12 جىلدىق بىلىمگە كوشۋدەگى سىنىپ جەتەكشىنىڭ بەينەسى
بايانداما
«كۇللى عاجايىپتىڭ ەڭ تاماشاسى – جاقسى تاربيەلەنگەن ادام»
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى 12 جىلدىق جالپى ورتا ءبىلى بەرۋ تۇجىرىمداماسىندا: «12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى ماقساتى: ءوزىنىڭ جانە قوعامنىڭ مۇددەسىندە ءوزىن - ءوزى بەلسەندى ەتۋگە دايىن، وزگەرمەلى دامۋ ۇستىندەگى ورتادا ءومىر سۇرۋگە بەيىم، باسەكەگە قابىلەتتى جانە قۇزىرەتتى، شىعارماشىل، ءبىلىمدى تۇلعانى دامىتۋ جانە قالىپتاستىرۋ»، – دەپ ناقتى كورسەتىلگەن. سونىمەن قاتار اتالعان تۇجىرىمدامادا ءبىلىم بەرۋدىڭ كۇتىلەتىن ناتيجەلەرى جوعارىداعى كورسەتىلگەن ماقساتقا سايكەس مەكتەپ تۇلەگىنىڭ نەگىزگى قۇزىرلىعى قۇندىلىقتى - باعدارلى، مادەنيەت تانىمدىق، وقۋ - تانىمدىق، كوممۋنيكاتيۆتىك، اقپاراتتىق - تەحنولوگيالىق، الەۋمەتتىك - ەڭبەك جانە تۇلعانىڭ ءوزىن - ءوزى دامىتۋ قۇزىرەتتىلىكتەرى بويىنشا انىقتالاتىندىعى دا بەلگىلەنگەن.
12 جىلدىق وقىتۋعا كوشۋ قازاقستاندىق ءبىلىم بەرۋ رەفورماسىنىڭ ستراتەگيالىق مىندەتتەرىن ويداعىداي شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ال ونىڭ ءمانىسى شىعارماشىلىق تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان جاڭا ۇلتتىق مودەلدى دامىتۋعا، «جالپىعا ارنالعان ءبىلىم» ۇلگىسىنەن «تاڭداۋى بويىنشا ءبىلىم الۋ» ۇلگىسىنە ساپالى كوشۋدى جانە الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ەنۋدى جىلدامداتاتىن تەتىكتەردىڭ ءبىرى جاڭا باعدارلاما بويىنشا مەكتەپ جاعدايىنداعى وقىتۋ بولىپ تابىلادى.
12 جىلدىق مەكتەپكە كوشۋ جاعدايىندا ونىڭ قۇرىلىمى وقىتۋدىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرىنىڭ اراسىنداعى بايلانىستى، ءاربىر جاس ساتىلارىندا وقۋشىلاردى تاربيەلەۋ مەن دامىتۋدى ولاردىڭ پسيحولوگيالىق، فيزيولوگيالىق جانە جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس.
12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋگە كوشۋ ەلىمىزدىڭ ءبىلىم ساياساتىنداعى كەلەلى ماسەلەلەردى شەشۋدەگى ناقتى قادام بولىپ تابىلادى. ورتاق ماقسات پەن ۇلتتىق مۇراتقا جەتكىزەتىن يگىلىكتەرگە ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتى قۇزىرلىلىعىنا ساي ءوز ۇلەسىن قوساتىن بولسا، وندا ۇلتتىق رۋحىمىزدىڭ بيىكتەۋىنە، رۋحاني سانامىزدىڭ جاڭارۋىنا، ناتيجەسىندە تىڭ يدەيالاردىڭ تۋۋىنا ىقپال ەتەتىن پاراساتتى ورتا قالىپتاستىراتىن بولامىز
بۇگىنگى كۇن تالابىنىڭ مەكتەپ رەفورماسىندا 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋگە كوشۋ ماسەلەسىنىڭ ەرەكشەلىگى سول – 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى عالىمدارىنىڭ زەرتتەۋلەرى بويىنشا جاڭا قوعامدىق فورماسياداعى مەكتەپ پەن مۇعالىمدەر الدىندا تۇرعان نەگىزگى ماسەلەلەر «بالانى وقىتۋعا قالاي ۇيرەتۋ كەرەك؟»، «ويلاۋعا قالاي ۇيرەتۋ كەرەك؟»، «قالاي ءوز ءومىرىنىڭ مەنەدجەرى بولۋعا ۇيرەتۋ كەرەك؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ تاباتىنداي ءبىلىم ءنارىن بەرۋگە باعىتتالعان ەكى باعىتتى باسشىلىققا الادى. ولاردىڭ ءبىرىنشىسى - وقۋشىنىڭ قابىلەتىن ەسكەرە وتىرىپ جەكە دارالىق باعىتتا وقىتۋ، ەكىنشىسى - وقۋشىنىڭ پوتەنسيالدىق مۇمكىندىكتەرىن ەسەپكە الا وتىرىپ جەكە دارالىق باعىتتا وقىتۋ.
