الماتى مەگاپوليسىنىڭ تۋريزم وشاعى
تۇران ۋنيۆەرسيتەتى، تۋريزم ماماندىعىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى
مىرزاقۇل بالنۇر ەرجان قىزى
عىلىمي جەتەكشى: تۋلەكوۆا گۇلجان قاجىمۇرات قىزى
الماتى-تيان-شان تاۋ جوتاسىنىڭ ەتەگىندە ورنالاسقان قازاقستاننىڭ اسەم قالالارىنىڭ ءبىرى. قالا-مادەنيەتىمەن، قوناقجايلىلىعىمەن جانە تابيعي سۇلۋلىعىمەن كوپتەگەن شەتەلدىك تۋريستەردى تارتاتىن رەسپۋبليكانىڭ ەڭ ءىرى تۋريستىك ورتالىعى.
ەرداۋلەتوۆ س. ر “قازاقستان تۋريزم گەوگرافياسى” اتتى كىتابىندا الماتى تۋرالى “الماتى تاۋلارمەن قورشالعان، بۇل ونى اشىق اۋادا اۋەسقويلار ءۇشىن ناعىز جۇماققا اينالدىرادى. مۇندا ءسىز تاۋ ۆەلوسيپەدىمەن، جارتاسقا ورمەلەۋمەن، الپينيزممەن جانە باسقا دا ەكزوتيكالىق سپورتپەن اينالىسىپ ساياحاتتاي الاسىز” دەگەن بولاتىن.
2019 جىلى الماتىعا ماڭىزدى قالا رەتىندە 3 ميلليونعا جۋىق شەتەلدىك قوناقتار كەلدى. ولاردىڭ ىشىندە كوپشىلىگى (30% - دان استامى) قىتايدان، رەسەيدەن جانە تۇركيادان كەلدى. سول جىلى قىتايدان، رەسەيدەن جانە كورەيادان كەلگەن تۋريستەر الماتىعا كەلگەن شەتەلدىك تۋريستەردىڭ نەگىزگى بولىگىن قۇرادى. سونداي-اق، الماتى قازاقستاننىڭ باسقا وڭىرلەرىنەن كوپتەگەن ىشكى تۋريستەردى تارتادى. قالانىڭ كوز تارتارلىق كورىكتى جەرلەرى كوپ. الايدا، تۋريستەردىڭ كوبىنە توقتالاتىن ورىندارىنا كوز جۇگىرتەيىك.
الماتىداعى ەڭ قىزىقتى تۋريستىك ورىنداردىڭ ءبىرى - كونكيمەن جۇگىرۋشىلەر مەن كونكيمەن سىرعاناۋشىلارعا ارنالعان ايگىلى مۇز ايدىنى مەدەۋ. بۇل جەردە تىنىش شاڭعى تەبۋدى تاماشالاۋعا نەمەسە وسى جەردىڭ تاريحىمەن تانىسۋ ءۇشىن مۇراجايعا بارۋعا بولادى. تاعى ءبىر تانىمال ورىن - شىمبۇلاق تاۋ ساياباعى. مۇندا 2500 مەتردەن استام بيىكتىكتە شاڭعى تەبۋگە نەمەسە تەلەسكوپيالىق ليفتپەن تاۋدىڭ باسىنا شىعۋعا بولادى. سونىمەن قاتار، شىمبۇلاق تاۋلى ساياباعىندا ۇلتتىق تاعامداردان ءدام تاتۋعا بولاتىن كوپتەگەن كافەلەر مەن مەيرامحانالار بار.
قالانىڭ ورتالىعىندا الماتىداعى كورىكتى ورىنداردىڭ ءبىرى - پانفيلوۆا ساياباعى ورنالاسقان. مۇندا ۆوزنەسەنسكيي سوبورى، كوك-توبە ەسكەرتكىشى جانە جەڭىس باتىرلارى مۇراجايى سياقتى ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرىن كورۋگە بولادى. سونىمەن قاتار، پانفيلوۆا ساياباعىندا كوفە ىشۋگە نەمەسە ۇلتتىق تاعامداردان ءلاززات الۋعا ارنالعان كوپتەگەن كافەلەر مەن مەيرامحانالار بار.
