الگوريتم جانە ونىڭ اتقارۋشىلارى. الگوريتمدى جازۋ ءپىشىمى. بلوك - سحەمالار
ساباق تاقىرىبى: «الگوريتم جانە ونىڭ اتقارۋشىلارى. الگوريتمدى جازۋ ءپىشىمى. بلوك - سحەمالار.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ الگوريتم، اتقارۋشى ۇعىمى، الگوريتمنىڭ جازىلۋ تۇرلەرى تۋرالى بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن جان - جاقتى دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى جۇيەلىككە، بىرىزدىلىككە، ۇقىپتىلىققا، ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباق ءادىسى: پراكتيكالىق
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكتى قۇرالدار: دك، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستەلەر.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ۇيىمداستىرۋ.
جاڭا ساباق.
«الگوريتم» ۇعىمى ينفورماتيكادا اقپارات سياقتى ىرگەلى ۇعىمدار قاتارىنا جاتادى. الگوريتم اتاۋى اتاقتى اراب ماتەماتيگى ءابۋ جافار مۇحاممەد يبن مۇسا ءال - حورەزمي ( 763 - 850 ج. ج) ەسىمىنىڭ لاتىنشا Algorithmi (الگوريتمي) بولىپ جازىلۋىنا شىققان. ول ساناۋدىڭ وندىق جۇيەسىندە كوپ ورىندى ساندار مەن اريفمەتيكالىق امالداردىڭ ورىندالۋ ەرەجەسىن ۇسىنعان. بۇل ەرەجەلەر قوسىندى مەن كوبەيتىندىنى تابۋعا ارنالعان امالداردى ورىنداۋعا قاجەتتى تىزبەكتەن قۇرىلعان. سول ەرەجە وسى كۇنگە دەيىن قولدانىلىپ كەلەدى.
ءال - حورەزميدىڭ ۇسىنعان ءتاسىلىن جاقتاۋشىلاردى الگوريتمدىكتەر دەپ، ال «الگوريتم» ۇعىمىن ءبىرقاتار قاسيەتتەرى بار ەرەجەلەر جۇيەسى دەپ اتاعان. قازىرگى كەزدە «الگوريتم» ۇعىمى تەك ماتەماتيكالىق ەسەپ شەشۋ ادىسىمەن عانا شەكتەلمەيدى. ونىڭ ماعىناسى الدەقايدا كەڭ. ءاربىر كومپيۋتەر الدىن - الا بەرىلگەن الگوريتممەن، ياعني جوسپارلى جۇمىس ىستەيدى.
الگوريتم دەگەنىمىز – ءىس ارەكەتتىڭ رەت - رەتىمەن ورىندالۋى. كەز - كەلگەن ەسەپتى قاراپايىم امالداردى تىزبەكتەي ورىنداۋ ارقىلى شىعارۋعا بولادى. الگوريتىمدى كومپيۋتەردە ورىنداۋ ءۇشىن ونى پروگرامما تۇرىندە جازىپ شىعۋ كەرەك.
پروگرامما كومپيۋتەرگە تۇسىنىكتى كوماندالاردان تۇرادى. وسى كوماندالار تىزبە ورىنداۋ سوڭىندا ەسەپتىڭ ناتيجەسى شىعادى. كوماندالار تىزبەگىن – پروگرامما قاراستىرۋعا بولادى. كوماندا ءبىر عانا قاراپايىم امالدى ورىنداۋ ءۇشىن بەرىلگەن بۇيرىق رەتىندە قابىلدانادى. كوماندالار: اريفمەتيكالىق نەمەسە لوگيكالىق امال؛ اقپارات تاسىمالداۋ كومانداسى؛ بەرىلگەن سانداردى سالىستىرۋ كومانداسى؛ بەرىلگەن سانداردى سالىستىرۋ كومانداسى؛ ناتيجەنى ەكرانعا، قاعاز باسىپ شىعارۋ كومانداسى؛ كەلەسى كومانداعا كوشۋ ءتارتىبىن ورىنداۋ؛ ت. ب. بولىپ بولىنەدى.
اتقارۋشى تۇسىنىگى
الگوريتم اتقارۋشىسىنىڭ ءرولىن ادام نەمەسە اۆتوماتتاندىرىلعان قۇرىلعى: كومپيۋتەر، روبوت جانە ت. ب. ورىندايدى.
