Aعىلشىن ءتىلى ساباعىندا وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق پەن ىزدەنىس قابىلەتىن دامىتۋ جولدارى
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى
ايتەكە بي كەنتى، №249 مەكتەپ-ليسەي
سەكسەنبايەۆا ميرا
Aعىلشىن ءتىلى ساباعىندا وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق پەن ىزدەنىس قابىلەتىن دامىتۋ جولدارى
«ادام ۇرپاعىمەن مىڭ جاسايدى» - دەيدى حالقىمىز. ۇرپاق جالعاستىعىمەن ادامزات بالاسى مىڭ ەمەس ميلليونداعان جىلدار جاساپ كەلەدى.
جاقسىلىققا باستايتىن جارىق جۇلدىز - وقۋ. «نادان جۇرتتىڭ كۇنى – قاراڭ، كەلەشەگى تۇمان»، - دەپ م.دۋلاتوۆ ايتقانداي، ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ تىرەگى - ءبىلىمدى ۇرپاق. سۋسىز، قۇرعاق، تاسا كولەڭكە جەرگە ءدان ەكسەڭ ونبەيتىنى سياقتى، جاس ۇرپاقتارىمىزدى تاربيەلەمەسەك وسپەيدى، ونبەيدى.مىنە، ءوز ۇرپاعىنىڭ ونەگەلى، ونەرلى، ەڭبەكسۇيگىش، ابزال ازامات بولىپ ءوسۋى ءۇشىن حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ نەگىزگى ماقساتىن شىعارماشىلىقپەن وقۋ-تاربيە ۇردىسىنە ءتيىمدى پايدالانۋ ءاربىر ۇستازدىڭ مىندەتى بولىپ تابىلادى.
شىعارماشىلىق – بۇل ناقتى ىس-ارەكەت بارىسىندا جۇزەگە اسىرىلاتىن ءوز باستاۋى، ءوتۋ بارىسى جانە ناتيجەسى بولاتىن ءۇردىس. بۇل ءۇردىس 3 كەزەڭنەن وتەدى: دايىندىق، ىزدەنىس، ورىنداۋ. وسى دەڭگەيلەرگە سايكەس شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ قۇرىلىمىن انىقتايدى، ءوز بويىنان ولاردى تالدايدى، باعىتتاي وتىرىپ دامىتادى جانە جەتىلدىرەدى.
وقۋشىنىڭ وزىندىك زەرتتەۋ ارەكەتى ونىڭ وزىندىك تالابىن قاناعاتتاندىرۋدا ىقپال ەتەدى. وقۋشىلار قورشاعان ورتامەن تانىسا وتىرىپ، وزىندىك زەرتتەۋ ارەكەتىنىڭ كومەگىمەن جاڭا ءبىلىمدى دايىن كۇيىندە ەمەس، ءوزى اشادى. شىعارماشىلىق زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىس ادام ءۇشىن ەكى ءتۇرلى كوزقاراسپەن ماڭىزدى: ءبىر جاعىنان، جاڭا ونىمگە قول جەتكىزۋىندە، ەكىنشى جاعىنان، ىزدەنىس پروسەسىنىڭ ماندىلىگىندە.
شىعارماشىلىق – ويلاۋ قابىلەتىنىڭ ەڭ جورعارعى قاسيەتى. شىعارماشىلىق ارقىلى وقۋشىنىڭ جولداسىنا، ومىرگە، بىلىمگە دەگەن سەنىمى، كوزقاراسى وزگەرەدى. ءتىل دامىتۋ جۇمىستارى جان-جاقتى بولسا، ويىنىڭ دالدىگى، ءتىلىنىڭ كوركەمدىگى ارتادى. تاقىرىپتى مەڭگەرۋگە ءوز كۇشىنە سەنۋ قاسيەتى قالىپتاسادى.
مەكتەپ قابىرعاسىندا وقۋشىلار جاقسى دا، جامان دا وقيدى.
