اباي قۇنانباي ۇلى «قىس»
اتىراۋ قالاسى، №11 ى. التىنسارين اتىنداعى
ورتا مەكتەپتىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
باعىتجانوۆا ايجان
ادەبيەت 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانباي ۇلى «قىس»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اباي قۇنانبايەۆتىڭ ءومىرى، ونىڭ شىعارمالارى تۋرالى ءبىلىمىن كەڭەيتۋ. ”قىس” تۋرالى ولەڭنىڭ مازمۇنى مەن يدەياسىن اشۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن، ويىن، كوز الدىنا ەلەستەتۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىك: قورشاعان ورتانىڭ تىلسىم سىرلارىنا قىزىقتىرۋ ارقىلى تۋعان ەلىنىڭ تابيعاتىن سۇيە بىلۋگە باۋلۋ. ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ. اباي ولەڭدەرىن وقۋعا سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، اباي سۋرەتى، تىرەك سىزبالار، قىس مەزگىلى سۋرەتتەرى سلايدتار، ت. ب
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباق ادىستەرى: سۇراق - جاۋاپ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ستراتەگيالارى، توپپەن جۇمىس، وي قوزعاۋ، سوزدىك، «توپتاستىرۋ» ستراتەگياسى، زەرتتەۋ جۇمىستارى، ۆەنن دياگرامماسى، اڭگىمەلەۋ.
ساباق بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ا) وقۋشىلارمەن امانداسۋ
ءا) پسيحولوگيالىق دايىندىق
ب) وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«وزەن» ولەڭىن ولەڭ قۇرىلىسىنا قاراي تالداۋ.
ى. ءالتىنساريننىڭ «وزەن» ولەڭى - 4 شۋماقتى، 2 - 3 بۋناقتى، 18 بۋىندى قارا ولەڭ ۇيقاسىنا قۇرىلعان ولەڭ.
«ءۇش ءتۇرلى كۇندەلىك» ءادىسى بويىنشا ءۇي تاپسىرماسى سۇرالادى.
1. ولەڭنىڭ ساعان وي سالعان جەرى
2. جەكە تۇسىنىك، ساعان قانداي وي كەلدى؟
3. «مۇعالىمگە حات» سۇراقتار قويۋ.
جىلدار نەگىزگى وقيعالار
1855 - 1857ج اۋىل مولداسىنان ساۋات اشتى. 9جاسىندا «كىم ەكەن دەپ كەلىپ ەدىم تۇيە قۋعان» العاشقى مىسقىل ولەڭىن شىعاردى.
1857 - 1859ج سەمەي قالاسىندا احمەت ريزا مەدرەسەسىندە ءبىلىم الدى. 3 اي «پريحودسكايا شكولا» اتتى ورىس مەكتەبىندە قوسىمشا وقىدى. اراب، پارسى، تۇرىك تىلدەرىندەگى شىعىس اقىندارىنىڭ كىتاپتارىن وقىدى. 13 جاسىنان — اعا سۇلتان قۇنانباي اكەسىنىڭ كومەكشىسى بولىپ، ەل بيلەۋ ىسىنە ارالاستى.
1870ج سەمەي كىتاپحاناسىندا ە. پ. ميحاەليسپەن تانىسادى.
1876 - 1878ج قوڭىركوكشە ەلىنە 3 جىل بولىس بولادى
1876 ج جالا جابىلادى
1880ج ە. پ. ميحاەليس ارقىلى ن. ي. دالگوپولوۆ، س. س. گروسس، پ. د. لوبانوۆسكيي، ن. كونچين سەكىلدى ورىستىڭ وزىق ويلى دەموكراتتارىمەن تانىسادى.
1890 - 1898ج قارا سوزدەرىن جازدى
1891ج سۇيىكتى ءىنىسى وسپان قايتىس بولعان سوڭ اباي ولەڭدەرىنە مۇڭ ارالاسا باستايدى.