جالپى العاندا، ءومىرىمىزدىڭ بارلىعى الگوريتم تىزبەكتەرىنەن تۇرادى دەسەك تە بولادى.
الگوريتم ورىندالۋ بارىسىندا اتقارۋشى قانداي ينسترۋكسيا كەلەسى ورىندالۋ كەرەكتىگىن بىلەدى. اتقارۋشى ورىنداي الاتىن كوماندالاردىڭ جيىنىن اتقارۋشى كوماندالار جۇيەسى دەپ اتايمىز.
سونىمەن، الگوريتم اتقارۋشىسى الدىن - الا قويىلعان ارەكەتتەردى ورىنداپ، ناتيجەگە جەتەتىن ادام، كومپيۋتەر نەمەسە تەحنيكا بولۋى مۇمكىن. ەگەر ەسەپتى شەشۋ ءۇشىن تەحنيكالىق قۇرالدار پايدالانىلسا، ورىندالاتىن ارەكەتتەر تىزبەگى ناقتى جانە تۇسىنىكتى بولۋ كەرەك. قانشالىقتى ارەكەتتەر تۇسىنىكتى دە، ناقتى بولسا، سونشالىقتى ناتيجەگە جەتۋ تەز جانە دۇرىس بولادى.
الگوريتم جازۋ جولدارى
الگوريتمدى كومپيۋتەردە ورىنداۋ ءۇشىن ولاردى الدىن - الا جازىپ الۋ كەرەك. جالپى جاعدايدا، الگوريتم جازۋدىڭ كەلەسى تۇرلەرى قابىلدانعان:
1) تابيعي تىلدەگى جازىلۋى؛
2) بەلگىلى ءبىر ءتۇيىندى سوزدەر – تەرميندەر ارقىلى قىسقاشا تىزبەكتى تۇردە جازۋ؛
3) گرافيكتىك جولمەن جازۋ؛
4) پروگراممالاۋ تىلدەرىندەگى جازىلۋى.
ءبىراق تابيعي تىلدە جازىلعان الگوريتم كومپيۋتەردە ورىندالمايدى، ويتكەنى بۇل جاعدايدا دالدىك، ناقتىلىق ساقتالمايدى. الگوريتمدەردى گرافيكتىك جولمەن جازۋ، كەيىننەن وسى پروگراممالاۋ تىلىندەگى پروگرامماعا اينالدىرۋ جۇمىسى مەملەكەتتىك ستاندارتپەن بەكىتىلىپ، اقپارات وندەۋ جۇمىسىندا كەڭىنەن قولدانىلادى.
الگوريتمنىڭ گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەلۋى
الگوريتمنىڭ گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەلۋى – كەڭ تارالعان ءادىس. بۇل – جازۋدىڭ تۇسىنىكتى، انىق، كورنەكى ءتۇرى بولىپ تابىلادى. الگوريتمدەردى گرافيكتىك جولمەن جازۋدىڭ مەملەكەتتىك ستاندارتى انىقتالعان. وندا كەز - كەلگەن امال بەلگىلى ءبىر گەومەتريالىق فيگۋرامەن ورنەكتەلەدى. ولار فيگۋرالار نەمەسە بلوكتار، امالدار نەمەسە وپەراسيالار سيمۆولى دەپ تە اتالادى. بلوكتار باعىتتالعان سىزىقتارمەن بايلانىسىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرى رەتىمەن ورنالاسادى. اقپارات وڭدەۋدىڭ ءاربىر بۋىنى نەمەسە ورىندالاتىن وپەراسيالار رەتى الگوريتم سحەماسىمەن ايقىندالادى. الگوريتم سحەماسىن ونىڭ بلوك سحەماسى دەپ اتالادى. الگوريتم بلوكتارىنىڭ ىشىندە ورىندالاتىن ءىس - ارەكەتتىڭ مازمۇنى جازىلادى. بلوك سحەمادا پايدالاناتىن فيگۋرالار ونىڭ بلوكتارى، ال ولاردى ءبىر - بىرىمەن قوساتىن سىزىقتار بايلانىس سىزىقتارى دەپ اتالادى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردىڭ الگوريتم، اتقارۋشى ۇعىمى، الگوريتمنىڭ جازىلۋ تۇرلەرى تۋرالى بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق جانە شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن جان - جاقتى دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى جۇيەلىككە، بىرىزدىلىككە، ۇقىپتىلىققا، ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتيپى: ارالاس ساباق
ساباق ءادىسى: پراكتيكالىق
ساباقتا قولدانىلاتىن كورنەكتى قۇرالدار: دك، ينتەراكتيۆتى تاقتا، كەستەلەر.
