اسپاپتىق مۋزىكانىڭ ماڭىزى
اقمولا وبلىسى، زەرەندى اۋدانى
زەرەندى بالالار مۋزىكا مەكتەبىنىڭ
«قوبىز» سىنىبىنىڭ ءمۇعالىمى كابىلوۆا ا.ج.
اسپاپتىق مۋزىكانىڭ ماڭىزى
اسپاپتىق مۋزىكا سوناۋ كونە زاماننان كەلە جاتقان ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني مادەنيەتىنىڭ اسا ءبىر ماڭىزدى سالاسىنىڭ ءبىرى. سول سەبەپتەن وسكەلەڭ ۇرپاعىمىزدى اسپاپتىق مۋزىكاعا ارنالاعان شىعارمالار جانە دە ۇلتتىق اسپاپتاردا ورىندالاتىن كۇي ونەرىنە باۋلۋ مادەنيەتى تاربيەلەۋدىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى.
تاريحقا سۇيەنسەك، ءوزىنىڭ قالىپتاسقان مادەني - بىلىمدىك داستۇرلەرى مەن ۇستانىمدارى بار ەلدىڭ دامۋ قادامى بىلىمنەن باستالۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.
قازاق حالقىنىڭ اسپاپتىق مۋزىكاسى ءجۇزىنىڭ كوركەمدىك مادەنيەتىندە ەرەكشە قۇبىلىس بولىپ تابىلادى. ونىڭ پايدا بولۋى مەن دامۋ كەزەڭدەرى حالىقتىڭ اۋىز ەكى شىعارماشىلىعى مەن فولكلورىندا كورىنىس تاپقان. قازاقتىڭ اسپاپتى مادەنيەتىنىڭ كوپ عاسىرلىق تاجىريبەسى ونىڭ وزگەشە جانە امبەباپ بەلگىلەرىن قالىپتاسۋىنا اسەر ەتتى.
XIX عاسىردىڭ باسىنداعى حالىقتىڭ قوعامي جانە رۋحاني ومىرىندە ءداستۇرلى مۋزىكا ونەرى ودان ءارى جالعاسىن تاۋىپ، جان - جاقتى دامۋ پروسەستەرىنە ءتۇستى. بۇعان ىقپال بولعان قازاق دالاسىنداعى كۇردەلى ساياسي، الەۋمەتتىك جانە تاريحي وزگەرىستەر ەدى. حالىقتىڭ مادەني بولمىسىندا ءان مەن كۇي جانرلارى كەڭىنەن قارقىنداۋىمەن قاتار، جەكە انشىلىك پەن جەكە اسپاپتى ورىنداۋشىلىق كونسەرتتىك تۇردە، بيىك كوركەمدىك جانە شەبەرلىك دەڭگەيىنە جوعارىلادى. ەستەتيكالىق جانە مۋزىكانى قابىلداۋ قابىلەتتەر مەن كوزقاراستار جاڭاشىل جولدار مەن قالىپتاسىپ، ونەر ساڭلاقتارىنىڭ ستاتۋسى كوتەرىلەدى: باقسى، جىراۋلاردىڭ رۋحاني مۇراسىن اقىن، ءانشى، ولەڭشى، كۇيشى، سال، سەرىلەر كاسىبي ينستيتۋت ساتىسىنا جەتكىزدى. ونەر يەلەرى - ونى شىعارۋشىلار، ورىنداۋشىلار جانە ناسيحاتتاۋشىلار - قازاق ومىرىندە بيىك الەۋمەتتىك ماعىنادا تانىلىپ، ەرەكشە سىي - قۇرمەتكە، ۇلت سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەندى.
ۇلت مادەنيەتىنىڭ تاريحىندا XIX عاسىر رەنەسسانستىق ماعىناعا يە بولىپ، «التىن عاسىر» اتالعانى ءمالىم. بۇل داۋىردە قازاق جەرىندە مۋزىكا ءداستۇرلى اۋىزەكى تۇردە قالىپتاسىپ دامىعان.
