اكە - اسقار تاۋ
ءىس - شارانىڭ تاقىرىبى: اكە - اسقار تاۋ
قۇزىرەتتىلىككە جەتكىزەتىن ماقسات - مىندەتتەر:
ا) اقپاراتتىق: جانۇياداعى اكە مەن بالا اراسىنداعى قارىم - قاتىناستى نىعايتۋ، ۇلتتىق سالت - داستۇرىمىزگە بايلانىستى اكە ورنىنىڭ ەرەكشە ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ، اكەگە دەگەن بالا ماحابباتىن وياتۋ.
ءا) كوممۋنيكاتيۆتىك: وقۋشىلاردى شىعارماشىلىق جۇمىستارعا باۋلۋ، ءوز ونەرلەرىن كورسەتە ءبىلۋىن قالىپتاستىرۋ؛
ب) پروبلەمانى شەشۋ: اكەنى قۇرمەتتەۋ، سىيلاي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ءىس - شارانىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتا قولدانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار: دامىتا وقىتۋ، ستو.
ءىس - شارانىڭ كورنەكىلىگى: تاقىرىپ جازىلعان قاعازدار، ناقىل سوزدەر
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى
ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
قۇرمەتتى اكەلەر، سىزدەرگە ارنالعان «اكە – اسقار تاۋ» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
ءار شاڭىراقتا اكەنىڭ ورنى ەرەكشە. اكە – وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ تىرەگى، قامقورشىسى. اكەنىڭ مىنەز - قۇلقى، وزگەلەرمەن قارىم - قاتىناسى، ونەرى مەن ءبىلىمى بالانىڭ كوز الدىنداعى ۇلگى، ونەگە الاتىن وعان قاراپ وسەتىن نىساناسى. «اكە – اسقار تاۋ، انا – قاينار بۇلاق، بالا جاعاسىنداعى قۇراق» دەگەندەي «اكە» دەگەن ءسوز قانداي جاقىن، قانداي ىستىق دەسەڭشى! ومىردە اكەسىن جاقسى كورمەيتىن بالا جوق شىعار، ويتكەنى بالا ءۇشىن اكەنىڭ ورنى بولەك.
«اكە - بايتەرەك» دەيمىز.
وقۋشىلار مۇعالىمدەرمەن، اتا - انالارمەن امانداسادى.
ولاي بولاتىن بولسا، قۇرمەتتى اكەلەر، مىنا بايتەرەك اعاشىنان وزدەرىڭىزگە ۇناعان ءتۇستى قاردى/ تاڭداۋلارىڭىز سۇرالادى.
سۋرەتپەن جۇمىس
ۇناعان تۇستەرىنىڭ ارتىندا «اتامەكەن»، «ارىس جاعاسىندا» اندەرى جاسىرىنعان. سول بويىنشا 2 توپقا بولىنەدى
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى اكە! اكە – اركىمنىڭ سۇيەنەر تىرەۋى. اكە اركىمگە قىمبات. اكەنى ارداقتاي ءبىلۋ كەرەك. ويتكەنى ول وتباسىنىڭ ەڭ باستى مۇشەسى، ياعني وتاعاسى. «اكەگە قاراپ ۇل وسەر» دەگەندەي اكەنىڭ بالاعا ۇيرەتەرى كوپ.
ولاي بولسا، قۇرمەتتى ءبىزدىڭ اكەلەر بالالارىڭىزدىڭ ونەرلەرىن تاماشالاڭىزدار
ءمۇعالىم: «اكە كورگەن وق جونار» بۇل دا اكەگە بايلانىستى ارداقتى ايتىلعان ءسوز. مەن اكەنىڭ بويىنان كۇش - جىگەردى، باتىرلىقتى، قايسارلىقتى، بىلىمدىلىكتى، بارلىق قاسيەتتەردى كورۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. قارپ وتىرساق اكەنىڭ ءتۇر - ءتۇرى بولادى. ءبىرى اقىلدى، ءبىلىمدى بولسا، ءبىرى جىگەرلى، قايراتتى، ەندى ءبىرى باتىر دا، باتىل قايسار بولىپ كەلەدى. ال ەندى ءبىرىنىڭ بويىنان وسى ايتىلعانداردىڭ ءبارىن كورۋگە بولادى.
اكەلەرگە ءسوز بەرۋ.
1/ تانىستىرۋ. كىمنىڭ اكەسىسىز؟
1 - توپ اتامەكەن ءانىن ورىندايدى.
2 - توپ ارىس جاعاسىندا ءانىن ورىندايدى.