ادام بويىنداعى دارىندىلىقتى تابيعي تالانتپەن شەكتەلىپ قالماي، تاباندىلىقپەن ەڭبەكتەنۋگە باۋلۋ. ول ءۇشىن مۇعالىمگە جاقىن اياماي ەڭبەك ەتۋ قاجەت. ورتا بۋىندى شىعارماشىلىق مۇمكىندىگى زور، شىعارماشىلىقپەن تۇراقتى، بەلسەندى اينالاسۋعا يكەمدى جاس دەۋگە تولىق بولادى. وسى ارادا وقۋشىلاردى شىعارماشىلىققا باۋلۋ ءۇشىن تاعى ءبىر قاجەتتىلىك – ولاردى پسيحولوگيالىق دايىندىقتان وتكىزۋ، ياعني بالالىق شابىتىن وياتىپ، قۇلشىندىرىپ، ەلىكتىرىپ وتىرىپ، «سەنىڭ قولىڭنان ءبارى كەلەدى ەكەن عوي»، «ءوزىڭ دە ءبارىن ءبىلىپ، ۇيرەنىپ الاسىڭ» دەپ ولاردىڭ كىشكەنتاي جەتىستىكتەرىن ماداقتاپ، كوتەرمەلەپ وتىرۋ كەرەك. ساباق بەرۋ ۇردىسىندە وقۋشىلاردى شىعارماشىلىق جۇمىسقا باۋلۋدىڭ ماڭىزى زور. جازبا جۇمىستارى ولاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىكتەرىن، ويلاۋ جۇيەسىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى.
جازبا جۇمىستارىنان ءار بالانىڭ وزىندىك كوزقاراسىن، ەستەتيكالىق جانە ادامگەرشىلىك تانىمى، ەموسياسى، پىكىرى، تالداۋ، قورىتىندىلاۋ، سالىستىرا ءبىلۋ جانە ودان قورىتىندى جاساۋ قاسيەتتەرى بايقالىپ تۇرۋى قاجەت دەپ ويلايمىن. شىعارماشىلىق جازبا جۇمىستارى – ءتىل دامىتۋ جۇمىستارىنىڭ ءبىر ءتۇرى. جازبا جۇمىسىن جازاردا وقۋشىعا مىندەتتى تۇردە باعىت-باعدار بەرەمىن. شىعارماشىلىق جازبا جۇمىستارىنىڭ ماقساتى – لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ، شىعارماشىلىق قيالدى، ناقتى نارسەنى ەركىن، قىزىقتى تۇردە بەرۋگە قالىپتاستىرۋ. ءار توپتا قابىلەتتى، يكەمدىلىگى، قىزىعۋى، دامۋى، ءوي-ورىسى، سويلەۋى، سىرت بەينەسى ءار ءتۇرلى وقۋشىلار وتىرادى.
اعىلشىن ءتىلى مەكتەپتە بەسىنشى سىنىپتان باستالادى، سول كەزدىڭ وزىندە-اق قاي وقۋشىنىڭ شەت تىلىنە قانداي ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. بەسىنشى سىنىپتا ەشقانداي وزگەرىس بولا قويمايدى، بارلىعى بىركەلكى وقيتىن سياقتى بولىپ كورىنەدى. ارينە، قانداي جۇمىس بولسىن ونىڭ ناتيجەسىن كورۋ ءۇشىن كوپ شىعارماشىلىق كەرەك. سول كەزدە وقۋشىنىڭ ۇقىپتىلىعىن، زەيىنىنىڭ تۇراقتىلىعىن، ەڭبەك ەتۋ قابىلەتىنىڭ جوعارىلىعىن بايقاعان سوڭ عانا تىلگە بەيىمدەپ، سىنىپ ەرەكشەلىگىنە قاراي قوسىمشا تاپسىرما بەرۋگە بولادى.
