ادەپتىلىك - ادەمىلىك
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ادەپتىلىك - ادەمىلىك (ماقال - ماتەل)
ماقساتى: بالالاردىڭ ومىرگە قاجەتتى بىلىك - داعدىلارىن تەرەڭدەتە وتىرىپ، ادەمىلىك ۇعىمىن ءتۇسىندىرۋ. العان بىلىمدەرىن تياناقتاي وتىرىپ ءىس - جۇزىندە كورسەتە بىلۋگە ۇيرەتۋ. سويلەسە بىلۋگە، ويىن تەرەڭ جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ، ءتىل بايلىقتارىن دامىتۋ. ماقال - ماتەلدەردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىنۋىن قالىپتاستىرۋ. ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ، سالەمدەسۋ، كەزەك كۇتۋ، ءبىر - بىرلەرىن سىيلاي بىلۋگە، شىدامدىلىققا باۋلۋ ارقىلى ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەسۋ، كورسەتۋ،
كورنەكىلىگى: دۇكەن. ويىنشىقتار، كاسسا، اقشا، پلاكاتتار
الدىن - الا جۇمىس: ادەپتىلىك تۋرالى ماقال – ماتەلدەر جاتتاتۋ
سوزدىك قور: دۇكەنشى، كاسسا
ءپانارالىق بايلانىس: ءتىل دامىتۋ، مۋزىكا، اينالامەن تانىستىرۋ، ماتەماتيكا
(بالالار جارتى شەڭبەر بولىپ تۇرادى)
تاربيەشى: بالالار سەندەر قانداي مازمۇندى كەيىپكەرلى ويىننىڭ تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
بالالار: ەمحانا، شاشتاراز، جانۇيا، دۇكەن
تاربيەشى: دۇرىس بالالار سەندەر كۇندەلىكتى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەتىنەن تىس ۋاقىتتاردا قانداي ويىنشىقپەن ويناعاندى جاقسى كورەسىڭدەر.
بالالار: ماشينالار، قۋىرشاق، دوپ
تاربيەشى: بالالار ولاي بولسا بۇگىن ءبىز «ويىنشىقتار الەمى» ويىنىن ويناساق قايتەدى، وينايمىز با؟
ال قانە ولاي بولسا بارىڭدە بەرى قاراي قويىڭدار، قانداي ادەمى ويىنشىقتار. ءبىز بۇل جەردى ويىنشىقتار دۇكەنى ەتىپ الايىق. دۇكەندە كىمدەر جۇمىس جاسايدى؟
بالالار: ساتۋشى
تاربيەشى: ولاي بولسا، ەڭ الدىمەن ساتۋشىنى بەلگىلەپ الايىق، ساتۋشى كىم بولعىسى كەلەدى؟ (ساتۋشىنى ساناماق ارقىلى تابۋ)
مىنە مىنا جەر ساتۋشىنىڭ ورنى، ساتۋشى كەلگەن ادامدارعا ادەپتى بولىپ قىزمەت كورسەتۋى ءتيىس.
ال مىنا جەر كاسسا، بۇل جەردە سەندەر العان ويىنشىقتارىڭنىڭ باعاسىنا سايكەس اقشا تولەۋلەرىڭ قاجەت.
بىزدە ساتۋشى – نازىم، ال اقشا الۋشى كاسسير – كاميلا بولسىن.
قالعاندارىمىز ساۋدا جاساۋشى ياعني ويىنشىق الۋشىلارمىز. مىنە مىناۋ اقشا، مەن سەندەرگە تاراتىپ بەرەيىن.
ال بالالار ويىنىمىزدى باستايىق.
بالالار ويىنشىق الۋعا كەزەككە تۇرادى. ارۋجان مەن ادىلەت سەندەرگە قانداي ويىنشىقتار ۇنايدى، سول ويىنشىقتارىڭدى الىپ كەلە قويىڭدار. بالالار كەزەكپەن كىرە باستايدى، سول كەزدە ورتاعا سوتقار بالا كىرىپ كەتەدى.
سوتقار بالا: اپاي ماعان ويىنشىق بەرشى
1-بالا: ءبىز كەزەكتە تۇرمىز عوي، سىزدە كەزەككە تۇرىڭىز.
2-بالا: بۇل مەنىڭ كەزەگىم، سەن ارتقا بارىپ تۇر، جاڭا كەلدىڭ عوي.
سوتقار بالا: شارۋاڭ بولماسىن ءوزىم بىلەمىن
تاربيەشى: بالالار نەگە شۋلاپ جاتىرمىز؟
بالالار: اپاي مىنا بالا كەزەككە تۇرماي تۇر
تاربيەشى: اتىڭ كىم؟
سوتقار بالا: سوتقاربەك دەپ اتاپ كەتكەن ءبىراق مەنىڭ اتىم اقداۋلەت.
