ₂O ₅
Sol san alýan hımıalyq reaksıalardaǵy reagentter men ónimderge, olardyń
quramyndaǵy ózgeristerge qarap, hımıalyq reaksıany 4 tıpke bóledi:
Elektrondy oqýlyqpen jumys: Hımıalyq reaksıa tıpteriniń jiktelý kestesimen túsindirý.
Elektrondy oqýlyq: Kórsetilim. № 4. Kómirdiń ottekte janý.
(qosylý reaksıasyna mysal)
Kórsetilim. Alúmını men kúkirttiń árekettesýi. (ekzotermıalyq reaksıa)
Kórsetilim. Fosfordyń ottekte janýy. (qosylý reaksıa)
Hımıalyq reaksıa tıpterine mysaldar keltirý.
Qosylý reaksıasy. Eki nemese birneshe zattyń birigip, bir kúrdeli zatqa aınalýyn qosylý reaksıasy dep ataıdy.
S + O ₂ ---- SO ₂
Aıyrylý reaksıasy. Bir zattyń birneshe zatqa aınalyp ydyraýyn aıyrylý reaksıasy dep ataıdy.
2N ₂ O = 2N ₂ ↑ + O ₂ ↑
Sa SO ₃ = SaO + SO ₂ ↑
Orynbasý reaksıasy. Kúrdeli zattyń quramyndaǵy bir element atomynyń ornyn basqa jaı zattyń atomy basatyn kúrdeli zat pen jaı zat arasyndaǵy reaksıa – orynbasý reaksıasy dep atalady.
Ǵe + SuSl ₂ = Su + ǴeSl ₂
Sabaqtyń taqyryby:
1) Hımıalyq reaksıanyń tıpteri
2) Hımıalyq reaksıa teńdeýleri boıynsha esepteýler
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Qosylý, orynbasý, aıyrylý jáne almasý reaksıalary jónindegi uǵym, olardy hımıalyq teńdeýleri boıynsha ajyrata bilý biligin qalyptastyrý.
Damytýshylyq: Hımıalyq reaksıanyń tıpteri boıynsha esepter shyǵara otyryp oılaryn tereńdete damytý.
Tárbıelik: Óz erkimen jumys jasaýǵa, oıyn jetkize bilýge tárbıeleý.
Kórnekilik, qural – jabdyqtar: slaıd, elektrondy oqýlyq, kómirdiń ottekte janý reaksıasy, alúmını men kúkirttiń árekettesýi, fosfordyń janýy. dıdaktıkalyq tapsyrmalar.
Tehnıkalyq quraldar: elektrondyq oqýlyq (tájirıbeler); ınteraktıvti taqta.
Sabaqtyń túri: aralas sabaq.
Pán aralyq baılanys: matematıka, qazaq tili, qazaq ádebıeti, tarıh.
Tirek bilim men bilikteri: Zat massasynyń saqtalý zańy, valenttilik, jaı jáne kúrdeli zattar jónindegi bilim; zattyń hımıalyq formýlasyn, hımıalyq teńdeýdi teńestirý.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.(amandasý, kezekshimen jumys)
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý.
Suraq – jaýap túrinde.
1. Hımıalyq reaksıalardyń júrý belgileri qandaı?
2. Hımıalyq reaksıa teńdeýi degenimiz anyqtamasy.
3. Hımıalyq reaksıa teńdeýin qurýdyń ortaq erejesi.
4. Zat massasynyń saqtalý zańy?
№6 esep
2K + CI ₂----- 2 KCI
2Ba + O ₂ ----- 2BaO
2Aq + S --- Aq ₂S
2AI + 3CI ₂ ---- 2AICI ₃
4P + 5O ₂----- 2 P ₂ O ₅
İİİ. Jańa sabaq
Ertede Prometeı alyptar soǵysynan tiri qalyp, qudiretti ónerimen saz balshyqtan mol, hımıalyq elementke toly jerdi syıǵa tartypty. Jerdi qarańǵylyq jáne sý basyp jatqan eken. Qaıyrymdy Prometeı qarańǵylyq túnegin túrip, jer betine jaryq nuryn sebýge ant berip, aspanǵa ushyp kún qudaıynan otty alyp - qashyp jerge qaıtyp keledi de:
Eı adamzat, aspannan saǵan ot ákeldim. Munyń syrly sáýlesi seniń júregińe túsetin jaryq nur. Bul jeseń azyǵyń, kıseń kıimiń, minseń kóligiń, jaýyńnan qorǵar qarýyń. Bul ámirińe júrer adal qyzmetkeriń degen eken.
Sol kezde ot:
- Ia, sol ot menmin.
Men bolmasam adamzat ómir súre almaǵan bolar edi. Adamnyń kıimi, tamaǵy, múlki, tehnıkasy meniń qatysýymmen. Hımıalyq reaksıa jasaý nátıjesinde paıda bolyp otyr, mensiz eshkim kosmosqa da samǵap usha almas edi.
- Eı, ot, sen maqtanba, qaıdaǵy ańyz áńgimelerge qarap maqtanasyń, sen kóbine meniń kómegimmen paıda bolasyń, dep sóz kezegin fosfor aldy.
- Sóz kezegin maǵan berińder, ádep saqtap úndemeı tursam, tipti kónetin emessińder ǵoı. Men R (fosfor) elementi men S (kúkirt) elementinen turamyn, ekeýmizdiń úıkelisimizden sen paıda bolasyń.
Fosfor:
- Eı, shyrpy, seniń maǵan kómegiń kerek. Sonda men aýadaǵy ottekti qosyp alyp, óz qosylystaryma aınalamyn degen eken:
4R +5O ₂ =2P ₂O ₅
Sol san alýan hımıalyq reaksıalardaǵy reagentter men ónimderge, olardyń
quramyndaǵy ózgeristerge qarap, hımıalyq reaksıany 4 tıpke bóledi:
Elektrondy oqýlyqpen jumys: Hımıalyq reaksıa tıpteriniń jiktelý kestesimen túsindirý.
Elektrondy oqýlyq: Kórsetilim. № 4. Kómirdiń ottekte janý.
(qosylý reaksıasyna mysal)
Kórsetilim. Alúmını men kúkirttiń árekettesýi. (ekzotermıalyq reaksıa)
Kórsetilim. Fosfordyń ottekte janýy. (qosylý reaksıa)
Hımıalyq reaksıa tıpterine mysaldar keltirý.
Qosylý reaksıasy. Eki nemese birneshe zattyń birigip, bir kúrdeli zatqa aınalýyn qosylý reaksıasy dep ataıdy.
S + O ₂ ---- SO ₂
Aıyrylý reaksıasy. Bir zattyń birneshe zatqa aınalyp ydyraýyn aıyrylý reaksıasy dep ataıdy.
2N ₂ O = 2N ₂ ↑ + O ₂ ↑
Sa SO ₃ = SaO + SO ₂ ↑
Orynbasý reaksıasy. Kúrdeli zattyń quramyndaǵy bir element atomynyń ornyn basqa jaı zattyń atomy basatyn kúrdeli zat pen jaı zat arasyndaǵy reaksıa – orynbasý reaksıasy dep atalady.
Ǵe + SuSl ₂ = Su + ǴeSl ₂
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