1904ج 23 ماۋسىمدا 40 كۇننەن كەيىن اباي دۇنيەدەن وتەدى. جيدەبايداعى ءوز قىستاۋىنىڭ جانىنا جەرلەنەدى
1995ج ا. قۇنانبايەۆتىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ ءوتتى.
IV. كەستەنىڭ ۇياشىقتارىنداعى سوزدەردى ماعىناسىنا قاراي سايكەستەندىر
1. ابايدىڭ شىن اتى ----------- 1. شىڭعىس تاۋ
2. اباي -….. رۋىنان شىققان بيلەر اۋلەتىنەن. ---------- 2. 1995 جىلى
3. ا. قۇنانبايەۆتىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ ءوتتى. ------- 3. اۋىل مولداسىنان ساۋات اشتى.
4. زەرە -------------- 4. ابايدىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭى
5. اباي دۇنيەدەن وتەدى ---------------- 5. يبراھيم
6. 1845 - 1904 جج. ---------------- 6. ورتا ءجۇزدىڭ ارعىن تايپاسىنىڭ توبىقتى
7. اكەسى وسكەنباي ۇلى قۇنانباي ---------------- 7. 1904ج 23 ماۋسىمدا
8. اباي…. بوكتەرىندە دۇنيەگە كەلگەن ---------------- 8. ءوز زامانىنداعى اتاق داڭقى الىسقا كەتكەن ادامداردىڭ ءبىرى بولعان.
9. اباي….. وقىدى ---------------- 9. سەمەيدەگى احمەت ريزا مەدرەسەسىندە
10. 1855 - 1857 ج. ---------------- 10. ابايدىڭ اجەسى
V. ولەڭمەن جۇمىس. ولەڭنىڭ مازمۇنىن اشۋ. ولەڭنىڭ شىعۋ تاريحىنان.
- قىس ولەڭىن اباي اتامىز 1884 جىلى سەمەي وڭىرىندە قىس قاتتى بولىپ ەل جۇتاعان، مال قىرىلعان ەكەن. قىستا جاۋعان قار ءساۋىر ايىندا ءبىر - اق ەرىگەن. بۇل ولەڭ سول كەزەڭدە جازىلعان. سوندىقتان اقىن قىستى «اق كيىمدى، دەنەلى، اق ساقالدى” زور تۇلعالى ادام رەتىندە سيپاتتاعان.
سوزدىك جۇمىسى.
سوقىر، مىلقاۋ - ەشتەڭەنى كورمەيدى، ەستىمەيدى.
دومبىعىپ - سۋىقتان ءىسىپ، قىزارىپ.
شيدەم - قوي جۇنىنەن توقىلعان سىرتقى كيىم.
VI. وقۋلىقپەن جۇمىس. سۇراق تاپسىرما بويىنشا ولەڭدى تالداۋ
- اقىن قىستى كىمگە تەڭەيدى؟ قىستى ادامعا، كارى شالعا تەڭەپ تۇر
- شالدىڭ كيىمدەرى قانداي؟ اق كيىمدى، ءۇستىن اق قىراۋ باسقان
- كيىم دەپ وتىرعانى نە؟ جاۋىپ تۇرعان قار، قاتقان مۇز
- اقىن سۋرەتتەپ وتىرعان شالدى كىمگە ۇقساتۋعا بولادى؟ اق كيىمدى، اق ساقالدى اياز اتاعا
- ولەڭدەگى شالدىڭ مىنەزى قانداي؟ قاتال، اشۋلى ادامدى ايتادى
- سوقىر - مىلقاۋ دەگەن سەبەبى نە؟ ول ەشتەڭە كورمەيدى، ايامايدى، ءبارىن توڭدىرادى
- ءتۇر، ءتۇسى قانداي؟ ءتۇسى اق قىراۋ سياقتى سۋىق
- ءتۇسى سۋىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ قاتۋلى، اشۋلى ادامدى ايتادى
- اقىن بالالار مەن مالشىنى قالاي سۋرەتتەگەن؟ ويناعان بالالاردىڭ بەتى – قولى توڭىپ، مالشىلار جىلى كيىنسە دە، ايازعا شىداي الماي تەرىس قارادى.