تاربيەشى: سەنىڭ سوتقارلىعىڭ كوپ بولعاسىن سولاي اتاعان عوي، مىنا ىستەپ تۇرعان ءىسىڭ دۇرىس ەمەس. قاراشى مىنا بالالار كەزەكتە ءبارى دە ويىنشىق العىسى كەلىپ تۇر. ال سەن بولساي بالالاردىڭ كەزەگىن بۇزىپ ءوزىڭنىڭ ادەپسىز قىلىعىڭدى كورسەتىپ الدىڭ. بالالار وسى ىستەپ تۇرعانى دۇرىس پا؟
بالالار: جوق، دۇرىس ەمەس.
تاربيەشى: ءبىزدىڭ بالالار ادەپتى دە ادەمى، قازاقتا مىناداي ماقال – ماتەلدەر بار.
1. ادەپتى بالا – ارلى بالا،
ادەپسىز بالا سورلى بالا.
مىنە ادەپتى بالا، ايتقاندى قىلىپ ءبىر – ءبىرىن سىيلاپ جۇرەدى، ال ادەپسىز بالا ءوزىنىڭ ىستەگەن ءىسىنىڭ دۇرىس ەمەستىگىنە ىلعي دا تاياق جەپ جۇرەدى.
2. ادەپتىلىك بەلگىسى – ءيىلىپ سالەم بەرگەنىڭ.
ادەپتى بالالار الدىمەن امانداسادى، ال سەن بولساڭ امانداسپاستان بىردەن ويىنشىق سۇرادىڭ. الدىمەن امانداسىپ، سودان سوڭ بارىپ كەرەك زاتىڭدى سۇراعانىڭ دۇرىس بولار ەدى.
اقداۋلەت قانە ايتشى، ءوزىڭنىڭ ىستەگەن ءىسىڭدى دۇرىس دەپ ويلايسىڭ با؟
سوتقار بالا: جوق اپاي دۇرىس ەمەس ەكەن.
تاربيەشى: ولاي بولسا سەن الدىمەن بالالاردان كەشىرىم سۇراي عوي
سوتقار بالا: بالالار كەشىرىڭدەر، مەنىڭ ىستەگەن ءىسىم دۇرىس ەمەس ەكەن، مەن ەندى الدىمەن امانداسىپ كەزەككە تۇراتىن بولامىن. مەن دە سەندەر سياقتى ءتارتىپتى بالا بولامىن.
تاربيەشى: جارايدى اقداۋلەت سەنى ءبىزدىڭ توپتىڭ بالالارىمەن بىرگە بارىپ كەزەككە تۇرىپ وزىڭە ۇناعان ويىنشىعىڭدى الا عوي.
ال قانە بالالار سەندەر ادەپتىلىك تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەسىڭدەر. ءوزىمىزدىڭ كۇندەلىكتى جاتتاپ جۇرگەن ماقال – ماتەلىمىزدى ايتايىقشى.
1. كىشىگە ىزەت – ۇلكەنگە قۇرمەت.
2. جاقسى بالا جول سىلتەيدى،
جامان بالا قول سىلتەيدى.
3. ادەپتىڭ نە ەكەنىن،
ادەپسىز ادامدى كورگەندە بىلەسىڭ.
4. جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
جارايسىڭدار بالالار! بۇل ويىندى ءبىز وقۋ ءىس - ارەكەتىنەن تىس ۋاقىتتا ءارى قاراي جالعاستىرىپ وينايتىن بولامىز.
بالالار سەندەر بۇگىن مازمۇندى كەيىپكەرلى ويىندى ويناپ ءىس - ارەكەتتەرىڭ ارقىلى وزدەرىڭنىڭ ادەپتى بالا ەكەندەرىڭدى كورسەتە بىلدىڭدەر. سەندەر ارقىلى اقداۋلەتتە ءوزىنىڭ ءىس - ارەكەتىنىڭ دۇرىس ەمەس ەكەندىگىن ءتۇسىندى.
ادەپتىلىك تۋرالى ماقال – ماتەلدەردى جاقسى بىلەتىن ەكەنسىڭدەر. بارىڭدە وتە جاقسى قاتىستىڭدار.
ەندى بۇگىنگى ءوزىمىزدىڭ سۇيىكتى ويىنشىقتارىمىزعا ارناپ «ويىنشىقتار» ءانىن ايتايىق.
