اقتىق ءسوز
سەناريي تاقىرىبى: اقتىق ءسوز
(جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇربانى، حالىق قاھارمانى قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ومىرىنەن)
«اقتىق ءسوز» بەس كورىنىستى ينسينيروۆكا (مەكتەپ ساحناسىنا ارنالعان.)
قاتىسۋشىلار:
قازاق جاستارى.
جاساقشىلار.
قايرات- الماتى ساۋلەت ينيستيتۋتىنىڭ ستۋەنتى.
قۇتتىبەك- قايراتپەن بىرگە ۇستالعان، تۇرمەدە بىرگە وتىرعان جىگىت.
ا.دۋبايەۆ- تەرگەۋشى.
تۇرمە قىزمەتكەرى.
جازۋشى.
تەرگەۋشى –ەكىنشىسى.
ۇرپاق- وقۋشىلار.
ينسينيروۆكانى جازۋعا جازۋشى كوممۋنار تابەيدىڭ «قايسار رۋحتى قازاق» اتتى ەڭبەگى پايدالانىلدى.
1-كورىنىس.
«ەلىم- اي» ءانىنىڭ اۋەنى. ساحنا اشىلادى.
1986 جىل، جەلتوقسان ايى. الماتى. رەسپۋبليكا الاڭى.الاڭدا قازاقتىڭ ورىمدەي جاستارى.
جاستار. ءوز باسشىمىز وزىمىزگە!
ءبىز كولبينگە قارسىمىز!
قازاقتى قازاق باسقارۋ كەرەك! (داۋىستارى ءزىلدى، نىق، العا قاراي ۇرانداتىپ، شەرۋلەتىپ كەلەدى.)
بۇلاردىڭ الدارىنان تولىق مۇزداي قارۋلانعان، دۋبينكا، تاياق، جەتەكتەگەن يتتەرى بار جاساقشىلار شىعادى.بىردەن قىم- قۋىت جاعداي ورىن الادى.بەيبىت جولمەن شەرۋگە شىققان قازاق جاستارىن قولدارىنداعى قارۋلارىمەن ۇرىپ قۇلاتىپ، بوقتىق سوزدەرىمەن دە نامىسقا تيۋدە. قىزداردى شاشتارىنان سۇيرەپ، جىگىتتەردى تەپكىنىڭ استىنا الۋدا.
جاساقشى. (قايراتتى ۇستاپ الىپ.) تى، ناسيست، كوگو حوچەش وبمانۋت،چتو، نە نراۆيتسيا رۋسسكيە. دا، تەبيا ۋچيلي، كورميلي، تەپەر تى حوچەش پەريەۆەرنۋت سوۆەتسكۋيۋ ۆلاست، مولوكوسوس! زا 70 لەت سوۆەتسكۋيۋ ۆلاست نيكتو نە موگ پەريەۆەرنۋت تەبە كۋدا!؟ (سوزبەن دە، ۇرىپ سوعىپ تا نامىسىن تاپتاپ، سۇيرەلەي جونەلەدى.)
2-كورىنىس.
(«جەلتوقسان جەلى») ءانىنىڭ اۋەنى.
ساحنا اشىلادى. كامەرا ءىشى. وتە كوڭىلسىز، سۇرقاي. كامەرادا قايرات پەن قۇتتىبەك. ۇستەرىندەگى كيمدەرى جىرتىلعان، بەت-اۋىزدارى ءىسىپ، جارالانعان.
قايرات. قۇتتىبەك، ەرتەڭ ءبارىمىز شىعامىز، بۇگىن ءبىزدى ۇرىپ- سوعىپ قورلاعاندار ءالى- اق جاۋاپ بەرەدى. زاڭ الدىندا، ار الدىندا، اللا الدىندا!
قۇتتىبەك. ءيا، قايرات، ايتقانىڭ كەلسىن! «ءۇمىتسىز شايتان» دەگەن، ۇمىتتەنەمىز! الدان جاقسىلىق كۇتەمىز عوي.
تەمىر ەسىك سىقىرلاپ اشىلدى.