الماتىداعى تۋريستەر كەزەكتى ماڭىزدى كەلەسى كورىكتى جەر - الاتاۋ ۇلتتىق تابيعي پاركى. قازاقستانداعى ەڭ بيىك نۇكتە - بۇل جەڭىس شىڭى تاۋى، بيىكتىگى 7439 مەتر. تابيعي ساياباقتا ءسىز كوپتەگەن ادەمى سارقىرامالاردى، كولدەردى جانە تاۋ سوقپاقتارىن تابا الاسىز، ولار ەكسكۋرسياعا بارۋعا نەمەسە الپينيزم نەمەسە تاۋ شاڭعىسى سياقتى اشىق اۋادا ءىس-شارالارعا بارۋعا بولادى. الاتاۋ ۇلتتىق تابيعي پاركىندە قازاقستاننىڭ جانۋارلار الەمىن، ونىڭ ىشىندە اركەنشا قوشقارى، ايۋ جانە قار بارىسى سياقتى سيرەك كەزدەسەتىن جانۋارلار تۇرلەرىن بايقاۋعا بولادى.
ءاربىر تۋريستكە كورۋ كەرەك الماتىنىڭ كەزەكتى كورىكتى جەرى - ءالى دە سالىستىرمالى تۇردە جاڭا Central Mosque عيماراتى. قالا ورتالىعىندا ورنالاسقان بۇل عيمارات ورتالىق ازياداعى ەڭ ءىرى مەشىتتەردىڭ ءبىرى. ونىڭ ساپارى مۇسىلماندار ءۇشىن عانا ەمەس، عيماراتتىڭ ارحيتەكتۋرالىق شەشىمدەرى ءداستۇرلى قازاق ەلەمەنتتەرى مەن ماتەريالدارىن پايدالانانىپ، زاماناۋي ستيلدەردە ورىندالعان. تۋريستەر عيماراتقا بارىپ، ونىڭ ارحيتەكتۋراسىمەن تانىسا الادى، عيماراتتىڭ تاۋلىكتىڭ ءار ۋاقىتىندا كۇن ىشىندە قالاي وزگەرەتىنىن كورە الادى. سونىمەن، قالا باس مونشا مۇراجايى جانە اباي اتىنداعى مادەنيەت مۇراجايى سياقتى مۇراجايلارىمەن دە تانىمال. ءبىرىنشى مۇراجايدا ءسىز قازاقتىڭ ءداستۇرلى ادەت - عۇرىپتارى مەن بۇرىنعى زامانداعى شاش كۇتىمى تۋرالى بىلە الاسىز، ال ەكىنشىسىندە كلاسسيكالىق مۋزىكا كونسەرتتەرى مەن تەاتر قويىلىمدارىن تاماشالاي الاسىز. جالپى، الماتىداعى تۋريستىك ورىندار دەمالىس پەن ويىن-ساۋىق ءۇشىن كوپتەگەن نۇسقالاردى ۇسىنادى. ۇمىتىلماس پەيزاجدار، تاريحي جانە مادەني كورنەكتى ورىندار جانە باي ۇلتتىق مۇرا بۇل قالانى بۇكىل الەم تۋريستەرى ءۇشىن تاماشا ورىنعا اينالدىرادى. سونىمەن قوسا قالا بىرەگەي جەردە – تاۋلاردىڭ وڭتۇستىك بەتكەيىندە الەمگە ايگىلى – ىستىقكول كولىنىڭ جانىندا ورنالاسقان. كول ءوزىنىڭ تاڭعاجايىپ كوگىلدىر تۇسىمەن، مولدىرلىگىمەن، اينالاسىنداعى ەرەكشە تابيعاتىمەن جانە سۋدىڭ تازالىعىمەن كوپتەگەن تۋريستەردى تارتادى..