ماقساتى: بالالاردىڭ ومىرگە قاجەتتى بىلىك - داعدىلارىن تەرەڭدەتە وتىرىپ، ادەمىلىك ۇعىمىن ءتۇسىندىرۋ. العان بىلىمدەرىن تياناقتاي وتىرىپ ءىس - جۇزىندە كورسەتە بىلۋگە ۇيرەتۋ. سويلەسە بىلۋگە، ويىن تەرەڭ جەتكىزە بىلۋگە ۇيرەتۋ، ءتىل بايلىقتارىن دامىتۋ. ماقال - ماتەلدەردىڭ ماعىناسىن ءتۇسىنۋىن قالىپتاستىرۋ. ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ، سالەمدەسۋ، كەزەك كۇتۋ، ءبىر - بىرلەرىن سىيلاي بىلۋگە، شىدامدىلىققا باۋلۋ ارقىلى ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءادىس - تاسىلدەرى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەسۋ، كورسەتۋ،
كورنەكىلىگى: دۇكەن. ويىنشىقتار، كاسسا، اقشا، پلاكاتتار
الدىن - الا جۇمىس: ادەپتىلىك تۋرالى ماقال – ماتەلدەر جاتتاتۋ
سوزدىك قور: دۇكەنشى، كاسسا
ءپانارالىق بايلانىس: ءتىل دامىتۋ، مۋزىكا، اينالامەن تانىستىرۋ، ماتەماتيكا
(بالالار جارتى شەڭبەر بولىپ تۇرادى)
تاربيەشى: بالالار سەندەر قانداي مازمۇندى كەيىپكەرلى ويىننىڭ تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
بالالار: ەمحانا، شاشتاراز، جانۇيا، دۇكەن
تاربيەشى: دۇرىس بالالار سەندەر كۇندەلىكتى ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس – ارەكەتىنەن تىس ۋاقىتتاردا قانداي ويىنشىقپەن ويناعاندى جاقسى كورەسىڭدەر.
بالالار: ماشينالار، قۋىرشاق، دوپ
تاربيەشى: بالالار ولاي بولسا بۇگىن ءبىز «ويىنشىقتار الەمى» ويىنىن ويناساق قايتەدى، وينايمىز با؟
ال قانە ولاي بولسا بارىڭدە بەرى قاراي قويىڭدار، قانداي ادەمى ويىنشىقتار. ءبىز بۇل جەردى ويىنشىقتار دۇكەنى ەتىپ الايىق. دۇكەندە كىمدەر جۇمىس جاسايدى؟
بالالار: ساتۋشى
تاربيەشى: ولاي بولسا، ەڭ الدىمەن ساتۋشىنى بەلگىلەپ الايىق، ساتۋشى كىم بولعىسى كەلەدى؟ (ساتۋشىنى ساناماق ارقىلى تابۋ)
مىنە مىنا جەر ساتۋشىنىڭ ورنى، ساتۋشى كەلگەن ادامدارعا ادەپتى بولىپ قىزمەت كورسەتۋى ءتيىس.
ال مىنا جەر كاسسا، بۇل جەردە سەندەر العان ويىنشىقتارىڭنىڭ باعاسىنا سايكەس اقشا تولەۋلەرىڭ قاجەت.
بىزدە ساتۋشى – نازىم، ال اقشا الۋشى كاسسير – كاميلا بولسىن.
قالعاندارىمىز ساۋدا جاساۋشى ياعني ويىنشىق الۋشىلارمىز. مىنە مىناۋ اقشا، مەن سەندەرگە تاراتىپ بەرەيىن.
ال بالالار ويىنىمىزدى باستايىق.
بالالار ويىنشىق الۋعا كەزەككە تۇرادى. ارۋجان مەن ادىلەت سەندەرگە قانداي ويىنشىقتار ۇنايدى، سول ويىنشىقتارىڭدى الىپ كەلە قويىڭدار. بالالار كەزەكپەن كىرە باستايدى، سول كەزدە ورتاعا سوتقار بالا كىرىپ كەتەدى.
سوتقار بالا: اپاي ماعان ويىنشىق بەرشى
1-بالا: ءبىز كەزەكتە تۇرمىز عوي، سىزدە كەزەككە تۇرىڭىز.
2-بالا: بۇل مەنىڭ كەزەگىم، سەن ارتقا بارىپ تۇر، جاڭا كەلدىڭ عوي.
سوتقار بالا: شارۋاڭ بولماسىن ءوزىم بىلەمىن
تاربيەشى: بالالار نەگە شۋلاپ جاتىرمىز؟
بالالار: اپاي مىنا بالا كەزەككە تۇرماي تۇر
تاربيەشى: اتىڭ كىم؟
سوتقار بالا: سوتقاربەك دەپ اتاپ كەتكەن ءبىراق مەنىڭ اتىم اقداۋلەت.
