الدار كوسە جانە ماقتانشاق باي ساحنالىق كورىنىس (قازاق ەرتەگىلەرىنەن)
«الدار كوسە جانە ماقتانشاق باي» قازاق ەرتەگىسىن ساحنالىق كورىنىسكە اينالدىرىپ، ءوزىن - ءوزى تانۋ پانىندە، تاربيە شارالاردا رولدىك جانە ساحنالىق كورىنىس.
الدار كوسە جانە ماقتانشاق باي (قازاق ەرتەگىلەرىنەن)
داستارحان باسىندا قىمىز ءىشىپ وتىرعان (جاس، كارى، شال ت. ب.) الدار كوسەنى ماقتاپ وتىرادى. ول سوزدەر قيسايىپ جاتقان قىزعانشاق بايدىڭ ۇيقىسىن بۇزىپ، الدار كوسەنى ماقتاعان سايىن دوڭبەكشىپ جاتادى.
- ەلدە الدار كوسەدەي اقىلدى ادام جوق قوي.
- الدار كوسەنى ەشكىم جەڭە المايدى دەسەيشى.
- ءيا، الدار كوسەدەي تاپقىر كەمدە كەم عوي.
ماقتانشاق باي: (كۇيىنىپ، اتىپ تۇرىپ، ءارى - بەرى تەڭسەلىپ)
الدار كوسە، الدار كوسە دەپ قويمايسىڭدار. كەزدەسپەي ءجۇر عوي ول ماعان! اياعىن اسپاننان كەلتىرەر ەم! (كۇپىنىپ)
بەستى قىمىزعا ماس بولعان جىگىت: وي، باي - ەكە، ماقتانباڭىز! الداردى جەڭەمىن دەپ ايتپاڭىز، قالاي ءتۇسىپ قالعانىن سەزبەيدى جۇرت - ول بۇعىپ جاتقان قاقپان.
كەمپىر: (ىلە - شالا)
وزدىگىنەن تيىسپەيدى. تيىسكەندى ايامايدى دەسەڭشى...
ماقتانشاق باي: (ىزالانىپ) جو - و - وق! قايتكەندە دە جەڭبەي تىنبايمىن! اقىل ايقاسىندا، قۋلىق شايقاسىندا مەن ونى تىرىلەي ولتىرەمىن! ال ەگەر الداي الماسام، ايىبىما تۋ بيە سويىپ، ءبارىڭدى شاقىرامىن. ماعان ونى جەڭۋ ەمەس، كەزدەسۋ، كەزدەستىرۋ قيىن بوپ ءجۇر. ايتپەسە...
*******
(باي جەلماياسىمەن جەلىپ بارا جاتىپ، بەيتانىس بىرەۋگە كوزى تۇسەدى. بەيتانىس بىردەڭە ىزدەپ ءجۇردى. ءارى - بەرى ءجۇرىپ، بەيتانىستى شىر اينالا بەرەدى)
باي: ءاي، ميعۇلا، نەعىپ ماڭگىرىپ ءجۇرسىڭ؟ نە جوعالتقانىڭ بار؟
بەيتانىس: (الدار كوسە)
جوعالتقان ەشتەڭەم جوق. ءبىراق ىزدەپ جۇرگەنىم راس...
ماقتانشاق باي: (جۇلىپ العانداي)
نە ىزدەپ ءجۇرسىڭ سوندا؟
بەيتانىس: (الدار كوسە) (اسىقپاي)
جەردىڭ ءبىر شەتىن ياكي باستالار جەرىن وسى تۇستا ەكەنىن، جاقسى بىلەم. ءبىراق انىقتاي الار ەمەسپىن. ءشوپ باسىپ كەتىپتى. جوعارىدان قاراسام، تەز تابار ەدىم. ءبىراق بۇل ارادا شىعىپ قارايتىن تاۋ دا، توبە دە جوق.
باي: (ساباسىنا ءتۇسىپ)
تۇيەگە مىنسەڭ كورىنەر مە ەدى؟ بەيتانىس: (الدار كوسە) كورىنگەندە قانداي!
