ارال تەڭىزىنىڭ ەكولوگيالىق احۋالى
ساباقتىڭ تاقىرىبى:«ارال تەڭىزىنىڭ ەكولوگيالىق احۋالى»
ساباقتىڭ نەگىزگى ماقساتى: ءبىز وسى جايىندا ءوز وي - پىكىرىمىزبەن تارازىعا سالىپ كورەيىك.
ساباقتىڭ ءتيپى: ءداستۇرلى ەمەس
ساباقتىڭ ءتۇرى: پىكىر سايىس
ساباق بارىسى:
ءۇي تاپسىرماسى:»قورشاعان ورتانىڭ ەكولوگياسىن باقىلاۋ» ىزدەنىس جۇمىستارى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلار توپقا بولىنەدى:
«پاراسات» توبى (جاقتاۋشى)
«اقيقات» توبى (داتتاۋشى)
سايىسىمىزدىڭ ەرەجەلەرىمەن بولىمدەرىمەن تانىستىرىپ وتەيىن.
سايىسىمىزدىڭ بولىمدەرى:
ءى. كىرىسپە
1. ەكى فراكسيادا ءۇش سپيكەردەن بولادى.
2. ەكى فراكسيانىڭ سپيكەرلەرى وزدەرىن، (كەيسىن، رەزوليۋسياسىن، دەفينيسياسىن، كريتەرييىن، دالەلدەرىن) تانىستىرادى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1. نەگىزگى كەزەڭ بۇندا سپيكەرلەر دالەلدەمەلەرمەن) مىسالدار، ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرمەن تانىستىرادى.
2. ەكى فراكسيانىڭ ۇسىنىستارىمەن قوسىمشالارى.
3. ەكى فراكسيا ءبىر - بىرىنە سۇراق قويادى.
ءىىى. قورىتىندى
1. ساراپشىلار وزدەرىنىڭ ساراپتامالارىن ايتادى.
2. قورىتىندى.
سايىسىمىزدىڭ ەرەجەسى:
1. بوس ايتىس، تارتىستان اۋلاق بولۋ
2. قارسىلاسىڭدى قورقىتۋعا اۋەس بولما
3. مىسقىل سۇراقتار قويۋعا بولمايدى.
4. قارما - قارسى سۇراقتارعا بەرىلگەن ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ.
5. قوسىمشا قويىلاتىن سۇراقتارعا دايىن بولۋ شارت.
سايىسىمىزدى باستاماس بۇرىن جەرەبە تاراتىلىپ قاي فراكسيانىڭ ءبىرىنشى باستايتىنى بەلگىلى بولادى. اڭگىمەمىزگە ارقاۋ بولۋ ءۇشىن ءبىز الدىمەن «ارال ەكولوگياسى» بەينەكورىنىسىنە كەزەك بەرەيىك.
جۇرگىزۋشى: كورىنىستى كورىپ تاماشالادىڭىزدار. ەندەشە ءبىرىنشى بولىمگە كەزەك بەرەيىك. تانىستىرۋ ۋاقىتتارىڭىز - 1 - مينۋت
جۇرگىزۋشى: قارسىلاستار وزدەرىن تانىستىرىپ بولعان سىڭايلى، ەندى نەگىزگى كەزەڭگە كەزەك بەرسەك دەيمىز. وقۋشىلار بۇل كەزەڭدە ءوز پىكىرلەرىن ايتادى، ولاردى دالەلدەيدى، كەرەكتى فاكتىلەر، مىسالدار، ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر كەلتىرەدى. جاقتاۋشى مەن قارسى داتتاۋشى توپتاردىڭ سپيكەرلەرى ءار دالەل بويىنشا كەزەكپەن - كەزەك سويلەيدى. ۋاقىتتارىڭىز شەكتەۋلى - 2 مينۋت.
«پاراسات» جاقتاۋشى فراكسياسى توبى ءسوز كەزەگى سىزدەردە.
ءبىزدىڭ رەزوليۋسيامىز (ياعني قارارىمىز): «قازاقستانعا ينتەرنەتتى دامىتۋىمىز قاجەت جانە اگەنتتىڭ ءوز الار ورنى بار»
دەفينيسيامىز (ياعني انىقتاۋىمىز بويىنشا): ينتەرنەتتەگى سايت بەتتەرىن جابۋعا بولمايدى. قايتا ءبىلىم الۋ ءۇشىن جاڭا زامان تالابىنا ساي كوتەرۋ كەرەك.
