انا قۋانىشى
ەسىكتەن اتىلا شىققان جەڭىس تابالدىرىقتا جاتقان الامويناقتىڭ اياعىن باسىپ كەتتى. اۋىرسىنىپ قالعان يت جاسىنان بىرگە وسكەن يەسىنە ءبىر رەت قاڭق ەتە تۇسكەننەن باسقا شاعىم ايتا الماي قالا بەردى. جەڭىستىڭ ايالداۋعا مۇرشاسى بولعان جوق. جۇگىرگەن بويى بۇقتىرما وزەنىن جاعالاپ كەتە بەردى.
ارتتا اشىق قالعان ەسىكتەن تەك اشۋلى انا سوزدەرى ەستىلىپ جاتتى.
— توقتاي تۇر، كەلەرسىڭ. ءۇيباي-اۋ، ون جىل بويى تابانىنان تاۋسىلىپ وقىپ، وقىپ الىپ، ەندى جۇمىس ىستەمەيتىنى نە. جاسىنان جۇمىسقا سالىپ قويسا بىلەر ەدىڭ سوندا، وقۋدىڭ نە ەكەنىن. جارايدى، اكەسى جاس كەزىندە وقۋ-توقۋدىڭ نە ەكەنىن دە بىلمەدى. ايتەۋىر سوۆەت وكىمەتى ورناپ كوزى اشىلدى. ونىڭ ەسەسىنە سەنى وقىتىپ، جەتكىزدى ەمەس پە. ەندى بولسا ىستەپ جۇرگەنىڭ مىناۋ. بىلتىر ءوزىڭ سياقتى انا ەسىمبايدىڭ بالاسى مەكتەپتى بىتىرىسىمەن-اق وقۋعا كەتىپ قالدى عوي. تايقاقتاعاندى كورسەتەرمىن، اكەڭ كەلسىن، — دەپ سويلەپ ءجۇر جەڭىستىڭ اناسى قاليما.
شىنىندا دا جەڭىس اكەسىن وتە سىيلاۋشى ەدى. ايتقانىنان شىقپايتىن. ءبىراق جەڭىستىڭ اكەسى قىتىمىر كىسى ەمەس، اۋىر مىنەزدى، وتكىر ءسوزدى ادام. جەڭىستىڭ اكەمدەي بولسام، اكەمدەي سويلەسەم دەپ ارمان ەتۋى دە وسىدان.
بۇلقان-تاقان بولىپ وتىرعان قاليمانى ءبىر جاعىنان اشۋلاندىرعان قىزى ءاليمانىڭ ءسوزى بولدى. ءاليما جەڭىستىڭ اراسىنا ءتۇسىپ ءجۇر.
— ەسىمبايدىڭ ۇلى دەيسىڭ، ول وقۋعا تۇسە الماي قايتىپ كەلگەنى قايدا. قالادا ءجۇر عوي ساندالىپ. جەڭىسكە اكەم ءتىپتى دە ۇرىسپايدى. انەكۇنگى ءوزىڭنىڭ كوزىڭشە نە دەپ ەدى؟
— سەن دە قىرىق جىلعىنى ۇمىتپايدى ەكەنسىڭ، — دەپ اشۋلانىپ ايتقانىمەن دە، قىزىنىڭ ءسوزى ونى ويلاندىرىپ تاستادى. ونى سەزگەن ءاليما باتىلدانا سويلەدى.
— ۇمىتا قالدىڭ با. جەڭىس ويلان. بىر-ەكى جىل مەنىمەن جىلقى ب ا ق. وقۋ قايدا كەتەر دەيسىڭ دەمەپ پە ەدى. ال ونجىلدىقتى بىتىرگەن سوڭ مەن دە ەكى جىل جۇمىس ىستەيمىن.
سۋ جاعالاپ كەلە جاتقان جەڭىس اناسىنىڭ ءسوزىن وزىنشە سالماقتاۋمەن بولدى. ونىڭ كوز الدىنا بەسىككە سالىپ تەربەتىپ وتىرعان انا بەينەسى كەلدى. قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقىتتىرماي ون جەتى جىل بويى تاربيەلەگەن اناسىنىڭ سوزدەرىن ءقايتىپ اتتاپ كەتپەك. ءاي، انا-اي تۇسىنبەيسىڭ-اۋ، دەپ جەڭىس اۋىر كۇرسىنىپ، جار جيەگىنە وتىرا كەتتى.