تۇرمە قىزمەتكەرى. (قايراتقا.) بول، تۇر. جاۋاپ الۋعا شاقىرىپ جاتىر.(قولىنا كىسەن سالىپ الىپ كەتەدى.)
3-كورىنىس.
تەرگەۋشىنىڭ الدىندا.
تەرگەۋشى.( ا.دۋبايەۆ.) جاساقشى ساۆيسكييدى ولتىرگەنىڭدى موينىڭا ال. ءبارىبىر، موينىڭا الدىرتامىز، ءيتتىڭ بالاسى.
قايرات. ءيا، مەن سىزدەردەن جاسىرمايمىن، 18 جەلتوقسان كۇنى الاڭعا باردىم، بارعاندا، بىرىنشىدەن، ول جەردە نە بولىپ، نە ىستەپ، نە قويىپ جاتقانىن كوزىممەن كورەيىن دەدىم. ەكىنشىدەن، « الاڭدا قازاقتىڭ ۋىزداي جاس قىزدارىن ۇرىپ-سوعىپ، ءولتىرىپ جاتىر» دەگەندى ەلدەن ەستىگەن سوڭ، قاراپ وتىرۋعا ەركەكتىك نامىسىم جىبەرمەي، ايەل زاتىنا ەر بولىپ، ءوز قول ۇشىمدى بەرىپ كومەكتەسۋگە بارعانىم راس. وعان ءوش وكىنبەيمىن، كەرسىنشە، ماقتانامىن. (كىشكەنە توقتاپ.) ايەلگە ايۋاندىقپەن قول كوتەرىپ، شاشىنان تارتىپ، كوكپارشا سۇيرەلەگەنى ءۇشىن، ءبىر ميليسيانى ۇرعانىم دا راس. ءبىراق وعان ەشتەڭە بولعان جوق، ءدىن امان. مەنىڭ بار قىلمىسىم – وسى عانا. ادام ولتىرگەن جوقپىن. ول- جالا.
تەرگەۋشى. سەن نە دەپ وتتاپ تۇرسىڭ، ءيتتىڭ بالاسى، ناسيست.ودان دا ءولتىردىم دەپ ايتا سال. جازاڭدى وتەگەسىن تۇرمەدەن شىعاسىڭ، ءتىرى قالاسىڭ.
قايرات. جوق! جوق!مەن ىستەمەگەن ءىسىمدى «ىستەدىم» دەپ موينىما الا المايمىن.
تەرگەۋشى. وندا سۋ تۇبىنە كەتەسىڭ، سۆولوشش! (قاسىنداعىلارعا ىمدايدى.) ولار قايراتتى باس كوزگە قاراماي توپەلەي باستايدى. قايرات تالىپ قالادى. ونى سۇيرەلەپ كامەراعا الىپ كەتەدى.
4-كورىنىس.
تاعى دا ساحنادا « ەلىم- اي» ءانىنىڭ اۋەنى.
كامەرادا وتىرعان قايرات. اۋەنمەن قاتارلاسا قايراتتىڭ «اقتىق ءسوزى» ەستىلىپ تۇر.
ءيا، جۇمىر باستى پەندەگە اقىرى ءبىر ءولىم. مەنىڭ جازىقسىز ەكەنىم ءبىر اللاعا عانا ايان. ەلىم، حالقىم ءۇشىن جانىم ساداقا!
ەلبەڭ- ەلبەڭ جۇگىرگەن،
ەبەلەك وتقا سەمىرگەن،
ارعىماق مىنگەن جاراتىپ،
اق ساۋىت كيگەن تەمىردەن.
الاتاۋداي، بابالار،
ۇلى كوسەم بابامىز
قاتارعا تەڭ دەپ تارتقان سوڭ،
كومپارتيا باسقارىپ،
دوستىق وتىن جاققان سوڭ،
«اعا!» دەدىك ورىستى
ادىلدىگى جاققان سوڭ.
اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى،
№7 ە.حالىقوۆ اتىنداعى جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى جۇماعالييەۆا ك.ا.
(جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ قۇربانى، حالىق قاھارمانى قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ومىرىنەن)
«اقتىق ءسوز» بەس كورىنىستى ينسينيروۆكا (مەكتەپ ساحناسىنا ارنالعان.)
قاتىسۋشىلار:
قازاق جاستارى.
جاساقشىلار.
قايرات- الماتى ساۋلەت ينيستيتۋتىنىڭ ستۋەنتى.
قۇتتىبەك- قايراتپەن بىرگە ۇستالعان، تۇرمەدە بىرگە وتىرعان جىگىت.
ا.دۋبايەۆ- تەرگەۋشى.
تۇرمە قىزمەتكەرى.
جازۋشى.
تەرگەۋشى –ەكىنشىسى.
ۇرپاق- وقۋشىلار.
ينسينيروۆكانى جازۋعا جازۋشى كوممۋنار تابەيدىڭ «قايسار رۋحتى قازاق» اتتى ەڭبەگى پايدالانىلدى.
1-كورىنىس.
«ەلىم- اي» ءانىنىڭ اۋەنى. ساحنا اشىلادى.
1986 جىل، جەلتوقسان ايى. الماتى. رەسپۋبليكا الاڭى.الاڭدا قازاقتىڭ ورىمدەي جاستارى.
جاستار. ءوز باسشىمىز وزىمىزگە!
ءبىز كولبينگە قارسىمىز!
قازاقتى قازاق باسقارۋ كەرەك! (داۋىستارى ءزىلدى، نىق، العا قاراي ۇرانداتىپ، شەرۋلەتىپ كەلەدى.)
بۇلاردىڭ الدارىنان تولىق مۇزداي قارۋلانعان، دۋبينكا، تاياق، جەتەكتەگەن يتتەرى بار جاساقشىلار شىعادى.بىردەن قىم- قۋىت جاعداي ورىن الادى.بەيبىت جولمەن شەرۋگە شىققان قازاق جاستارىن قولدارىنداعى قارۋلارىمەن ۇرىپ قۇلاتىپ، بوقتىق سوزدەرىمەن دە نامىسقا تيۋدە. قىزداردى شاشتارىنان سۇيرەپ، جىگىتتەردى تەپكىنىڭ استىنا الۋدا.
جاساقشى. (قايراتتى ۇستاپ الىپ.) تى، ناسيست، كوگو حوچەش وبمانۋت،چتو، نە نراۆيتسيا رۋسسكيە. دا، تەبيا ۋچيلي، كورميلي، تەپەر تى حوچەش پەريەۆەرنۋت سوۆەتسكۋيۋ ۆلاست، مولوكوسوس! زا 70 لەت سوۆەتسكۋيۋ ۆلاست نيكتو نە موگ پەريەۆەرنۋت تەبە كۋدا!؟ (سوزبەن دە، ۇرىپ سوعىپ تا نامىسىن تاپتاپ، سۇيرەلەي جونەلەدى.)
2-كورىنىس.
(«جەلتوقسان جەلى») ءانىنىڭ اۋەنى.
ساحنا اشىلادى. كامەرا ءىشى. وتە كوڭىلسىز، سۇرقاي. كامەرادا قايرات پەن قۇتتىبەك. ۇستەرىندەگى كيمدەرى جىرتىلعان، بەت-اۋىزدارى ءىسىپ، جارالانعان.
قايرات. قۇتتىبەك، ەرتەڭ ءبارىمىز شىعامىز، بۇگىن ءبىزدى ۇرىپ- سوعىپ قورلاعاندار ءالى- اق جاۋاپ بەرەدى. زاڭ الدىندا، ار الدىندا، اللا الدىندا!
قۇتتىبەك. ءيا، قايرات، ايتقانىڭ كەلسىن! «ءۇمىتسىز شايتان» دەگەن، ۇمىتتەنەمىز! الدان جاقسىلىق كۇتەمىز عوي.
تەمىر ەسىك سىقىرلاپ اشىلدى.