باي: ءبىراق مەندە كەيىن جەردىڭ ءبىر ۇشىعىن ەكەۋمىز بىرگە تاپقانبىز دەپ ايتىپ جۇرەتىن بولساڭ. سوندا ابىروي - اتاق، ءقادىر - قۇرمەت ەكەۋمىزگە ورتاق بولادى. كەلىستىك پە؟ بەيتانىس: (الدار كوسە): (ميىعىنان كۇلىپ) ارينە! ارينە!
ماقتانشاق باي: (باي تۇيەدەن ءتۇسىپ، جوق ىزدەۋشى مىنەدى)
قالاي كورىنە مە جەردىڭ پۇشاعى؟
بەيتانىس: (الدار كوسە): (تۇيەنىڭ بۇيداسىن قولىنا بەرى ۇستاپ)
جوق، جەردىڭ پۇشاعىن كورىپ تۇرعام جوق. ءبىراق بىرەۋلەردىڭ اقماعىنا كوزىم جەتتى. بۇدان بىلاي قاراي ەلگە الدار كوسە ەكەۋىڭىزدىڭ جەردىڭ الگى پۇشپاعىن قالاي بىرىگىپ ىزدەگەنىڭىزدى ايتىپ ماقتانۋىڭىزعا بولادى. ماقتانشاق باي: (ىزالانىپ)
نە دەپ وتتاپ تۇرسىڭ؟ قايداعى الدار كوسە؟! تۇيەمدى قايىر، قاراقشى! الدار كوسە: (شاۋىپ بارىپ جاتىپ)
قۋىپ جەتسەڭ، الاسىڭ! ەگەر قۋىپ جەتە الماساڭ، ماسقارا بوپ قالاسىڭ! (اقماق باي اۋزىن اشىپ قالا بەرەدى)
*******
ماقتانشاق باي: (ۇيىنە جاياۋلاپ - جالپىلاپ، سۇيرەتىلىپ كىرىپ كەلەدى) ايەلى: (شوشىنىپ)
نە بوپ قالدى؟ تۇيەڭ قايدا؟
ماقتانشاق باي: (جىلارمان بولىپ)
تۇيە جوق! تۇيەدەن ايىرىلىپ قالدىم! الدار كوسە الىپ كەتتى! ماسقارا قىلىپ كەتتى.
ايەلى: (شاشىن جۇلىپ، جەر سابالاپ، ويباي سالادى. حالىق جينالىپ قالادى)
– تۇيەڭىزدى قايتىپ الىپ قويدى؟
– كۇشپەن بە، قۋلىقپەن بە؟
ماقتانشاق باي: (ودان بەتەر اشۋلانىپ) قۋلىقپەن، ايلامەن، ارينە! (جاستار قارقىلداپ، كارىلەر ميىقتارىنان كۇلىپ، بۇكىل اۋىل ءماز بولادى) - ماسقارا بولعان ەكەنسىڭ!
– وزىڭە دە سول كەرەك!
– ماقتانشاق نەمە!
– تفۋ، تۇكىردىم بەتىڭە!
– ايتقانىڭدى ىستە.
- ءيا، ءيا سونى ايت!
– تەز ەلدى شاقىر! (جۇرتتىڭ ءبارى ۋلاسىپ - شۋلاسىپ داستارقان باسىنا كەلگەندە، الدار كوسە كىرىپ كەلەدى.)
الدار كوسە: (كۇلىپ)
باي - ەكە، تۇيەڭىزدى الىڭىز! ءبىراق قۇلاق سالىڭىز! وسەر بالا داناعا قاراپ جۇگىرەدى، ولەر بالا مولاعا قاراي جۇگىرەدى. الدار كوسەمەن ايقاسىپ نە شارۋاڭىز بار ەدى؟
(باي ەس ءتۇسسىز، وتىرىپ قالادى، حالىق الدار كوسەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكپەن قارايدى)
شىمىلدىق.
