استىڭ اۋىز قۋىسىندا قورىتىلۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى
№ 4 مارتوك ورتا مەكتەبىنىڭ
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
كۋجەكوۆا ورۋنگۋل راحمەتوۆنا
اشىق ساباق 8 كلاسس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: استىڭ اۋىز قۋىسىندا قورىتىلۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى. ءتىستىڭ كۇتىمى.
زەرتحانالىق جۇمىس №13. قايناتىلعان كراحمالعا سىلەكەيدىڭ اسەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىمەن، قىزمەتىمەن تانىستىرۋ جانە ولاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن جەتىلدىرۋ. استىڭ اۋىز قۋىسىندا قورىتىلۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى، قىزمەتى، كۇتىمى جانە سىلەكەيدىڭ ءبولىنۋى جايلى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ. اۋىز قۋىسىندا استىڭ قورىتىلۋ ءۇردىسىن قاراستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ بيولوگيالىق تانىمىن ويىندار ويناۋ ارقىلى، لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ. وقۋشىلاردىڭ تالداۋ، سينتەز، سالىستىرۋ، قورىتىندىلاۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. وزدىگىنەن وقىپ، وي - ءورىسىن تەرەڭدەتۋگە باۋلۋ، ىزدەنىسكە جەتەلەۋ.
تاربيەلىك: اۋىز قۋىسىنىڭ گيگيەنالىق تالابى، ءتىس كۇتىمىنە كوڭىل ءبولۋ.
ءوز دەنساۋلىقتارىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ. اۋىز قۋىسىندا استىڭ قورىتىلۋىنا الكوگول مەن تەمەكى شەگۋدىڭ اسەرىن ءتۇسىندىرۋ. تاماق ىشۋدە، ونىڭ ساپاسىن، ساقتالۋ مەرزىمىن باقىلاۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ، ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ادىستەرى: «كۋبيزم» ءادىسى، سايكەستەندىرۋ تەستى، راۋند - روبين ءادىسى، ويىن.
ساباقتىڭ كوركەمدىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد، وقۋلىق، پلاكاتتار
اۋىز قۋىسىندا تىستەردىڭ ورنالاسۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى. سىلەكەي بەزدەرى، زەرتحانالىق جۇمىسقا كەرەكتى قۇرال - جابدىقتار.
ساباق بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭ
ا) امانداسۋ، تانىسۋ، توپقا ءبولۋ
ب) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ۆ) ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرۋ
ءىى كەزەڭ. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: «مۇشەنى تاپ» 3 توپقا سۋرەتتەر تاراتىلادى. سول بويىنشا وقۋشىلار ءۇي تاپسىرماسىن تۇسىندىرەدى.
ءىىى كەزەڭ. راۋند - روبين ءادىسى. بۇل كەزەڭدە ءار توپتان ءبىر وقۋشى ءۇي تاپسىرماسى
بويىنشا ءبىر سويلەممەن ءوز تۇسىنىكتەرىن ايتادى.
IV. «باۋىر كىمگە بۇيىرادى؟» سەرگىتۋ كەزەڭى
V. جاڭا ساباق: «كۋبيزم ءادىسى» بويىنشا ءار توپقا تاقىرىپ بەرىلەدى. جاڭا ماتەريال ينتەراكتيۆتى تاقتامەن، كورنەكىلىكتەرمەن تۇسىندىرىلەدى.
1. سۋرەتتەڭىز. I توپ ا) ءتىستىڭ قۇرىلىسى، قىزمەتى
2. سالىستىرىڭىز. II توپ
ءا) سىلەكەيدىڭ قۇرامى مەن تۇرلەرى:
1. پتيالين
2. ليزوسيم
3. زەرتتەڭىز. III توپ
ب) سىلەكەي بەزدەرىنىڭ ءىس - ارەكەتىن زەرتتەۋ.
№13. زەرتحانالىق جۇمىس. قايناتىلعان كراحمالعا سىلەكەيدىڭ اسەرىن زەرتتەۋ
1. سۋرەتتەڭىز. I توپ
اۋىز قۋىسىنا تۇسكەن تاعامدى تىستەر مايدالايدى، ۇنتاقتايدى، سىلەكەيمەن دىمدايدى، ءتىل ارقىلى قوزعايدى. تاعام ءتىل تۇبىرىنە اۋىسقاندا جۇتۋ رەفلەكسى پايدا بولادى.
