اباي الەمىندەگى ايەلدەر بەينەسى
«ايەلدەر – ادەبيەتتىڭ ماڭگىلىك تاقىرىبى. سەبەبى، وتكەن عاسىردىڭ ورىس ادەبيەتىندە تانىمال «تۋرگەنيەۆ ايەلدەرى» بولاتىن بولسا، قازاق ادەبيەتىندە «اۋەزوۆ ايەلدەرى» دەپ اتاۋعا بولادى.
مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسى قازاقتىڭ كوركەم پروزاسىن بيىككە كوتەرىپ، الەم ادەبيەتىنە جوعارى ەستەتيكالىق تالعام، كوركەمدىك قۋات اكەلگەن ۇزدىك تۋىندى. بۇل روماندا بىر-بىرىنە ۇقسامايتىن، ءبىرىن-بىرى قايتالامايتىن، ءارقايسىسى ءوز بولمىسىمەن، كەلبەتىمەن، ىشكى سىرىمەن ەرەكشە بولىپ كورىنەتىن ايەلدەر بەينەسى بار.
«ار-وجدانى تاپ-تازا يماننان قۇيىلعانداي، ءجۇزى مەيىرىمگە تولى زەرە اجەلەرىڭ ۇلگىسى ىسپەتتى. سالقىن قاندى، سابىرلى، اقىل يەسى ۇلجان انالاردىڭ ۇلگىسىندەي. سىلدىرلاعان شولپىسى الدەقانداي، بىلدىرلاعان تىلىمەن بار سىرىن ابايعا عانا قۇپيا بايان ەتەتىن اپپاق ارۋ توعجان الىستاعى قول جەتپەس ارمان سەكىلدى ماحابباتتىڭ ۇلگىسى سەكىلدى. ءانى سانىنە، ءسانى انىنە استاسقان اسىل، اياۋلى ايگەرىم جاس جىگىتتىڭ سۇلۋ جارىنىڭ ۇلگىسى. ابايدىڭ اجەسى زەرەنى بارشا اۋىل ادامدارى «كارى اجە» دەپ اتاعان.
اقىلدى، زەيىندى، مەيىرىمدى زەرە نەمەرەلەرىنىڭ ىشىندە ءيبراھيمدى ەرەكشە جاقسى كورىپ، ونى اباي دەپ ەركەلەتكەن. ىزگى جۇرەكتى، ۇلكەنگە قامقور، كىشىگە پانا بولا بىلگەن زەرە اجە ابايدىڭ ومىرىنە، اقىندىعىنا يگى اسەرىن تيگىزگەن. ۇلى جازۋشىنىڭ شىعارماسىندا بەينەلەنگەن نەگىزگى تارتىس ادىلەت پەن زورلىق، تۇتاستىق پەن الاۋىزدىق، ءبىلىم مەن ناداندىق، ماحاببات پەن عاداۋات مايدانىندا ءتۇپتىڭ تۇبىندە بىرلىك پەن بەرەكەنىڭ جەڭىسكە جەتەتىنىن ايتقان.
ءوزى سۇيگەن جولعا بارلىق كۇش-قايراتىن اياماي توگىپ، سانالى عۇمىرىن ارناعان ادام عانا قازاق حالقىنىڭ كەلەشەگى بولا الادى»، - دەپ باستالعان بەينەماتەريال وقىرمانداردىڭ «اباي جولى» رومانىنداعى ايەلدەر وبرازى تۋرالى پىكىرلەرىمەن جالعاسقان.
«اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ 175 جىلدىعىنا وراي «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسى تۋرالى ايتا وتىرىپ، قازاق ايەلدەرىنىڭ اسەم وبرازدارى ارقىلى قوعامداعى ادامگەرشىلىكتىڭ انا تاربيەسىنىڭ ناتيجەسى ەكەندىگىن كورەمىز. مۇحتار اۋەزوۆ جازعان تاقىرىبىنىڭ استارىنا سۇڭگىپ بارىپ، تاريحي سالىستىرۋلار جاسايدى. جازۋشى «وتان وتباسىنان باستالادى» دەگەندەي ايەلدى قوعامدىق ورتانىڭ ۇيىتقىسى رەتىندە تانىتادى.
ەرلەر وزدەرىمەن وزدەرى، ال بالالارىنا قاراپ، ولاردى ايرانداي ۇيىتىپ وتىرعان – ايەل. وسى ايەلگە تەڭدىك كورسەتپەي، كۇڭ قىلىپ ۇستاۋ ءبىر ادامعا عانا ەمەس، قوعامدىق ورتاعا دا قيانات جاساۋمەن تەڭ. ويتكەنى، وسى قوعامدىق ورتاداعى ادامگەرشىلىك انانىڭ بەرگەن تاربيەسىنەن دەپ ەسەپتەلىنەدى»، - دەپ پىكىر ءبىلدىردى اقسۇيرىك ەسىمدى جاس وقىرمان.
«ايەلدەر – ادەبيەتتىڭ ماڭگىلىك تاقىرىبى. سەبەبى، وتكەن عاسىردىڭ ورىس ادەبيەتىندە تانىمال «تۋرگەنيەۆ ايەلدەرى» بولاتىن بولسا، قازاق ادەبيەتىندە «اۋەزوۆ ايەلدەرى» دەپ اتاۋعا بولادى. وسىلاي اتاۋعا نەگىز بولا الاتىن مىنا ءبىر ەپوپەيا كەرەمەت بەينەلەرمەن تولىقتىرىلعان.
ول – مۇحتار اۋەزوۆتىڭ «ادامزاتتىڭ نەگىزى – ايەل» دەگەن ءبىر ويى ەدى»، - دەپ وقىرماندار الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى پىكىرلەرىن ءبىلدىردى.
جەتەكشى: جاناتايەۆ دانات جاناتاي ۇلى،
ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ پروفەسسورى، دوسەنت
عالبيات تۇنىق.،
ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 1-كۋرس ماگيسترانتى.
You Might Also Like
-
باستاۋىش سىنىپتان بالدارعا شەت ءتىلىن وقىتۋ قازىرگى كۇنگى ەڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى. بۇل تاقىرىپقا كەلگەندە قوعاداعى ويلاردا ەكىگە بولىنەتىنى راس. كەيبىرى باستاۋىش سىنىپتان شەت ءتىلىن ۇيرەتۋگە ...
-
قازاق حالقىندا «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەدى»، «اناعا قاراپ قىز وسەر، اكەگە قاراپ ۇل وسەر» دەگەن ماقالدار بار. ويتكەنى ءبىزدىڭ حالىق تاربيەگە ۇلكەن ءمان بەرەدى. قىزىن ينا...
