اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسى
تاقىرىبى: §45 اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسى
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اس قورىتۋ مۇشەلەرىمەن، ولاردىڭ قۇرىلىسىمەن، اتقاراتىن قىزمەتىمەن تانىسا وتىرىپ وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىلىگىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، ساباققا دەگەن
قىزىعۋشىلىعىن، بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: اعزا ءۇشىن اسقورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ،
دۇرىس تولىققاندى تاماقتانۋعا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا
تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سلايدتتار، «ادامنىڭ ىشكى قۇرىلىسى» مۋلياجى
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: سىزبانۇسقا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ، سۋرەتپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، لوگيكالىق تاپسىرمالار ت. ب.
ءپانارالىق بايلانىس: ۆالەولوگيا، گيگيەنا، ماتەماتيكا، مەديسينا، ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. وقۋشىلارمەن تانىسۋ، تۇگەندەۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ «ەر داۋلەتى - ەڭبەك»
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ «بىلگەنگە - مارجان»
4. بەكىتۋ «كوڭىلگە تۇيگەنىڭ» ايدارى
5. قورىتىندىلاۋ
6. باعالاۋ. «بەينەت ءتۇبى - زەينەت»
7. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. «ەر داۋلەتى - ەڭبەك» ايدارى
1 - سلايد
«كىم شاپشاڭ؟» ويىنى
1. قورەكتىك زاتتار دەگەنىمىز نە؟
(ءنارۋىزدار، كومىرسۋلار، مايلار، مينەرالدى تۇزدار، سۋ مەن ۆيتاميندەر)
2. فەرمەنتتەر دەگەن نە؟ (ءنارۋىز تەكتى زاتتار)
3. تاماق ونىمدەرى دەگەن نە؟
(ادام راسيونىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن وسىمدىكتەكتى جانە جانۋارتەكتى ءونىم)
4. اسقورىتۋ دەگەنىمىز نە؟
(تاماق ونىمدەرىنىڭ ەداۋىر قاراپايىم، ورگانيزمگە سىڭىرىلەتەن زاتتارعا ۇساقتالۋ جانە ىدىراۋ پروسەسى)
5. ادام ورگانيزمىندەگى ءنارۋىزدىڭ تاۋلىكتىك مولشەرى (100گر)
6. كومىرسۋلار قانداي قىزمەت اتقارادى؟ (ەنەرگيا كوزى)
7. مايلاردىڭ تاۋلىكتىك مولشەرى قانداي؟ (80 - 90 گر)
8. ۆيتاميندەر نە ءۇشىن قاجەت؟ (ورگانيزمنىڭ ءوسۋى مەن دامۋى)
9. ۇلتتىق تاعامدار مەن سۋسىنداردى اتا (ەت، قۋىرداق، قازى - قارتى قۇرت، شۇبات، ايران ت. ب.)
10. ادام اعزاسىنا تاۋلىگىنە قاجەتتى سۋ مولشەرى؟ (1، 5 - 2، 5 ل)
2 - سلايد “بيولوگيالىق ەسەپ”
ەسەپ №1.
ەگەر ءبىر ادامعا تاۋلىگىنە 6 گرامم تۇز جەتكىلىكتى بولسا، ءار وتباسىعا ءبىر اپتادا، ءبىر
ايدا قانداي مولشەردە تۇز جۇمسالادى؟ ءار وقۋشى ءوز وتباسىنا ەسەپتەپ شىعارۋعا بولادى.
جاۋابى:
(6 گ ح وتباسى سانى) ح 7 = 6 ح 5 ح 7 = 210 گ
(6 گ ح وتباسى سانى) ح 30 = 6 ح 5 ح 30 = 900 گ
ەسەپ №2.
تاماقتانعان كەزدە ءار ادام 1 گرامم ناندى شىعىندايدى. 50 000 حالقى بار ەلدى مەكەندە ءبىر جىلدا قانشا نان شىعىندالادى؟
جاۋابى:
ا) (1 گ • 4 مەزگىل) • 50 000 = 4 ح 50 000 = 200 000 گ = 200 كگ.
ءا) 200 كگ • 365 كۇن = 73 000 كگ = 73 ت
3. «بىلگەنگە - مارجان»
ەپيگراف
اپىل - عۇپىل ىشكەن اس،
اسقازانعا تۇسكەن تاس.
