التىن كۇز ەرتەڭگىلىگى
التىن كۇز ەرتەڭگىلىگى.
ماقساتى: بالالاردىڭ كۇز مەزگىلى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
بىلىمدىلىك: التىن كۇز جايلى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ. كۇز مەزگىلىندە ونىمدەردىڭ مولشىلىعىن، بايلىعى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: قورشاعان ورتا جايلى ويلاۋ قابىلەتتەرىن، تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
كۇز مەزگىلىنىڭ تابيعاتىن كورە بىلۋگە، بايقاي بىلۋگە، سەزىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
مانەرلەپ وقۋ، ولەڭ ايتۋ، جۇمباق شەشۋ ارقىلى بالالاردىڭ ءتىلىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، قىزىقتى ويىندار ارقىلى بالالاردىڭ بويىندا مەرەكەلىك اسەر قالدىرۋ.
تاربيەلىك: ادامگەرشىلىك، دوستىققا، تاتۋلىققا، تابيعاتقا قامقور بولۋعا، ۇلكەندەردىڭ ەڭبەگىن باعالاۋعا تاربيەلەۋ.
ءجۇرۋ بارىسى:
- سالەمەتسىزدەر مە، بالالار!
- سالەمەتسىزدەر مە، قوناقتار!
- وي، بالالار، قانداي، تاماشا بۇگىن ءبارىڭ قانداي ادەمىسىڭدەر، بۇگىن قانداي مەرەكە؟ توقتاي تۇرىڭدار مەن الدىمەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرايىن.
بۇلتتار ءتونىپ،
جەرگە شوگىپ،
دىمقىل تۇمان باسادى.
ءشوپ سارعايىپ،
ءوڭى تايىپ،
دالا سۇرى قاشادى.
ويناي الماي ،
دەنەڭ مۇزداپ توڭادى.
بوبەكتەرىم ايتىڭدارشى،
بۇل قاي كەزدە بولادى؟
بالالار؛ «كۇز» - دەپ جاۋاپ بەرەدى.
جۇرگىزۋشى:
- دۇرىس ايتاسىڭدار، بالالار، تابيعاتتىڭ بۇل قۇبىلىستارى كۇز مەزگىلىندە بولادى ەكەن!
ەندەشە بالالار كۇز تۋرالى تاقپاقتارىمىزدى ايتايىق؟
1-بالا: يلياس:
بەرەكەسىن سىيلاۋعا،
ولكەمىزدە كۇز كەلدى.
جەمىستەرىن جيناۋعا،
شاقىرادى بىزدەردى.
2-بالا: انەل
بەرەكەلى، مەرەكەلى،
كەلدى جومارت التىن كۇز.
قالادا دا، دالادا دا.
جاننىڭ ءبارى جارقىن ءجۇز.
3-بالا: دارىن
ساۋ-ساۋ ەتىپ جاپىراق،
ساباعىنان ءۇزىلدى.
قوڭىر تارتىپ اتىراپ،
كوككە قۇستار ءتىزىلدى.
4- بالا: جانسەرىك
التىن، سارى، قىزىل، كوك.......
الۋان-الۋان جاپىراق،
كۇزگى باقتا كۇلىمدەپ،
كوز تارتادى اتىراپ.
حور: «كۇز»
جۇرگىزۋشى: جارايسىڭدار بالالار!
جۇرگىزۋشى: ال، بالالار، بالالار،
بىزگە قوناق كەلمەكشى.
سەندەردى ءبىر كورمەكشى،
اۋەلى جۇمباق جاسىرام،
قۋلىعىمدى اسىرام.
تابا الساڭدار شەشىمىن،
قوناعىمدى ورتاعا شاقىرام.
«كوك مايسالى كورىكتى، القاپتاعى كوپ ەگىن،
بۇل كۇندەرى كيىپتى، سارى جىبەك كويلەگىن»
- بۇل نە، بالالار؟
بالالار: كۇز
التىن كۇز:
سالەم مەنىڭ دوستارىم،
ومىرگە كەپ قوسقانىم.
كۇز سىيلىعىن الىڭدار
سىيلىعىنا قانىڭدار.
مولشىلىققا كەنەلىپ،
شاتتىق انگە سالىڭدار
سالەمەتسىزدەر مە، قوناقتار!
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار!
بالالار، مەن سەندەرگە كوكونىستەرىم مەن جەمىستەرىمدى الا كەلدىم.
