InfoHub Logo

بالالار سەندەر ساياحاتقا شىققاندى ۇناتاسىڭدار ما؟
تاڭەرتەڭ بالاباقشاعا كەلسەم حات تاۋىپ الدىم.
حاتتا ايسۇلۋ اجەي ءبىزدى قوناققا شاقىرىپتى.
بارامىزبا؟ (ارينە)
قانەكي، جولعا شىعايىق
ءبىز – ءبىز - ءبىز كەلەمىز
ءسىز ءسىز ءبىزدى كۇتەسىز
دىق-دىق كەلىپ قالدىق
بالالار مىنە ايسۇلۋ اجەيدىڭ كيىز ۇيىنە دە كەلدىك
اجەي قارسى الادى
 سالەمەتسىڭدەر مە بالالارىم (امانداسادى)
بالالارىم، قانە جايعاسىڭدار
بۇگىن مەنىڭ نەمەرەم اسىلدى بەسىككە سالۋ
وسى بەسىككە سالۋ سالت ءداستۇرىن بىرگە كورەيىك
 ول ءۇشىن سەندەرگە ويىن ۇسىنعىم كەلەدى
ويىن: «رەتىمەن ورنالاستىر» (مولبەرتتە ورتادا بەسىك سۋرەتى، بالالار قاجەتتى سۋرەتتەردى جاپسىرادى.)
 «40 - شىعارۋ» «بەسىككە سالۋ» ءداستۇرىن وتكىزۋ ءۇشىن، قانداي زاتتار كەرەك؟
- لەگەن، سۋ، قايشى، قاسىق. ماي شام، پىشاق، جاستىق، كورپە....
بالالار ۇستەل ۇستىندەگى زاتتاردىڭ كەرەگىن الىپ بەسىك سۋرەتىنىڭ جانىنا اپارىپ جاپسىرادى.
جارايسىڭدار، بالالار
مىناۋ بەسىك دەپ اتالادى. بەسىكتى تازا اعاشتان جاسايدى.
مەن سەندەرگە اسىل بوپەنى بەسىككە قالاي بولەۋ كەرەك ەكەنىن كورسەتەيىن. سەندەر مۇقيات قاراپ وتىرىڭدار. بارىڭدە وسى بەسىكتە جاتىپ، وسكەنسىڭدەر.
اجە: ەڭ الدىمەن بەسىكتەگى بالانىڭ باس جاعىنا جۇمساق جۇننەن جاسالعان جاستىق سالامىز. ال مىناۋ بوپەنىڭ ۇستىنە جامىلاتىن كورپەسى. مىناۋ بەلبەۋى، بالا قۇلاپ قالماس ءۇشىن بەلىنەن جانە اياق تۇسىنان وسى بەلبەۋمەن بايلاپ قويادى.
بەسىكتى بالا ۇيىقتاعاندا شوشىپ - قورىقپاۋ ءۇشىن سىرىڭكەمەن الاستايمىن. (بەسىكتى الاستايدى)
«الاس - الاس، پالەدەن الاس،
يەسى كەلەدى، پالەدەن قاش!
الاس - الاس، پالەدەن الاس
كوزى جاماننىڭ كوزىنەن الاس
ءتىلى جاماننىڭ تىلىنەن الاس،
وتسىز ومىرتقاسىنان الاس»
- بالالار، قاراڭدارشى بەسىكتىڭ دە، توسەنىشتىڭ دە ورتاسى ويىلىپ الىپ تاستالعان ەكەن. سەبەبى سول جەردە تۇبەگى تۇرادى.
ال مىناۋ شۇمەگى، وسى شۇمەك ارقىلى بالانىڭ كىشى دارەتى تۇبەككە قۇيىلىپ، بالانىڭ دەنەسى بىلعانباي تازا بولادى.
 — بالالار، ايتىڭدارشى مىناۋ قانداي زاتتار؟
— مىناۋ تاراق، اينا.
— ءيا، بۇل اينا مەن تاراقتى كىشكەنتاي بويجەتكەن قىزىمىز «ادەمى بولسىن» دەپ، ال مىناۋ نە؟
— ءيا، بۇل پىشاقتى بالا شوشىماس ءۇشىن جاستىعىنىڭ استىنا سالامىز.
— اسىلجاندى اكەل، بەسىگىنە سالايىق ( بەسىككە سالۋدى كورسەتەدى) جارايسىڭدار، بالالار ەندى كىشكەنە تىلىمىزگە جاتتىعۋ جاساپ الايىق.
 ارتيكۋلياسيالىق جاتتىعۋلار
تىلگە ارنالعان جاتتىعۋ.
 «ءتاتتى توساپ»- ءتىلدىڭ ۇشىمەن ۇستىڭگى جانە استىڭعى ەرىندى جالاۋ.
«سىلاقشى»– ءتىلىڭ ۇشىمەن تاڭدايدى ءارلى - بەرلى سىلاۋ.
«ءتىلدى تازالاۋ»- ءتىلدىڭ ۇشىمەن ۇستىڭگى (ىشكى جانە سىرتقى)، استىڭعى ءتىستى (ىشكى جانە سىرتقى) تازالاۋ.
 اجەنىڭ ءالديى. اجەمىز كىشكەنتاي بوبەكتى ۇيىقتاتاردا «ءا... ءا... ءا... ءالدي - ءالدي اق بوپەم...» دەپ اندەتەدى. كانە، بىزدە اندەتەيىك.
— بوپەمىزدىڭ ۇيقىسى ءتاتتى بولسىن دەپ « بەسىك جىرىن» ايتايىق:
ءالدي، ءالدي، اق بوپەم،
اق بەسىككە جات بوپەم.
جىلاما بوپەم، جىلاما،
جىلىك شاعىپ بەرەيىن
بايقۇتاننىڭ قۇيرىعىن،
جىپكە تاعىپ بەرەيىن
ءالدي، ءالدي بوپەشىم،
قوزى ءجۇنى كوكەشىم
جۇرت سۇيمەسە، سۇيمەسىن
ءوزىم سۇيگەن بوپەشىم.
- بوپەمىز ۇيىقتاسىن، بەسىكتى تەربەتەيىن، ال سەندەر اسىلجانعا ارناپ تىلەكتەرىڭدى بىلدىرىڭدەرشى. ول وسكەندە قانداي بولسىن؟ ( بالالار تىلەكتەرىن بىلدىرەدى)