مىسالى: بەسىنشى سىنىپتا وقۋشىلار ديالوگتى وقىپ، مازمۇنىن ءتۇسىنىپ وتىرسا ول ونى كىتاپسىز، ەسىنە ساقتاۋ قابىلەتىن قوسىپ رولمەن ويناپ بەرەدى. وسى كەزدە ءجيى-جيى رولدەرىن اۋىستىرىپ وتىرۋ كەرەك. جانە ديالوگتى ءوز ويىڭمەن اياقتا، تىرەك سوزدەرىن ساقتاۋ كەرەك ەكەنىن ۇمىتپاعانى ءجون.
ەكى بالا بىر-بىرىمەن سويلەسۋگە مۇمكىندىك تۋادى، ءبىرىنىڭ قاتەسىن ءبىرى تاۋىپ، تولىقتىرىپ، بىر-بىرىمەن جارىسىپ، ءبىر دەڭگەيدە بولۋعا تىرىسادى.
وسى كەزدە بارلىق وقۋشىلاردىڭ ءار-تۇرلى جۇمىس ىستەيتىن قابىلەتىن بايقاپ، ولاردىڭ شىعارماشىلىعىن دامىتۋدا دامىتا وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋعا بولادى. دامىتا وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ بالاعا اقىل-وي ارەكەتىن مەڭگەرۋگە جاعداي جاسايدى. دامىتا وقىتۋ ساباقتاعى ەرەكشە احۋال، ءمۇعالىم مەن وقۋشى اراسىنداعى ەرەكشە قارىم-قاتىناس. ءمۇعالىم بۇل جاعدايدا دايىن ءبىلىمدى ءتۇسىندىرىپ قويۋشى، باقىلاۋشى ەمەس، تانىمدىق ىس-ارەكەتتى ۇيىمداستىراتىن ۇجىمدىق ىستەردىڭ ۇيتقىسى. تەك وسىنداي وقىتۋ عانا بالانىڭ ينتەللەكتىسىنىڭ كوزىن اشىپ، شىعارماشىلىعىن دامىتادى.ول ءۇشىن بالا ءوزىنىڭ بۇعان دەيىنگى بىلەتىن امالدارىنىڭ، تاسىلدەرىنىڭ جاڭا ماسەلەنى شەشۋگە جەتكىلىكسىز ەكەنىن سەزەتىندەي جاعدايعا ءتۇسۋى كەرەك. سودان بارىپ ونىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتاسى ارتادى، ءبىلىم الۋعا ارەكەتتەنەدى.
وقۋشى الدىنا وقۋ ماقساتتارىن قويۋدا ەشقانداي دايىن ۇلگى بەرىلمەيدى. ماقساتتى شەشۋ ىشتەي تالقىلاۋ، سوسىن جيناقتاۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى، ال ءمۇعالىم ساباق پروسەسىن ۇيىمداستىرۋشى، باعىتتاۋشى بولىپ قالادى.
شەشىم تابىلعان كەزدە اركىم ونىڭ دۇرىستىعىن وزىنشە دالەلدەي بىلۋگە ۇيرەتىلەدى.
ءار وقۋشىعا ءوز ويىن، پىكىرىن ايتۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى، جاۋاپتار تىڭدالادى. ءار بالا جاساعان ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىمەن ءبولىسىپ دالەلدەۋگە تىرىسادى، جەكە تاجىريبەسىن قورىتىندىلاۋعا ۇيرەنەدى. قويىلاتىن سۇراقتار پروبلەمالى ويلاۋدى، پايىمداۋدى قاجەت ەتەتىندەي ەتىپ بەرىلەدى، وقۋشى دا ونداي سۇراققا ءوز ويىن، ءوز پىكىرىن بىلدىرە جاۋاپ بەرۋگە داعدىلانادى. بۇل ساباقتاردا جاڭا ماتەريالدى تالداۋعا زور كوڭىل بولىنەدى. ويتكەنى تالدانباعان سۇراق بالا جۇرەگىنە جەتپەيدى.
مىسالى: تاجىريبە جيناقتاۋ بارىسىندا وقۋشىلارىمىز ءوز ساباقتارىندا “I need to buy a computer” تاقىرىبىندا وقۋشىلار ونى قايدا قويۋ كەرەك ەكەنىن، ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن، جانە ەشكىمگە، كەدەرگى جاساماي باسقا جانۇيا مۇشەلەرى دە قولدانا الاتىنىن ايتادى. ول ارقىلى نە ىستەي الاتىندارىن ايتادى.