كريتەرييىمىز(ياعني دۇرىس بەلگىسى): بىلىمدەرىڭىزدى تولىقتىرماعان ءار كۇن ءسىز ءۇشىن تەككە كەتكەن جانە ەندى قايتىپ ورالمايتىن كۇن دەپ ەسەپتەڭىز.
جۇرگىزۋشى: دالەلدەڭىز.
دالەلدەيتىن بولساق:
1. ينتەرنەتتىڭ ءار سايتى تىڭ جاڭالىقتارعا تولى، اگەنت ەشقاشان قۇنىن جويمايدى.
2. ينتەرنەتكە كىرۋ مادەنيەتتىلىكتىڭ نەگىزى. سايت بەتتەرىن جاڭارتۋ كەرەك، اگەنت الىس - جاقىن ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن تانىسۋىن، حات الماسۋىن، وي بولىسۋىنە قاجەت بىردەن - ءبىر جاڭا تەحنولوگيا.
3. ينتەرنەتپەن بايلانىسىن توقتاتقان ادام ويلاۋدى دا توقتاتادى.
جۇرگىزۋشى: قارسى جاق – داتتاۋشى «اقيقات» توبى فراكسيا مۇشەلەرى كەزەك سىزدەردە.
قارسى - داتتاۋشى فراكسياسى؛
ءبىزدىڭ رەزاليۋسيامىز ( ياعني قارارىمىز): «وقۋشىلارعا ينتەرنەتپەن بايلانىس جاساۋعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت بەرۋ كەرەك، اگەنت قاجەت ەمەس»
دەفينيسيامىز(ياعني انىقتاۋىمىز بويىنشا): ءقازىر ءبىلىم الاتىن اقپارات كوزدەرى كوپ. مىسالى: بۇرىنعا اتا - بابالارىمىز كىتاپ جانە كىتاپحانامەن دە جاڭالىق اشىپ، عىلىم كوكجيەگىن كەڭەيتكەن.
كريتەرييىمىز(ياعني دۇرىس بەلگىسى)؛ قازاقستاندا ينتەرنەتتەگى سايت بەتتەرىن ازايتىپ، باسقا دا جاڭا تەحنولوگيانىڭ نەگىزدەرى ارقىلى ءبىلىمدى مولايتۋعا بولادى.
جۇرگىزۋشى: دالەلدەڭىز.
ءبىز دالەلدى ءۇش تۇردە قاراستىرامىز:
1. ينتەرنەت پەن اگەنت وقۋشىلاردىڭ ساناسىن ۋلاپ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن توقىراۋعا ۇشىراتادى.
2. ينتەرنەتتە جاماندى جاقسى اقپاراتتاردىڭ كوزى كوپ، سولاردى رەتىمەن ورنالاستىرۋ كەرەك.
3. اگەنت قازىرگى جاس ءوسپىرىم وقۋشىلاردىڭ ساناسىن ۋلاپ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن جوعالتىپ، قايعىلى دا قاسىرەتتى جاعدايلارعا دۋشار بولىپ وتىر.
جۇرگىزۋشى: ەكى فراكسيا سپيكەرلەرى ءوز ويلارىن تولىق جەتكىزە ءبىلدى دەپ ويلايمىن. ەندى ۇسىنىستارىڭىز بار ما؟ قارسى جاق ۇسىنىسىڭىز بار ما؟ ۋاقىتىڭىز - 3 مينۋت
قارسى جاق: ۇسىنىسى:
جۇرگىزۋشى: «پاراسات توبى» جاقتاۋشى جاق ۇسىنىستارىڭىز بار ما؟
جاقتاۋشى جاق ۋاقىتىڭىز – 3 مينۋت.
