الگوريتم تۇسىنىگى
ينفورماتيكا 6 سىنىپ
تاقىرىپ: الگوريتم تۇسىنىگى. الگوريتمنىڭ قاسيەتتەرى.
وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ مىندەتتەرى:
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ الگوريتم ۇعىمىن تالداۋ جانە ونىڭ قاسيەتتەرىنە مىسال كەلتىرۋ، قاراپايىم الگوريتمدەردى قۇرۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلار الگوريتمنىڭ انىقتاماسىن ايتىپ، مىسال كەلتىرىپ، نەگىزگى قاسيەتتەرىن سيپاتتاي الۋى كەرەك.
2. دامىتۋشىلىق: قاراپايىم الگوريتم قۇرا ءبىلۋ، ونىڭ ناتيجەسىن تالداۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ جانە ەڭبەككە باۋلۋ.
قۇرال – جابدىقتار، كورنەكتى قۇرالدار: دك. ەلەكتروندى وقۋلىق. سلايد.
ساباق ءتۇرى: تەوريالىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، سۇراق جاۋاپ، اڭگىمەلەسۋ، جازباشا جۇمىس، وزىندىك جۇمىس، اڭگىمە
ساباق بارىسى. 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ.
ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرۋ
2. ءۇي جۇمىسىن سۇراۋ
ەسەپتەۋىش تەحنيكانىڭ دامۋ تاريحى
جاڭا ساباق
جوسپار:
1. الگوريتم ۇعىمى.
2. الگوريتمدەرگە مىسال كەلتىرۋ.
3. الگوريتمنىڭ قاسيەتتەرى.
4. الگوريتمنىڭ قاسيەتتەرىنە سيپاتتاما بەرۋ.
5. الگوريتم قۇرۋعا ەسەپ شىعارۋ.
6. باقىلاۋ جانە تەستىلەۋ سۇراقتارى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ يگەرگەن ءبىلىمىن تەكسەرۋ.
7. جاتتىعۋ مەن ەسەپ شىعارۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ الگوريتم قۇرۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
انىقتاما. الگوريتم - بەرىلگەن ەسەپتىڭ شىعارۋ جولىن رەتتەلگەن امالدار تىزبەگى تۇرىنە كەلتىرۋ.
الگوريتم قۇرۋعا مىسالدار: جولدان ءوتۋ، قالاارالىق تەلەفونمەن بايلانىسۋ، قازىنانى ىزدەۋ، ت. ب. كەلتىرۋدى ۇسىنۋعا بولادى. كۇن ءتارتىبى، شاي قايناتۋ، ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ، كومپيۋتەردە ويناۋ، فۋتبول ويناۋ، شاحمات ويناۋ، ت. ب. الگوريتمدەردى تالداپ مىسال كەلتىرۋگە بولادى.
مىسال: ستۋدەنت بولۋ ءۇشىن الگوريتمنىڭ مىناداي قادامدارىن ورىنداۋ كەرەك:
1. ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، اتتەستات الۋ.
2. ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەست بويىنشا سىناق تاپسىرۋ.
3. تەست قورىتىندىسى بويىنشا جيناعان بالل كورسەتىلگەن قۇجاتتاردىڭ كونكۋرسقا تاپسىرۋ.
4. كونكۋرستان ءوتۋ.
الگوريتمنىڭ قاسيەتتەرى:
1. ايقىن، ءدال ورنەكتەلۋى.
2. وزەكتىلىگى.
3. ناتيجەلىلىگى.
4. جالپىلامالىعى.
5. فورمالدى ورىندالۋى.
1. الگوريتمنىڭ ايقىن، ءدال ورنەكتەلۋ قاسيەتى. الگوريتمدە كەلتىرىلگەن ءاربىر ءىس - ارەكەت ماعىناسى ايقىن، ناقتى انىقتالىپ، ورىنداۋشىعا تۇسىنىكتى بولۋى ءتيىس. الگوريتمدە تەك كورسەتىلگەن قادامدار عانا ورىندالادى. ەسەپ شىعارۋ جولى ءبىرماندى انىقتالعاندىقتان ورىنداۋشى الگوريتم كوماندالارىن ويلانباي ورىنداۋىنا بولادى.
2. الگوريتمنىڭ ۇزىكتىلىك قاسيەتى. الگوريتم ورىنداۋ پروسەسى بىرنەشە قادامنان تۇرادى. الگوريتم ارالىق ناتيجە بەرەتىندەي بىرنەشە ىقشام بولىكتەرگە، ال ولار قادامدارعا بولىنەدى، ءار قادام ءوز كەزەگىندە جەكە ارەكەتتەرگە جىكتەلەدى. ءبىر قادامدا ءبىر نەمەسە بىرنەشە ارەكەت ورىندالادى. بۇل ارەكەتتەر سانى شەكتەۋلى بولۋى ءتيىس. الدىڭعى ارەكەتتىڭ قورىتىندىسى كەلەسى ارەكتتىڭ كەرەكتى مالىمەتى رەتىندە قولدانىلادى. ورىنداۋشى العاشقى ارەكەتتى اياقتاماي، كەلەسىگە كوشە المايدى.