I need to buy a computer. I want to put it near the window. I can use it after classes to type and draw. My brother and sister can play computer games.
تالداۋ - بىرلەسكەن ىزدەنىس. ىزدەنىس بارىسىندا ءار بالانىڭ كوڭىل كۇيىن باقىلاۋعا، وي-پىكىرىن بايقاۋعا مۇمكىندىك الادى، ينتەللەكت دەڭگەيىن انىقتاي الادى. اسىرەسە وقۋ ساباقتارىنداعى ماتەريالدى تالداۋ ارقىلى شىعارمانىڭ ايتار ويى، يدەياسى بالا جۇرەگىنە جەتىپ، تالداۋلار ارقىلى ار، ۇيات، قايىرىمدىلىق، ادەپتىلىك سياقتى تاماشا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر بويىنا سىڭىرىلەدى.
مىسالى:”My room”. “Clothes”.Seasons” تاقىرىپتارىندا Oxford platinium ەلەكتروندىق وقىتۋ باعدارلاماسى بويىنشا ساباقتار ءوتتىم. وسىنداي جۇمىس تۇرلەرى بالانىڭ تەز ويلاپ، ماعىنالى، دۇرىس سويلەم قۇرۋلارىنا ىقپال ەتەدى، جانە جوعارى ەموسيالىق جاعدايدا وتەدى. ەڭ نەگىزگىسى – بالاعا دۇرىس مەڭگەرتە وتىرىپ، سيپاتتاما بەرە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
وقۋشىلاردىڭ ەرەكشە قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزاتىن جۇمىس ءتۇرى ومىردە كوپ كەزدەسەتىن، ءبىر قاراعاندا جاعىمسىز بولىپ كورىنەتىن كەيبىر وقيعالاردىڭ پايدالى جاعىن كورۋگە تىرىسۋ جانە ايتىپ بەرۋ. بۇل تاپسىرمالاردا كۇردەلىنىپ وتىرادى.
دامىتا وقىتۋ مەن جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ج. قارايەۆتىڭ «وقىتۋدىڭ ۇش ولشەمدى ادىستەمەلىك جۇيەسىنىڭ پەداگوگيكالىق تەحنولوگياسى». دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ وزىندىك ىقپالى زور بولعاندىقتان ءوز ءىس تاجىريبەمدە قولدانامىن.
اعىلشىن تىلىنەن وكۋشىنىڭ ءبىلىم ساپاسىن جەتىلدىرۋدەگى جەتىستىكتەر دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىندا جۇيەلى، ءارى ءۇزىلىسسىز دامىتۋدى كوزدەگەن كەلەسى جۇمىستار قۇرىلىممەن ىسكە اسادى.
1. جاڭا تاقىرىپتى وتكەن تاقىرىپپەن بايلانىستىرا وتىرىپ ۇعىندىرۋ ارەكەتى؛
2. جالپى ءبىلىمدى يگەرتۋدەگى دەڭگەيلىك تاپسىرمالار تۇرلەرى (I، II، III دەڭگەي)؛
3. تەست تاپسىرمالارى؛
4. وزىندىك جۇمىس؛
5. قاتەمەن جۇمىس؛
6. كوپ دەڭگەيلىكتى باقىلاۋ جۇمىسى؛
7. رەيتينگ، مونيتورينگ ارقىلى ءبىلىم دەڭگەيىن ساراپتاۋ.
قورىتا كەلە، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن، ىزدەنۋشىلىگىن دامىتىپ، ءارقايسىسىنا جەكە تۇلعا رەتىندە قاراپ، ولاردىڭ وزدەرىنە دەگەن سەنىمىن، بىلىمگە ىنتاسىن ارتتىرامىن.