ۇسىنىس: ارال ەكولوگياسى – شولەيت اۋدانداردا سۋدى كوپ قاجەت ەتەتىن وندىرىستەردى ورنالاستىرۋداعى ستراتەگيالىق قاتەلىكتەردىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعان ەكولوگيالىق جاعداي. 1961 جىلعا دەيىن ارال تەڭىزىنىڭ كوپ جىلدىق ورتاشا دەڭگەيى 53 ابس. م، ورتاشا اۋماعى 66، 1 كم²، كول. 1062 كم3 بولعان. وزەندەردىڭ تەڭىزگە قۇيىلۋ مولشەرىنىڭ كەمۋى، تەڭىزدىڭ سۋ دەڭگەيىنىڭ ازايۋىنا، ونىڭ 2 - گە بولىنۋىنە اكەپ سوقتىردى. ەندى ول ۇلكەن ارال جانە كىشى ارال بولىپ اتالادى (1992 ج.). بۇل 2 كولدىڭ اراسىن ءبولىپ تۇرعان قۇرعاق جەردىڭ اۋدانى جىلدان - جىلعا ۇلعايۋدا. ارال تەڭىزىنىڭ تارتىلۋى جانە وڭتۇستىك ەندىكتە سۋعارمالى ەگىندىك جەرلەردىڭ كوبەيۋى قۋات، جىلۋ، ىلعال الماسۋىنىڭ تاپشىلىعى سول ءوڭىردىڭ ەكولوگياسىن جانە لاندشافتى مەن اۋا رايىن وزگەرتتى. 1970 ج. ارال تەڭىزىنە قۇيىلاتىن وزەن سۋىنىڭ كول. 7 – 11 كم3 - گە دەيىن ازايسا، ال 1980 ج. تەڭىزگە قۇياتىن وزەن سۋلارى مۇلدەم سارقىلدى. سۋ تازارتۋدىڭ جانە بىرنەشە رەت پايدالانعان سۋلاردىڭ شىعىنى ءشولدى جەرلەردى جارامسىز باتپاق شالشىققا اينالدىردى. عارىشتانتۇسىرىلگەن سۋرەتتەردى تالداعاندا 1985 ج. تابيعي كولدىڭ سانى 28 (اۋماعى 287، 48 كم²)، انتروپوگەندىك كولدىڭ سانى 195 (اۋماعى 6421، 71 كم²)، ال قولدان جاسالعان سارىقامىس جانە ارناساي كولدەرىنىڭ سۋ قورىنىڭ كول. 55 كم3 بولدى.
جامبىل وبلىسى، بايزاق اۋدانى،
سارىكەمەر اۋىلى قازاقستاننىڭ 40 جىلدىعى اتىنداعى
ورتا مەكتەبىنىڭ "جاس ەكولوگ" سەكسياسىنىڭ ءمۇعالىمى
جاننازاروۆ نۇرلىبەك تەمىربەك ۇلى
ساباقتىڭ نەگىزگى ماقساتى: ءبىز وسى جايىندا ءوز وي - پىكىرىمىزبەن تارازىعا سالىپ كورەيىك.
ساباقتىڭ ءتيپى: ءداستۇرلى ەمەس
ساباقتىڭ ءتۇرى: پىكىر سايىس
ساباق بارىسى:
ءۇي تاپسىرماسى:»قورشاعان ورتانىڭ ەكولوگياسىن باقىلاۋ» ىزدەنىس جۇمىستارى
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلار توپقا بولىنەدى:
«پاراسات» توبى (جاقتاۋشى)
«اقيقات» توبى (داتتاۋشى)
سايىسىمىزدىڭ ەرەجەلەرىمەن بولىمدەرىمەن تانىستىرىپ وتەيىن.
سايىسىمىزدىڭ بولىمدەرى:
ءى. كىرىسپە
1. ەكى فراكسيادا ءۇش سپيكەردەن بولادى.
2. ەكى فراكسيانىڭ سپيكەرلەرى وزدەرىن، (كەيسىن، رەزوليۋسياسىن، دەفينيسياسىن، كريتەرييىن، دالەلدەرىن) تانىستىرادى.
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1. نەگىزگى كەزەڭ بۇندا سپيكەرلەر دالەلدەمەلەرمەن) مىسالدار، ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرمەن تانىستىرادى.
2. ەكى فراكسيانىڭ ۇسىنىستارىمەن قوسىمشالارى.
3. ەكى فراكسيا ءبىر - بىرىنە سۇراق قويادى.
ءىىى. قورىتىندى
1. ساراپشىلار وزدەرىنىڭ ساراپتامالارىن ايتادى.
2. قورىتىندى.
سايىسىمىزدىڭ ەرەجەسى:
1. بوس ايتىس، تارتىستان اۋلاق بولۋ
2. قارسىلاسىڭدى قورقىتۋعا اۋەس بولما
3. مىسقىل سۇراقتار قويۋعا بولمايدى.
4. قارما - قارسى سۇراقتارعا بەرىلگەن ۋاقىتتى ءتيىمدى پايدالانۋ.
