احمەت بايتۇرسىنوۆ «قىرىق مىسال»،«ماسا» جيناقتارى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىنوۆ «قىرىق مىسال»،«ماسا» جيناقتارى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك - وقۋشىلارعا ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ قازاق ادەبيەتىندەگى ورنىن ايتۋ، اۋدارمالارىنا شولۋ، «قىرىق مىسال» مىسالىنىڭ يدەياسىن اشۋ، ادەبي - تەوريالىق تالداۋ جاساۋ.
دامىتۋشىلىق - سۇراق، تاپسىرما، ىزدەنىستەرگە نەگىزدەلگەن جۇمىس تۇرلەرىن ءوز بەتىمەن، جاڭا تەحنولوگيالىق ۇردىستەرگە ساي ورىنداي بىلۋگە داعدىلانۋ، ءوز پىكىرىن سەنىمدى ءارى دالەلدى، تۇجىرىمدى جەتكىزە بىلۋگە داعدىلانۋ.
تاربيەلىك - ادامگەرشىلىككە، قاراپايىمدىلىققا، ءوز بويلارىنا اسىل قاسيەتتەردى سىڭىرە بىلۋگە باۋلۋ.
ساباق بارىسى: ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءا) ءۇي تاپسىرماسى
كىرىسپە ءسوز: ( ءمۇعالىم ءسوزى)
بار ما ۇيدەن دايىندىق؟
تاپسىرماڭىز دۇرىس پا؟
وقىماساڭ، ۋايىم قىپ،
تىعىلماڭىز قۋىسقا.
ءۇي جۇمىسىنا احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ احمەت بايتۇرسىنوۆ تۋرالى ىزدەنىس جۇمىستارى دا بەرىلدى.
1. احمەت بايتۇرسىنوۆ - قازاق ادەبيەتىن زەرتتەۋشى.
2. احمەت بايتۇرسىنوۆ - قازاق ءتىلىن زەرتتەۋشى.
3. احمەت بايتۇرسىنوۆ - اعارتۋشى.
4. احمەت بايتۇرسىنوۆ - پۋبليسيست.
بالالار، مەن سەندەرگە ساندىقشا اكەلدىم. بۇل - جاي ساندىقشا ەمەس، سىر ساندىقشا. مۇندا ادەبي - تەوريالىق سۇراقتار بەرىلگەن. سۇراقتارعا تولىقتاي جاۋاپ بەرىلگەن جاعدايدا عانا ساندىقشانىڭ سىرى دا اشىلماق.
سۇراقتارى:
1. اسسونانس دەگەن نە؟ ولەڭ جولدارىنىڭ ءبىرىڭعاي داۋىستى دىبىستاردان باستالۋى.
2. الليتەراسيا دەگەن نە؟ ولەڭ جولدارىنىڭ ءبىرىڭعاي داۋىسسىز دىبىستاردان باستالۋى.
3. ەپيتەت دەگەن نە؟ زاتتىڭ، قۇبىلىستىڭ ايرىقشا سيپاتىن، ساپاسىن انىقتايتىن سۋرەتتى ءسوز.
4. تەڭەۋ دەگەن نە؟ زاتتىڭ، قۇبىلىستىڭ ەرەكشە بەلگىلەرىن كورسەتپەي - اق، ونى باسقا زاتپەن، قۇبىلىسپەن سالىستىرا سۋرەتتەيدى.
5. مەتوفورا (اۋىستىرۋ) دەگەن نە؟
ءسوز ءمانىن وڭدەندىرە وزگەرتىپ ايتۋ، سۋرەتتەلىپ وتىرعان زاتتى نە قۇبىلىستى ايقىنداي، اجارلاندىرا ءتۇسۋ ءۇشىن ولاردى وزدەرىنە ۇقساس وزگە زاتقا نە قۇتىلىسقا بالاۋ؛ ءسويتىپ سۋرەتتەلىپ وتىرعان زاتتىڭ نە قۇبىلىستىڭ ماعىناسىن ۇستەۋ، مازمۇنىن تەرەڭدەتۋ، ءىسىن كۇشەيتۋ.
6. مەتونيميا ( الماستىرۋ) دەگەن نە؟ ءوزارا شەكتەس زاتتار مەن سەبەپتەس قۇبىلىستاردىڭ، ءوزارا بايلانىستى ۇعىمدار مەن شارتتى سوزدەردىڭ ءبىرىنىڭ ورنىنا ءبىرىن قولدانۋ.
ەندى ساندىقشانىڭ سىرى دا اشىلدى.
ادامعا ءتىل، قۇلاق قانداي كەرەك بولسا... ءبىلىم دە سونداي كەرەك.
احمەت بايتۇرسىنوۆ
ءححى عاسىر - ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ عاسىرى. بىلىممەن مىقتى قارۋلانعان ادام عانا كەز كەلگەن قيىندىقتاردى جەڭىپ شىعادى.