م. الىمبايەۆ
3 - سلايد
اسقورىتۋ جۇيەسى اسقورىتۋ جولى مەن اسقورىتۋ بەزدەرىنەن تۇرادى. ادامدا اسقورىتۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى شامامەن 8 - 10 م.
اس قورىتۋ جۇيەسى (كەستە تاقتادا)
4 - سلايد اسقورىتۋ جولىنىڭ قابىرعاسى (كەستە تاقتادا)
5 - سلايد. اۋىز قۋىسىنىڭ قۇرىلىسى (تاقتادا)
6 - سلايد. اس قورىتۋ مۇشەلەرى (تاقتادا، مۋلياجىن كورسەتۋ)
7 - سلايد. ۇيقى بەزىنىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتىمەن تانىستىرۋ
4. «كوڭىلگە تۇيگەنىڭ» ايدارى
ا. «ىزدەن، ويلان، تاپ» (تاقتادا اسقورىتۋ مۇشەلەرەنىڭ سۋرەتى بويىنشا بايانداۋ)
ءا. ءبىلىمىدى سىنا
1. اس قورىتۋ جۇيەسى قانداي مۇشەلەردەن تۇرادى
2. تومەنگى ءبولىمى قارىنمەن جالعاساتىن مۇشە
3. توق ىشەكتىڭ سوڭعى ءبولىمى
4. قارىن مەن توق ىشەكتى بايلانىستىراتىن مۇشە
5. ادام اعزاسىنداعى ەڭ ءىرى اسقورىتۋ بەزى
6. اۋىز قۋىسىنىڭ كىرەبەرىسىنىڭ مۇشەلەرى
ب. بيولوگيالىق ديكتانت (تاقتاعا دا، داپتەرگە دە ورىندايدى)
1. اسقورىتۋ.................. باستالادى. 1. المۇرت
2................ اسقورىتۋ جانە تىنىس الۋ جولدارى قيىلىسادى. 2. اۋىز قۋىسىنان
3. قارىننىڭ ءپىشىنى................. نەمەسە قاپشىق ءتارىزدى. 3. اششى ىشەك
4. اسقورىتۋ جولىنىڭ ۇزىن بولىگى.................. دەپ اتالادى. 4. بۇيەن
5. توق ىشەكتىڭ تۇيىقتالعان بولىگى................... دەپ اتالادى. 5. جۇتقىنشاق
ۆ. تەست جۇمىسى
1. ادامدا اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى
ا) 3 - 5 م
ءا) 8 - 10 م
ب) 15 - 18 م
2. ءدام سەزۋ رەسەپتورلارى قايدا ورنالاسقان؟
ا) جۇمساق تاڭدايدا
ءا) ۇرتتىڭ سىلەكەيلى قابىعىندا
ب) تىلدە
3. اس قورىتۋ جانە تىنىس جولدارى قاي جەردە قيىلىسادى؟
ا) اۋىز قۋىسىندا
ءا) جۇتقىنشاقتا
ب) وڭەشتە
4. اسقورىتۋ جولىندا اسقازاننان كەيىن نە ورنالاسادى؟
ا) اش ىشەك
ءا) توق ىشەك
ب) ۇلتابار
5. توق ىشەكتىڭ بولىمدەرى
ا) اش ىشەك، جيەك ىشەك، تىك ىشەك
ءا) سوقىر ىشەك، تىك ىشەك، ۇلتابار
ب) سوقىر ىشەك، جيەك ىشەك، تىك ىشەك
6. اش ىشەك بولىمدەرى
ا) ۇلتابار، تىك ىشەك، اش ىشەك
ءا) ۇلتابار، اش ىشەك، مىقىن ىشەك
ب) سوقىر ىشەك، جيەك ىشەك، تىك ىشەك
5. قورىتىندىلاۋ
6. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ §45 اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسى،
اس تۋرالى 5 ماقال - ماتەل جازۋ
7. «بەينەت ءتۇبى - زەينەت» وقۋشىلاردى باعالاۋ
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: اس قورىتۋ مۇشەلەرىمەن، ولاردىڭ قۇرىلىسىمەن، اتقاراتىن قىزمەتىمەن تانىسا وتىرىپ وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىلىگىن ارتتىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتىن دامىتا وتىرىپ، ساباققا دەگەن
قىزىعۋشىلىعىن، بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: اعزا ءۇشىن اسقورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ەسكەرە وتىرىپ،
دۇرىس تولىققاندى تاماقتانۋعا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋعا
تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتاداعى سلايدتتار، «ادامنىڭ ىشكى قۇرىلىسى» مۋلياجى
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: سىزبانۇسقا ارقىلى ءتۇسىندىرۋ، اڭگىمەلەۋ، سۋرەتپەن جۇمىس، سۇراق - جاۋاپ، لوگيكالىق تاپسىرمالار ت. ب.