5. قوسىمشا قويىلاتىن سۇراقتارعا دايىن بولۋ شارت.
سايىسىمىزدى باستاماس بۇرىن جەرەبە تاراتىلىپ قاي فراكسيانىڭ ءبىرىنشى باستايتىنى بەلگىلى بولادى. اڭگىمەمىزگە ارقاۋ بولۋ ءۇشىن ءبىز الدىمەن «ارال ەكولوگياسى» بەينەكورىنىسىنە كەزەك بەرەيىك.
جۇرگىزۋشى: كورىنىستى كورىپ تاماشالادىڭىزدار. ەندەشە ءبىرىنشى بولىمگە كەزەك بەرەيىك. تانىستىرۋ ۋاقىتتارىڭىز - 1 - مينۋت
جۇرگىزۋشى: قارسىلاستار وزدەرىن تانىستىرىپ بولعان سىڭايلى، ەندى نەگىزگى كەزەڭگە كەزەك بەرسەك دەيمىز. وقۋشىلار بۇل كەزەڭدە ءوز پىكىرلەرىن ايتادى، ولاردى دالەلدەيدى، كەرەكتى فاكتىلەر، مىسالدار، ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر كەلتىرەدى. جاقتاۋشى مەن قارسى داتتاۋشى توپتاردىڭ سپيكەرلەرى ءار دالەل بويىنشا كەزەكپەن - كەزەك سويلەيدى. ۋاقىتتارىڭىز شەكتەۋلى - 2 مينۋت.
«پاراسات» جاقتاۋشى فراكسياسى توبى ءسوز كەزەگى سىزدەردە.
ءبىزدىڭ رەزوليۋسيامىز (ياعني قارارىمىز): «قازاقستانعا ينتەرنەتتى دامىتۋىمىز قاجەت جانە اگەنتتىڭ ءوز الار ورنى بار»
دەفينيسيامىز (ياعني انىقتاۋىمىز بويىنشا): ينتەرنەتتەگى سايت بەتتەرىن جابۋعا بولمايدى. قايتا ءبىلىم الۋ ءۇشىن جاڭا زامان تالابىنا ساي كوتەرۋ كەرەك.
كريتەرييىمىز(ياعني دۇرىس بەلگىسى): بىلىمدەرىڭىزدى تولىقتىرماعان ءار كۇن ءسىز ءۇشىن تەككە كەتكەن جانە ەندى قايتىپ ورالمايتىن كۇن دەپ ەسەپتەڭىز.
جۇرگىزۋشى: دالەلدەڭىز.
دالەلدەيتىن بولساق:
1. ينتەرنەتتىڭ ءار سايتى تىڭ جاڭالىقتارعا تولى، اگەنت ەشقاشان قۇنىن جويمايدى.
2. ينتەرنەتكە كىرۋ مادەنيەتتىلىكتىڭ نەگىزى. سايت بەتتەرىن جاڭارتۋ كەرەك، اگەنت الىس - جاقىن ادامداردىڭ ءبىر - بىرىمەن تانىسۋىن، حات الماسۋىن، وي بولىسۋىنە قاجەت بىردەن - ءبىر جاڭا تەحنولوگيا.
3. ينتەرنەتپەن بايلانىسىن توقتاتقان ادام ويلاۋدى دا توقتاتادى.
جۇرگىزۋشى: قارسى جاق – داتتاۋشى «اقيقات» توبى فراكسيا مۇشەلەرى كەزەك سىزدەردە.
قارسى - داتتاۋشى فراكسياسى؛
ءبىزدىڭ رەزاليۋسيامىز ( ياعني قارارىمىز): «وقۋشىلارعا ينتەرنەتپەن بايلانىس جاساۋعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىت بەرۋ كەرەك، اگەنت قاجەت ەمەس»
دەفينيسيامىز(ياعني انىقتاۋىمىز بويىنشا): ءقازىر ءبىلىم الاتىن اقپارات كوزدەرى كوپ. مىسالى: بۇرىنعا اتا - بابالارىمىز كىتاپ جانە كىتاپحانامەن دە جاڭالىق اشىپ، عىلىم كوكجيەگىن كەڭەيتكەن.
كريتەرييىمىز(ياعني دۇرىس بەلگىسى)؛ قازاقستاندا ينتەرنەتتەگى سايت بەتتەرىن ازايتىپ، باسقا دا جاڭا تەحنولوگيانىڭ نەگىزدەرى ارقىلى ءبىلىمدى مولايتۋعا بولادى.