ءبىلىمدىنىڭ الدى جارىق،
ءبىلىمسىزدىڭ كۇنى عارىپ، - دەگەن ءسوز وسىدان شىقسا كەرەك.
احمەت بايتۇرسىنوۆ - بالالاردى وقۋ - بىلىمگە شاقىرىپ، كوپ جىلدار بويى ۇستازدىق قىزمەت اتقارعان اعارتۋشى - پەداگوگ، قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشى، ءسوز قۇدىرەتىن تانىتقان اقىن، پۋبليسيست، تۋعان حالقىنىڭ رۋحاني دۇنيەسىن كوتەرۋگە كوپ كۇش جۇمساعان مادەنيەت قايراتكەرى، ءوز ەلىنە ادال قىزمەت اتقارعان قوعام قايراتكەرى. سونىمەن قاتار ول - اۋدارماشى. 1901 - 1922 جج. اۋدارمامەن اينالىسقان.
كرىلوۆتان اۋدارعان سونداي اۋدارمالارىنىڭ ءبىرى - «قىرىق مىسال» شىعارماسى. بۇل شىعارما مىسال تۇرىندە جازىلعان. مىسال دەگەنىمىز نە؟
مىسال - ەپوستىق شىعارمالاردىڭ ىشىندەگى ەڭ قىسقا ءتۇرى. ءارقاشان ساتيرالىق سيپاتتا بولادى. كوبىنە اڭ، حايۋانات، كەيدە زات تۋرالى جازىلادى دا، سول ارقىلى ادام بويىنداعى ءمىن، الەۋمەتتىك ورتاداعى كەمشىلىك مازاققا اينالدىرىلىپ، سىقاقپەن سىنالادى. يدەياسى استارسىز، اشىق تۋرا، ءتىلى ءمىردىڭ وعىنداي وتكىر، شىمشىما، شىمىر كەلەدى.
ال ەندى مىسالدى وقىپ تالدايىق.. شىعارمادا اۆتوردىڭ ايتپاق ويى - ماقتانعا سالىنباۋ. شىبىننىڭ وبرازى ارقىلى ادامداردىڭ بويىنداعى ماقتانشاقتىق قاسيەتتەردى سىنايدى. ەندى ءۇنتاسپادان تىڭداپ كورەيىك.
سۇراقتار:
1. مىسالدا قانداي مىنەزدى ادامدار سىنالادى؟ 2. ومىردەن قانداي مىسال كەلتىرۋگە بولادى؟
كونسەپتۋالدىق كەستە
احمەت بايتۇرسىنوۆ «قىرىق مىسال»،«ماسا» جيناقتارى جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك - وقۋشىلارعا ا. بايتۇرسىنوۆتىڭ قازاق ادەبيەتىندەگى ورنىن ايتۋ، اۋدارمالارىنا شولۋ، «قىرىق مىسال» مىسالىنىڭ يدەياسىن اشۋ، ادەبي - تەوريالىق تالداۋ جاساۋ.
دامىتۋشىلىق - سۇراق، تاپسىرما، ىزدەنىستەرگە نەگىزدەلگەن جۇمىس تۇرلەرىن ءوز بەتىمەن، جاڭا تەحنولوگيالىق ۇردىستەرگە ساي ورىنداي بىلۋگە داعدىلانۋ، ءوز پىكىرىن سەنىمدى ءارى دالەلدى، تۇجىرىمدى جەتكىزە بىلۋگە داعدىلانۋ.
تاربيەلىك - ادامگەرشىلىككە، قاراپايىمدىلىققا، ءوز بويلارىنا اسىل قاسيەتتەردى سىڭىرە بىلۋگە باۋلۋ.
ساباق بارىسى: ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
ءا) ءۇي تاپسىرماسى
كىرىسپە ءسوز: ( ءمۇعالىم ءسوزى)
بار ما ۇيدەن دايىندىق؟
تاپسىرماڭىز دۇرىس پا؟
وقىماساڭ، ۋايىم قىپ،
تىعىلماڭىز قۋىسقا.
ءۇي جۇمىسىنا احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ احمەت بايتۇرسىنوۆ تۋرالى ىزدەنىس جۇمىستارى دا بەرىلدى.
1. احمەت بايتۇرسىنوۆ - قازاق ادەبيەتىن زەرتتەۋشى.
2. احمەت بايتۇرسىنوۆ - قازاق ءتىلىن زەرتتەۋشى.
3. احمەت بايتۇرسىنوۆ - اعارتۋشى.
4. احمەت بايتۇرسىنوۆ - پۋبليسيست.
بالالار، مەن سەندەرگە ساندىقشا اكەلدىم. بۇل - جاي ساندىقشا ەمەس، سىر ساندىقشا. مۇندا ادەبي - تەوريالىق سۇراقتار بەرىلگەن. سۇراقتارعا تولىقتاي جاۋاپ بەرىلگەن جاعدايدا عانا ساندىقشانىڭ سىرى دا اشىلماق.
سۇراقتارى:
1. اسسونانس دەگەن نە؟ ولەڭ جولدارىنىڭ ءبىرىڭعاي داۋىستى دىبىستاردان باستالۋى.