ايتەكە بي كەنتى، №249 مەكتەپ-ليسەي
سەكسەنبايەۆا ميرا
Aعىلشىن ءتىلى ساباعىندا وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق پەن ىزدەنىس قابىلەتىن دامىتۋ جولدارى
«ادام ۇرپاعىمەن مىڭ جاسايدى» - دەيدى حالقىمىز. ۇرپاق جالعاستىعىمەن ادامزات بالاسى مىڭ ەمەس ميلليونداعان جىلدار جاساپ كەلەدى.
جاقسىلىققا باستايتىن جارىق جۇلدىز - وقۋ. «نادان جۇرتتىڭ كۇنى – قاراڭ، كەلەشەگى تۇمان»، - دەپ م.دۋلاتوۆ ايتقانداي، ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ تىرەگى - ءبىلىمدى ۇرپاق. سۋسىز، قۇرعاق، تاسا كولەڭكە جەرگە ءدان ەكسەڭ ونبەيتىنى سياقتى، جاس ۇرپاقتارىمىزدى تاربيەلەمەسەك وسپەيدى، ونبەيدى.مىنە، ءوز ۇرپاعىنىڭ ونەگەلى، ونەرلى، ەڭبەكسۇيگىش، ابزال ازامات بولىپ ءوسۋى ءۇشىن حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ نەگىزگى ماقساتىن شىعارماشىلىقپەن وقۋ-تاربيە ۇردىسىنە ءتيىمدى پايدالانۋ ءاربىر ۇستازدىڭ مىندەتى بولىپ تابىلادى.
شىعارماشىلىق – بۇل ناقتى ىس-ارەكەت بارىسىندا جۇزەگە اسىرىلاتىن ءوز باستاۋى، ءوتۋ بارىسى جانە ناتيجەسى بولاتىن ءۇردىس. بۇل ءۇردىس 3 كەزەڭنەن وتەدى: دايىندىق، ىزدەنىس، ورىنداۋ. وسى دەڭگەيلەرگە سايكەس شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىنىڭ قۇرىلىمىن انىقتايدى، ءوز بويىنان ولاردى تالدايدى، باعىتتاي وتىرىپ دامىتادى جانە جەتىلدىرەدى.
وقۋشىنىڭ وزىندىك زەرتتەۋ ارەكەتى ونىڭ وزىندىك تالابىن قاناعاتتاندىرۋدا ىقپال ەتەدى. وقۋشىلار قورشاعان ورتامەن تانىسا وتىرىپ، وزىندىك زەرتتەۋ ارەكەتىنىڭ كومەگىمەن جاڭا ءبىلىمدى دايىن كۇيىندە ەمەس، ءوزى اشادى. شىعارماشىلىق زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىس ادام ءۇشىن ەكى ءتۇرلى كوزقاراسپەن ماڭىزدى: ءبىر جاعىنان، جاڭا ونىمگە قول جەتكىزۋىندە، ەكىنشى جاعىنان، ىزدەنىس پروسەسىنىڭ ماندىلىگىندە.
شىعارماشىلىق – ويلاۋ قابىلەتىنىڭ ەڭ جورعارعى قاسيەتى. شىعارماشىلىق ارقىلى وقۋشىنىڭ جولداسىنا، ومىرگە، بىلىمگە دەگەن سەنىمى، كوزقاراسى وزگەرەدى. ءتىل دامىتۋ جۇمىستارى جان-جاقتى بولسا، ويىنىڭ دالدىگى، ءتىلىنىڭ كوركەمدىگى ارتادى. تاقىرىپتى مەڭگەرۋگە ءوز كۇشىنە سەنۋ قاسيەتى قالىپتاسادى.
مەكتەپ قابىرعاسىندا وقۋشىلار جاقسى دا، جامان دا وقيدى.