ۇلى پەداگوگ ك. د. ۋشينسكيي ايتقانداي «ءمۇعالىم تەك ءوز پانىنەن ساباق بەرىپ قانا قويماۋى كەرەك، سونىمەن قاتار تاربيەشى ادال، ادىلەتتى، شىنشىل ادام بولۋى كەرەك». ولاي بولسا، ءار ءمۇعالىم ساباققا قويعان ءۇش ماقساتىنىڭ ۇشەۋىنە دە جەتىپ، ءبىلىم مەن تاربيەنى ۇشتاستىرۋى قاجەت.
12جىلدىق وقىتۋعا كوشۋ بويىنشا ەكسپەريمەنتتىك سىنىپتىڭ كونتينگەنتىن جان - جاقتى تانىپ ءبىلۋ، وقۋشىلاردىڭ كوڭىل - كۇيىنە باقىلاۋ جۇرگىزۋ، وسى سىنىپتا جۇمىس ىستەيتىن باسقا ەكسپەريمەنتاتور مۇعالىمدەرمەن تىعىز بايلانىستا بولۋ، ناقتى جاعدايلارعا سۇيەنە وتىرىپ، ەكسپەريمەنتتىڭ ماقسات - مىندەتتەرىن وقۋشىلاردىڭ اتا - انالارىنا جەتكىزە ءبىلۋ، سونداي - اق وسكەلەڭ ۇرپاققا سانالى تاربيە بەرۋدە سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ ورنى بولەك. ويتكەنى ول – بالالار مەن ۇلكەندەر الەمىنىڭ اراسىنداعى ساراپشى. سوندىقتان دا سىنىپ جەتەكشى - ەرەكشە تۇلعا. سىنىپ جەتەكشىسى اتا - انا، وقۋشى، ءپان مۇعالىمدەرىن بايلانىستىرۋشى عانا ەمەس، قارىم - قاتىناستارىن باسقارۋشى، باقىلاۋشى، كەڭەسشى، ول بالانىڭ پسيحولوگيالىق قۇپيالارىن جەتىك بىلە وتىرىپ، ءبىلىم بەرەدى، ونى ادام بولۋعا ۇيرەتەدى. ءمۇعالىمنىڭ، سونداي - اق سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ ەڭبەگىن ءوزىنىڭ ماندىلىگى بويىنشا ەشقانداي وزگە ەڭبەكپەن سالىستىرۋعا بولمايدى، ويتكەنى ول ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى – ادام. ەڭ جاۋاپتى، ەڭ نەگىزگى بولىپ تابىلاتىن سىنىپ جەتەكشىگە وتباسى مەن قوعام ەڭ قىمباتتى، ءوز ەلىنىڭ ازاماتتارىنىڭ تاعدىرىن سەنىپ تاپسىرادى. سىنىپ جەتەكشىلەرى تاقىرىپتىق جينالىستاردى دا ءجيى وتكىزەدى. ولاردىڭ ماقساتى - اتا - انالاردى ناقتىلى پەداگوگيكالىق بىلىممەن قارۋلاندىرىپ جانۇيادا بالا تاربيەلەۋدىڭ الدىڭعى قاتارلى تاجىريبەسىمەن تانىستىرىپ وتىرۋ بولىپ تابىلادى. اتا – انالاردىڭ ءوز بالالارىنىڭ جان دۇنيەسىن جاقسى ءتۇسىنۋى، ولارعا وتباسىندا دۇرىس تا ءتيىمدى تاربيەلىك ورتا تۋدىرۋ ءۇشىن، بالا تاربيەسىنە قاتىستى ءبىلىمى جانە بىلىكتەرىن ۇدايى كوتەرىپ وتىرۋى قاجەتتىلىگىن وزدەرى ءتۇسىنۋى ءتيىس. سول ءۇشىن دە مەكتەپتىڭ، سىنىپ جەتەكشىسى اتا – انالار پەداگوگيكالىق جۇمىس جۇرگىزۋى، ونىڭ باعىتىن دۇرىس ۇيىمداستىرىپ وتىرۋى مىندەتتەلەدى.