بالالار وسىنداي مولشىلىق كۇز ايىندا ءبىر ويىن ويناپ جىبەرەيىك.ول ويىن «كوكونىستەر مەن جەمىستەردى » جيناۋ دەپ اتالادى.
ويىن شارتى: ءبىر سەبەتكە كوكونىستەردى ءبىر بولەك، ەكىنشى سەبەتكە جەمىستەردى ءبىر بولەك اجىراتىپ سالامىز.
جۇرگىزۋشى: كۇزدە وزدەرى پىسەتىن، تاماققا كەپ تۇسەتىن، كوكونىستەرگە كەزەك بەرەيىك.
پياز:
اسحانادان شىقپايمىن،
اتىم – پياز بۇقپايمىن
كوزدەن جاستى شىعارام،
تۇماۋدان ءبىراق ساقتايمىن.
قىزاناق:
تالشىبىعىم بۇرالىپ،
باقشالاردا قىزارىپ،
تۇرعان ول مەن –قىزاناق
كۇنگە قاراپ ۇيالىپ.
كارتوپ:
كارتوپ - ءبىزدىڭ اتامىز،
جەر استىندا جاتىرمىز
ءبىر تامىردان تاراعان
اعايىنبىز ءبارىمىز.
ءسابىز:
وسىرەتىن بويىڭدى
دامىتاتىن ويىڭدى
قويانعا دا ازىقپىز
سابىزدەرمىز جازىقسىز.
قىزاناق:
مەندە ءبىر ءسوز ايتايىن،
ماقتانايىن سىزدەرگە
مەنسىز سالات بولمايدى.
ۆينەگرەت ۇستەلدە.
جۇرگىزۋشى: التىن كۇز، ەندى ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ ءبيىن تاماشالاڭىز.
بي: «قولشاتىر ءبيى.»
التىن كۇز: وتە جاقسى بيلەدىڭدەر، راحمەت بالالار! بيلەرىڭ قانداي كەرەمەت، قانداي اقىلدى بالالارسىڭدار!
جۇرگىزۋشى: بالالار تىڭداڭدارشى ءبىزدىڭ توپقا بىرەۋلەر كەلە جاتقان سياقتى.
(وسى كەزدە ەرەسەك توپتىڭ بالالارى قوناققا كەلەدى.)
جۇرگىزۋشى: سالاماتسىڭدار ما بالالار!
ءبىزدىڭ بالالاردىڭ التىن كۇز مەرەكەسىنە قوش كەلدىڭدەر!
بالالار :بىزدەردە سىزدەردىڭ ەرتەڭگىلىكتەرىڭىزگە قاتىسقىمىز كەلەدى.
بىزدە ونەرلىمىز.
جۇرگىزۋشى: ەندەشە بالالار «شالقان » ەرتەگىسىن تاماشالاڭىزدار.
التىن كۇز: وي باسقادا بالاباقشالارعا بارۋىم كەرەك، سوندىقتان قوناق بالداردى ەرتىپ سوندا بارايىن.
جۇرگىزۋشى: بالالار التىن كۇز بەن قوناق بالالارعا راحمەت ايتايىق.
كەلەسى كەزدەسكەنشە امانشىلىق بولسىن! (بالالار التىن كۇز بەن جانە قوناق بالالار مەن قوشتاسادى.مۋزىكا ويناپ التىن كۇز بەن قوناق بالالار شىعىپ كەتەدى).
جۇرگىزۋشى:
شالقىپ تاسىپ ءانىمىز،
جادىراسىن جانىمىز
مەرەكەگە بۇگىنگى
ءان سالامىز ءبارىمىز!
ءان: «جاپىراقتار»
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى اتا-انالار، بالاباقشا ۇجىمى بالالارىمىزدىڭ التىن كۇز ەرتەڭگىلىگىمىز ءوز مارەسىنە جەتتى، كۇز بارشامىزدىڭ وتباسىمىزعا مولشىلىق، بەرەكە، ىرىس اكەلسىن.ساۋ-سالاماتتا بولىڭىزدار!
اتىراۋ قالاسى،
كمقك №33 «كوركەماي» بالاباقشاسى
جاقسىلىقوۆا ءمولدىر ابزال قىزى
ەكىنشى سابيلەر توپ تاربيەشىسى
ماقساتى: بالالاردىڭ كۇز مەزگىلى تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرۋ.