ءپانارالىق بايلانىس: ۆالەولوگيا، گيگيەنا، ماتەماتيكا، مەديسينا، ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. وقۋشىلارمەن تانىسۋ، تۇگەندەۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ «ەر داۋلەتى - ەڭبەك»
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ «بىلگەنگە - مارجان»
4. بەكىتۋ «كوڭىلگە تۇيگەنىڭ» ايدارى
5. قورىتىندىلاۋ
6. باعالاۋ. «بەينەت ءتۇبى - زەينەت»
7. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
ساباقتىڭ ءجۇرىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. «ەر داۋلەتى - ەڭبەك» ايدارى
1 - سلايد
«كىم شاپشاڭ؟» ويىنى
1. قورەكتىك زاتتار دەگەنىمىز نە؟
(ءنارۋىزدار، كومىرسۋلار، مايلار، مينەرالدى تۇزدار، سۋ مەن ۆيتاميندەر)
2. فەرمەنتتەر دەگەن نە؟ (ءنارۋىز تەكتى زاتتار)
3. تاماق ونىمدەرى دەگەن نە؟
(ادام راسيونىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن وسىمدىكتەكتى جانە جانۋارتەكتى ءونىم)
4. اسقورىتۋ دەگەنىمىز نە؟
(تاماق ونىمدەرىنىڭ ەداۋىر قاراپايىم، ورگانيزمگە سىڭىرىلەتەن زاتتارعا ۇساقتالۋ جانە ىدىراۋ پروسەسى)
5. ادام ورگانيزمىندەگى ءنارۋىزدىڭ تاۋلىكتىك مولشەرى (100گر)
6. كومىرسۋلار قانداي قىزمەت اتقارادى؟ (ەنەرگيا كوزى)
7. مايلاردىڭ تاۋلىكتىك مولشەرى قانداي؟ (80 - 90 گر)
8. ۆيتاميندەر نە ءۇشىن قاجەت؟ (ورگانيزمنىڭ ءوسۋى مەن دامۋى)
9. ۇلتتىق تاعامدار مەن سۋسىنداردى اتا (ەت، قۋىرداق، قازى - قارتى قۇرت، شۇبات، ايران ت. ب.)
10. ادام اعزاسىنا تاۋلىگىنە قاجەتتى سۋ مولشەرى؟ (1، 5 - 2، 5 ل)
2 - سلايد “بيولوگيالىق ەسەپ”
ەسەپ №1.
ەگەر ءبىر ادامعا تاۋلىگىنە 6 گرامم تۇز جەتكىلىكتى بولسا، ءار وتباسىعا ءبىر اپتادا، ءبىر
ايدا قانداي مولشەردە تۇز جۇمسالادى؟ ءار وقۋشى ءوز وتباسىنا ەسەپتەپ شىعارۋعا بولادى.
جاۋابى:
(6 گ ح وتباسى سانى) ح 7 = 6 ح 5 ح 7 = 210 گ
(6 گ ح وتباسى سانى) ح 30 = 6 ح 5 ح 30 = 900 گ
ەسەپ №2.
تاماقتانعان كەزدە ءار ادام 1 گرامم ناندى شىعىندايدى. 50 000 حالقى بار ەلدى مەكەندە ءبىر جىلدا قانشا نان شىعىندالادى؟
جاۋابى:
ا) (1 گ • 4 مەزگىل) • 50 000 = 4 ح 50 000 = 200 000 گ = 200 كگ.