VII. «قىس» ولەڭىنە ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاساۋ.
اۆتورى: اباي قۇنانباي ۇلى
تاقىرىبى - قىس تابيعاتى
جانر ءتۇرى - پوەزيا (ولەڭ)
يدەياسى - قىسقى تابيعاتتىڭ كورىنىسى
شۋماق سانى - 5 شۋماقتى
تارماق سانى - 22 تارماقتى
بۋناق سانى - 2 - 3 بۋناقتى
بۋىن سانى - 11 بۋىندى ولەڭ
ۇيقاس ءتۇرى: قارا ولەڭ ۇيقاس تۇرىنە قۇرىلعان.
ادەبي - تەوريالىق ۇعىمدار - ەپيتەت، تەڭەۋ
تۇسىندىرمە سوزدىك: ۇشپا - بۇلت
قوندىباي، قاناي - ادام اتتارى
تاربيەلىك ءمانى - تابيعاتتى ايالاي بىلۋگە ۇندەيدى.
VIII. ساباق بەكىتۋ:
1. ءبىرىنشى بولىمدە اقىن قىستى ادام كەيپىندە سۋرەتتەگەنىن كوز الدىڭا ەلەستەت.
2. الدىڭعى شۋماقتارداعى ءاربىر سۋرەتتى اقىن قانداي بەينەلى سوزدەرمەن جاساعانىن قارا:
3. ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ، جاتتاپ ال.
4. ءوز بەتىڭشە ابايدىڭ «جازعىتۇرى» ولەڭىن وقى.
IX. ۇيگە تاپسىرما.
ا) ا. قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى
ءا) «قىس» ولەڭىن جاتتاۋ.
ب) قىس تاقىرىبىنا سۋرەت سالىپ كەلۋ.
X. باعالاۋ.
ساباققا بەلسەنە قاتىسىپ وتىرعان وقۋشىلاردى باعالاۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ورتا مەكتەپتىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
باعىتجانوۆا ايجان
ادەبيەت 5 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اباي قۇنانباي ۇلى «قىس»
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اباي قۇنانبايەۆتىڭ ءومىرى، ونىڭ شىعارمالارى تۋرالى ءبىلىمىن كەڭەيتۋ. ”قىس” تۋرالى ولەڭنىڭ مازمۇنى مەن يدەياسىن اشۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ سوزدىك قورىن، ويىن، كوز الدىنا ەلەستەتۋ، ەستە ساقتاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
تاربيەلىلىك: قورشاعان ورتانىڭ تىلسىم سىرلارىنا قىزىقتىرۋ ارقىلى تۋعان ەلىنىڭ تابيعاتىن سۇيە بىلۋگە باۋلۋ. ەستەتيكالىق تاربيە بەرۋ. اباي ولەڭدەرىن وقۋعا سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، اباي سۋرەتى، تىرەك سىزبالار، قىس مەزگىلى سۋرەتتەرى سلايدتار، ت. ب
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ساباق ادىستەرى: سۇراق - جاۋاپ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ستراتەگيالارى، توپپەن جۇمىس، وي قوزعاۋ، سوزدىك، «توپتاستىرۋ» ستراتەگياسى، زەرتتەۋ جۇمىستارى، ۆەنن دياگرامماسى، اڭگىمەلەۋ.
ساباق بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ا) وقۋشىلارمەن امانداسۋ
ءا) پسيحولوگيالىق دايىندىق
ب) وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ
«وزەن» ولەڭىن ولەڭ قۇرىلىسىنا قاراي تالداۋ.
ى. ءالتىنساريننىڭ «وزەن» ولەڭى - 4 شۋماقتى، 2 - 3 بۋناقتى، 18 بۋىندى قارا ولەڭ ۇيقاسىنا قۇرىلعان ولەڭ.
«ءۇش ءتۇرلى كۇندەلىك» ءادىسى بويىنشا ءۇي تاپسىرماسى سۇرالادى.
