اتامەكەن – التىن بەسىك
ساباقتىڭ تاقىرىبى: اتامەكەن – التىن بەسىك
ماقساتى: وقۋشىلارعا اتامەكەننىڭ ادامنىڭ ءوسىپ - دامۋىنداعى، ومىرىندەگى ورنى تۋرالى تۇسىنىكتەر بەرۋ:
مىندەتتەرى:- اتامەكەندى قادىرلەي ءبىلۋ، وعان قىزمەت ەتۋ، ادام ومىرىندە اتامەكەننىڭ الاتىن ورنى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ:
- وقۋشىلاردىڭ ءوز اتا مەكەنى، تۋعان جەرى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ:
ءوز اتامەكەنىنە، تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، ماقتانىش سەزىمدەرىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىكتەر: الماتى وبلىسىنىڭ، سارقان، قويلىق ءوڭىرىنىڭ تابيعاتى بەينەلەنگەن سۋرەتتەر، س. تۇرىسبەكوۆ «اق جاۋىن» كۇيى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. تىنىشتىق ءساتى:
س. تۇرىسبەكوۆ «اق جاۋىن» كۇيىن تىڭداي وتىرىپ اۋىلدىڭ كوركەم كورىنىستەرىن كورسەتۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
س. ءجۇنىسوۆتىڭ «اماناي مەن زاماناي» اڭگىمەسى
قاريا نەمەرەسىن اتامەكەنگە نەلىكتەن الىپ بارعىسى كەلدى؟
اتامەكەن، اتاجۇرت نەسىمەن قىمبات؟
ادامنىڭ تۋعان جەرى ءارقاشاندا اتامەكەن بولا ما؟
تۋعان جەرىڭدە تۋىپ - وسكەن قانداي ازاماتتاردى ماقتان ەتەسىڭ؟
سەنىڭ قانداي ەڭبەگىڭدى ەلىڭ ماقتان ەتكەنىن قالايسىڭ؟
ءىىى. دايەكسوز
وقۋشىلار دايەكسوزدىڭ ماعىناسىن اشىپ جانە جالعاستىرىپ ايتۋ
التىن ۇياڭ - وتان قىمبات.
تۋىپ - وسكەن ەلىڭ قىمبات،
كىندىك كەسكەن جەرىڭ قىمبات.
..................................................
قازىبەك بي.
IV. ويىن - جاتتىعۋ
ويشىلار «ءسوز تاپقانعا قولقا جوق» دەپ اتالاتىن ويىن ويناۋ.
ويىن شارتى بويىنشا وقۋشىلار بەرىلگەن سوزدەر وزگەرتۋ ارقىلى اڭگىمەنى جالعاستىرىپ ءبىر - بىرىنە بايلانىستىرىپ ايتىپ شىعۋ. مىسالى اتامەكەن، وتان، ەل باسى، ارىم، تۋعان جەر ت. ب
V. اڭگىمەلەسۋ.
ش. ايتماتوۆ پەن م. شاحانوۆتىڭ اڭگىمەسىن رولگە ءبولىپ وقۋ جانە اتامەكەن تۋرالى ءوز ويلارىن ءبولىسۋ.
اتامەكەن، تۋعان جەر تۋرالى قانداي ىرىم جولداردى بىلەسىڭدەر؟
VI. شىعارماشىلىق جۇمىس.
بالالار، ءبىز ب. مومىشۇلىن بىلەمىز عوي؟! ول وتان ءۇشىن وتقا تۇسكەن، قازاق حالقىنىڭ ۇلى پەرزەنتى، قاھارمان جاۋىنگەر، داڭقتى قولباسشى، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، ايگىلى جازۋشى، XX عاسىر بيىگىندە تۇرعان دارا تۇلعا. سىزدەرگە ب. مومىش ۇلىنىڭ وسيەتى بەرىلىپ وتىر. وسيەتى وقىپ بەرىلگەن ماقال - ماتەلدەردى ءوز ويلارىمەن تولىقتىرىپ ايتىپ بەرۋ.
وتان سۇيەر ۇلان بول!
مەن نەمەرە ءسۇيىپ وتىرعان اداممىن. بالالاردى وتە جاقسى كورەمىن. سول بالالاردىڭ، ءبۇلدىرشىن بالدىرعانداردىڭ باقىتتى بولاشاعى ءۇشىن سۇراپىل سوعىستا ەر ازابىن مەيلىنشە كورگەن اداممىن.