الماتىدا دەمالۋ جانە كوڭىل كوتەرۋ ءۇشىن كوپتەگەن مۇمكىندىكتەر بار. بۇل تاۋلارعا – كوكجايلاۋ تاۋىنىڭ ەڭ ادەمى جەرلەرىن كورۋ، تۇڭعىش پرەزيدەنت اتىنداعى قالالىق مادەنيەت جانە دەمالىس ساياباعىندا سەرۋەندەۋ، "اتاكەنت" كورمە كەشەنىنە جانە باسقا دا كوپتەگەن ورىندارعا بارۋ.
سونداي-اق، الماتىدا ورتالىق ازياداعى ەڭ ۇلكەن "رەسپۋبليكا" كونفەرەنس - ورتالىعى جانە كەز كەلگەن ءاميانعا ارنالعان كوپتەگەن ءتۇرلى قوناقۇيلەر بار ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. بۇل قالانى حالىقارالىق كونفەرەنسيالار مەن فورۋمدار وتكىزۋ ءۇشىن تاماشا ورىنعا اينالدىرادى، ول دا الماتى ءتۋريزمىنىڭ قاراما-قارسى اسپەكتىلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.
نۇرمۇحانبەتوۆا ج. ج. سىزدىقبەك قىزى ا. م. كۋلدجابايەۆا ن. ك.: “قالا بەلسەندى جانە مادەني دەمالىس ءۇشىن، سونداي-اق ىسكەرلىك تۋريزم ءۇشىن كوپتەگەن مۇمكىندىكتەر ۇسىنادى. الماتىنىڭ ماڭىزدى ارتىقشىلىعى – ونىڭ قولايلى كليماتتىق-گەوگرافيالىق جاعدايى، بۇل جىل بويى تۋريستىك قىزمەتپەن اينالىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى” دەپ الماتى قالاسىنىڭ تەك گەوگرافيالىق تۋريزم ەمەس، ىسكەرلىك تۋريزممەن دە ەرەكشەلەنەتىنىن كورسەتەدى.
وسىلايشا، الماتى-قازاقستانداعى ەڭ تارتىمدى تۋريستىك ورتالىقتاردىڭ ءبىرى، ول ءوزىنىڭ كوپ قىرلى مادەني جانە تابيعي مۇراسىمەن، سونداي-اق ويىن-ساۋىق پەن دەمالۋ ءۇشىن كوپتەگەن مۇمكىندىكتەرىمەن تۋريستەردى تاڭقالدىرا الادى.
قازاقستاندىق ۇلتتىق تۋريزم بيۋروسىنىڭ 2019 جىلعى ەسەبىنە سايكەس، قازاقستانعا كەلەتىن تۋريستەرگە قىزمەت كورسەتەتىن تۋريستىك كومپانيالاردىڭ ەڭ كوپ سانى الماتىدا (58،2%)، نۇر-سۇلتاندا (24،1%) جانە اقتاۋدا (7،1%). سونداي-اق، اتىراۋدا (1،9%)، شىمكەنتتە (0،8%) جانە باسقا وڭىرلەردە تۋروپەراتورلار تىركەلدى.
قازاقستاندا قىزمەت كورسەتەتىن ەڭ تانىمال تۋريستىك كومپانيالاردىڭ قاتارىنا Intourist-Kazakhstan، Capital Tour، Dolce Vita، Sky Way، Kazakhstan Discovery جانە باسقالارىن جاتقىزۋعا بولادى. ولارعا كەلەتىن تۋريستەر سانى تۋرالى ستاتيستيكا ءارقاشان اشىق قول جەتىمدى بولا بەرمەيدى. الايدا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، 2019 جىلى قازاقستانعا 7 278 مىڭ تۋريست كەلدى، بۇل 2018 جىلمەن سالىستىرعاندا 5،5% - عا كوپ. ونىڭ ىشىندە 1 927 مىڭى (26،4%) شەتەلدىك تۋريستەر، ال 5 351 مىڭى (73،6%) ىشكى تۋريستەر بولدى. الماتى – بارلىق جاستاعى جانە قىزىعۋشىلىقتاعى تۋريستەر ءۇشىن تاماشا ورىن.