جۇرگىزۋشى: دالەلدەڭىز.
ءبىز دالەلدى ءۇش تۇردە قاراستىرامىز:
1. ينتەرنەت پەن اگەنت وقۋشىلاردىڭ ساناسىن ۋلاپ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن توقىراۋعا ۇشىراتادى.
2. ينتەرنەتتە جاماندى جاقسى اقپاراتتاردىڭ كوزى كوپ، سولاردى رەتىمەن ورنالاستىرۋ كەرەك.
3. اگەنت قازىرگى جاس ءوسپىرىم وقۋشىلاردىڭ ساناسىن ۋلاپ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن جوعالتىپ، قايعىلى دا قاسىرەتتى جاعدايلارعا دۋشار بولىپ وتىر.
جۇرگىزۋشى: ەكى فراكسيا سپيكەرلەرى ءوز ويلارىن تولىق جەتكىزە ءبىلدى دەپ ويلايمىن. ەندى ۇسىنىستارىڭىز بار ما؟ قارسى جاق ۇسىنىسىڭىز بار ما؟ ۋاقىتىڭىز - 3 مينۋت
قارسى جاق: ۇسىنىسى:
جۇرگىزۋشى: «پاراسات توبى» جاقتاۋشى جاق ۇسىنىستارىڭىز بار ما؟
جاقتاۋشى جاق ۋاقىتىڭىز – 3 مينۋت.
ۇسىنىس: ارال ەكولوگياسى – شولەيت اۋدانداردا سۋدى كوپ قاجەت ەتەتىن وندىرىستەردى ورنالاستىرۋداعى ستراتەگيالىق قاتەلىكتەردىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعان ەكولوگيالىق جاعداي. 1961 جىلعا دەيىن ارال تەڭىزىنىڭ كوپ جىلدىق ورتاشا دەڭگەيى 53 ابس. م، ورتاشا اۋماعى 66، 1 كم²، كول. 1062 كم3 بولعان. وزەندەردىڭ تەڭىزگە قۇيىلۋ مولشەرىنىڭ كەمۋى، تەڭىزدىڭ سۋ دەڭگەيىنىڭ ازايۋىنا، ونىڭ 2 - گە بولىنۋىنە اكەپ سوقتىردى. ەندى ول ۇلكەن ارال جانە كىشى ارال بولىپ اتالادى (1992 ج.). بۇل 2 كولدىڭ اراسىن ءبولىپ تۇرعان قۇرعاق جەردىڭ اۋدانى جىلدان - جىلعا ۇلعايۋدا. ارال تەڭىزىنىڭ تارتىلۋى جانە وڭتۇستىك ەندىكتە سۋعارمالى ەگىندىك جەرلەردىڭ كوبەيۋى قۋات، جىلۋ، ىلعال الماسۋىنىڭ تاپشىلىعى سول ءوڭىردىڭ ەكولوگياسىن جانە لاندشافتى مەن اۋا رايىن وزگەرتتى. 1970 ج. ارال تەڭىزىنە قۇيىلاتىن وزەن سۋىنىڭ كول. 7 – 11 كم3 - گە دەيىن ازايسا، ال 1980 ج. تەڭىزگە قۇياتىن وزەن سۋلارى مۇلدەم سارقىلدى. سۋ تازارتۋدىڭ جانە بىرنەشە رەت پايدالانعان سۋلاردىڭ شىعىنى ءشولدى جەرلەردى جارامسىز باتپاق شالشىققا اينالدىردى. عارىشتانتۇسىرىلگەن سۋرەتتەردى تالداعاندا 1985 ج. تابيعي كولدىڭ سانى 28 (اۋماعى 287، 48 كم²)، انتروپوگەندىك كولدىڭ سانى 195 (اۋماعى 6421، 71 كم²)، ال قولدان جاسالعان سارىقامىس جانە ارناساي كولدەرىنىڭ سۋ قورىنىڭ كول. 55 كم3 بولدى.
جامبىل وبلىسى، بايزاق اۋدانى،
سارىكەمەر اۋىلى قازاقستاننىڭ 40 جىلدىعى اتىنداعى
ورتا مەكتەبىنىڭ "جاس ەكولوگ" سەكسياسىنىڭ ءمۇعالىمى
جاننازاروۆ نۇرلىبەك تەمىربەك ۇلى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: جورعالاۋشىلار كلاسىنا جالپى سيپاتتاما.