«التىن عاسىر» كەزەڭىندە كاسىبي حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ شىعارماشىلىقتارى ەرەكشە كوركەيىپ، ەستەتيكالىق، كوركەمدىك اسەرلىك دارەجەگە يە بولدى. بۇل - اقىن، سال، سەرى، كۇيشى داۋىرىندە قازاقتىڭ ءانى مەن كۇيى ءوزىنىڭ تاقىرىپتىق جاعىنان كەڭ اۋقىمدى، قۇرىلىمى جاعىنان سان - ءتۇرلى بولىپ كەلەدى. ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ ەڭ ءبىر ىرگەلى جانە كۇردەلى سالاسى - اسپاپتىق مۋزىكا. بۇل كوپ عاسىرلى كوشپەندى مادەنيەتىمىزدىڭ ءوزى مەن كوزى، قاينار بۇلاعىنا اينالعان مادەني مۇرامىزدىڭ ءتۇرى قازاق دالاسىنىڭ قايتالانباس تابيعات كورىنىستەرىن، بوستاندىق سۇيگىش ءۇنىن، ازاتتىق اڭساعان ارمانىن، حالىق تاعدىرى مەن تاريحىن، اڭىز بەن شىندىعىن، جانۋارلار وبرازىن جانە باسقا دا كوپتەگەن تاقىرىپتار مەن سيۋجەتتەردە اسقان كوركەمدىكپەن نازىك تە قاجىرلى مۋزىكا ءتىل - ادىستەرىمەن پاش ەتەدى. قازاقتىڭ اسپاپتى مۋزىكاسى دومبىرا، قوبىز، سىرناي جانە ت. ب اسپاپتار فورماسى مەن كومپوزيسياسى جاعىنان وتە كولەمدى دامىعان. ماقامى ۇلتتىق كولوريتكە باي، ناقتىلى جانە تارتىمدى، سۋرەتتىلىگى جاعىنان ايقىن بولىپ كەلەدى، مۇندا كاسىبي سيمفونيا جانرىنىڭ وزەگى دە مول. قازاق كۇيىنىڭ ۇشان تەڭىز ىشكى دۇنيەسى ۇلت تاريحىنىڭ ءار كەزەڭىندە حالىقتىڭ رۋحاني سۇرانىسىنا تەرەڭىنەن جاۋاپ بەرى، ونىڭ وزىنشە نايزا - ۇرانىنا اينالعان.
قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا قوبىز اسپابى، ونىڭ كۇيلەرى مەن سارىندارى تەك قورقىتتىڭ ەسىمىمەن بايلانىستىرىلادى. ونىڭ قۇندى مۋزىكالىق اسىل مۇراسى مەن ءداستۇرى نەگىزىنەن باقسى - بالگەرلەردىڭ بولمىسىندا، عۇرىپ سالتتارىندا اسا جارقىن تۇردە ساقتالعان. باسقا تۇركى حالىقتارىنىڭ اڭىزدارىندا قورقىت ءوز زامانىندا باتىرلىق جىرلاردى شىعارۋشى، دانىشپان قاريا، حانداردىڭ كەڭەسشىسى بولسا، قازاقتار شەجىرەلەرىندە ول الدىمەن باقسىلار زىكىرلەرىندە كومەككە شاقىرىپ، تابىناتىن ءپىرى اتالادى.
زەرەندى بالالار مۋزىكا مەكتەبىنىڭ
«قوبىز» سىنىبىنىڭ ءمۇعالىمى كابىلوۆا ا.ج.
اسپاپتىق مۋزىكانىڭ ماڭىزى
اسپاپتىق مۋزىكا سوناۋ كونە زاماننان كەلە جاتقان ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني مادەنيەتىنىڭ اسا ءبىر ماڭىزدى سالاسىنىڭ ءبىرى. سول سەبەپتەن وسكەلەڭ ۇرپاعىمىزدى اسپاپتىق مۋزىكاعا ارنالاعان شىعارمالار جانە دە ۇلتتىق اسپاپتاردا ورىندالاتىن كۇي ونەرىنە باۋلۋ مادەنيەتى تاربيەلەۋدىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلادى.
تاريحقا سۇيەنسەك، ءوزىنىڭ قالىپتاسقان مادەني - بىلىمدىك داستۇرلەرى مەن ۇستانىمدارى بار ەلدىڭ دامۋ قادامى بىلىمنەن باستالۋ كەرەك دەپ ويلايمىن.
قازاق حالقىنىڭ اسپاپتىق مۋزىكاسى ءجۇزىنىڭ كوركەمدىك مادەنيەتىندە ەرەكشە قۇبىلىس بولىپ تابىلادى. ونىڭ پايدا بولۋى مەن دامۋ كەزەڭدەرى حالىقتىڭ اۋىز ەكى شىعارماشىلىعى مەن فولكلورىندا كورىنىس تاپقان. قازاقتىڭ اسپاپتى مادەنيەتىنىڭ كوپ عاسىرلىق تاجىريبەسى ونىڭ وزگەشە جانە امبەباپ بەلگىلەرىن قالىپتاسۋىنا اسەر ەتتى.