الماتى قالاسى تۋريزم وشاعىنا اينالۋى كەرەك بىردەن-بىر قالا. ايتسەدە تۋريزم وشاعىنا اينالار الدىن تومەندەگى جايىتتاردى قاراستىرۋ قاجەت:
• ينفراقۇرىلىمدى جاقسارتۋ. جوعارى دەڭگەيدەگى ينفراقۇرىلىمدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت: گلەمپينگتار، كورىكتى جەرلەر، ساياباقتار، ەكسكۋرسيالار، اۆتوكولىك جولدارى جانە ت. ب.
• تۋريستىك نۇسقاۋلىقتار جاساۋ. نۇسقاۋلىقتار تۋريستەرگە قالانى شارلاۋعا كومەكتەسەدى جانە ولاردى ەڭ قىزىقتى جەرلەرمەن تانىستىرادى.
• قالادا ءتۋريزمدى ناسيحاتتاۋ. الماتىدا تۋريستەردى تارتۋ بويىنشا ماركەتينگتىك كامپانيالار جۇرگىزۋ، الەۋمەتتىك جەلىلەردى، جەرگىلىكتى باق-تاردى جانە باسقا دا قۇرالداردى پايدالانۋ قاجەت.
• مەديسينالىق ءتۋريزمدى دامىتۋ. الماتىدا مەديسينالىق ءتۋريزمدى دامىتۋ العىشارتتارى بار. مۇندا قازاقستاننىڭ ساۋىقتىرۋ مەديسيناسى ورتالىقتارى ورنالاسقان.
• ەكوتۋريزمنىڭ دامۋى. الماتى كوپتەگەن تاۋلى كولدەر مەن ساياباقتارى بار كوركەم جەردە ورنالاسقان جانە ەكوتۋريزم قالاداعى ءتۋريزمدى دامىتۋ باعىتتارىنىڭ بىرىنە اينالۋى مۇمكىن.
• جەرگىلىكتى تۇرعىنداردى تۋريزم سالاسىنداعى جۇمىسقا وقىتۋ. تۋريستىك سالا قىزمەتكەرلەرى ءبىلىمىن ارتتىرۋ كۋرستارىن وتكىزۋ سەرۆيستىڭ جوعارى دەڭگەيىن قامتاماسىز ەتە الادى.
• تۋريستىك مارشرۋتتاردى قۇرۋ. الماتىنىڭ بارلىق سۇيكىمدىلىگىن كورسەتەتىن قالا بويىنشا تانىمدىق سەرۋەندەر مەن ەكسكۋرسيالار ءۇشىن ءتۇرلى مارشرۋتتار ازىرلەۋگە بولادى.
قورىتىندىلاي كەلە، الماتىنىڭ ءارتۇرلى مادەني، تاريحي جانە تابيعي كورىكتى جەرلەردى بىرىكتىرەتىن بىرەگەي قالا. كوپتەگەن تۋريستەرگە ارنالعان ورىندار بۇرىننان بەلگىلى بولعانىنا قاراماستان، قازاقستان استاناسى ءوز قوناقتارىن تاڭ قالدىرۋدى توقتاتپايدى. ءوزىنىڭ باي مادەني مۇراسىنىڭ، اسەم تابيعاتىنىڭ جانە جايلى كوشەلەرىنىڭ ارقاسىندا الماتى دەمالىس پەن ساياحاتتاۋعا تاماشا قالا بولىپ تابىلادى. كەلتىرىلگەن دالەلدەرگە سۇيەنە وتىرىپ الماتى مەگاپوليسىنىڭ تۋريزم وشاعىنا اينالۋعا لايىقتى ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز.
You Might Also Like
-
ابىلاي ۇيىندە مە، نە جورىقتا ما، ايتەۋىر ءبىر ءتۇس كورىپتى (اركىم ءار ءتۇرلى ايتادى).
