13 - 15 عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى قازاقستان. مونعولداردىڭ قازاقستان جەرىن جاۋلاپ الۋى
5 تاراۋ. 13 - 15 عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى قازاقستان. مونعولداردىڭ قازاقستان جەرىن جاۋلاپ الۋى
كونسپەكت
1206 جىلى كوشپەلى شونجارلاردىڭ قۇرىلتايىندا مونعول يمپەرياسى قۇرىلدى. ۇلى حان بولىپ شىڭعىسحان (تەمۇجىن) سايلاندى. مونعول مەملەكەتى 95 تۇمەن اكىمشىلىك بيلىككە ءبولىندى. اسكەري اۋماعى جاعىنان مەملەكەت ءۇش اسكەري اكىمشىلىك ايماقتان تۇردى. ولار – بارۋنگار (وڭ قانات)، جوڭعار (سول قانات) جانە كۋل (ورتالىق قانات). مەملەكەتتىڭ باستى زاڭى “جاساق” دەپ اتالدى. ونىڭ ءبىرىنشى بولىمىندە شىڭعىسحاننىڭ ناقىل سوزدەرى مەن ەل باسقارۋداعى شەشىمدەرى بولعان. ەكىنشى ءبولىم اسكەري، ازاماتتىق ىستەردى ورىنداۋداعى جالپى زاڭدار مەن جازالاۋ ەرەجەلەرىنەن قۇرالدى. “جاساق” بويىنشا وكىمەت بيلىگىنىڭ جوعارعى ورگانى قۇرىلتاي بولدى.
1207 - 1208 جىلدارى جوشى ەنيسەي قىرعىزدارى مەن ءسىبىر حالىقتارىن جاۋلاپ الدى. ال 1207 - 1209 جىلدارى شىڭعىسحان تاڭعۇتتاردى، تۇرفان كىنازدىگىن، ۇيعىرلاردى باعىندىردى. 1211 - 1215 جىلدار اراسىندا شىڭعىسحان جۇڭگو جەرىن باسىپ الدى. 1217 جىلى شىڭعىسحان كۇشلىكتىڭ جەتىسۋداعى يەلىكتەرىن باسىپ الۋعا جەبە نوياندى اتتاندىردى. مونعولدار 1218 جىلى جەتىسۋ جەرىنە ەندى. شىعىس تۇركىستان مەن جەتىسۋدى باسىپ العاننان كەيىن قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگى مەن ورتا ازياعا جول اشىلدى. ونىڭ باستى سەبەبى “وتىرار وپاتى” بولعان. 1219 - 1220 جىلدارى سىر بويىنداعى قالالار تولىعىمەن مونعولداردىڭ يەلىگىنە كوشتى. جەتىسۋ ايماعىندا مونعول شاپقىنشىلىعىنا دەيىن 200 - دەن استام ەلدى مەكەن بولعان. ال 13 - 14 عاسىرلاردا 20 - عا جۋىق قالا قالعان. مونعول شاپقىنشىلىعى قالالىق مادەنيەتتىڭ دامۋىنا ۇلكەن كەدەرگى بولدى. ەڭ باستىسى، حالىقتاردىڭ ەتنيكالىق قۇرامى مۇلدەم بۇزىلدى. قازاق حالقى قالىپتاسۋىنىڭ اياقتالۋى ۇزاق جىلعا كەشەۋىلدەدى. شىڭعىسحان جاۋلاپ العان جەرلەرىن ءتورت بالاسىنا ءبولىپ بەردى. قازاقستان جەرىندە جوشى، شاعاتاي، ۇگەدەي ۇلىستارى پايدا بولدى. تولە مونعوليا جەرىن بيلەدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگى مەن ورتا ازياعا جول اشۋداعى باستى سەبەپ:
2. وتىراردى قورشاۋعا الدى:
3. وتىرار قالاسى مونعولدارعا قانشا ۋاقىت بويى قارسى تۇردى:
4. جوشى باستاعان اسكەرلەر اتتاندى:
5. سىر بويىنداعى قالالار مونعولداردىڭ يەلىگىنە كوشتى:
6. جەتىسۋ ايماعىنداعى مونعول شاپقىنشىلىعىنان كەيىنگى قالا سانى:
7. قازاق حالقى قالىپتاسۋىنىڭ اياقتالۋىن ۇزاق جىلعا كەشەۋىلدەتكەن جاعداي:
8. جوشى ۇلىسىنىڭ اۋماعى:
9. قازاقستان جەرىندەگى مونعول ۇلىستارى:
10. قۇرامىنا وڭتۇستىك جانە وڭتۇستىك - شىعىس قازاقستان اۋماعى كىرگەن ۇلىس:
11. ۇگەدەي ۇلىسىنىڭ اۋماعى:
12. ۇلى حان موڭكە قايتىس بولدى:
13. مونعولداردىڭ جەتىسۋعا ەنگەن جىلى:
14. 1217 جىلى جەتىسۋدى باسىپ الۋعا اتتاندى:
15. شىڭعىسحان جۇڭگو جەرىن باسىپ الدى:
16. ەنيسەي قىرعىزدارى مەن ءسىبىر حالىقتارىن جاۋلادى:
17. وكىمەت بيلىگىنىڭ جوعارعى ورگانى:
18. مەملەكەتتىڭ باستى زاڭى:
19. حاننىڭ جەكە باسىن قورعايتىن جاساۋىل:
20. مونعوليانىڭ اسكەري - اكىمشىلىك ايماقتارى:
21. مونعول مەملەكەتىنىڭ اكىمشىلىك بيلىگى:
22. شىڭعىسحاننىڭ تۋعان جىلى:
23. مونعول يمپەرياسى قۇرىلعان مەرزىم:
24. ءتيمۋچيننىڭ (شىڭعىسحان) ەل بيلەگەن جىلدارىن كورسەتىڭىز:
25. قاي جىلدارى حورەزم شاحى مۇحامەد تەكەش وتىرار قالاسىندا تەڭگە سوقتىرعان:
26. قانداي وقيعاعا بايلانىستى قىپشاقتار مەن حورەزم مەملەكەتىنىڭ سىر بويىنداعى قالالار ءۇشىن كۇرەسى توقتاتىلدى:
27. شىڭعىسحاننىڭ قاي زاڭى بويىنشا وكىمەت بيلىگىنىڭ جوعارعى ورگانى قۇرىلتاي بولدى:
28. قاي جىلدارى ۇرىس حان ءوز اتىنان سىعاناقتا تەڭگە سوقتىرعان:
تاقىرىپتىڭ تەستى
13 - 15 عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى قازاقستان. مونعولداردىڭ قازاقستان جەرىن جاۋلاپ الۋى. جۇكتەۋ
كونسپەكت
1206 جىلى كوشپەلى شونجارلاردىڭ قۇرىلتايىندا مونعول يمپەرياسى قۇرىلدى. ۇلى حان بولىپ شىڭعىسحان (تەمۇجىن) سايلاندى. مونعول مەملەكەتى 95 تۇمەن اكىمشىلىك بيلىككە ءبولىندى. اسكەري اۋماعى جاعىنان مەملەكەت ءۇش اسكەري اكىمشىلىك ايماقتان تۇردى. ولار – بارۋنگار (وڭ قانات)، جوڭعار (سول قانات) جانە كۋل (ورتالىق قانات). مەملەكەتتىڭ باستى زاڭى “جاساق” دەپ اتالدى. ونىڭ ءبىرىنشى بولىمىندە شىڭعىسحاننىڭ ناقىل سوزدەرى مەن ەل باسقارۋداعى شەشىمدەرى بولعان. ەكىنشى ءبولىم اسكەري، ازاماتتىق ىستەردى ورىنداۋداعى جالپى زاڭدار مەن جازالاۋ ەرەجەلەرىنەن قۇرالدى. “جاساق” بويىنشا وكىمەت بيلىگىنىڭ جوعارعى ورگانى قۇرىلتاي بولدى.