تاربيەشى: سەنىڭ سوتقارلىعىڭ كوپ بولعاسىن سولاي اتاعان عوي، مىنا ىستەپ تۇرعان ءىسىڭ دۇرىس ەمەس. قاراشى مىنا بالالار كەزەكتە ءبارى دە ويىنشىق العىسى كەلىپ تۇر. ال سەن بولساي بالالاردىڭ كەزەگىن بۇزىپ ءوزىڭنىڭ ادەپسىز قىلىعىڭدى كورسەتىپ الدىڭ. بالالار وسى ىستەپ تۇرعانى دۇرىس پا؟
بالالار: جوق، دۇرىس ەمەس.
تاربيەشى: ءبىزدىڭ بالالار ادەپتى دە ادەمى، قازاقتا مىناداي ماقال – ماتەلدەر بار.
1. ادەپتى بالا – ارلى بالا،
ادەپسىز بالا سورلى بالا.
مىنە ادەپتى بالا، ايتقاندى قىلىپ ءبىر – ءبىرىن سىيلاپ جۇرەدى، ال ادەپسىز بالا ءوزىنىڭ ىستەگەن ءىسىنىڭ دۇرىس ەمەستىگىنە ىلعي دا تاياق جەپ جۇرەدى.
2. ادەپتىلىك بەلگىسى – ءيىلىپ سالەم بەرگەنىڭ.
ادەپتى بالالار الدىمەن امانداسادى، ال سەن بولساڭ امانداسپاستان بىردەن ويىنشىق سۇرادىڭ. الدىمەن امانداسىپ، سودان سوڭ بارىپ كەرەك زاتىڭدى سۇراعانىڭ دۇرىس بولار ەدى.
اقداۋلەت قانە ايتشى، ءوزىڭنىڭ ىستەگەن ءىسىڭدى دۇرىس دەپ ويلايسىڭ با؟
سوتقار بالا: جوق اپاي دۇرىس ەمەس ەكەن.
تاربيەشى: ولاي بولسا سەن الدىمەن بالالاردان كەشىرىم سۇراي عوي
سوتقار بالا: بالالار كەشىرىڭدەر، مەنىڭ ىستەگەن ءىسىم دۇرىس ەمەس ەكەن، مەن ەندى الدىمەن امانداسىپ كەزەككە تۇراتىن بولامىن. مەن دە سەندەر سياقتى ءتارتىپتى بالا بولامىن.
تاربيەشى: جارايدى اقداۋلەت سەنى ءبىزدىڭ توپتىڭ بالالارىمەن بىرگە بارىپ كەزەككە تۇرىپ وزىڭە ۇناعان ويىنشىعىڭدى الا عوي.
ال قانە بالالار سەندەر ادەپتىلىك تۋرالى قانداي ماقال – ماتەلدەر بىلەسىڭدەر. ءوزىمىزدىڭ كۇندەلىكتى جاتتاپ جۇرگەن ماقال – ماتەلىمىزدى ايتايىقشى.
1. كىشىگە ىزەت – ۇلكەنگە قۇرمەت.
2. جاقسى بالا جول سىلتەيدى،
جامان بالا قول سىلتەيدى.
3. ادەپتىڭ نە ەكەنىن،
ادەپسىز ادامدى كورگەندە بىلەسىڭ.
4. جاقسىدان ۇيرەن،
جاماننان جيرەن.
جارايسىڭدار بالالار! بۇل ويىندى ءبىز وقۋ ءىس - ارەكەتىنەن تىس ۋاقىتتا ءارى قاراي جالعاستىرىپ وينايتىن بولامىز.
بالالار سەندەر بۇگىن مازمۇندى كەيىپكەرلى ويىندى ويناپ ءىس - ارەكەتتەرىڭ ارقىلى وزدەرىڭنىڭ ادەپتى بالا ەكەندەرىڭدى كورسەتە بىلدىڭدەر. سەندەر ارقىلى اقداۋلەتتە ءوزىنىڭ ءىس - ارەكەتىنىڭ دۇرىس ەمەس ەكەندىگىن ءتۇسىندى.
ادەپتىلىك تۋرالى ماقال – ماتەلدەردى جاقسى بىلەتىن ەكەنسىڭدەر. بارىڭدە وتە جاقسى قاتىستىڭدار.
ەندى بۇگىنگى ءوزىمىزدىڭ سۇيىكتى ويىنشىقتارىمىزعا ارناپ «ويىنشىقتار» ءانىن ايتايىق.
You Might Also Like
-
حح دىبىسى مەن ءارپىن تانىستىرۋ، ح ءارپى بار سوزدەردى دۇرىس وقىپ، ساۋاتتى جازا بىلۋگە ۇيرەتۋ. كىتاپحانا تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ. ساۋاتتى، ادەمى، كوركەم جازۋعا ۇيرەتۋ.