ساباقتىڭ جوسپارى:
ۇيىمداستىرۋ.
جاڭا ساباق.
«الگوريتم» ۇعىمى ينفورماتيكادا اقپارات سياقتى ىرگەلى ۇعىمدار قاتارىنا جاتادى. الگوريتم اتاۋى اتاقتى اراب ماتەماتيگى ءابۋ جافار مۇحاممەد يبن مۇسا ءال - حورەزمي ( 763 - 850 ج. ج) ەسىمىنىڭ لاتىنشا Algorithmi (الگوريتمي) بولىپ جازىلۋىنا شىققان. ول ساناۋدىڭ وندىق جۇيەسىندە كوپ ورىندى ساندار مەن اريفمەتيكالىق امالداردىڭ ورىندالۋ ەرەجەسىن ۇسىنعان. بۇل ەرەجەلەر قوسىندى مەن كوبەيتىندىنى تابۋعا ارنالعان امالداردى ورىنداۋعا قاجەتتى تىزبەكتەن قۇرىلعان. سول ەرەجە وسى كۇنگە دەيىن قولدانىلىپ كەلەدى.
ءال - حورەزميدىڭ ۇسىنعان ءتاسىلىن جاقتاۋشىلاردى الگوريتمدىكتەر دەپ، ال «الگوريتم» ۇعىمىن ءبىرقاتار قاسيەتتەرى بار ەرەجەلەر جۇيەسى دەپ اتاعان. قازىرگى كەزدە «الگوريتم» ۇعىمى تەك ماتەماتيكالىق ەسەپ شەشۋ ادىسىمەن عانا شەكتەلمەيدى. ونىڭ ماعىناسى الدەقايدا كەڭ. ءاربىر كومپيۋتەر الدىن - الا بەرىلگەن الگوريتممەن، ياعني جوسپارلى جۇمىس ىستەيدى.
الگوريتم دەگەنىمىز – ءىس ارەكەتتىڭ رەت - رەتىمەن ورىندالۋى. كەز - كەلگەن ەسەپتى قاراپايىم امالداردى تىزبەكتەي ورىنداۋ ارقىلى شىعارۋعا بولادى. الگوريتىمدى كومپيۋتەردە ورىنداۋ ءۇشىن ونى پروگرامما تۇرىندە جازىپ شىعۋ كەرەك.
پروگرامما كومپيۋتەرگە تۇسىنىكتى كوماندالاردان تۇرادى. وسى كوماندالار تىزبە ورىنداۋ سوڭىندا ەسەپتىڭ ناتيجەسى شىعادى. كوماندالار تىزبەگىن – پروگرامما قاراستىرۋعا بولادى. كوماندا ءبىر عانا قاراپايىم امالدى ورىنداۋ ءۇشىن بەرىلگەن بۇيرىق رەتىندە قابىلدانادى. كوماندالار: اريفمەتيكالىق نەمەسە لوگيكالىق امال؛ اقپارات تاسىمالداۋ كومانداسى؛ بەرىلگەن سانداردى سالىستىرۋ كومانداسى؛ بەرىلگەن سانداردى سالىستىرۋ كومانداسى؛ ناتيجەنى ەكرانعا، قاعاز باسىپ شىعارۋ كومانداسى؛ كەلەسى كومانداعا كوشۋ ءتارتىبىن ورىنداۋ؛ ت. ب. بولىپ بولىنەدى.
اتقارۋشى تۇسىنىگى
الگوريتم اتقارۋشىسىنىڭ ءرولىن ادام نەمەسە اۆتوماتتاندىرىلعان قۇرىلعى: كومپيۋتەر، روبوت جانە ت. ب. ورىندايدى.