1. ولەڭنىڭ ساعان وي سالعان جەرى
2. جەكە تۇسىنىك، ساعان قانداي وي كەلدى؟
3. «مۇعالىمگە حات» سۇراقتار قويۋ.
جىلدار نەگىزگى وقيعالار
1855 - 1857ج اۋىل مولداسىنان ساۋات اشتى. 9جاسىندا «كىم ەكەن دەپ كەلىپ ەدىم تۇيە قۋعان» العاشقى مىسقىل ولەڭىن شىعاردى.
1857 - 1859ج سەمەي قالاسىندا احمەت ريزا مەدرەسەسىندە ءبىلىم الدى. 3 اي «پريحودسكايا شكولا» اتتى ورىس مەكتەبىندە قوسىمشا وقىدى. اراب، پارسى، تۇرىك تىلدەرىندەگى شىعىس اقىندارىنىڭ كىتاپتارىن وقىدى. 13 جاسىنان — اعا سۇلتان قۇنانباي اكەسىنىڭ كومەكشىسى بولىپ، ەل بيلەۋ ىسىنە ارالاستى.
1870ج سەمەي كىتاپحاناسىندا ە. پ. ميحاەليسپەن تانىسادى.
1876 - 1878ج قوڭىركوكشە ەلىنە 3 جىل بولىس بولادى
1876 ج جالا جابىلادى
1880ج ە. پ. ميحاەليس ارقىلى ن. ي. دالگوپولوۆ، س. س. گروسس، پ. د. لوبانوۆسكيي، ن. كونچين سەكىلدى ورىستىڭ وزىق ويلى دەموكراتتارىمەن تانىسادى.
1890 - 1898ج قارا سوزدەرىن جازدى
1891ج سۇيىكتى ءىنىسى وسپان قايتىس بولعان سوڭ اباي ولەڭدەرىنە مۇڭ ارالاسا باستايدى.
1904ج 23 ماۋسىمدا 40 كۇننەن كەيىن اباي دۇنيەدەن وتەدى. جيدەبايداعى ءوز قىستاۋىنىڭ جانىنا جەرلەنەدى
1995ج ا. قۇنانبايەۆتىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ ءوتتى.
IV. كەستەنىڭ ۇياشىقتارىنداعى سوزدەردى ماعىناسىنا قاراي سايكەستەندىر
1. ابايدىڭ شىن اتى ----------- 1. شىڭعىس تاۋ
2. اباي -….. رۋىنان شىققان بيلەر اۋلەتىنەن. ---------- 2. 1995 جىلى
3. ا. قۇنانبايەۆتىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ ءوتتى. ------- 3. اۋىل مولداسىنان ساۋات اشتى.
4. زەرە -------------- 4. ابايدىڭ ءومىر سۇرگەن كەزەڭى
5. اباي دۇنيەدەن وتەدى ---------------- 5. يبراھيم
6. 1845 - 1904 جج. ---------------- 6. ورتا ءجۇزدىڭ ارعىن تايپاسىنىڭ توبىقتى
7. اكەسى وسكەنباي ۇلى قۇنانباي ---------------- 7. 1904ج 23 ماۋسىمدا
8. اباي…. بوكتەرىندە دۇنيەگە كەلگەن ---------------- 8. ءوز زامانىنداعى اتاق داڭقى الىسقا كەتكەن ادامداردىڭ ءبىرى بولعان.
9. اباي….. وقىدى ---------------- 9. سەمەيدەگى احمەت ريزا مەدرەسەسىندە
10. 1855 - 1857 ج. ---------------- 10. ابايدىڭ اجەسى
V. ولەڭمەن جۇمىس. ولەڭنىڭ مازمۇنىن اشۋ. ولەڭنىڭ شىعۋ تاريحىنان.
- قىس ولەڭىن اباي اتامىز 1884 جىلى سەمەي وڭىرىندە قىس قاتتى بولىپ ەل جۇتاعان، مال قىرىلعان ەكەن. قىستا جاۋعان قار ءساۋىر ايىندا ءبىر - اق ەرىگەن. بۇل ولەڭ سول كەزەڭدە جازىلعان. سوندىقتان اقىن قىستى «اق كيىمدى، دەنەلى، اق ساقالدى” زور تۇلعالى ادام رەتىندە سيپاتتاعان.