XIX عاسىردىڭ باسىنداعى حالىقتىڭ قوعامي جانە رۋحاني ومىرىندە ءداستۇرلى مۋزىكا ونەرى ودان ءارى جالعاسىن تاۋىپ، جان - جاقتى دامۋ پروسەستەرىنە ءتۇستى. بۇعان ىقپال بولعان قازاق دالاسىنداعى كۇردەلى ساياسي، الەۋمەتتىك جانە تاريحي وزگەرىستەر ەدى. حالىقتىڭ مادەني بولمىسىندا ءان مەن كۇي جانرلارى كەڭىنەن قارقىنداۋىمەن قاتار، جەكە انشىلىك پەن جەكە اسپاپتى ورىنداۋشىلىق كونسەرتتىك تۇردە، بيىك كوركەمدىك جانە شەبەرلىك دەڭگەيىنە جوعارىلادى. ەستەتيكالىق جانە مۋزىكانى قابىلداۋ قابىلەتتەر مەن كوزقاراستار جاڭاشىل جولدار مەن قالىپتاسىپ، ونەر ساڭلاقتارىنىڭ ستاتۋسى كوتەرىلەدى: باقسى، جىراۋلاردىڭ رۋحاني مۇراسىن اقىن، ءانشى، ولەڭشى، كۇيشى، سال، سەرىلەر كاسىبي ينستيتۋت ساتىسىنا جەتكىزدى. ونەر يەلەرى - ونى شىعارۋشىلار، ورىنداۋشىلار جانە ناسيحاتتاۋشىلار - قازاق ومىرىندە بيىك الەۋمەتتىك ماعىنادا تانىلىپ، ەرەكشە سىي - قۇرمەتكە، ۇلت سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەندى.
ۇلت مادەنيەتىنىڭ تاريحىندا XIX عاسىر رەنەسسانستىق ماعىناعا يە بولىپ، «التىن عاسىر» اتالعانى ءمالىم. بۇل داۋىردە قازاق جەرىندە مۋزىكا ءداستۇرلى اۋىزەكى تۇردە قالىپتاسىپ دامىعان.
«التىن عاسىر» كەزەڭىندە كاسىبي حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ شىعارماشىلىقتارى ەرەكشە كوركەيىپ، ەستەتيكالىق، كوركەمدىك اسەرلىك دارەجەگە يە بولدى. بۇل - اقىن، سال، سەرى، كۇيشى داۋىرىندە قازاقتىڭ ءانى مەن كۇيى ءوزىنىڭ تاقىرىپتىق جاعىنان كەڭ اۋقىمدى، قۇرىلىمى جاعىنان سان - ءتۇرلى بولىپ كەلەدى. ۇلتتىق ونەرىمىزدىڭ ەڭ ءبىر ىرگەلى جانە كۇردەلى سالاسى - اسپاپتىق مۋزىكا. بۇل كوپ عاسىرلى كوشپەندى مادەنيەتىمىزدىڭ ءوزى مەن كوزى، قاينار بۇلاعىنا اينالعان مادەني مۇرامىزدىڭ ءتۇرى قازاق دالاسىنىڭ قايتالانباس تابيعات كورىنىستەرىن، بوستاندىق سۇيگىش ءۇنىن، ازاتتىق اڭساعان ارمانىن، حالىق تاعدىرى مەن تاريحىن، اڭىز بەن شىندىعىن، جانۋارلار وبرازىن جانە باسقا دا كوپتەگەن تاقىرىپتار مەن سيۋجەتتەردە اسقان كوركەمدىكپەن نازىك تە قاجىرلى مۋزىكا ءتىل - ادىستەرىمەن پاش ەتەدى. قازاقتىڭ اسپاپتى مۋزىكاسى دومبىرا، قوبىز، سىرناي جانە ت. ب اسپاپتار فورماسى مەن كومپوزيسياسى جاعىنان وتە كولەمدى دامىعان. ماقامى ۇلتتىق كولوريتكە باي، ناقتىلى جانە تارتىمدى، سۋرەتتىلىگى جاعىنان ايقىن بولىپ كەلەدى، مۇندا كاسىبي سيمفونيا جانرىنىڭ وزەگى دە مول. قازاق كۇيىنىڭ ۇشان تەڭىز ىشكى دۇنيەسى ۇلت تاريحىنىڭ ءار كەزەڭىندە حالىقتىڭ رۋحاني سۇرانىسىنا تەرەڭىنەن جاۋاپ بەرى، ونىڭ وزىنشە نايزا - ۇرانىنا اينالعان.
قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا قوبىز اسپابى، ونىڭ كۇيلەرى مەن سارىندارى تەك قورقىتتىڭ ەسىمىمەن بايلانىستىرىلادى. ونىڭ قۇندى مۋزىكالىق اسىل مۇراسى مەن ءداستۇرى نەگىزىنەن باقسى - بالگەرلەردىڭ بولمىسىندا، عۇرىپ سالتتارىندا اسا جارقىن تۇردە ساقتالعان. باسقا تۇركى حالىقتارىنىڭ اڭىزدارىندا قورقىت ءوز زامانىندا باتىرلىق جىرلاردى شىعارۋشى، دانىشپان قاريا، حانداردىڭ كەڭەسشىسى بولسا، قازاقتار شەجىرەلەرىندە ول الدىمەن باقسىلار زىكىرلەرىندە كومەككە شاقىرىپ، تابىناتىن ءپىرى اتالادى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