بىلىمدىلىك: التىن كۇز جايلى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ. كۇز مەزگىلىندە ونىمدەردىڭ مولشىلىعىن، بايلىعى ءتۇسىندىرۋ.
دامىتۋشىلىق: قورشاعان ورتا جايلى ويلاۋ قابىلەتتەرىن، تانىمدىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
كۇز مەزگىلىنىڭ تابيعاتىن كورە بىلۋگە، بايقاي بىلۋگە، سەزىنە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
مانەرلەپ وقۋ، ولەڭ ايتۋ، جۇمباق شەشۋ ارقىلى بالالاردىڭ ءتىلىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، قىزىقتى ويىندار ارقىلى بالالاردىڭ بويىندا مەرەكەلىك اسەر قالدىرۋ.
تاربيەلىك: ادامگەرشىلىك، دوستىققا، تاتۋلىققا، تابيعاتقا قامقور بولۋعا، ۇلكەندەردىڭ ەڭبەگىن باعالاۋعا تاربيەلەۋ.
ءجۇرۋ بارىسى:
- سالەمەتسىزدەر مە، بالالار!
- سالەمەتسىزدەر مە، قوناقتار!
- وي، بالالار، قانداي، تاماشا بۇگىن ءبارىڭ قانداي ادەمىسىڭدەر، بۇگىن قانداي مەرەكە؟ توقتاي تۇرىڭدار مەن الدىمەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرايىن.
بۇلتتار ءتونىپ،
جەرگە شوگىپ،
دىمقىل تۇمان باسادى.
ءشوپ سارعايىپ،
ءوڭى تايىپ،
دالا سۇرى قاشادى.
ويناي الماي ،
دەنەڭ مۇزداپ توڭادى.
بوبەكتەرىم ايتىڭدارشى،
بۇل قاي كەزدە بولادى؟
بالالار؛ «كۇز» - دەپ جاۋاپ بەرەدى.
جۇرگىزۋشى:
- دۇرىس ايتاسىڭدار، بالالار، تابيعاتتىڭ بۇل قۇبىلىستارى كۇز مەزگىلىندە بولادى ەكەن!
ەندەشە بالالار كۇز تۋرالى تاقپاقتارىمىزدى ايتايىق؟
1-بالا: يلياس:
بەرەكەسىن سىيلاۋعا،
ولكەمىزدە كۇز كەلدى.
جەمىستەرىن جيناۋعا،
شاقىرادى بىزدەردى.
2-بالا: انەل
بەرەكەلى، مەرەكەلى،
كەلدى جومارت التىن كۇز.
قالادا دا، دالادا دا.
جاننىڭ ءبارى جارقىن ءجۇز.
3-بالا: دارىن
ساۋ-ساۋ ەتىپ جاپىراق،
ساباعىنان ءۇزىلدى.
قوڭىر تارتىپ اتىراپ،
كوككە قۇستار ءتىزىلدى.
4- بالا: جانسەرىك
التىن، سارى، قىزىل، كوك.......
الۋان-الۋان جاپىراق،
كۇزگى باقتا كۇلىمدەپ،
كوز تارتادى اتىراپ.
حور: «كۇز»
جۇرگىزۋشى: جارايسىڭدار بالالار!
جۇرگىزۋشى: ال، بالالار، بالالار،
بىزگە قوناق كەلمەكشى.
سەندەردى ءبىر كورمەكشى،
اۋەلى جۇمباق جاسىرام،
قۋلىعىمدى اسىرام.
تابا الساڭدار شەشىمىن،
قوناعىمدى ورتاعا شاقىرام.
«كوك مايسالى كورىكتى، القاپتاعى كوپ ەگىن،
بۇل كۇندەرى كيىپتى، سارى جىبەك كويلەگىن»
- بۇل نە، بالالار؟
بالالار: كۇز
التىن كۇز:
سالەم مەنىڭ دوستارىم،
ومىرگە كەپ قوسقانىم.
كۇز سىيلىعىن الىڭدار
سىيلىعىنا قانىڭدار.
مولشىلىققا كەنەلىپ،
شاتتىق انگە سالىڭدار
سالەمەتسىزدەر مە، قوناقتار!
سالەمەتسىزدەر مە، بالالار!
بالالار، مەن سەندەرگە كوكونىستەرىم مەن جەمىستەرىمدى الا كەلدىم.