ادام بويىنداعى دارىندىلىقتى تابيعي تالانتپەن شەكتەلىپ قالماي، تاباندىلىقپەن ەڭبەكتەنۋگە باۋلۋ. ول ءۇشىن مۇعالىمگە جاقىن اياماي ەڭبەك ەتۋ قاجەت. ورتا بۋىندى شىعارماشىلىق مۇمكىندىگى زور، شىعارماشىلىقپەن تۇراقتى، بەلسەندى اينالاسۋعا يكەمدى جاس دەۋگە تولىق بولادى. وسى ارادا وقۋشىلاردى شىعارماشىلىققا باۋلۋ ءۇشىن تاعى ءبىر قاجەتتىلىك – ولاردى پسيحولوگيالىق دايىندىقتان وتكىزۋ، ياعني بالالىق شابىتىن وياتىپ، قۇلشىندىرىپ، ەلىكتىرىپ وتىرىپ، «سەنىڭ قولىڭنان ءبارى كەلەدى ەكەن عوي»، «ءوزىڭ دە ءبارىن ءبىلىپ، ۇيرەنىپ الاسىڭ» دەپ ولاردىڭ كىشكەنتاي جەتىستىكتەرىن ماداقتاپ، كوتەرمەلەپ وتىرۋ كەرەك. ساباق بەرۋ ۇردىسىندە وقۋشىلاردى شىعارماشىلىق جۇمىسقا باۋلۋدىڭ ماڭىزى زور. جازبا جۇمىستارى ولاردىڭ تانىمدىق بەلسەندىلىكتەرىن، ويلاۋ جۇيەسىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى.
جازبا جۇمىستارىنان ءار بالانىڭ وزىندىك كوزقاراسىن، ەستەتيكالىق جانە ادامگەرشىلىك تانىمى، ەموسياسى، پىكىرى، تالداۋ، قورىتىندىلاۋ، سالىستىرا ءبىلۋ جانە ودان قورىتىندى جاساۋ قاسيەتتەرى بايقالىپ تۇرۋى قاجەت دەپ ويلايمىن. شىعارماشىلىق جازبا جۇمىستارى – ءتىل دامىتۋ جۇمىستارىنىڭ ءبىر ءتۇرى. جازبا جۇمىسىن جازاردا وقۋشىعا مىندەتتى تۇردە باعىت-باعدار بەرەمىن. شىعارماشىلىق جازبا جۇمىستارىنىڭ ماقساتى – لوگيكالىق ويلاۋدى دامىتۋ، شىعارماشىلىق قيالدى، ناقتى نارسەنى ەركىن، قىزىقتى تۇردە بەرۋگە قالىپتاستىرۋ. ءار توپتا قابىلەتتى، يكەمدىلىگى، قىزىعۋى، دامۋى، ءوي-ورىسى، سويلەۋى، سىرت بەينەسى ءار ءتۇرلى وقۋشىلار وتىرادى.
اعىلشىن ءتىلى مەكتەپتە بەسىنشى سىنىپتان باستالادى، سول كەزدىڭ وزىندە-اق قاي وقۋشىنىڭ شەت تىلىنە قانداي ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. بەسىنشى سىنىپتا ەشقانداي وزگەرىس بولا قويمايدى، بارلىعى بىركەلكى وقيتىن سياقتى بولىپ كورىنەدى. ارينە، قانداي جۇمىس بولسىن ونىڭ ناتيجەسىن كورۋ ءۇشىن كوپ شىعارماشىلىق كەرەك. سول كەزدە وقۋشىنىڭ ۇقىپتىلىعىن، زەيىنىنىڭ تۇراقتىلىعىن، ەڭبەك ەتۋ قابىلەتىنىڭ جوعارىلىعىن بايقاعان سوڭ عانا تىلگە بەيىمدەپ، سىنىپ ەرەكشەلىگىنە قاراي قوسىمشا تاپسىرما بەرۋگە بولادى.
مىسالى: بەسىنشى سىنىپتا وقۋشىلار ديالوگتى وقىپ، مازمۇنىن ءتۇسىنىپ وتىرسا ول ونى كىتاپسىز، ەسىنە ساقتاۋ قابىلەتىن قوسىپ رولمەن ويناپ بەرەدى. وسى كەزدە ءجيى-جيى رولدەرىن اۋىستىرىپ وتىرۋ كەرەك. جانە ديالوگتى ءوز ويىڭمەن اياقتا، تىرەك سوزدەرىن ساقتاۋ كەرەك ەكەنىن ۇمىتپاعانى ءجون.