تىستەر ءپىشىنى مەن قىزمەتىنە قاراي كۇرەك ءتىس، يت ءتىس، ۇلكەن جانە كىشى ازۋ تىستەر دەپ اجىراتىلادى. ادامنىڭ ءتىسىنىڭ جالپى سانى - 32. ۇستىڭگى جانە استىڭعى جاق سۇيەكتىڭ ءاربىر جارتىسىندا 2 كۇرەك ءتىس، 1 يت ءتىس، 2 كىشكەنتاي جانە 3 ۇلكەن ازۋ تىستەر ورنالاسقان. ءسۇت تىستەر سانى – 20. ولاردىڭ الماسۋى 6 - 7 جاستا باستالىپ، 15 جاسقا كەلگەندە اياقتالادى.
اۋىز قۋىسىندا تىستەردىڭ ورنالاسۋى
ءتىستىڭ قۇرىلىسى
2. سالىستىرىڭىز. II توپ
سىلەكەي بەزدەرىندە سىلەكەي تۇزىلەدى. ادامدا ءۇش جۇپ (شىقشىت، جاق استى، ءتىل استى) بەزدەرى جانە ميكروسكوپيالىق ۇساق بەزدەر بار.
سىلەكەي بەزدەرى
3. زەرتتەڭىز. III توپ
اسقورىتۋ بەزدەرىنىڭ قىزمەتىن فيستۋلا ءادىسى ارقىلى زەرتتەۋدە كورنەكتى ورىس عالىمى پاۆلوۆتىڭ ەڭبەگى زور. عالىمنىڭ بۇل سالادا ەڭبەگىنە فيزيولوگيا عىلىمىنداعى ىرگەلى جاڭالىق رەتىندە نوبەل سىيلىعى بەرىلگەن. قازىرگى تاڭدا ەندوسكوپيا ءادىسى قولدانادى. سىلەكەي اۋىزداعى تاعام تۇسكەندە عانا ەمەس، تاعامدى كورگەندە دە بولىنەدى. بۇل دا رەفلەكس، ءبىراق ەرەكشە رەفلەكس. ي. پ. پاۆلوۆ ونى شارتتى رەفلەكس دەپ اتادى. سىلەكەيدىڭ شارتتى رەفلەكستى ءبولىنۋى تاعام ءتۇرى، ءيىسى نەمەسە ءتاتتى تاعام تۋرالى اڭگىمە تاماق ىشۋمەن سايكەس كەلگەندە جۇزەگە اسىرىلادى.
زەرتحانالىق جۇمىس №13. كراحمالعا سىلەكەيدىڭ اسەرى.
ماقساتى: سىلەكەيدە كراحمالدى ىدىراتاتىن فەرمەنت بار ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ.
كەرەكتى قۇرال - جابدىقتار: كراحمالدانعان قۇرعاق داكە، يودتىڭ ءالسىز ەرىتىندىسى بار ىدىس، باسىنا ماقتا ورالعان سىرىڭكە.
بارىسى:
• سىرىڭكەدەگى ماقتانى سىلەكەيگە باتىرىپ الىپ، كراحمالدانعان داكە ورتاسىنا ءارىپ جازىڭدار.
• داكەنى الاقاندارىڭا الىپ، 2 - 3 مينۋت قىسىپ، سودان كەيىن يود ەرىتىندىسىنە سالىڭدار.
• داكەنىڭ قالاي بويالعانىن باقىلاڭدار.
VI. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ: «زەردەلە» سايكەستىك تەستى
VII. «ساندار سىرى» - بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار سانداردىڭ قانداي ماعىنا بەرەتىنىڭ تۇسىڭدىرەدى.
VIII. باعالاۋ
ءۇي تاپسىرماسى: § 44. استىڭ اۋىز قۋىسىندا قورىتىلۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى. ءتىستىڭ كۇتىمى.
№13. زەرتحانالىق جۇمىستى قورىتىندىلاۋ
كەستە تولتىرۋ: ءتىستىڭ قۇرىلىسى
قورىتىندى: قوشتاسپاس بۇرىن، كىشكەنە قۇپيا. تىلدەرىڭىزبەن تاڭدايلارىڭىزدى سيپاڭدار، كولدەنەڭ جولاقتار بايقالا ما، بۇل - تاڭداي قاتپارى - دامىماي قالعان ءتىس قاتارى. بىلسەڭىزدەر بارلىق سۇتقورەكتىلەردىڭ ۇرىقتىق دامۋىندا ءارتۇرلى قاتارعا تىستەر سالىنعان مەن، تەك ءبىر قاتارى عانا داميدى. بۇگىنگى اسقورىتۋ جۇيەمىزدىڭ نەگىزگى مۇشەسى – نە؟ (ارينە ءتىس)
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى
كۋجەكوۆا ورۋنگۋل راحمەتوۆنا
اشىق ساباق 8 كلاسس
ساباقتىڭ تاقىرىبى: استىڭ اۋىز قۋىسىندا قورىتىلۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى. ءتىستىڭ كۇتىمى.