3. الگوريتمنىڭ ناتيجەلىلىك قاسيەتى. كەز كەلگەن الگوريتم بەلگىلى ءبىر ۋاقىت ىشىندە قانداي دا ءبىر ناتيجە بەرۋى ءتيىس. الگوريتم ورىندالىپ بولعاندا ەسەپتىڭ شەشۋىن نەمەسە شەشۋى جوق دەگەن ناتيجە بەرۋى قاجەت. ءاربىر الگوريتمدە باستاپقى دەرەكتەر بولادى، الگوريتم ورىندالىپ بولعاندا ناتيجە شىعادى. مىسالى، سانداردى قوسۋ الگوريتمى ءۇشىن قوسىلعىشتاردىڭ ءمانى - باستاپقى دەرەكتەر، ناتيجەسى - قوسىندى بولادى. كەيدە الگوريتمنىڭ بىرنەشە قادامى قايتالانا بەرىپ ناتيجە بەرمەيدى. ونداي الگوريتم سيكلدەن شىقپايتىن، ناتيجەسىز بولعاندىقتان قايتا قۇرۋ قاجەت.
4. الگوريتمنىڭ جالپىلامالىق نەمەسە ورتاقتىق قاسيەتى.
بەلگىلى ءبىر الگوريتم جەكە ەسەپتى عانا ەمەس، وعان ۇقساس باسقا دا ەسەپتەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرۋى ءتيىس. بەرىلگەن مالىمەتتەرگە قاتىستى ناتيجە عانا وزگەشە بولادى. مىسالى، كۆادرات تەڭدەۋدى شەشۋ الگوريتمى كەز كەلگەن a، b، c ماندەرى ءۇشىن قۇرىلادى. ال بەرىلگەن بۇرىشتىڭ سينۋسىن انىقتاۋ الگوريتمى كەز كەلگەن العاشقى بۇرىش ارگۋمەنتى ارقىلى ونىڭ (sin) ناقتى ءمانىن ەسەپتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، ت. س. س.
5. الگوريتمنىڭ فورمالدى ورىندالۋى.
ورىنداۋشى الگوريتم ماعىناسىن، ەسەپتىڭ قويىلۋىن تۇسىنبەگەنمەن، ءار كوماندانى (ارەكەتتى) ورىنداي وتىرىپ، دۇرىس ناتيجە الادى. الگوريتم قادامدارىندا كورسەتىلگەن ارەكەتتەردى دۇرىس ورىنداۋ ءۇشىن، ءاربىر ارەكەت ورىنداۋشىعا تۇسىنىكتى بولۋى قاجەت. مىسالى، ح سانىن كۆادراتتا دەگەندى تومەنگى سىنىپ وقۋشىلارى تۇسىنبەيدى، ال ونى ح سانىن ح سانىنا كوبەيت دەپ ايتسا، وندا بۇل ايتىلعاندى ولار ورىنداي الادى. دەمەك، الگوريتم بەلگىلى ءبىر ورىنداۋشىعا (ادامعا، ادامداردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنە، ماشيناعا ت. ب.) ارنالىپ قۇرىلادى.
ورىنداۋشى الگوريتم كوماندالارىن ورىنداي وتىرىپ، ءوزى اتقارىپ وتىرعان ءىستىڭ ءمان – جايىنا كوڭىل اۋدارماي - اق بەلگىلى ءبىر ناتيجە الا الادى، ياعني ورىنداۋشى فورمالدى ارەكەت ەتەدى. الگوريتمنىڭ بۇل ماڭىزدى ەرەكشەلىگىن ونىڭ فورمالدى ورىندالۋى دەپ اتالادى. بۇل قاسيەت الگوريتمنىڭ ورىندالۋىن كومپيۋتەرگە جۇكتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
بەكىتۋ: جاڭا ساباققا بايلانىستى سۇراق جاۋاپ بەرۋ
ساباقتى قورىتىندىلاۋ: جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرىپ، وقۋشىلاردىڭ بىلىمىنە سايكەس باعالاۋ
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ: الگوريتم ۇعىمى. الگوريتم جانە ونىڭ اتقارۋشىلارى «مەنىڭ 1 كۇنىم» تاقىرىبىنا الگوريتم قۇرىپ كەلۋ. باعالاۋ
تاقىرىپ: الگوريتم تۇسىنىگى. الگوريتمنىڭ قاسيەتتەرى.
وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ مىندەتتەرى:
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ الگوريتم ۇعىمىن تالداۋ جانە ونىڭ قاسيەتتەرىنە مىسال كەلتىرۋ، قاراپايىم الگوريتمدەردى قۇرۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلار الگوريتمنىڭ انىقتاماسىن ايتىپ، مىسال كەلتىرىپ، نەگىزگى قاسيەتتەرىن سيپاتتاي الۋى كەرەك.
2. دامىتۋشىلىق: قاراپايىم الگوريتم قۇرا ءبىلۋ، ونىڭ ناتيجەسىن تالداۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردىڭ لوگيكالىق ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ جانە ەڭبەككە باۋلۋ.
قۇرال – جابدىقتار، كورنەكتى قۇرالدار: دك. ەلەكتروندى وقۋلىق. سلايد.
ساباق ءتۇرى: تەوريالىق ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، بايانداۋ، سۇراق جاۋاپ، اڭگىمەلەسۋ، جازباشا جۇمىس، وزىندىك جۇمىس، اڭگىمە
ساباق بارىسى. 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
سالەمدەسۋ، وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ.
ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرۋ
2. ءۇي جۇمىسىن سۇراۋ
ەسەپتەۋىش تەحنيكانىڭ دامۋ تاريحى
جاڭا ساباق
جوسپار:
1. الگوريتم ۇعىمى.
2. الگوريتمدەرگە مىسال كەلتىرۋ.
3. الگوريتمنىڭ قاسيەتتەرى.
4. الگوريتمنىڭ قاسيەتتەرىنە سيپاتتاما بەرۋ.
5. الگوريتم قۇرۋعا ەسەپ شىعارۋ.
6. باقىلاۋ جانە تەستىلەۋ سۇراقتارى ارقىلى وقۋشىلاردىڭ يگەرگەن ءبىلىمىن تەكسەرۋ.
7. جاتتىعۋ مەن ەسەپ شىعارۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ الگوريتم قۇرۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
انىقتاما. الگوريتم - بەرىلگەن ەسەپتىڭ شىعارۋ جولىن رەتتەلگەن امالدار تىزبەگى تۇرىنە كەلتىرۋ.
الگوريتم قۇرۋعا مىسالدار: جولدان ءوتۋ، قالاارالىق تەلەفونمەن بايلانىسۋ، قازىنانى ىزدەۋ، ت. ب. كەلتىرۋدى ۇسىنۋعا بولادى. كۇن ءتارتىبى، شاي قايناتۋ، ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداۋ، كومپيۋتەردە ويناۋ، فۋتبول ويناۋ، شاحمات ويناۋ، ت. ب. الگوريتمدەردى تالداپ مىسال كەلتىرۋگە بولادى.
مىسال: ستۋدەنت بولۋ ءۇشىن الگوريتمنىڭ مىناداي قادامدارىن ورىنداۋ كەرەك:
1. ورتا مەكتەپتى ءبىتىرىپ، اتتەستات الۋ.
2. ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەست بويىنشا سىناق تاپسىرۋ.
3. تەست قورىتىندىسى بويىنشا جيناعان بالل كورسەتىلگەن قۇجاتتاردىڭ كونكۋرسقا تاپسىرۋ.
4. كونكۋرستان ءوتۋ.
الگوريتمنىڭ قاسيەتتەرى:
1. ايقىن، ءدال ورنەكتەلۋى.
2. وزەكتىلىگى.
3. ناتيجەلىلىگى.
4. جالپىلامالىعى.
5. فورمالدى ورىندالۋى.
1. الگوريتمنىڭ ايقىن، ءدال ورنەكتەلۋ قاسيەتى. الگوريتمدە كەلتىرىلگەن ءاربىر ءىس - ارەكەت ماعىناسى ايقىن، ناقتى انىقتالىپ، ورىنداۋشىعا تۇسىنىكتى بولۋى ءتيىس. الگوريتمدە تەك كورسەتىلگەن قادامدار عانا ورىندالادى. ەسەپ شىعارۋ جولى ءبىرماندى انىقتالعاندىقتان ورىنداۋشى الگوريتم كوماندالارىن ويلانباي ورىنداۋىنا بولادى.
2. الگوريتمنىڭ ۇزىكتىلىك قاسيەتى. الگوريتم ورىنداۋ پروسەسى بىرنەشە قادامنان تۇرادى. الگوريتم ارالىق ناتيجە بەرەتىندەي بىرنەشە ىقشام بولىكتەرگە، ال ولار قادامدارعا بولىنەدى، ءار قادام ءوز كەزەگىندە جەكە ارەكەتتەرگە جىكتەلەدى. ءبىر قادامدا ءبىر نەمەسە بىرنەشە ارەكەت ورىندالادى. بۇل ارەكەتتەر سانى شەكتەۋلى بولۋى ءتيىس. الدىڭعى ارەكەتتىڭ قورىتىندىسى كەلەسى ارەكتتىڭ كەرەكتى مالىمەتى رەتىندە قولدانىلادى. ورىنداۋشى العاشقى ارەكەتتى اياقتاماي، كەلەسىگە كوشە المايدى.