2/ سۇراق - جاۋاپ. «بالاڭىزدىڭ تۋعان كۇنى، ايى، جىلى»
3/ ءۇي تاپسىرماسى. قولونەر، ساندىك بۇيىم. ۇيدەن جاساپ كەلگەن زاتتارىن تانىستىرىپ تاپسىرۋ.
4/ويىن. «اسكەردەگى قىزىقتى ساتتەر...»
5/ بالاڭىزعا قانداي ماقال - ماتەل ايتار ەدىڭىز؟ گۇلگە /پاراقشاعا/ جازىپ بەرەدى. سول گۇلدى بالاسىنا ۇسىنادى. بالاسى گۇلدى الىپ، بايتەرەك اعاشىنا ىلەدى.
كورەرمەندەر قوشەمەتى.
شاتتىق شەڭبەرى: «ءبىر قۇرمەت»
اكە قاتال بولسا دا،
سىيلاۋ ونى – ءبىر قۇرمەت.
اكە قانداي بولسا دا،
قورقۋ ودان – ءبىر قۇرمەت.
اكەنىڭ ءبىر سوزىنە
ەشقانداي تىيىم جەتپەيدى.
اكە قاتتى ءسوز ايتسا،
ەسىڭنەن ەش كەتپەيدى.
اكەسىن سىيلاي بىلگەندەر
كوگەرەدى، كوكتەيدى.
1 - وقۋشى: ناعىز اكە اقىلگوي دە اسقار جان
بارلىق ۇرپاق اكەلەردەن باستالعان
ال، اكەلەر وزدەرىڭە ارنالعان
بۇگىنگى توي، قۋانىش پەن مەرەكە
2 - وقۋشى: جۇزدەرىڭنەن كورەم شاتتىق ارايىن،
بولسىن سولاي ءاربىر كۇنىڭ، ءار ايىڭ.
تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن، اكەلەر،
بالالارىڭ توگە بەرسىن مەرەيىن
3 - وقۋشى: ءسىزسىز اكە - ەڭ اقىلدى، ەڭ شىنشىل
ءسىزسىز اكە - ەڭ جاقىنىم، ەڭ سىرشىل.
شۋاق شاشقان قاشاندا اسىل جۇرەگىڭ
جانىمداسىڭ، قامقورىمسىڭ بىلەمىن
قابىل العىن بالا جۇرەك تىلەگىن
4 - وقۋشى: قامقورسىڭ اكە ومىردە،
قۋاتىم سەنسىڭ كوڭىلگە
الپەشتەپ مەنى ءوسىردىڭ
ۇشارمىن ەرتەڭ كوگىڭدە.
5 - وقۋشى: ءومىردىڭ كورگەن تالاي جول تورابىن
اكەدەن كىم ايايدى قولدا بارىن
اكەنىڭ اق تىلەگىن وتەۋ پارىز
مەن بۇگىن اكەمدى ايتىپ تولعانامىن.
6 - وقۋشى
اكەمە
كومەگىمەن بىزدەردى ماپەلەگەن،
ارداقتى جان ومىردە اكە دەگەن.
باقىتتىمىن ومىردە اكەم باردا،
سول باستاۋشىم - بيىككە جەتەلەگەن.
اسقار تاۋىم امان ءجۇر، اياۋلى اكەم،
جاقسى ونەگە بەردىڭىز ماقتان ەتەم.
كىپ - كىشكەنتاي جۇرەگىم سەندىرەدى،
مەن ءوزىڭدى، اكەتاي، باقىتتى ەتەم!
ءان: «اناشىم - اكەم»
بي: وزبەك ءبيى «شايحانا»
قورىتىندى.
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى اتا - انالار، وقۋشىلار! ءبىزدىڭ كلاسسىمىزدىڭ سيمۆولى مىنا بايتەرەك اعاشى بولسىن. اعاش باسىنداعى قارلاردى اكەلەرىمىز ءجىبىتتى. بايتەرەگىمىز گۇلدەپ، كوكتەدى. «اكە - اسقار تاۋ، انا - باۋىرىنداعى بۇلاق، بالا - جاعاسىنداعى قۇراق» دەگەندەي بارلىقتارىڭىز امان بولىڭىزدار. اكەلەرىمىزدىڭ جازىپ بەرگەن ماقال - ماتەلدەرىن ويىمىزعا ءتۇيىپ، ونەگەلى، ءتارتىپتى، ادەپتى، ءبىلىمدى وقۋشىلار بولىپ وسەيىك.