ءا) 200 كگ • 365 كۇن = 73 000 كگ = 73 ت
3. «بىلگەنگە - مارجان»
ەپيگراف
اپىل - عۇپىل ىشكەن اس،
اسقازانعا تۇسكەن تاس.
م. الىمبايەۆ
3 - سلايد
اسقورىتۋ جۇيەسى اسقورىتۋ جولى مەن اسقورىتۋ بەزدەرىنەن تۇرادى. ادامدا اسقورىتۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى شامامەن 8 - 10 م.
اس قورىتۋ جۇيەسى (كەستە تاقتادا)
4 - سلايد اسقورىتۋ جولىنىڭ قابىرعاسى (كەستە تاقتادا)
5 - سلايد. اۋىز قۋىسىنىڭ قۇرىلىسى (تاقتادا)
6 - سلايد. اس قورىتۋ مۇشەلەرى (تاقتادا، مۋلياجىن كورسەتۋ)
7 - سلايد. ۇيقى بەزىنىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتىمەن تانىستىرۋ
4. «كوڭىلگە تۇيگەنىڭ» ايدارى
ا. «ىزدەن، ويلان، تاپ» (تاقتادا اسقورىتۋ مۇشەلەرەنىڭ سۋرەتى بويىنشا بايانداۋ)
ءا. ءبىلىمىدى سىنا
1. اس قورىتۋ جۇيەسى قانداي مۇشەلەردەن تۇرادى
2. تومەنگى ءبولىمى قارىنمەن جالعاساتىن مۇشە
3. توق ىشەكتىڭ سوڭعى ءبولىمى
4. قارىن مەن توق ىشەكتى بايلانىستىراتىن مۇشە
5. ادام اعزاسىنداعى ەڭ ءىرى اسقورىتۋ بەزى
6. اۋىز قۋىسىنىڭ كىرەبەرىسىنىڭ مۇشەلەرى
ب. بيولوگيالىق ديكتانت (تاقتاعا دا، داپتەرگە دە ورىندايدى)
1. اسقورىتۋ.................. باستالادى. 1. المۇرت
2................ اسقورىتۋ جانە تىنىس الۋ جولدارى قيىلىسادى. 2. اۋىز قۋىسىنان
3. قارىننىڭ ءپىشىنى................. نەمەسە قاپشىق ءتارىزدى. 3. اششى ىشەك
4. اسقورىتۋ جولىنىڭ ۇزىن بولىگى.................. دەپ اتالادى. 4. بۇيەن
5. توق ىشەكتىڭ تۇيىقتالعان بولىگى................... دەپ اتالادى. 5. جۇتقىنشاق
ۆ. تەست جۇمىسى
1. ادامدا اس قورىتۋ جولىنىڭ ۇزىندىعى
ا) 3 - 5 م
ءا) 8 - 10 م
ب) 15 - 18 م
2. ءدام سەزۋ رەسەپتورلارى قايدا ورنالاسقان؟
ا) جۇمساق تاڭدايدا
ءا) ۇرتتىڭ سىلەكەيلى قابىعىندا
ب) تىلدە
3. اس قورىتۋ جانە تىنىس جولدارى قاي جەردە قيىلىسادى؟
ا) اۋىز قۋىسىندا
ءا) جۇتقىنشاقتا
ب) وڭەشتە
4. اسقورىتۋ جولىندا اسقازاننان كەيىن نە ورنالاسادى؟
ا) اش ىشەك
ءا) توق ىشەك
ب) ۇلتابار
5. توق ىشەكتىڭ بولىمدەرى
ا) اش ىشەك، جيەك ىشەك، تىك ىشەك
ءا) سوقىر ىشەك، تىك ىشەك، ۇلتابار
ب) سوقىر ىشەك، جيەك ىشەك، تىك ىشەك
6. اش ىشەك بولىمدەرى
ا) ۇلتابار، تىك ىشەك، اش ىشەك
ءا) ۇلتابار، اش ىشەك، مىقىن ىشەك
ب) سوقىر ىشەك، جيەك ىشەك، تىك ىشەك
5. قورىتىندىلاۋ
6. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ §45 اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسى،
اس تۋرالى 5 ماقال - ماتەل جازۋ
7. «بەينەت ءتۇبى - زەينەت» وقۋشىلاردى باعالاۋ
You Might Also Like