زەرتحانالىق جۇمىس №13. قايناتىلعان كراحمالعا سىلەكەيدىڭ اسەرى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلاردى اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ قۇرىلىسىمەن، قىزمەتىمەن تانىستىرۋ جانە ولاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن جەتىلدىرۋ. استىڭ اۋىز قۋىسىندا قورىتىلۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى، قىزمەتى، كۇتىمى جانە سىلەكەيدىڭ ءبولىنۋى جايلى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ. اۋىز قۋىسىندا استىڭ قورىتىلۋ ءۇردىسىن قاراستىرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ بيولوگيالىق تانىمىن ويىندار ويناۋ ارقىلى، لوگيكالىق تاپسىرمالار ارقىلى شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ. وقۋشىلاردىڭ تالداۋ، سينتەز، سالىستىرۋ، قورىتىندىلاۋ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ. وزدىگىنەن وقىپ، وي - ءورىسىن تەرەڭدەتۋگە باۋلۋ، ىزدەنىسكە جەتەلەۋ.
تاربيەلىك: اۋىز قۋىسىنىڭ گيگيەنالىق تالابى، ءتىس كۇتىمىنە كوڭىل ءبولۋ.
ءوز دەنساۋلىقتارىنا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋعا تاربيەلەۋ. اۋىز قۋىسىندا استىڭ قورىتىلۋىنا الكوگول مەن تەمەكى شەگۋدىڭ اسەرىن ءتۇسىندىرۋ. تاماق ىشۋدە، ونىڭ ساپاسىن، ساقتالۋ مەرزىمىن باقىلاۋعا ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋ، ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ادىستەرى: «كۋبيزم» ءادىسى، سايكەستەندىرۋ تەستى، راۋند - روبين ءادىسى، ويىن.
ساباقتىڭ كوركەمدىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سلايد، وقۋلىق، پلاكاتتار
اۋىز قۋىسىندا تىستەردىڭ ورنالاسۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى. سىلەكەي بەزدەرى، زەرتحانالىق جۇمىسقا كەرەكتى قۇرال - جابدىقتار.
ساباق بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭ
ا) امانداسۋ، تانىسۋ، توپقا ءبولۋ
ب) وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ
ۆ) ساباققا دايىندىقتارىن تەكسەرۋ
ءىى كەزەڭ. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: «مۇشەنى تاپ» 3 توپقا سۋرەتتەر تاراتىلادى. سول بويىنشا وقۋشىلار ءۇي تاپسىرماسىن تۇسىندىرەدى.
ءىىى كەزەڭ. راۋند - روبين ءادىسى. بۇل كەزەڭدە ءار توپتان ءبىر وقۋشى ءۇي تاپسىرماسى
بويىنشا ءبىر سويلەممەن ءوز تۇسىنىكتەرىن ايتادى.
IV. «باۋىر كىمگە بۇيىرادى؟» سەرگىتۋ كەزەڭى
V. جاڭا ساباق: «كۋبيزم ءادىسى» بويىنشا ءار توپقا تاقىرىپ بەرىلەدى. جاڭا ماتەريال ينتەراكتيۆتى تاقتامەن، كورنەكىلىكتەرمەن تۇسىندىرىلەدى.
1. سۋرەتتەڭىز. I توپ ا) ءتىستىڭ قۇرىلىسى، قىزمەتى
2. سالىستىرىڭىز. II توپ
ءا) سىلەكەيدىڭ قۇرامى مەن تۇرلەرى:
1. پتيالين
2. ليزوسيم
3. زەرتتەڭىز. III توپ
ب) سىلەكەي بەزدەرىنىڭ ءىس - ارەكەتىن زەرتتەۋ.
№13. زەرتحانالىق جۇمىس. قايناتىلعان كراحمالعا سىلەكەيدىڭ اسەرىن زەرتتەۋ
1. سۋرەتتەڭىز. I توپ
اۋىز قۋىسىنا تۇسكەن تاعامدى تىستەر مايدالايدى، ۇنتاقتايدى، سىلەكەيمەن دىمدايدى، ءتىل ارقىلى قوزعايدى. تاعام ءتىل تۇبىرىنە اۋىسقاندا جۇتۋ رەفلەكسى پايدا بولادى.