بالالار وسىنداي مولشىلىق كۇز ايىندا ءبىر ويىن ويناپ جىبەرەيىك.ول ويىن «كوكونىستەر مەن جەمىستەردى » جيناۋ دەپ اتالادى.
ويىن شارتى: ءبىر سەبەتكە كوكونىستەردى ءبىر بولەك، ەكىنشى سەبەتكە جەمىستەردى ءبىر بولەك اجىراتىپ سالامىز.
جۇرگىزۋشى: كۇزدە وزدەرى پىسەتىن، تاماققا كەپ تۇسەتىن، كوكونىستەرگە كەزەك بەرەيىك.
پياز:
اسحانادان شىقپايمىن،
اتىم – پياز بۇقپايمىن
كوزدەن جاستى شىعارام،
تۇماۋدان ءبىراق ساقتايمىن.
قىزاناق:
تالشىبىعىم بۇرالىپ،
باقشالاردا قىزارىپ،
تۇرعان ول مەن –قىزاناق
كۇنگە قاراپ ۇيالىپ.
كارتوپ:
كارتوپ - ءبىزدىڭ اتامىز،
جەر استىندا جاتىرمىز
ءبىر تامىردان تاراعان
اعايىنبىز ءبارىمىز.
ءسابىز:
وسىرەتىن بويىڭدى
دامىتاتىن ويىڭدى
قويانعا دا ازىقپىز
سابىزدەرمىز جازىقسىز.
قىزاناق:
مەندە ءبىر ءسوز ايتايىن،
ماقتانايىن سىزدەرگە
مەنسىز سالات بولمايدى.
ۆينەگرەت ۇستەلدە.
جۇرگىزۋشى: التىن كۇز، ەندى ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ ءبيىن تاماشالاڭىز.
بي: «قولشاتىر ءبيى.»
التىن كۇز: وتە جاقسى بيلەدىڭدەر، راحمەت بالالار! بيلەرىڭ قانداي كەرەمەت، قانداي اقىلدى بالالارسىڭدار!
جۇرگىزۋشى: بالالار تىڭداڭدارشى ءبىزدىڭ توپقا بىرەۋلەر كەلە جاتقان سياقتى.
(وسى كەزدە ەرەسەك توپتىڭ بالالارى قوناققا كەلەدى.)
جۇرگىزۋشى: سالاماتسىڭدار ما بالالار!
ءبىزدىڭ بالالاردىڭ التىن كۇز مەرەكەسىنە قوش كەلدىڭدەر!
بالالار :بىزدەردە سىزدەردىڭ ەرتەڭگىلىكتەرىڭىزگە قاتىسقىمىز كەلەدى.
بىزدە ونەرلىمىز.
جۇرگىزۋشى: ەندەشە بالالار «شالقان » ەرتەگىسىن تاماشالاڭىزدار.
التىن كۇز: وي باسقادا بالاباقشالارعا بارۋىم كەرەك، سوندىقتان قوناق بالداردى ەرتىپ سوندا بارايىن.
جۇرگىزۋشى: بالالار التىن كۇز بەن قوناق بالالارعا راحمەت ايتايىق.
كەلەسى كەزدەسكەنشە امانشىلىق بولسىن! (بالالار التىن كۇز بەن جانە قوناق بالالار مەن قوشتاسادى.مۋزىكا ويناپ التىن كۇز بەن قوناق بالالار شىعىپ كەتەدى).
جۇرگىزۋشى:
شالقىپ تاسىپ ءانىمىز،
جادىراسىن جانىمىز
مەرەكەگە بۇگىنگى
ءان سالامىز ءبارىمىز!
ءان: «جاپىراقتار»
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى اتا-انالار، بالاباقشا ۇجىمى بالالارىمىزدىڭ التىن كۇز ەرتەڭگىلىگىمىز ءوز مارەسىنە جەتتى، كۇز بارشامىزدىڭ وتباسىمىزعا مولشىلىق، بەرەكە، ىرىس اكەلسىن.ساۋ-سالاماتتا بولىڭىزدار!
اتىراۋ قالاسى،
كمقك №33 «كوركەماي» بالاباقشاسى
جاقسىلىقوۆا ءمولدىر ابزال قىزى
ەكىنشى سابيلەر توپ تاربيەشىسى
You Might Also Like
-
ماقساتى: احمەت بايتۇرسىنوۆ شىعارماشىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن ۇلعايتۋ