ەكى بالا بىر-بىرىمەن سويلەسۋگە مۇمكىندىك تۋادى، ءبىرىنىڭ قاتەسىن ءبىرى تاۋىپ، تولىقتىرىپ، بىر-بىرىمەن جارىسىپ، ءبىر دەڭگەيدە بولۋعا تىرىسادى.
وسى كەزدە بارلىق وقۋشىلاردىڭ ءار-تۇرلى جۇمىس ىستەيتىن قابىلەتىن بايقاپ، ولاردىڭ شىعارماشىلىعىن دامىتۋدا دامىتا وقىتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋعا بولادى. دامىتا وقىتۋدى ۇيىمداستىرۋ بالاعا اقىل-وي ارەكەتىن مەڭگەرۋگە جاعداي جاسايدى. دامىتا وقىتۋ ساباقتاعى ەرەكشە احۋال، ءمۇعالىم مەن وقۋشى اراسىنداعى ەرەكشە قارىم-قاتىناس. ءمۇعالىم بۇل جاعدايدا دايىن ءبىلىمدى ءتۇسىندىرىپ قويۋشى، باقىلاۋشى ەمەس، تانىمدىق ىس-ارەكەتتى ۇيىمداستىراتىن ۇجىمدىق ىستەردىڭ ۇيتقىسى. تەك وسىنداي وقىتۋ عانا بالانىڭ ينتەللەكتىسىنىڭ كوزىن اشىپ، شىعارماشىلىعىن دامىتادى.ول ءۇشىن بالا ءوزىنىڭ بۇعان دەيىنگى بىلەتىن امالدارىنىڭ، تاسىلدەرىنىڭ جاڭا ماسەلەنى شەشۋگە جەتكىلىكسىز ەكەنىن سەزەتىندەي جاعدايعا ءتۇسۋى كەرەك. سودان بارىپ ونىڭ ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتاسى ارتادى، ءبىلىم الۋعا ارەكەتتەنەدى.
وقۋشى الدىنا وقۋ ماقساتتارىن قويۋدا ەشقانداي دايىن ۇلگى بەرىلمەيدى. ماقساتتى شەشۋ ىشتەي تالقىلاۋ، سوسىن جيناقتاۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى، ال ءمۇعالىم ساباق پروسەسىن ۇيىمداستىرۋشى، باعىتتاۋشى بولىپ قالادى.
شەشىم تابىلعان كەزدە اركىم ونىڭ دۇرىستىعىن وزىنشە دالەلدەي بىلۋگە ۇيرەتىلەدى.
ءار وقۋشىعا ءوز ويىن، پىكىرىن ايتۋعا مۇمكىندىك بەرىلەدى، جاۋاپتار تىڭدالادى. ءار بالا جاساعان ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىمەن ءبولىسىپ دالەلدەۋگە تىرىسادى، جەكە تاجىريبەسىن قورىتىندىلاۋعا ۇيرەنەدى. قويىلاتىن سۇراقتار پروبلەمالى ويلاۋدى، پايىمداۋدى قاجەت ەتەتىندەي ەتىپ بەرىلەدى، وقۋشى دا ونداي سۇراققا ءوز ويىن، ءوز پىكىرىن بىلدىرە جاۋاپ بەرۋگە داعدىلانادى. بۇل ساباقتاردا جاڭا ماتەريالدى تالداۋعا زور كوڭىل بولىنەدى. ويتكەنى تالدانباعان سۇراق بالا جۇرەگىنە جەتپەيدى.
مىسالى: تاجىريبە جيناقتاۋ بارىسىندا وقۋشىلارىمىز ءوز ساباقتارىندا “I need to buy a computer” تاقىرىبىندا وقۋشىلار ونى قايدا قويۋ كەرەك ەكەنىن، ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن، جانە ەشكىمگە، كەدەرگى جاساماي باسقا جانۇيا مۇشەلەرى دە قولدانا الاتىنىن ايتادى. ول ارقىلى نە ىستەي الاتىندارىن ايتادى.