تىستەر ءپىشىنى مەن قىزمەتىنە قاراي كۇرەك ءتىس، يت ءتىس، ۇلكەن جانە كىشى ازۋ تىستەر دەپ اجىراتىلادى. ادامنىڭ ءتىسىنىڭ جالپى سانى - 32. ۇستىڭگى جانە استىڭعى جاق سۇيەكتىڭ ءاربىر جارتىسىندا 2 كۇرەك ءتىس، 1 يت ءتىس، 2 كىشكەنتاي جانە 3 ۇلكەن ازۋ تىستەر ورنالاسقان. ءسۇت تىستەر سانى – 20. ولاردىڭ الماسۋى 6 - 7 جاستا باستالىپ، 15 جاسقا كەلگەندە اياقتالادى.
اۋىز قۋىسىندا تىستەردىڭ ورنالاسۋى
ءتىستىڭ قۇرىلىسى
2. سالىستىرىڭىز. II توپ
سىلەكەي بەزدەرىندە سىلەكەي تۇزىلەدى. ادامدا ءۇش جۇپ (شىقشىت، جاق استى، ءتىل استى) بەزدەرى جانە ميكروسكوپيالىق ۇساق بەزدەر بار.
سىلەكەي بەزدەرى
3. زەرتتەڭىز. III توپ
اسقورىتۋ بەزدەرىنىڭ قىزمەتىن فيستۋلا ءادىسى ارقىلى زەرتتەۋدە كورنەكتى ورىس عالىمى پاۆلوۆتىڭ ەڭبەگى زور. عالىمنىڭ بۇل سالادا ەڭبەگىنە فيزيولوگيا عىلىمىنداعى ىرگەلى جاڭالىق رەتىندە نوبەل سىيلىعى بەرىلگەن. قازىرگى تاڭدا ەندوسكوپيا ءادىسى قولدانادى. سىلەكەي اۋىزداعى تاعام تۇسكەندە عانا ەمەس، تاعامدى كورگەندە دە بولىنەدى. بۇل دا رەفلەكس، ءبىراق ەرەكشە رەفلەكس. ي. پ. پاۆلوۆ ونى شارتتى رەفلەكس دەپ اتادى. سىلەكەيدىڭ شارتتى رەفلەكستى ءبولىنۋى تاعام ءتۇرى، ءيىسى نەمەسە ءتاتتى تاعام تۋرالى اڭگىمە تاماق ىشۋمەن سايكەس كەلگەندە جۇزەگە اسىرىلادى.
زەرتحانالىق جۇمىس №13. كراحمالعا سىلەكەيدىڭ اسەرى.
ماقساتى: سىلەكەيدە كراحمالدى ىدىراتاتىن فەرمەنت بار ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ.
كەرەكتى قۇرال - جابدىقتار: كراحمالدانعان قۇرعاق داكە، يودتىڭ ءالسىز ەرىتىندىسى بار ىدىس، باسىنا ماقتا ورالعان سىرىڭكە.
بارىسى:
• سىرىڭكەدەگى ماقتانى سىلەكەيگە باتىرىپ الىپ، كراحمالدانعان داكە ورتاسىنا ءارىپ جازىڭدار.
• داكەنى الاقاندارىڭا الىپ، 2 - 3 مينۋت قىسىپ، سودان كەيىن يود ەرىتىندىسىنە سالىڭدار.
• داكەنىڭ قالاي بويالعانىن باقىلاڭدار.
VI. جاڭا ساباقتى بەكىتۋ: «زەردەلە» سايكەستىك تەستى
VII. «ساندار سىرى» - بۇل كەزەڭدە وقۋشىلار سانداردىڭ قانداي ماعىنا بەرەتىنىڭ تۇسىڭدىرەدى.
VIII. باعالاۋ
ءۇي تاپسىرماسى: § 44. استىڭ اۋىز قۋىسىندا قورىتىلۋى. ءتىستىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتى. ءتىستىڭ كۇتىمى.
№13. زەرتحانالىق جۇمىستى قورىتىندىلاۋ
كەستە تولتىرۋ: ءتىستىڭ قۇرىلىسى
قورىتىندى: قوشتاسپاس بۇرىن، كىشكەنە قۇپيا. تىلدەرىڭىزبەن تاڭدايلارىڭىزدى سيپاڭدار، كولدەنەڭ جولاقتار بايقالا ما، بۇل - تاڭداي قاتپارى - دامىماي قالعان ءتىس قاتارى. بىلسەڭىزدەر بارلىق سۇتقورەكتىلەردىڭ ۇرىقتىق دامۋىندا ءارتۇرلى قاتارعا تىستەر سالىنعان مەن، تەك ءبىر قاتارى عانا داميدى. بۇگىنگى اسقورىتۋ جۇيەمىزدىڭ نەگىزگى مۇشەسى – نە؟ (ارينە ءتىس)
You Might Also Like