الدار كوسە جانە ماقتانشاق باي ساحنالىق كورىنىس (قازاق ەرتەگىلەرىنەن) جۇكتەۋ
الدار كوسە جانە ماقتانشاق باي (قازاق ەرتەگىلەرىنەن)
داستارحان باسىندا قىمىز ءىشىپ وتىرعان (جاس، كارى، شال ت. ب.) الدار كوسەنى ماقتاپ وتىرادى. ول سوزدەر قيسايىپ جاتقان قىزعانشاق بايدىڭ ۇيقىسىن بۇزىپ، الدار كوسەنى ماقتاعان سايىن دوڭبەكشىپ جاتادى.
- ەلدە الدار كوسەدەي اقىلدى ادام جوق قوي.
- الدار كوسەنى ەشكىم جەڭە المايدى دەسەيشى.
- ءيا، الدار كوسەدەي تاپقىر كەمدە كەم عوي.
ماقتانشاق باي: (كۇيىنىپ، اتىپ تۇرىپ، ءارى - بەرى تەڭسەلىپ)
الدار كوسە، الدار كوسە دەپ قويمايسىڭدار. كەزدەسپەي ءجۇر عوي ول ماعان! اياعىن اسپاننان كەلتىرەر ەم! (كۇپىنىپ)
بەستى قىمىزعا ماس بولعان جىگىت: وي، باي - ەكە، ماقتانباڭىز! الداردى جەڭەمىن دەپ ايتپاڭىز، قالاي ءتۇسىپ قالعانىن سەزبەيدى جۇرت - ول بۇعىپ جاتقان قاقپان.
كەمپىر: (ىلە - شالا)
وزدىگىنەن تيىسپەيدى. تيىسكەندى ايامايدى دەسەڭشى...
ماقتانشاق باي: (ىزالانىپ) جو - و - وق! قايتكەندە دە جەڭبەي تىنبايمىن! اقىل ايقاسىندا، قۋلىق شايقاسىندا مەن ونى تىرىلەي ولتىرەمىن! ال ەگەر الداي الماسام، ايىبىما تۋ بيە سويىپ، ءبارىڭدى شاقىرامىن. ماعان ونى جەڭۋ ەمەس، كەزدەسۋ، كەزدەستىرۋ قيىن بوپ ءجۇر. ايتپەسە...
*******
(باي جەلماياسىمەن جەلىپ بارا جاتىپ، بەيتانىس بىرەۋگە كوزى تۇسەدى. بەيتانىس بىردەڭە ىزدەپ ءجۇردى. ءارى - بەرى ءجۇرىپ، بەيتانىستى شىر اينالا بەرەدى)
باي: ءاي، ميعۇلا، نەعىپ ماڭگىرىپ ءجۇرسىڭ؟ نە جوعالتقانىڭ بار؟
بەيتانىس: (الدار كوسە)
جوعالتقان ەشتەڭەم جوق. ءبىراق ىزدەپ جۇرگەنىم راس...
ماقتانشاق باي: (جۇلىپ العانداي)
نە ىزدەپ ءجۇرسىڭ سوندا؟
بەيتانىس: (الدار كوسە) (اسىقپاي)
جەردىڭ ءبىر شەتىن ياكي باستالار جەرىن وسى تۇستا ەكەنىن، جاقسى بىلەم. ءبىراق انىقتاي الار ەمەسپىن. ءشوپ باسىپ كەتىپتى. جوعارىدان قاراسام، تەز تابار ەدىم. ءبىراق بۇل ارادا شىعىپ قارايتىن تاۋ دا، توبە دە جوق.
باي: (ساباسىنا ءتۇسىپ)
تۇيەگە مىنسەڭ كورىنەر مە ەدى؟ بەيتانىس: (الدار كوسە) كورىنگەندە قانداي!
باي: ءبىراق مەندە كەيىن جەردىڭ ءبىر ۇشىعىن ەكەۋمىز بىرگە تاپقانبىز دەپ ايتىپ جۇرەتىن بولساڭ. سوندا ابىروي - اتاق، ءقادىر - قۇرمەت ەكەۋمىزگە ورتاق بولادى. كەلىستىك پە؟ بەيتانىس: (الدار كوسە): (ميىعىنان كۇلىپ) ارينە! ارينە!