I need to buy a computer. I want to put it near the window. I can use it after classes to type and draw. My brother and sister can play computer games.
تالداۋ - بىرلەسكەن ىزدەنىس. ىزدەنىس بارىسىندا ءار بالانىڭ كوڭىل كۇيىن باقىلاۋعا، وي-پىكىرىن بايقاۋعا مۇمكىندىك الادى، ينتەللەكت دەڭگەيىن انىقتاي الادى. اسىرەسە وقۋ ساباقتارىنداعى ماتەريالدى تالداۋ ارقىلى شىعارمانىڭ ايتار ويى، يدەياسى بالا جۇرەگىنە جەتىپ، تالداۋلار ارقىلى ار، ۇيات، قايىرىمدىلىق، ادەپتىلىك سياقتى تاماشا ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر بويىنا سىڭىرىلەدى.
مىسالى:”My room”. “Clothes”.Seasons” تاقىرىپتارىندا Oxford platinium ەلەكتروندىق وقىتۋ باعدارلاماسى بويىنشا ساباقتار ءوتتىم. وسىنداي جۇمىس تۇرلەرى بالانىڭ تەز ويلاپ، ماعىنالى، دۇرىس سويلەم قۇرۋلارىنا ىقپال ەتەدى، جانە جوعارى ەموسيالىق جاعدايدا وتەدى. ەڭ نەگىزگىسى – بالاعا دۇرىس مەڭگەرتە وتىرىپ، سيپاتتاما بەرە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
وقۋشىلاردىڭ ەرەكشە قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزاتىن جۇمىس ءتۇرى ومىردە كوپ كەزدەسەتىن، ءبىر قاراعاندا جاعىمسىز بولىپ كورىنەتىن كەيبىر وقيعالاردىڭ پايدالى جاعىن كورۋگە تىرىسۋ جانە ايتىپ بەرۋ. بۇل تاپسىرمالاردا كۇردەلىنىپ وتىرادى.
دامىتا وقىتۋ مەن جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ج. قارايەۆتىڭ «وقىتۋدىڭ ۇش ولشەمدى ادىستەمەلىك جۇيەسىنىڭ پەداگوگيكالىق تەحنولوگياسى». دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ وزىندىك ىقپالى زور بولعاندىقتان ءوز ءىس تاجىريبەمدە قولدانامىن.
اعىلشىن تىلىنەن وكۋشىنىڭ ءبىلىم ساپاسىن جەتىلدىرۋدەگى جەتىستىكتەر دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىندا جۇيەلى، ءارى ءۇزىلىسسىز دامىتۋدى كوزدەگەن كەلەسى جۇمىستار قۇرىلىممەن ىسكە اسادى.
1. جاڭا تاقىرىپتى وتكەن تاقىرىپپەن بايلانىستىرا وتىرىپ ۇعىندىرۋ ارەكەتى؛
2. جالپى ءبىلىمدى يگەرتۋدەگى دەڭگەيلىك تاپسىرمالار تۇرلەرى (I، II، III دەڭگەي)؛
3. تەست تاپسىرمالارى؛
4. وزىندىك جۇمىس؛
5. قاتەمەن جۇمىس؛
6. كوپ دەڭگەيلىكتى باقىلاۋ جۇمىسى؛
7. رەيتينگ، مونيتورينگ ارقىلى ءبىلىم دەڭگەيىن ساراپتاۋ.
قورىتا كەلە، وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعىن، ىزدەنۋشىلىگىن دامىتىپ، ءارقايسىسىنا جەكە تۇلعا رەتىندە قاراپ، ولاردىڭ وزدەرىنە دەگەن سەنىمىن، بىلىمگە ىنتاسىن ارتتىرامىن.
You Might Also Like
-
بايقوڭىر قالاسى № 14 باستاۋىش مەكتەپتىڭ