سوزدىك جۇمىسى.
سوقىر، مىلقاۋ - ەشتەڭەنى كورمەيدى، ەستىمەيدى.
دومبىعىپ - سۋىقتان ءىسىپ، قىزارىپ.
شيدەم - قوي جۇنىنەن توقىلعان سىرتقى كيىم.
VI. وقۋلىقپەن جۇمىس. سۇراق تاپسىرما بويىنشا ولەڭدى تالداۋ
- اقىن قىستى كىمگە تەڭەيدى؟ قىستى ادامعا، كارى شالعا تەڭەپ تۇر
- شالدىڭ كيىمدەرى قانداي؟ اق كيىمدى، ءۇستىن اق قىراۋ باسقان
- كيىم دەپ وتىرعانى نە؟ جاۋىپ تۇرعان قار، قاتقان مۇز
- اقىن سۋرەتتەپ وتىرعان شالدى كىمگە ۇقساتۋعا بولادى؟ اق كيىمدى، اق ساقالدى اياز اتاعا
- ولەڭدەگى شالدىڭ مىنەزى قانداي؟ قاتال، اشۋلى ادامدى ايتادى
- سوقىر - مىلقاۋ دەگەن سەبەبى نە؟ ول ەشتەڭە كورمەيدى، ايامايدى، ءبارىن توڭدىرادى
- ءتۇر، ءتۇسى قانداي؟ ءتۇسى اق قىراۋ سياقتى سۋىق
- ءتۇسى سۋىق دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟ قاتۋلى، اشۋلى ادامدى ايتادى
- اقىن بالالار مەن مالشىنى قالاي سۋرەتتەگەن؟ ويناعان بالالاردىڭ بەتى – قولى توڭىپ، مالشىلار جىلى كيىنسە دە، ايازعا شىداي الماي تەرىس قارادى.
VII. «قىس» ولەڭىنە ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جاساۋ.
اۆتورى: اباي قۇنانباي ۇلى
تاقىرىبى - قىس تابيعاتى
جانر ءتۇرى - پوەزيا (ولەڭ)
يدەياسى - قىسقى تابيعاتتىڭ كورىنىسى
شۋماق سانى - 5 شۋماقتى
تارماق سانى - 22 تارماقتى
بۋناق سانى - 2 - 3 بۋناقتى
بۋىن سانى - 11 بۋىندى ولەڭ
ۇيقاس ءتۇرى: قارا ولەڭ ۇيقاس تۇرىنە قۇرىلعان.
ادەبي - تەوريالىق ۇعىمدار - ەپيتەت، تەڭەۋ
تۇسىندىرمە سوزدىك: ۇشپا - بۇلت
قوندىباي، قاناي - ادام اتتارى
تاربيەلىك ءمانى - تابيعاتتى ايالاي بىلۋگە ۇندەيدى.
VIII. ساباق بەكىتۋ:
1. ءبىرىنشى بولىمدە اقىن قىستى ادام كەيپىندە سۋرەتتەگەنىن كوز الدىڭا ەلەستەت.
2. الدىڭعى شۋماقتارداعى ءاربىر سۋرەتتى اقىن قانداي بەينەلى سوزدەرمەن جاساعانىن قارا:
3. ولەڭدى مانەرلەپ وقىپ، جاتتاپ ال.
4. ءوز بەتىڭشە ابايدىڭ «جازعىتۇرى» ولەڭىن وقى.
IX. ۇيگە تاپسىرما.
ا) ا. قۇنانباي ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى
ءا) «قىس» ولەڭىن جاتتاۋ.
ب) قىس تاقىرىبىنا سۋرەت سالىپ كەلۋ.
X. باعالاۋ.
ساباققا بەلسەنە قاتىسىپ وتىرعان وقۋشىلاردى باعالاۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