ماقتانشاق باي: (باي تۇيەدەن ءتۇسىپ، جوق ىزدەۋشى مىنەدى)
قالاي كورىنە مە جەردىڭ پۇشاعى؟
بەيتانىس: (الدار كوسە): (تۇيەنىڭ بۇيداسىن قولىنا بەرى ۇستاپ)
جوق، جەردىڭ پۇشاعىن كورىپ تۇرعام جوق. ءبىراق بىرەۋلەردىڭ اقماعىنا كوزىم جەتتى. بۇدان بىلاي قاراي ەلگە الدار كوسە ەكەۋىڭىزدىڭ جەردىڭ الگى پۇشپاعىن قالاي بىرىگىپ ىزدەگەنىڭىزدى ايتىپ ماقتانۋىڭىزعا بولادى. ماقتانشاق باي: (ىزالانىپ)
نە دەپ وتتاپ تۇرسىڭ؟ قايداعى الدار كوسە؟! تۇيەمدى قايىر، قاراقشى! الدار كوسە: (شاۋىپ بارىپ جاتىپ)
قۋىپ جەتسەڭ، الاسىڭ! ەگەر قۋىپ جەتە الماساڭ، ماسقارا بوپ قالاسىڭ! (اقماق باي اۋزىن اشىپ قالا بەرەدى)
*******
ماقتانشاق باي: (ۇيىنە جاياۋلاپ - جالپىلاپ، سۇيرەتىلىپ كىرىپ كەلەدى) ايەلى: (شوشىنىپ)
نە بوپ قالدى؟ تۇيەڭ قايدا؟
ماقتانشاق باي: (جىلارمان بولىپ)
تۇيە جوق! تۇيەدەن ايىرىلىپ قالدىم! الدار كوسە الىپ كەتتى! ماسقارا قىلىپ كەتتى.
ايەلى: (شاشىن جۇلىپ، جەر سابالاپ، ويباي سالادى. حالىق جينالىپ قالادى)
– تۇيەڭىزدى قايتىپ الىپ قويدى؟
– كۇشپەن بە، قۋلىقپەن بە؟
ماقتانشاق باي: (ودان بەتەر اشۋلانىپ) قۋلىقپەن، ايلامەن، ارينە! (جاستار قارقىلداپ، كارىلەر ميىقتارىنان كۇلىپ، بۇكىل اۋىل ءماز بولادى) - ماسقارا بولعان ەكەنسىڭ!
– وزىڭە دە سول كەرەك!
– ماقتانشاق نەمە!
– تفۋ، تۇكىردىم بەتىڭە!
– ايتقانىڭدى ىستە.
- ءيا، ءيا سونى ايت!
– تەز ەلدى شاقىر! (جۇرتتىڭ ءبارى ۋلاسىپ - شۋلاسىپ داستارقان باسىنا كەلگەندە، الدار كوسە كىرىپ كەلەدى.)
الدار كوسە: (كۇلىپ)
باي - ەكە، تۇيەڭىزدى الىڭىز! ءبىراق قۇلاق سالىڭىز! وسەر بالا داناعا قاراپ جۇگىرەدى، ولەر بالا مولاعا قاراي جۇگىرەدى. الدار كوسەمەن ايقاسىپ نە شارۋاڭىز بار ەدى؟
(باي ەس ءتۇسسىز، وتىرىپ قالادى، حالىق الدار كوسەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكپەن قارايدى)
شىمىلدىق.
الدار كوسە جانە ماقتانشاق باي ساحنالىق كورىنىس (قازاق ەرتەگىلەرىنەن) جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستىق جۇيەسىن، لەكسيكاسى مەن گرامماتيكالىق قۇرىلىمدى تەرەڭ مەڭگەرۋ، ءبىر جۇيەدە ساۋاتتى جازۋ، تىلدىك - گرامماتيكالىق قۇرىلىمدى ورىندى پايدالانۋ وسى ءپاندى وقىتۋدىن، نەگىزگى ماقساتى ب...
-
قازاق تىلىنەن دەڭگەي̆لىك تاپسىرمالارقازاق تىلىمەن جانە مەنىڭ وتباسىم