وقۋشىلاردى ادامگەرگىلىپ، سىپايىلىق قاسيەتكە باۋلي وتىرىپ، تاربيە ساعاتىن قورىتىندىلاۋ
قۇزىرەتتىلىككە جەتكىزەتىن ماقسات - مىندەتتەر:
ا) اقپاراتتىق: جانۇياداعى اكە مەن بالا اراسىنداعى قارىم - قاتىناستى نىعايتۋ، ۇلتتىق سالت - داستۇرىمىزگە بايلانىستى اكە ورنىنىڭ ەرەكشە ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ، اكەگە دەگەن بالا ماحابباتىن وياتۋ.
ءا) كوممۋنيكاتيۆتىك: وقۋشىلاردى شىعارماشىلىق جۇمىستارعا باۋلۋ، ءوز ونەرلەرىن كورسەتە ءبىلۋىن قالىپتاستىرۋ؛
ب) پروبلەمانى شەشۋ: اكەنى قۇرمەتتەۋ، سىيلاي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
ءىس - شارانىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ.
ساباقتا قولدانىلاتىن پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالار: دامىتا وقىتۋ، ستو.
ءىس - شارانىڭ كورنەكىلىگى: تاقىرىپ جازىلعان قاعازدار، ناقىل سوزدەر
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى
ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى
قۇرمەتتى اكەلەر، سىزدەرگە ارنالعان «اكە – اسقار تاۋ» اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىزدى اشىق دەپ جاريالايمىز.
ءار شاڭىراقتا اكەنىڭ ورنى ەرەكشە. اكە – وتباسىنىڭ اسىراۋشىسى، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ تىرەگى، قامقورشىسى. اكەنىڭ مىنەز - قۇلقى، وزگەلەرمەن قارىم - قاتىناسى، ونەرى مەن ءبىلىمى بالانىڭ كوز الدىنداعى ۇلگى، ونەگە الاتىن وعان قاراپ وسەتىن نىساناسى. «اكە – اسقار تاۋ، انا – قاينار بۇلاق، بالا جاعاسىنداعى قۇراق» دەگەندەي «اكە» دەگەن ءسوز قانداي جاقىن، قانداي ىستىق دەسەڭشى! ومىردە اكەسىن جاقسى كورمەيتىن بالا جوق شىعار، ويتكەنى بالا ءۇشىن اكەنىڭ ورنى بولەك.
«اكە - بايتەرەك» دەيمىز.
وقۋشىلار مۇعالىمدەرمەن، اتا - انالارمەن امانداسادى.
ولاي بولاتىن بولسا، قۇرمەتتى اكەلەر، مىنا بايتەرەك اعاشىنان وزدەرىڭىزگە ۇناعان ءتۇستى قاردى/ تاڭداۋلارىڭىز سۇرالادى.
سۋرەتپەن جۇمىس
ۇناعان تۇستەرىنىڭ ارتىندا «اتامەكەن»، «ارىس جاعاسىندا» اندەرى جاسىرىنعان. سول بويىنشا 2 توپقا بولىنەدى
تاربيە ساعاتىنىڭ بارىسى اكە! اكە – اركىمنىڭ سۇيەنەر تىرەۋى. اكە اركىمگە قىمبات. اكەنى ارداقتاي ءبىلۋ كەرەك. ويتكەنى ول وتباسىنىڭ ەڭ باستى مۇشەسى، ياعني وتاعاسى. «اكەگە قاراپ ۇل وسەر» دەگەندەي اكەنىڭ بالاعا ۇيرەتەرى كوپ.
ولاي بولسا، قۇرمەتتى ءبىزدىڭ اكەلەر بالالارىڭىزدىڭ ونەرلەرىن تاماشالاڭىزدار
ءمۇعالىم: «اكە كورگەن وق جونار» بۇل دا اكەگە بايلانىستى ارداقتى ايتىلعان ءسوز. مەن اكەنىڭ بويىنان كۇش - جىگەردى، باتىرلىقتى، قايسارلىقتى، بىلىمدىلىكتى، بارلىق قاسيەتتەردى كورۋگە بولادى دەپ ويلايمىن. قارپ وتىرساق اكەنىڭ ءتۇر - ءتۇرى بولادى. ءبىرى اقىلدى، ءبىلىمدى بولسا، ءبىرى جىگەرلى، قايراتتى، ەندى ءبىرى باتىر دا، باتىل قايسار بولىپ كەلەدى. ال ەندى ءبىرىنىڭ بويىنان وسى ايتىلعانداردىڭ ءبارىن كورۋگە بولادى.
اكەلەرگە ءسوز بەرۋ.
1/ تانىستىرۋ. كىمنىڭ اكەسىسىز؟
1 - توپ اتامەكەن ءانىن ورىندايدى.
2 - توپ ارىس جاعاسىندا ءانىن ورىندايدى.