مەندە اداممىن جارالعان سۇيەك، ەتتەن،
ارىم بار، نامىسىم بار جەر تەربەتكەن
قازاقتىڭ قاراپايىم ءبىر ۇلىمىن
جانىمدى ارىم ءۇشىن قۇربان ەتكەن.
بالالارىما، نەمەرە، شوبەرەلەرىمە ايتار جالعىز تىلەگىم: ەلدى سۇيەر ۇلان بولىڭدار! ءوز حالقىڭا لايىقتى ازامات بولىپ وسىڭدەر.
ب. مومىش ۇلى
تاپسىرما: وتانسىز ادام،
ورمانسىز
ەلىنەن بەزگەن
كولىنەن بەزگەن قونبايدى.
ءوز ەلىمنىڭ باسى بولماسام دا،
سايىنىڭ تاسى
ءوز ەلىڭنىڭ ءيتى دە
تويعان جەرىنە،
ەر تۋعان ەلىنە.
ەل دەگەندە
جۇرت دەگەندە جۇمىلىپ ىستە.
ەل جاسىمەن،
تاسىمەن كورىكتى،
اياق اسىمەن كورىكتى.
كوپتەن جاقسىلىق قۇتىلمايدى،
ازدان ازاپ
سۋمەن ويناما
وتپەن ويناما
ەل اعاسىز بولماس،
تون جاعاسىز
ەردەن اسپاق بولسا دا،
ەلدەن
كوپتىڭ كۇشى كولدەي،
كوشىپ جۇرگەن
ەلىنەن بەزگەن وڭبايدى،
كولىنەن بەزگەن
كوش باسشىسى جوق ەل وڭبايدى،
قۇرالاي باستاعان
VII. توپپەن ءان ايتۋ
وقۋشىلار ءۇنتاسپاعا قوسىلىپ «اتامەكەن» ءانىن ايتۋ.
ءسوزى: ق. مىرزا ءالى
ءانى: ە. حاسانعالييەۆ.
جاسىل جايلاۋ - تۇكتى كىلەم، كوك كىلەم،
كوك كىلەمدە كوپ وينايمىن، كوپ كۇلەم.
ايدارىمنان سيپاپ وتكەن سامالى
قازاعىمنىڭ الاقانى دەپ بىلەم.
قايىرماسى:
قايدا جۇرسەڭ، اتامەكەن،
كوكەيىڭدە جاتادى ەكەن.
كۇننىڭ ءوزى ۇياسىنا
قيماي ونى باتادى ەكەن
جاسىل جايلاۋ - تۇكتى كىلەم، كوك كىلەم،
كوك كىلەمدە كوپ اۋنايمىن، كوپ كۇلەم.
اسقار تاۋىڭ اسپانىمەن تالاسقان
قازاعىمنىڭ مارتەبەسى دەپ بىلەم
قايىرماسى.
VIII. قورىتىندى:
اتامەكەن…اتاجۇرت…تۋعان جەر…بۇل - ەڭ جوعارعى قۇندىلىقتاردىڭ، اسىل ۇعىمداردىڭ ءبىرى.
اتامەكەن - تۋعان حالقىنىڭ، ۇلتىنىڭ مەكەن ەتكەن، اتا - باباسىنىڭ قونىس تەپكەن جەرى. تۋعان جەر - ءار ادامنىڭ دۇنيە ەسىگىەن اشىپ، ومىرگە كەلگەن جەرى.
ادام ومىرگە كەلىپ، ەس جيىپ، ەتەك جيا باستاعان ساتتەن ءوز بولاشاعىنا، وتكەنىنە دەن قويا باستايدى. ادامنىڭ بولاشاعى دا، وتكەنى دە اتامەكەنمەن تىعىز بايلانىستى بولادى. حالقىمىزدىڭ اتامەكەندى ارداقتاۋ سەزىمى وتە تەرەڭ، ولار تۋعان جەردى قاسيەت تۇتۋ - قانعا سىڭگەن مىنەز، ەجەلگى ءداستۇر. بۇل تانىم ءبىزدىڭ جانىمىزعا انا سۇتىمەن تاراعان، انا سۇتىمەن دارىعان.
IX. ۇيگە تاپسىرما.
«اتامەكەنىم ماقتانىشىم»اتتى شىعارما جازىپ كەلۋ
X. تىنىشتىق ءساتى.
تىنىشتىق، تىنىشتىق الەمدە،
تىنىشتىق، تىنىشتىق بار جەردە،
..............................................