2. الليتەراسيا دەگەن نە؟ ولەڭ جولدارىنىڭ ءبىرىڭعاي داۋىسسىز دىبىستاردان باستالۋى.
3. ەپيتەت دەگەن نە؟ زاتتىڭ، قۇبىلىستىڭ ايرىقشا سيپاتىن، ساپاسىن انىقتايتىن سۋرەتتى ءسوز.
4. تەڭەۋ دەگەن نە؟ زاتتىڭ، قۇبىلىستىڭ ەرەكشە بەلگىلەرىن كورسەتپەي - اق، ونى باسقا زاتپەن، قۇبىلىسپەن سالىستىرا سۋرەتتەيدى.
5. مەتوفورا (اۋىستىرۋ) دەگەن نە؟
ءسوز ءمانىن وڭدەندىرە وزگەرتىپ ايتۋ، سۋرەتتەلىپ وتىرعان زاتتى نە قۇبىلىستى ايقىنداي، اجارلاندىرا ءتۇسۋ ءۇشىن ولاردى وزدەرىنە ۇقساس وزگە زاتقا نە قۇتىلىسقا بالاۋ؛ ءسويتىپ سۋرەتتەلىپ وتىرعان زاتتىڭ نە قۇبىلىستىڭ ماعىناسىن ۇستەۋ، مازمۇنىن تەرەڭدەتۋ، ءىسىن كۇشەيتۋ.
6. مەتونيميا ( الماستىرۋ) دەگەن نە؟ ءوزارا شەكتەس زاتتار مەن سەبەپتەس قۇبىلىستاردىڭ، ءوزارا بايلانىستى ۇعىمدار مەن شارتتى سوزدەردىڭ ءبىرىنىڭ ورنىنا ءبىرىن قولدانۋ.
ەندى ساندىقشانىڭ سىرى دا اشىلدى.
ادامعا ءتىل، قۇلاق قانداي كەرەك بولسا... ءبىلىم دە سونداي كەرەك.
احمەت بايتۇرسىنوۆ
ءححى عاسىر - ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ عاسىرى. بىلىممەن مىقتى قارۋلانعان ادام عانا كەز كەلگەن قيىندىقتاردى جەڭىپ شىعادى.
ءبىلىمدىنىڭ الدى جارىق،
ءبىلىمسىزدىڭ كۇنى عارىپ، - دەگەن ءسوز وسىدان شىقسا كەرەك.
احمەت بايتۇرسىنوۆ - بالالاردى وقۋ - بىلىمگە شاقىرىپ، كوپ جىلدار بويى ۇستازدىق قىزمەت اتقارعان اعارتۋشى - پەداگوگ، قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ ىرگەتاسىن قالاۋشى، ءسوز قۇدىرەتىن تانىتقان اقىن، پۋبليسيست، تۋعان حالقىنىڭ رۋحاني دۇنيەسىن كوتەرۋگە كوپ كۇش جۇمساعان مادەنيەت قايراتكەرى، ءوز ەلىنە ادال قىزمەت اتقارعان قوعام قايراتكەرى. سونىمەن قاتار ول - اۋدارماشى. 1901 - 1922 جج. اۋدارمامەن اينالىسقان.
كرىلوۆتان اۋدارعان سونداي اۋدارمالارىنىڭ ءبىرى - «قىرىق مىسال» شىعارماسى. بۇل شىعارما مىسال تۇرىندە جازىلعان. مىسال دەگەنىمىز نە؟
مىسال - ەپوستىق شىعارمالاردىڭ ىشىندەگى ەڭ قىسقا ءتۇرى. ءارقاشان ساتيرالىق سيپاتتا بولادى. كوبىنە اڭ، حايۋانات، كەيدە زات تۋرالى جازىلادى دا، سول ارقىلى ادام بويىنداعى ءمىن، الەۋمەتتىك ورتاداعى كەمشىلىك مازاققا اينالدىرىلىپ، سىقاقپەن سىنالادى. يدەياسى استارسىز، اشىق تۋرا، ءتىلى ءمىردىڭ وعىنداي وتكىر، شىمشىما، شىمىر كەلەدى.
ال ەندى مىسالدى وقىپ تالدايىق.. شىعارمادا اۆتوردىڭ ايتپاق ويى - ماقتانعا سالىنباۋ. شىبىننىڭ وبرازى ارقىلى ادامداردىڭ بويىنداعى ماقتانشاقتىق قاسيەتتەردى سىنايدى. ەندى ءۇنتاسپادان تىڭداپ كورەيىك.
سۇراقتار:
1. مىسالدا قانداي مىنەزدى ادامدار سىنالادى؟ 2. ومىردەن قانداي مىسال كەلتىرۋگە بولادى؟
كونسەپتۋالدىق كەستە
احمەت بايتۇرسىنوۆ «قىرىق مىسال»،«ماسا» جيناقتارى جۇكتەۋ
You Might Also Like