«كۇللى عاجايىپتىڭ ەڭ تاماشاسى – جاقسى تاربيەلەنگەن ادام»
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى 12 جىلدىق جالپى ورتا ءبىلى بەرۋ تۇجىرىمداماسىندا: «12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋدىڭ باستى ماقساتى: ءوزىنىڭ جانە قوعامنىڭ مۇددەسىندە ءوزىن - ءوزى بەلسەندى ەتۋگە دايىن، وزگەرمەلى دامۋ ۇستىندەگى ورتادا ءومىر سۇرۋگە بەيىم، باسەكەگە قابىلەتتى جانە قۇزىرەتتى، شىعارماشىل، ءبىلىمدى تۇلعانى دامىتۋ جانە قالىپتاستىرۋ»، – دەپ ناقتى كورسەتىلگەن. سونىمەن قاتار اتالعان تۇجىرىمدامادا ءبىلىم بەرۋدىڭ كۇتىلەتىن ناتيجەلەرى جوعارىداعى كورسەتىلگەن ماقساتقا سايكەس مەكتەپ تۇلەگىنىڭ نەگىزگى قۇزىرلىعى قۇندىلىقتى - باعدارلى، مادەنيەت تانىمدىق، وقۋ - تانىمدىق، كوممۋنيكاتيۆتىك، اقپاراتتىق - تەحنولوگيالىق، الەۋمەتتىك - ەڭبەك جانە تۇلعانىڭ ءوزىن - ءوزى دامىتۋ قۇزىرەتتىلىكتەرى بويىنشا انىقتالاتىندىعى دا بەلگىلەنگەن.
12 جىلدىق وقىتۋعا كوشۋ قازاقستاندىق ءبىلىم بەرۋ رەفورماسىنىڭ ستراتەگيالىق مىندەتتەرىن ويداعىداي شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ال ونىڭ ءمانىسى شىعارماشىلىق تۇلعانى قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان جاڭا ۇلتتىق مودەلدى دامىتۋعا، «جالپىعا ارنالعان ءبىلىم» ۇلگىسىنەن «تاڭداۋى بويىنشا ءبىلىم الۋ» ۇلگىسىنە ساپالى كوشۋدى جانە الەمدىك ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىنە ەنۋدى جىلدامداتاتىن تەتىكتەردىڭ ءبىرى جاڭا باعدارلاما بويىنشا مەكتەپ جاعدايىنداعى وقىتۋ بولىپ تابىلادى.
12 جىلدىق مەكتەپكە كوشۋ جاعدايىندا ونىڭ قۇرىلىمى وقىتۋدىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرىنىڭ اراسىنداعى بايلانىستى، ءاربىر جاس ساتىلارىندا وقۋشىلاردى تاربيەلەۋ مەن دامىتۋدى ولاردىڭ پسيحولوگيالىق، فيزيولوگيالىق جانە جاس ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي قامتاماسىز ەتۋگە ءتيىس.
12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋگە كوشۋ ەلىمىزدىڭ ءبىلىم ساياساتىنداعى كەلەلى ماسەلەلەردى شەشۋدەگى ناقتى قادام بولىپ تابىلادى. ورتاق ماقسات پەن ۇلتتىق مۇراتقا جەتكىزەتىن يگىلىكتەرگە ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتى قۇزىرلىلىعىنا ساي ءوز ۇلەسىن قوساتىن بولسا، وندا ۇلتتىق رۋحىمىزدىڭ بيىكتەۋىنە، رۋحاني سانامىزدىڭ جاڭارۋىنا، ناتيجەسىندە تىڭ يدەيالاردىڭ تۋۋىنا ىقپال ەتەتىن پاراساتتى ورتا قالىپتاستىراتىن بولامىز
بۇگىنگى كۇن تالابىنىڭ مەكتەپ رەفورماسىندا 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋگە كوشۋ ماسەلەسىنىڭ ەرەكشەلىگى سول – 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى عالىمدارىنىڭ زەرتتەۋلەرى بويىنشا جاڭا قوعامدىق فورماسياداعى مەكتەپ پەن مۇعالىمدەر الدىندا تۇرعان نەگىزگى ماسەلەلەر «بالانى وقىتۋعا قالاي ۇيرەتۋ كەرەك؟»، «ويلاۋعا قالاي ۇيرەتۋ كەرەك؟»، «قالاي ءوز ءومىرىنىڭ مەنەدجەرى بولۋعا ۇيرەتۋ كەرەك؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ تاباتىنداي ءبىلىم ءنارىن بەرۋگە باعىتتالعان ەكى باعىتتى باسشىلىققا الادى. ولاردىڭ ءبىرىنشىسى - وقۋشىنىڭ قابىلەتىن ەسكەرە وتىرىپ جەكە دارالىق باعىتتا وقىتۋ، ەكىنشىسى - وقۋشىنىڭ پوتەنسيالدىق مۇمكىندىكتەرىن ەسەپكە الا وتىرىپ جەكە دارالىق باعىتتا وقىتۋ.
