اسقاباق ءدانى (ەرتەگى)
«قاتىناس» ءبىلىم بەرۋ سالاسى
وقۋ ءىس - ارەكەتى: كوركەم ادەبيەت (ءوزىن - ءوزى تانۋ پانىمەن ىقپالداسۋى)
تاقىرىبى: اسقاباق (ەرتەگى وقۋ)
ماقساتى: بالالاردىڭ الەم حالىقتارىنىڭ ەرتەگىلەرىنىڭ مازمۇنىن تۇسىنۋگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ەرتەگىدەگى دۇرىس ءىس - ارەكەتپەن قيانات جاساماۋ قۇندىلىقتارىن ءتۇسىنىپ اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ. وي - ءورىسىن كەڭەيتىپ، ءتىلىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر
ءادىس - ءتاسىلى: اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، سەرگىتۋ، سۇراق - جاۋاپ
مەڭگەرىلەتىن ءسوز: ابحاز حالقى، قىزعانشاق.
موتيۆاسيالىق قوزعاۋشى.
شاتتىق شەڭبەرى
ۇمىتپايىق تاڭەرتەڭ
الەمگە كۇلكى سىيلاۋدى
كەل بالالار كۇلەيىك
كۇلكىمەن تۇلەيىك!
ۇيىمداستىرۋشىلىق ىزدەنۋشىلىك.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. جىل مەزگىلى، ايى، اپتا كۇنىن پىسىقتاۋ. وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ تاقىرىبىمەن تانىستىرۋ. بالالار بۇگىن سىزدەرگە «اسقاباق ءدانى» ابحاز حالىق ەرتەگىسىن وقىپ بەرەمىن.
ءبىر ايەل ءۇيىنىڭ تابالدىرىعىندا بالالارىنىڭ كيىمىن جاماپ وتىرادى. كۇتپەگەن جەردەن قارلىعاشتىڭ ۇياسىنا كىشكەنتاي بالاپان قۇلاپ قالادى. ايەل بالاپاندى كوتەرىپ الاقانىنا الىپ قاراسا، اياعىن سىندىرىپ الىپتى. بالاپانعا جانى اشىعان ايەل ونىڭ اياعىن بايلاپ، بالاپاندى اقىرىنداپ ۇياسىنا قايتا سالىپ قويادى.
بۇعان ريزا بولعان قارلىعاش كەلەسى كوكتەمدە جىلى جاقتان ۇشىپ كەلگەن كەزىندە ايەلدىڭ الدىنا اسقاباقتىڭ ءدانىن تاستاپ كەتەدى. ول ءداندى الىپ باقشاسىنا وتىرعىزادى، ال اسقاباق ابدەن پىسكەندە، اس ازىرلەمەك بولىپ اسقاباقتى جارادى.
و، عاجاپ! اسقاباقتىڭ ورتاسىنان لاق ەتىپ، التىن تەڭگەلەر شاشىلىپ كەتەدى. مۇنى قىزعانشاق كورشىسى كورىپ قالادى. كەلەسى كوكتەمدە قىزعانشاق كورشىسى قارلىعاشتىڭ ۇياسىنان بالاپاندى سۋىرىپ الىپ، اياعىن سىندىرىپ، قاۋىرسىنىمەن بايلاپ، ۇياسىنا قايتا سالىپ قويادى.
كوكتەمدە قارلىعاش ۇشىپ كەلگەندە، وعان دا اسقاباقتىڭ ءبىر ءدانىن تاستاپ كەتەدى. قىزعانشاق ايەل اسقاباق ءوسىرىپ، ونىڭ كۇزدە پىشاقپەن جارادى. ودان قىزىل جىلان شىعىپ، قىزعانشاق ايەلدىڭ سازايىن تارتتىرىپتى.
بوي سەرگىتۋ ءساتى:
اپپاق بولىپ تاڭ اتتى
ءتۇتىن تىكە شىعادى
قارلىعاشتىڭ قاناتى
سامعاپ بيىك ۇشادى.
بالالار ەرتەگىدەن نەنى تۇسىندىڭدەر؟ ەكى اسقاباقتان دا التىن تەڭگە شىقتى ما؟ نەگە ولاي بولدى دەپ ويلايسىڭدار؟
رەفلەكسيۆتى كەزەڭ
ويىن: «سيپاپ تاپ» سۇراقتار ارقىلى وقۋ ءىس - ارەكەتىن پىسىقتاۋ. جاقسى قاتىسقان بالالاردى ماداقتاپ وقۋ ءىس - ارەكەتىن قورىتىندىلاۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
نەنى ءبىلۋى كەرەك: بۇل ەرتەگى ارقىلى مەيىرىمدى، قايىرىمدى، دوس، جاناشىر بولۋعا، ادام تۇگىلى اڭ، قۇسقا دا قيانات جاساماۋ ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. قۇس بولسا دا جاساعان جاقسىلىعىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ جانە قياناتىنا دا ءو ز سىيىن جاساعانىن ەرتەگى مازمۇنى ارقىلى ءتۇسىندىرۋ.