ماقساتى: وقۋشىلارعا اتامەكەننىڭ ادامنىڭ ءوسىپ - دامۋىنداعى، ومىرىندەگى ورنى تۋرالى تۇسىنىكتەر بەرۋ:
مىندەتتەرى:- اتامەكەندى قادىرلەي ءبىلۋ، وعان قىزمەت ەتۋ، ادام ومىرىندە اتامەكەننىڭ الاتىن ورنى تۋرالى ماعلۇمات بەرۋ:
- وقۋشىلاردىڭ ءوز اتا مەكەنى، تۋعان جەرى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ:
ءوز اتامەكەنىنە، تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن، ماقتانىش سەزىمدەرىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىكتەر: الماتى وبلىسىنىڭ، سارقان، قويلىق ءوڭىرىنىڭ تابيعاتى بەينەلەنگەن سۋرەتتەر، س. تۇرىسبەكوۆ «اق جاۋىن» كۇيى.
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. تىنىشتىق ءساتى:
س. تۇرىسبەكوۆ «اق جاۋىن» كۇيىن تىڭداي وتىرىپ اۋىلدىڭ كوركەم كورىنىستەرىن كورسەتۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ:
س. ءجۇنىسوۆتىڭ «اماناي مەن زاماناي» اڭگىمەسى
قاريا نەمەرەسىن اتامەكەنگە نەلىكتەن الىپ بارعىسى كەلدى؟
اتامەكەن، اتاجۇرت نەسىمەن قىمبات؟
ادامنىڭ تۋعان جەرى ءارقاشاندا اتامەكەن بولا ما؟
تۋعان جەرىڭدە تۋىپ - وسكەن قانداي ازاماتتاردى ماقتان ەتەسىڭ؟
سەنىڭ قانداي ەڭبەگىڭدى ەلىڭ ماقتان ەتكەنىن قالايسىڭ؟
ءىىى. دايەكسوز
وقۋشىلار دايەكسوزدىڭ ماعىناسىن اشىپ جانە جالعاستىرىپ ايتۋ
التىن ۇياڭ - وتان قىمبات.
تۋىپ - وسكەن ەلىڭ قىمبات،
كىندىك كەسكەن جەرىڭ قىمبات.
..................................................
قازىبەك بي.
IV. ويىن - جاتتىعۋ
ويشىلار «ءسوز تاپقانعا قولقا جوق» دەپ اتالاتىن ويىن ويناۋ.
ويىن شارتى بويىنشا وقۋشىلار بەرىلگەن سوزدەر وزگەرتۋ ارقىلى اڭگىمەنى جالعاستىرىپ ءبىر - بىرىنە بايلانىستىرىپ ايتىپ شىعۋ. مىسالى اتامەكەن، وتان، ەل باسى، ارىم، تۋعان جەر ت. ب
V. اڭگىمەلەسۋ.
ش. ايتماتوۆ پەن م. شاحانوۆتىڭ اڭگىمەسىن رولگە ءبولىپ وقۋ جانە اتامەكەن تۋرالى ءوز ويلارىن ءبولىسۋ.
اتامەكەن، تۋعان جەر تۋرالى قانداي ىرىم جولداردى بىلەسىڭدەر؟
VI. شىعارماشىلىق جۇمىس.
بالالار، ءبىز ب. مومىشۇلىن بىلەمىز عوي؟! ول وتان ءۇشىن وتقا تۇسكەن، قازاق حالقىنىڭ ۇلى پەرزەنتى، قاھارمان جاۋىنگەر، داڭقتى قولباسشى، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، ايگىلى جازۋشى، XX عاسىر بيىگىندە تۇرعان دارا تۇلعا. سىزدەرگە ب. مومىش ۇلىنىڭ وسيەتى بەرىلىپ وتىر. وسيەتى وقىپ بەرىلگەن ماقال - ماتەلدەردى ءوز ويلارىمەن تولىقتىرىپ ايتىپ بەرۋ.
وتان سۇيەر ۇلان بول!
مەن نەمەرە ءسۇيىپ وتىرعان اداممىن. بالالاردى وتە جاقسى كورەمىن. سول بالالاردىڭ، ءبۇلدىرشىن بالدىرعانداردىڭ باقىتتى بولاشاعى ءۇشىن سۇراپىل سوعىستا ەر ازابىن مەيلىنشە كورگەن اداممىن.
مەندە اداممىن جارالعان سۇيەك، ەتتەن،
ارىم بار، نامىسىم بار جەر تەربەتكەن
قازاقتىڭ قاراپايىم ءبىر ۇلىمىن
جانىمدى ارىم ءۇشىن قۇربان ەتكەن.