1207 - 1208 جىلدارى جوشى ەنيسەي قىرعىزدارى مەن ءسىبىر حالىقتارىن جاۋلاپ الدى. ال 1207 - 1209 جىلدارى شىڭعىسحان تاڭعۇتتاردى، تۇرفان كىنازدىگىن، ۇيعىرلاردى باعىندىردى. 1211 - 1215 جىلدار اراسىندا شىڭعىسحان جۇڭگو جەرىن باسىپ الدى. 1217 جىلى شىڭعىسحان كۇشلىكتىڭ جەتىسۋداعى يەلىكتەرىن باسىپ الۋعا جەبە نوياندى اتتاندىردى. مونعولدار 1218 جىلى جەتىسۋ جەرىنە ەندى. شىعىس تۇركىستان مەن جەتىسۋدى باسىپ العاننان كەيىن قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگى مەن ورتا ازياعا جول اشىلدى. ونىڭ باستى سەبەبى “وتىرار وپاتى” بولعان. 1219 - 1220 جىلدارى سىر بويىنداعى قالالار تولىعىمەن مونعولداردىڭ يەلىگىنە كوشتى. جەتىسۋ ايماعىندا مونعول شاپقىنشىلىعىنا دەيىن 200 - دەن استام ەلدى مەكەن بولعان. ال 13 - 14 عاسىرلاردا 20 - عا جۋىق قالا قالعان. مونعول شاپقىنشىلىعى قالالىق مادەنيەتتىڭ دامۋىنا ۇلكەن كەدەرگى بولدى. ەڭ باستىسى، حالىقتاردىڭ ەتنيكالىق قۇرامى مۇلدەم بۇزىلدى. قازاق حالقى قالىپتاسۋىنىڭ اياقتالۋى ۇزاق جىلعا كەشەۋىلدەدى. شىڭعىسحان جاۋلاپ العان جەرلەرىن ءتورت بالاسىنا ءبولىپ بەردى. قازاقستان جەرىندە جوشى، شاعاتاي، ۇگەدەي ۇلىستارى پايدا بولدى. تولە مونعوليا جەرىن بيلەدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگى مەن ورتا ازياعا جول اشۋداعى باستى سەبەپ:
2. وتىراردى قورشاۋعا الدى:
3. وتىرار قالاسى مونعولدارعا قانشا ۋاقىت بويى قارسى تۇردى:
4. جوشى باستاعان اسكەرلەر اتتاندى:
5. سىر بويىنداعى قالالار مونعولداردىڭ يەلىگىنە كوشتى:
6. جەتىسۋ ايماعىنداعى مونعول شاپقىنشىلىعىنان كەيىنگى قالا سانى:
7. قازاق حالقى قالىپتاسۋىنىڭ اياقتالۋىن ۇزاق جىلعا كەشەۋىلدەتكەن جاعداي:
8. جوشى ۇلىسىنىڭ اۋماعى:
9. قازاقستان جەرىندەگى مونعول ۇلىستارى:
10. قۇرامىنا وڭتۇستىك جانە وڭتۇستىك - شىعىس قازاقستان اۋماعى كىرگەن ۇلىس:
11. ۇگەدەي ۇلىسىنىڭ اۋماعى:
12. ۇلى حان موڭكە قايتىس بولدى:
13. مونعولداردىڭ جەتىسۋعا ەنگەن جىلى:
14. 1217 جىلى جەتىسۋدى باسىپ الۋعا اتتاندى:
15. شىڭعىسحان جۇڭگو جەرىن باسىپ الدى:
16. ەنيسەي قىرعىزدارى مەن ءسىبىر حالىقتارىن جاۋلادى:
17. وكىمەت بيلىگىنىڭ جوعارعى ورگانى:
18. مەملەكەتتىڭ باستى زاڭى:
19. حاننىڭ جەكە باسىن قورعايتىن جاساۋىل:
20. مونعوليانىڭ اسكەري - اكىمشىلىك ايماقتارى:
21. مونعول مەملەكەتىنىڭ اكىمشىلىك بيلىگى:
22. شىڭعىسحاننىڭ تۋعان جىلى:
23. مونعول يمپەرياسى قۇرىلعان مەرزىم:
24. ءتيمۋچيننىڭ (شىڭعىسحان) ەل بيلەگەن جىلدارىن كورسەتىڭىز:
25. قاي جىلدارى حورەزم شاحى مۇحامەد تەكەش وتىرار قالاسىندا تەڭگە سوقتىرعان:
26. قانداي وقيعاعا بايلانىستى قىپشاقتار مەن حورەزم مەملەكەتىنىڭ سىر بويىنداعى قالالار ءۇشىن كۇرەسى توقتاتىلدى:
27. شىڭعىسحاننىڭ قاي زاڭى بويىنشا وكىمەت بيلىگىنىڭ جوعارعى ورگانى قۇرىلتاي بولدى:
28. قاي جىلدارى ۇرىس حان ءوز اتىنان سىعاناقتا تەڭگە سوقتىرعان:
تاقىرىپتىڭ تەستى
13 - 15 عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى قازاقستان. مونعولداردىڭ قازاقستان جەرىن جاۋلاپ الۋى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