2/ سۇراق - جاۋاپ. «بالاڭىزدىڭ تۋعان كۇنى، ايى، جىلى»
3/ ءۇي تاپسىرماسى. قولونەر، ساندىك بۇيىم. ۇيدەن جاساپ كەلگەن زاتتارىن تانىستىرىپ تاپسىرۋ.
4/ويىن. «اسكەردەگى قىزىقتى ساتتەر...»
5/ بالاڭىزعا قانداي ماقال - ماتەل ايتار ەدىڭىز؟ گۇلگە /پاراقشاعا/ جازىپ بەرەدى. سول گۇلدى بالاسىنا ۇسىنادى. بالاسى گۇلدى الىپ، بايتەرەك اعاشىنا ىلەدى.
كورەرمەندەر قوشەمەتى.
شاتتىق شەڭبەرى: «ءبىر قۇرمەت»
اكە قاتال بولسا دا،
سىيلاۋ ونى – ءبىر قۇرمەت.
اكە قانداي بولسا دا،
قورقۋ ودان – ءبىر قۇرمەت.
اكەنىڭ ءبىر سوزىنە
ەشقانداي تىيىم جەتپەيدى.
اكە قاتتى ءسوز ايتسا،
ەسىڭنەن ەش كەتپەيدى.
اكەسىن سىيلاي بىلگەندەر
كوگەرەدى، كوكتەيدى.
1 - وقۋشى: ناعىز اكە اقىلگوي دە اسقار جان
بارلىق ۇرپاق اكەلەردەن باستالعان
ال، اكەلەر وزدەرىڭە ارنالعان
بۇگىنگى توي، قۋانىش پەن مەرەكە
2 - وقۋشى: جۇزدەرىڭنەن كورەم شاتتىق ارايىن،
بولسىن سولاي ءاربىر كۇنىڭ، ءار ايىڭ.
تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن، اكەلەر،
بالالارىڭ توگە بەرسىن مەرەيىن
3 - وقۋشى: ءسىزسىز اكە - ەڭ اقىلدى، ەڭ شىنشىل
ءسىزسىز اكە - ەڭ جاقىنىم، ەڭ سىرشىل.
شۋاق شاشقان قاشاندا اسىل جۇرەگىڭ
جانىمداسىڭ، قامقورىمسىڭ بىلەمىن
قابىل العىن بالا جۇرەك تىلەگىن
4 - وقۋشى: قامقورسىڭ اكە ومىردە،
قۋاتىم سەنسىڭ كوڭىلگە
الپەشتەپ مەنى ءوسىردىڭ
ۇشارمىن ەرتەڭ كوگىڭدە.
5 - وقۋشى: ءومىردىڭ كورگەن تالاي جول تورابىن
اكەدەن كىم ايايدى قولدا بارىن
اكەنىڭ اق تىلەگىن وتەۋ پارىز
مەن بۇگىن اكەمدى ايتىپ تولعانامىن.
6 - وقۋشى
اكەمە
كومەگىمەن بىزدەردى ماپەلەگەن،
ارداقتى جان ومىردە اكە دەگەن.
باقىتتىمىن ومىردە اكەم باردا،
سول باستاۋشىم - بيىككە جەتەلەگەن.
اسقار تاۋىم امان ءجۇر، اياۋلى اكەم،
جاقسى ونەگە بەردىڭىز ماقتان ەتەم.
كىپ - كىشكەنتاي جۇرەگىم سەندىرەدى،
مەن ءوزىڭدى، اكەتاي، باقىتتى ەتەم!
ءان: «اناشىم - اكەم»
بي: وزبەك ءبيى «شايحانا»
قورىتىندى.
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى اتا - انالار، وقۋشىلار! ءبىزدىڭ كلاسسىمىزدىڭ سيمۆولى مىنا بايتەرەك اعاشى بولسىن. اعاش باسىنداعى قارلاردى اكەلەرىمىز ءجىبىتتى. بايتەرەگىمىز گۇلدەپ، كوكتەدى. «اكە - اسقار تاۋ، انا - باۋىرىنداعى بۇلاق، بالا - جاعاسىنداعى قۇراق» دەگەندەي بارلىقتارىڭىز امان بولىڭىزدار. اكەلەرىمىزدىڭ جازىپ بەرگەن ماقال - ماتەلدەرىن ويىمىزعا ءتۇيىپ، ونەگەلى، ءتارتىپتى، ادەپتى، ءبىلىمدى وقۋشىلار بولىپ وسەيىك.
وقۋشىلاردى ادامگەرگىلىپ، سىپايىلىق قاسيەتكە باۋلي وتىرىپ، تاربيە ساعاتىن قورىتىندىلاۋ