جالپى العاندا، ءومىرىمىزدىڭ بارلىعى الگوريتم تىزبەكتەرىنەن تۇرادى دەسەك تە بولادى.
الگوريتم ورىندالۋ بارىسىندا اتقارۋشى قانداي ينسترۋكسيا كەلەسى ورىندالۋ كەرەكتىگىن بىلەدى. اتقارۋشى ورىنداي الاتىن كوماندالاردىڭ جيىنىن اتقارۋشى كوماندالار جۇيەسى دەپ اتايمىز.
سونىمەن، الگوريتم اتقارۋشىسى الدىن - الا قويىلعان ارەكەتتەردى ورىنداپ، ناتيجەگە جەتەتىن ادام، كومپيۋتەر نەمەسە تەحنيكا بولۋى مۇمكىن. ەگەر ەسەپتى شەشۋ ءۇشىن تەحنيكالىق قۇرالدار پايدالانىلسا، ورىندالاتىن ارەكەتتەر تىزبەگى ناقتى جانە تۇسىنىكتى بولۋ كەرەك. قانشالىقتى ارەكەتتەر تۇسىنىكتى دە، ناقتى بولسا، سونشالىقتى ناتيجەگە جەتۋ تەز جانە دۇرىس بولادى.
الگوريتم جازۋ جولدارى
الگوريتمدى كومپيۋتەردە ورىنداۋ ءۇشىن ولاردى الدىن - الا جازىپ الۋ كەرەك. جالپى جاعدايدا، الگوريتم جازۋدىڭ كەلەسى تۇرلەرى قابىلدانعان:
1) تابيعي تىلدەگى جازىلۋى؛
2) بەلگىلى ءبىر ءتۇيىندى سوزدەر – تەرميندەر ارقىلى قىسقاشا تىزبەكتى تۇردە جازۋ؛
3) گرافيكتىك جولمەن جازۋ؛
4) پروگراممالاۋ تىلدەرىندەگى جازىلۋى.
ءبىراق تابيعي تىلدە جازىلعان الگوريتم كومپيۋتەردە ورىندالمايدى، ويتكەنى بۇل جاعدايدا دالدىك، ناقتىلىق ساقتالمايدى. الگوريتمدەردى گرافيكتىك جولمەن جازۋ، كەيىننەن وسى پروگراممالاۋ تىلىندەگى پروگرامماعا اينالدىرۋ جۇمىسى مەملەكەتتىك ستاندارتپەن بەكىتىلىپ، اقپارات وندەۋ جۇمىسىندا كەڭىنەن قولدانىلادى.
الگوريتمنىڭ گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەلۋى
الگوريتمنىڭ گرافيكتىك تۇردە كەسكىندەلۋى – كەڭ تارالعان ءادىس. بۇل – جازۋدىڭ تۇسىنىكتى، انىق، كورنەكى ءتۇرى بولىپ تابىلادى. الگوريتمدەردى گرافيكتىك جولمەن جازۋدىڭ مەملەكەتتىك ستاندارتى انىقتالعان. وندا كەز - كەلگەن امال بەلگىلى ءبىر گەومەتريالىق فيگۋرامەن ورنەكتەلەدى. ولار فيگۋرالار نەمەسە بلوكتار، امالدار نەمەسە وپەراسيالار سيمۆولى دەپ تە اتالادى. بلوكتار باعىتتالعان سىزىقتارمەن بايلانىسىپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرى رەتىمەن ورنالاسادى. اقپارات وڭدەۋدىڭ ءاربىر بۋىنى نەمەسە ورىندالاتىن وپەراسيالار رەتى الگوريتم سحەماسىمەن ايقىندالادى. الگوريتم سحەماسىن ونىڭ بلوك سحەماسى دەپ اتالادى. الگوريتم بلوكتارىنىڭ ىشىندە ورىندالاتىن ءىس - ارەكەتتىڭ مازمۇنى جازىلادى. بلوك سحەمادا پايدالاناتىن فيگۋرالار ونىڭ بلوكتارى، ال ولاردى ءبىر - بىرىمەن قوساتىن سىزىقتار بايلانىس سىزىقتارى دەپ اتالادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