تۇرمە قىزمەتكەرى. (قايراتقا.) بول، تۇر. جاۋاپ الۋعا شاقىرىپ جاتىر.(قولىنا كىسەن سالىپ الىپ كەتەدى.)
3-كورىنىس.
تەرگەۋشىنىڭ الدىندا.
تەرگەۋشى.( ا.دۋبايەۆ.) جاساقشى ساۆيسكييدى ولتىرگەنىڭدى موينىڭا ال. ءبارىبىر، موينىڭا الدىرتامىز، ءيتتىڭ بالاسى.
قايرات. ءيا، مەن سىزدەردەن جاسىرمايمىن، 18 جەلتوقسان كۇنى الاڭعا باردىم، بارعاندا، بىرىنشىدەن، ول جەردە نە بولىپ، نە ىستەپ، نە قويىپ جاتقانىن كوزىممەن كورەيىن دەدىم. ەكىنشىدەن، « الاڭدا قازاقتىڭ ۋىزداي جاس قىزدارىن ۇرىپ-سوعىپ، ءولتىرىپ جاتىر» دەگەندى ەلدەن ەستىگەن سوڭ، قاراپ وتىرۋعا ەركەكتىك نامىسىم جىبەرمەي، ايەل زاتىنا ەر بولىپ، ءوز قول ۇشىمدى بەرىپ كومەكتەسۋگە بارعانىم راس. وعان ءوش وكىنبەيمىن، كەرسىنشە، ماقتانامىن. (كىشكەنە توقتاپ.) ايەلگە ايۋاندىقپەن قول كوتەرىپ، شاشىنان تارتىپ، كوكپارشا سۇيرەلەگەنى ءۇشىن، ءبىر ميليسيانى ۇرعانىم دا راس. ءبىراق وعان ەشتەڭە بولعان جوق، ءدىن امان. مەنىڭ بار قىلمىسىم – وسى عانا. ادام ولتىرگەن جوقپىن. ول- جالا.
تەرگەۋشى. سەن نە دەپ وتتاپ تۇرسىڭ، ءيتتىڭ بالاسى، ناسيست.ودان دا ءولتىردىم دەپ ايتا سال. جازاڭدى وتەگەسىن تۇرمەدەن شىعاسىڭ، ءتىرى قالاسىڭ.
قايرات. جوق! جوق!مەن ىستەمەگەن ءىسىمدى «ىستەدىم» دەپ موينىما الا المايمىن.
تەرگەۋشى. وندا سۋ تۇبىنە كەتەسىڭ، سۆولوشش! (قاسىنداعىلارعا ىمدايدى.) ولار قايراتتى باس كوزگە قاراماي توپەلەي باستايدى. قايرات تالىپ قالادى. ونى سۇيرەلەپ كامەراعا الىپ كەتەدى.
4-كورىنىس.
تاعى دا ساحنادا « ەلىم- اي» ءانىنىڭ اۋەنى.
كامەرادا وتىرعان قايرات. اۋەنمەن قاتارلاسا قايراتتىڭ «اقتىق ءسوزى» ەستىلىپ تۇر.
ءيا، جۇمىر باستى پەندەگە اقىرى ءبىر ءولىم. مەنىڭ جازىقسىز ەكەنىم ءبىر اللاعا عانا ايان. ەلىم، حالقىم ءۇشىن جانىم ساداقا!
ەلبەڭ- ەلبەڭ جۇگىرگەن،
ەبەلەك وتقا سەمىرگەن،
ارعىماق مىنگەن جاراتىپ،
اق ساۋىت كيگەن تەمىردەن.
الاتاۋداي، بابالار،
ۇلى كوسەم بابامىز
قاتارعا تەڭ دەپ تارتقان سوڭ،
كومپارتيا باسقارىپ،
دوستىق وتىن جاققان سوڭ،
«اعا!» دەدىك ورىستى
ادىلدىگى جاققان سوڭ.
اتىراۋ وبلىسى، جىلىوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى،
№7 ە.حالىقوۆ اتىنداعى جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى جۇماعالييەۆا ك.ا.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