ەندى ءبىر ءسات ونىڭ كوز الدىنا كلاسس جينالىسى كەلدى. ءوزىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى بولىپ تۋعان اۋىلىندا قالىپ جۇمىس ىستەيمىن دەپ كومسومولدىق سەنىم بەرگەنى انا ءسوزىن قالقالاي بەردى. جۇمىسقا قالامىن دەپ الىپ، قالماۋىم ۇيات ءىس. دوستارىمنىڭ، ونىڭ بەر جاعىندا مۇعالىمدەردىڭ الدىندا ماسقارالىق ەمەس پە. قوي نە بولسا دا جۇمىسقا قالدىم، دەپ ىشىنەن نىق ءتۇيدى. انام قانشا اشۋلانار دەيسىڭ. ەندىگى رايىنان قايتىپ تا قالعان شىعار. جەڭىس اناسىنىڭ تۇنەرەرى بولسا دا، جاۋارى جوعىن بىلەتىن.
التايدىڭ ەجەلگى سامال جەلى جىلىپ اققان وزەن بەتىنە شيىر سياقتى ۇساق تولقىنداردى توسەپ جاتىر. ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنىڭ كورىكتى دە سۇلۋ تابيعاتىنا سۇيسىنە قىزىقتاپ قاراۋمەن جەڭىس ۇيىنە قايتتى. تاعى دا ۇرسادى-اۋ دەگەن سەزىكتى ويمەن ول ەسىكتى ەپتەپ اشىپ، ۇيگە كىردى. ءبىراق اناسىنىڭ اشۋى باسىلىپ قالعان ەكەن.
— تاماعىڭدى ىشپەي قايدا ءجۇرسىڭ، — دەپ سابىرمەن قارسى الدى اناسى. اكەسى دە جىلقىدان كەلگەن ەكەن. تالقىعا ءوزىنىڭ ەندى تۇسەرىن بىلگەن جەڭىس ءبىر شىنى شايدى ارەڭ تاۋىستى. جەڭىس جۇلدىزدى جىگىت بولدى. باعىنا اكەسى ءۇي ىشىندە بولعان جاعدايمەن تانىسىپ ۇلگەرىپتى. ول وتكىر كوزىن جاپقان قالىڭ قاباعىن كەرە ءتۇستى دە، بالاسىنا:
— ءۇي ءىشى بولعان سوڭ ىدىس-اياق سىلدىرلاماي تۇرمايدى، وقاسى جوق ونىڭ. ويىڭ دۇرىس بالام. ءوز ەڭبەگىڭنىڭ دە ءدامىن تاتىپ كور. مەنىمەن بىرگە بىرەر جىل جىلقى ب ا ق، — دەدى سالماقپەن سويلەپ.
شىن با! دەگەندەي جەڭىس جاۋتاڭداپ اكەسىنە ءبىر، اناسىنا ءبىر قارادى.
— اكەڭ بولسا قارتايىپ قالدى. سەرىك بولىپ باعام دەسەڭ، ب ا ق. بۇل ويىڭا مەن دە قارسى ەمەسپىن، ءتۇسىندىم. كەيىن سىرتتان وقۋعا بارارسىڭ...
مۇنداي ءسوزدى كۇتپەگەن جەڭىس قۋانعانىنان اناسىن قاپسىرا قۇشىپ سۇيە بەردى، سۇيە بەردى...
جەڭىس اكەسىمەن بىرگە جىلقى باققانىنا ءدال ءبىر اي بولدى. ول بۇگىن وتە كوڭىلدى كەلە جاتىر ۇيىنە. جۇرەگى لۇپىلدەپ ۇيگە تەز جەتۋگە اسىق. ونى قۋانتقان تۇڭعىش ەڭبەك اقىسى ەدى.
ءومىردىڭ ءدامىن ەندى عانا تاتقانداي. جاس بالاشا قۋانىشپەن جۇگىرگەن بويى ۇيگە ەندى. اناسىنىڭ قولىنا سەكسەن سومدى ۇستاتا بەرىپ:
— مىنە، انا مەنىڭ ادال ەڭبەگىمنىڭ ناتيجەسى، — دەدى. اناسى قاليما ونىڭ كۇلىمدەگەن جۇزىنە قاراپ:
— بالام، قايىرىمەن بولسىن، ەرجەتكەنىڭدى ەندى ءبىلدىردىڭ. ازامات بولدىڭ، — دەپ مەيىرلەنە ۇلىنىڭ باسىنان سيپادى. وسى ساتتە انا جۇرەگىنىڭ بالاعا دەگەن قۋانىشى شەكسىز ەدى...
1961 ج.
You Might Also Like
-
ءجۇز وتىزعا جۋىق ۇلت پەن ۇلىستىڭ باسىن قوسقان قازاق ەلى ءۇشىن رۋحاني كەلىسىم، تۇراقتىلىق پەن تاتۋلىقتىڭ ورنى ەرەكشە. «رۋحاني كەلىسىم»-بۇل كۇندى شيەلەنىستەر مەن قاقتىعىستارعا موراتوريي كۇن...