بالالارىما، نەمەرە، شوبەرەلەرىمە ايتار جالعىز تىلەگىم: ەلدى سۇيەر ۇلان بولىڭدار! ءوز حالقىڭا لايىقتى ازامات بولىپ وسىڭدەر.
ب. مومىش ۇلى
تاپسىرما: وتانسىز ادام،
ورمانسىز
ەلىنەن بەزگەن
كولىنەن بەزگەن قونبايدى.
ءوز ەلىمنىڭ باسى بولماسام دا،
سايىنىڭ تاسى
ءوز ەلىڭنىڭ ءيتى دە
تويعان جەرىنە،
ەر تۋعان ەلىنە.
ەل دەگەندە
جۇرت دەگەندە جۇمىلىپ ىستە.
ەل جاسىمەن،
تاسىمەن كورىكتى،
اياق اسىمەن كورىكتى.
كوپتەن جاقسىلىق قۇتىلمايدى،
ازدان ازاپ
سۋمەن ويناما
وتپەن ويناما
ەل اعاسىز بولماس،
تون جاعاسىز
ەردەن اسپاق بولسا دا،
ەلدەن
كوپتىڭ كۇشى كولدەي،
كوشىپ جۇرگەن
ەلىنەن بەزگەن وڭبايدى،
كولىنەن بەزگەن
كوش باسشىسى جوق ەل وڭبايدى،
قۇرالاي باستاعان
VII. توپپەن ءان ايتۋ
وقۋشىلار ءۇنتاسپاعا قوسىلىپ «اتامەكەن» ءانىن ايتۋ.
ءسوزى: ق. مىرزا ءالى
ءانى: ە. حاسانعالييەۆ.
جاسىل جايلاۋ - تۇكتى كىلەم، كوك كىلەم،
كوك كىلەمدە كوپ وينايمىن، كوپ كۇلەم.
ايدارىمنان سيپاپ وتكەن سامالى
قازاعىمنىڭ الاقانى دەپ بىلەم.
قايىرماسى:
قايدا جۇرسەڭ، اتامەكەن،
كوكەيىڭدە جاتادى ەكەن.
كۇننىڭ ءوزى ۇياسىنا
قيماي ونى باتادى ەكەن
جاسىل جايلاۋ - تۇكتى كىلەم، كوك كىلەم،
كوك كىلەمدە كوپ اۋنايمىن، كوپ كۇلەم.
اسقار تاۋىڭ اسپانىمەن تالاسقان
قازاعىمنىڭ مارتەبەسى دەپ بىلەم
قايىرماسى.
VIII. قورىتىندى:
اتامەكەن…اتاجۇرت…تۋعان جەر…بۇل - ەڭ جوعارعى قۇندىلىقتاردىڭ، اسىل ۇعىمداردىڭ ءبىرى.
اتامەكەن - تۋعان حالقىنىڭ، ۇلتىنىڭ مەكەن ەتكەن، اتا - باباسىنىڭ قونىس تەپكەن جەرى. تۋعان جەر - ءار ادامنىڭ دۇنيە ەسىگىەن اشىپ، ومىرگە كەلگەن جەرى.
ادام ومىرگە كەلىپ، ەس جيىپ، ەتەك جيا باستاعان ساتتەن ءوز بولاشاعىنا، وتكەنىنە دەن قويا باستايدى. ادامنىڭ بولاشاعى دا، وتكەنى دە اتامەكەنمەن تىعىز بايلانىستى بولادى. حالقىمىزدىڭ اتامەكەندى ارداقتاۋ سەزىمى وتە تەرەڭ، ولار تۋعان جەردى قاسيەت تۇتۋ - قانعا سىڭگەن مىنەز، ەجەلگى ءداستۇر. بۇل تانىم ءبىزدىڭ جانىمىزعا انا سۇتىمەن تاراعان، انا سۇتىمەن دارىعان.
IX. ۇيگە تاپسىرما.
«اتامەكەنىم ماقتانىشىم»اتتى شىعارما جازىپ كەلۋ
X. تىنىشتىق ءساتى.
تىنىشتىق، تىنىشتىق الەمدە،
تىنىشتىق، تىنىشتىق بار جەردە،
..............................................
You Might Also Like
-
ادامزات ءۇشىن XXI عاسىر جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ عاسىرى بولماق، ال وسى جاڭا تەحنولوگيالاردى مەڭگەرۋ – بۇگىنگى مەكتەپ وقۋشىلارى سىزدەردىڭ ەنشىلەرىڭىز.