3. الگوريتمنىڭ ناتيجەلىلىك قاسيەتى. كەز كەلگەن الگوريتم بەلگىلى ءبىر ۋاقىت ىشىندە قانداي دا ءبىر ناتيجە بەرۋى ءتيىس. الگوريتم ورىندالىپ بولعاندا ەسەپتىڭ شەشۋىن نەمەسە شەشۋى جوق دەگەن ناتيجە بەرۋى قاجەت. ءاربىر الگوريتمدە باستاپقى دەرەكتەر بولادى، الگوريتم ورىندالىپ بولعاندا ناتيجە شىعادى. مىسالى، سانداردى قوسۋ الگوريتمى ءۇشىن قوسىلعىشتاردىڭ ءمانى - باستاپقى دەرەكتەر، ناتيجەسى - قوسىندى بولادى. كەيدە الگوريتمنىڭ بىرنەشە قادامى قايتالانا بەرىپ ناتيجە بەرمەيدى. ونداي الگوريتم سيكلدەن شىقپايتىن، ناتيجەسىز بولعاندىقتان قايتا قۇرۋ قاجەت.
4. الگوريتمنىڭ جالپىلامالىق نەمەسە ورتاقتىق قاسيەتى.
بەلگىلى ءبىر الگوريتم جەكە ەسەپتى عانا ەمەس، وعان ۇقساس باسقا دا ەسەپتەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرۋى ءتيىس. بەرىلگەن مالىمەتتەرگە قاتىستى ناتيجە عانا وزگەشە بولادى. مىسالى، كۆادرات تەڭدەۋدى شەشۋ الگوريتمى كەز كەلگەن a، b، c ماندەرى ءۇشىن قۇرىلادى. ال بەرىلگەن بۇرىشتىڭ سينۋسىن انىقتاۋ الگوريتمى كەز كەلگەن العاشقى بۇرىش ارگۋمەنتى ارقىلى ونىڭ (sin) ناقتى ءمانىن ەسەپتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، ت. س. س.
5. الگوريتمنىڭ فورمالدى ورىندالۋى.
ورىنداۋشى الگوريتم ماعىناسىن، ەسەپتىڭ قويىلۋىن تۇسىنبەگەنمەن، ءار كوماندانى (ارەكەتتى) ورىنداي وتىرىپ، دۇرىس ناتيجە الادى. الگوريتم قادامدارىندا كورسەتىلگەن ارەكەتتەردى دۇرىس ورىنداۋ ءۇشىن، ءاربىر ارەكەت ورىنداۋشىعا تۇسىنىكتى بولۋى قاجەت. مىسالى، ح سانىن كۆادراتتا دەگەندى تومەنگى سىنىپ وقۋشىلارى تۇسىنبەيدى، ال ونى ح سانىن ح سانىنا كوبەيت دەپ ايتسا، وندا بۇل ايتىلعاندى ولار ورىنداي الادى. دەمەك، الگوريتم بەلگىلى ءبىر ورىنداۋشىعا (ادامعا، ادامداردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنە، ماشيناعا ت. ب.) ارنالىپ قۇرىلادى.
ورىنداۋشى الگوريتم كوماندالارىن ورىنداي وتىرىپ، ءوزى اتقارىپ وتىرعان ءىستىڭ ءمان – جايىنا كوڭىل اۋدارماي - اق بەلگىلى ءبىر ناتيجە الا الادى، ياعني ورىنداۋشى فورمالدى ارەكەت ەتەدى. الگوريتمنىڭ بۇل ماڭىزدى ەرەكشەلىگىن ونىڭ فورمالدى ورىندالۋى دەپ اتالادى. بۇل قاسيەت الگوريتمنىڭ ورىندالۋىن كومپيۋتەرگە جۇكتەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
بەكىتۋ: جاڭا ساباققا بايلانىستى سۇراق جاۋاپ بەرۋ
ساباقتى قورىتىندىلاۋ: جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرىپ، وقۋشىلاردىڭ بىلىمىنە سايكەس باعالاۋ
ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ: الگوريتم ۇعىمى. الگوريتم جانە ونىڭ اتقارۋشىلارى «مەنىڭ 1 كۇنىم» تاقىرىبىنا الگوريتم قۇرىپ كەلۋ. باعالاۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى Microsoft Word باعدارلاماسى بويىنشا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