نەنى يگەرەدى: بالالاردىڭ بويىنان قيانات جاساماۋ، دۇرىس ارەكەت قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
وقۋ ءىس - ارەكەتى: كوركەم ادەبيەت (ءوزىن - ءوزى تانۋ پانىمەن ىقپالداسۋى)
تاقىرىبى: اسقاباق (ەرتەگى وقۋ)
ماقساتى: بالالاردىڭ الەم حالىقتارىنىڭ ەرتەگىلەرىنىڭ مازمۇنىن تۇسىنۋگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ. ەرتەگىدەگى دۇرىس ءىس - ارەكەتپەن قيانات جاساماۋ قۇندىلىقتارىن ءتۇسىنىپ اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ. وي - ءورىسىن كەڭەيتىپ، ءتىلىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن مولايتۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر
ءادىس - ءتاسىلى: اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ، سەرگىتۋ، سۇراق - جاۋاپ
مەڭگەرىلەتىن ءسوز: ابحاز حالقى، قىزعانشاق.
موتيۆاسيالىق قوزعاۋشى.
شاتتىق شەڭبەرى
ۇمىتپايىق تاڭەرتەڭ
الەمگە كۇلكى سىيلاۋدى
كەل بالالار كۇلەيىك
كۇلكىمەن تۇلەيىك!
ۇيىمداستىرۋشىلىق ىزدەنۋشىلىك.
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. جىل مەزگىلى، ايى، اپتا كۇنىن پىسىقتاۋ. وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ تاقىرىبىمەن تانىستىرۋ. بالالار بۇگىن سىزدەرگە «اسقاباق ءدانى» ابحاز حالىق ەرتەگىسىن وقىپ بەرەمىن.
ءبىر ايەل ءۇيىنىڭ تابالدىرىعىندا بالالارىنىڭ كيىمىن جاماپ وتىرادى. كۇتپەگەن جەردەن قارلىعاشتىڭ ۇياسىنا كىشكەنتاي بالاپان قۇلاپ قالادى. ايەل بالاپاندى كوتەرىپ الاقانىنا الىپ قاراسا، اياعىن سىندىرىپ الىپتى. بالاپانعا جانى اشىعان ايەل ونىڭ اياعىن بايلاپ، بالاپاندى اقىرىنداپ ۇياسىنا قايتا سالىپ قويادى.
بۇعان ريزا بولعان قارلىعاش كەلەسى كوكتەمدە جىلى جاقتان ۇشىپ كەلگەن كەزىندە ايەلدىڭ الدىنا اسقاباقتىڭ ءدانىن تاستاپ كەتەدى. ول ءداندى الىپ باقشاسىنا وتىرعىزادى، ال اسقاباق ابدەن پىسكەندە، اس ازىرلەمەك بولىپ اسقاباقتى جارادى.
و، عاجاپ! اسقاباقتىڭ ورتاسىنان لاق ەتىپ، التىن تەڭگەلەر شاشىلىپ كەتەدى. مۇنى قىزعانشاق كورشىسى كورىپ قالادى. كەلەسى كوكتەمدە قىزعانشاق كورشىسى قارلىعاشتىڭ ۇياسىنان بالاپاندى سۋىرىپ الىپ، اياعىن سىندىرىپ، قاۋىرسىنىمەن بايلاپ، ۇياسىنا قايتا سالىپ قويادى.
كوكتەمدە قارلىعاش ۇشىپ كەلگەندە، وعان دا اسقاباقتىڭ ءبىر ءدانىن تاستاپ كەتەدى. قىزعانشاق ايەل اسقاباق ءوسىرىپ، ونىڭ كۇزدە پىشاقپەن جارادى. ودان قىزىل جىلان شىعىپ، قىزعانشاق ايەلدىڭ سازايىن تارتتىرىپتى.
بوي سەرگىتۋ ءساتى:
اپپاق بولىپ تاڭ اتتى
ءتۇتىن تىكە شىعادى
قارلىعاشتىڭ قاناتى
سامعاپ بيىك ۇشادى.
بالالار ەرتەگىدەن نەنى تۇسىندىڭدەر؟ ەكى اسقاباقتان دا التىن تەڭگە شىقتى ما؟ نەگە ولاي بولدى دەپ ويلايسىڭدار؟
رەفلەكسيۆتى كەزەڭ
ويىن: «سيپاپ تاپ» سۇراقتار ارقىلى وقۋ ءىس - ارەكەتىن پىسىقتاۋ. جاقسى قاتىسقان بالالاردى ماداقتاپ وقۋ ءىس - ارەكەتىن قورىتىندىلاۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
نەنى ءبىلۋى كەرەك: بۇل ەرتەگى ارقىلى مەيىرىمدى، قايىرىمدى، دوس، جاناشىر بولۋعا، ادام تۇگىلى اڭ، قۇسقا دا قيانات جاساماۋ ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ. قۇس بولسا دا جاساعان جاقسىلىعىنا ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ جانە قياناتىنا دا ءو ز سىيىن جاساعانىن ەرتەگى مازمۇنى ارقىلى ءتۇسىندىرۋ.
نەنى يگەرەدى: بالالاردىڭ بويىنان قيانات جاساماۋ، دۇرىس ارەكەت قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
You Might Also Like