ۇلى پەداگوگ ك. د. ۋشينسكيي ايتقانداي «ءمۇعالىم تەك ءوز پانىنەن ساباق بەرىپ قانا قويماۋى كەرەك، سونىمەن قاتار تاربيەشى ادال، ادىلەتتى، شىنشىل ادام بولۋى كەرەك». ولاي بولسا، ءار ءمۇعالىم ساباققا قويعان ءۇش ماقساتىنىڭ ۇشەۋىنە دە جەتىپ، ءبىلىم مەن تاربيەنى ۇشتاستىرۋى قاجەت.
12جىلدىق وقىتۋعا كوشۋ بويىنشا ەكسپەريمەنتتىك سىنىپتىڭ كونتينگەنتىن جان - جاقتى تانىپ ءبىلۋ، وقۋشىلاردىڭ كوڭىل - كۇيىنە باقىلاۋ جۇرگىزۋ، وسى سىنىپتا جۇمىس ىستەيتىن باسقا ەكسپەريمەنتاتور مۇعالىمدەرمەن تىعىز بايلانىستا بولۋ، ناقتى جاعدايلارعا سۇيەنە وتىرىپ، ەكسپەريمەنتتىڭ ماقسات - مىندەتتەرىن وقۋشىلاردىڭ اتا - انالارىنا جەتكىزە ءبىلۋ، سونداي - اق وسكەلەڭ ۇرپاققا سانالى تاربيە بەرۋدە سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ ورنى بولەك. ويتكەنى ول – بالالار مەن ۇلكەندەر الەمىنىڭ اراسىنداعى ساراپشى. سوندىقتان دا سىنىپ جەتەكشى - ەرەكشە تۇلعا. سىنىپ جەتەكشىسى اتا - انا، وقۋشى، ءپان مۇعالىمدەرىن بايلانىستىرۋشى عانا ەمەس، قارىم - قاتىناستارىن باسقارۋشى، باقىلاۋشى، كەڭەسشى، ول بالانىڭ پسيحولوگيالىق قۇپيالارىن جەتىك بىلە وتىرىپ، ءبىلىم بەرەدى، ونى ادام بولۋعا ۇيرەتەدى. ءمۇعالىمنىڭ، سونداي - اق سىنىپ جەتەكشىسىنىڭ ەڭبەگىن ءوزىنىڭ ماندىلىگى بويىنشا ەشقانداي وزگە ەڭبەكپەن سالىستىرۋعا بولمايدى، ويتكەنى ول ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى – ادام. ەڭ جاۋاپتى، ەڭ نەگىزگى بولىپ تابىلاتىن سىنىپ جەتەكشىگە وتباسى مەن قوعام ەڭ قىمباتتى، ءوز ەلىنىڭ ازاماتتارىنىڭ تاعدىرىن سەنىپ تاپسىرادى. سىنىپ جەتەكشىلەرى تاقىرىپتىق جينالىستاردى دا ءجيى وتكىزەدى. ولاردىڭ ماقساتى - اتا - انالاردى ناقتىلى پەداگوگيكالىق بىلىممەن قارۋلاندىرىپ جانۇيادا بالا تاربيەلەۋدىڭ الدىڭعى قاتارلى تاجىريبەسىمەن تانىستىرىپ وتىرۋ بولىپ تابىلادى. اتا – انالاردىڭ ءوز بالالارىنىڭ جان دۇنيەسىن جاقسى ءتۇسىنۋى، ولارعا وتباسىندا دۇرىس تا ءتيىمدى تاربيەلىك ورتا تۋدىرۋ ءۇشىن، بالا تاربيەسىنە قاتىستى ءبىلىمى جانە بىلىكتەرىن ۇدايى كوتەرىپ وتىرۋى قاجەتتىلىگىن وزدەرى ءتۇسىنۋى ءتيىس. سول ءۇشىن دە مەكتەپتىڭ، سىنىپ جەتەكشىسى اتا – انالار پەداگوگيكالىق جۇمىس جۇرگىزۋى، ونىڭ باعىتىن دۇرىس ۇيىمداستىرىپ وتىرۋى مىندەتتەلەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
– ج دىبىسى مەن ءارپىن تانىتۋ. ج دىبىسىن ءسوز ىشىنەن ءبولىپ، دۇرىس ايتقىزا ءبىلۋ، ج ءارپى بار سوزدەردى تۇتاس وقۋ؛
-
ماقساتى: وي جۇيرىك، تانىمدىق دەڭگەيى جوعارى، ينتەللەكتۋالدى وقۋشىلاردىڭ دارىنىن اشۋ، بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ، بىلىمدەرىن كورسەتۋ.
