ازاتتىق تاڭىن اڭساعان الاش ارىستارى
تاقىرىبى: ازاتتىق تاڭىن اڭساعان الاش ارىستارى
«ۇلت كوسەمى - ءاليحان بوكەيحاننىڭ تۋعانىنا - 150 جىل»
ماقساتى: الاش پارتياسىنىڭ تاريحى، ەل تاۋەلسىزدىگىن اڭساعان، ۇلت بولاشاعى ءۇشىن جانىن پيدا ەتكەن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءومىرى، قوعامدىق - ساياسي قىزمەتى تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ، الاش پارتياسى باعدارلاماسىن قازىرگى كەزەڭدەگى قوعامدىق - ساياسي جاعدايعا ساي سالىستىرا وتىرىپ، بايانداۋ. الاش پارتياسى تاريحىن سىني تۇرعىدان قابىلدانعان اقپاراتتار نەگىزىندە حابارلاۋ.
كورنەكىلىگى: فوتو سۋرەتتەر، سلايد، بەينەبايان، ينتەراكتيۆتى تاقتا، شارلار، پلاكاتتار.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
«XX عاسىردىڭ باسىندا ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋ يدەياسىن العا تارتقان رۋحاني - زەردەلى يگى جاقسىلار قازاقتىڭ ۇلتتىق يدەياسىن جاساۋ مىندەتىن ءوز موينىنا الدى. ولار قوعامنىڭ ءتۇرلى تارابىنان شىققاندار، ءارى ەڭ الدىمەن ءداستۇرلى دالا اقسۇيەكتەرىنىڭ وكىلدەرى ەدى. XX عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق قوعامىندا زيالى قاۋىم قالىپتاسۋىنىڭ ۇرپاقتار ەستافەتاسى سياقتى سيپاتى بولعانىن اتاپ ايتقان ابزال» دەپ ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ ءوزىنىڭ «تاريح تولقىنىندا» اتتى كىتابىندا ايتىپ ءوتتى. وتكەن حح عاسىر قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا ۇلى وقيعالارمەن ەستە قالادى. ەگەمەن ەل، تاۋەلسىز مەملەكەت بولۋ جولىندا ءومىرىن سارپ ەتكەن ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، ماعجان جۇمابايەۆ سىندى ارىس ازاماتتارىمىز سۇرقيا ساياساتتىڭ قۇرباندارى بولدى.“الاش اۆتونومياسىنىڭ قۇرىلۋى تۋرالى دەرەكتى فيلم” بەينە تۇسىرىلىمىنە نازار سالايىق!
1 - جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار بۇگىنگى «ازاتتىق تاڭىن اڭساعان الاش ارىستارى» اتتى تاربيەلىك شارامىزعا قوش كەلدىڭىزدەر! الاش ارمانى – بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستان! ەندەشە ءبىز، ءاربىر ازامات وسى ءجۇز جىل بۇرىنعى ۇلتتىق ۇلى يدەيالاردىڭ بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ دا نەگىزى رەتىندە بەرىك ورنىعۋىنا مۇددەلى بولۋعا ءتيىسپىز. ويتكەنى الاش يدەياسى – ۇلتتىق يدەولوگيا! ول وتانشىلدىققا، مەملەكەتشىلدىككە، بىرلىككە ۇندەيدى.
2 - جۇرگىزۋشى: الاش قوزعالىسى – حح عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندە رەسەي يمپەرياسىنىڭ وتارلىق بيلىك جۇيەسىنە قارسى باعىتتالعان ۇلت - ازاتتىق قوزعالىس. الاش قوزعالىسىنىڭ باستى ماقساتى – قازاق ەلىنىڭ ءوزىن - ءوزى باسقارۋ، ياعني ۇلتتىق مۇددەسىن قورعاي الاتىن مەملەكەتتىك جۇيە قۇرۋ قۇقىن مەتروپولياعا مويىنداتۋ، تۇبىندە دەربەس مەملەكەت قۇرۋ.
ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ «الاشقا» ولەڭى.
ورىندايتىندار: امانتاي ش، چەرنيكوۆ ن، بايدۋللايەۆ ت
ءان: «كوڭىلدى كۇن» سەريمبەت شاتتىقتىڭ ورىنداۋىندا
1 - جۇرگىزۋشى: 1917 جىلدىڭ 5 - 13 جەلتوقسانىندا ورىنبور قالاسىندا وتكەن ەكىنشى جالپىقازاق سەزىندە ۇلتتىق كەڭەس قۇرىلدى. قۇرىلتايدىڭ كۇن تارتىبىنە 10 ماسەلە قويىلدى. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ نەگىزگىلەرى: قازاق - قىرعىز اۆتونومياسىن جاريالاۋ، ميليسيا ءھام ۇلت كەڭەسىن قۇرۋ ماسەلەلەرى بولدى. قۇرىلتاي دەلەگاتتارى ۋاقىتشا ۇكىمەت قۇلاتىلعاننان كەيىن قازاقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋىنىڭ ءوزىن كۇردەلەندىرىپ جىبەرگەن جاعدايىندا ەلدى امان ساقتاۋ ءۇشىن، «ۋاقىتشا ۇلت كەڭەسى» تۇرىندەگى بەرىك بيلىك قۇرۋ، وعان «الاش وردا» دەگەن اتاۋ بەرۋ، سونداي - اق ميليسيا جاساقتاۋ تۋرالى قاۋلى قابىلدادى.
2 - جۇرگىزۋشى: الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلىپ، حح عاسىردىڭ باسىندا قازاق دالاسىندا اۆتونوميالىق بيلىكتىڭ بولۋى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىس تاريحىندا ەلەۋلى كەزەڭ بولىپ سانالادى. عۇمىرى ۇزاق بولماسا دا قازاقتىڭ تۇڭعىش ۇكىمەتى قۇرىلىپ، قازاق حالقىنىڭ مەملەكەتتىككە لايىقتى ەل ەكەنى پاش ەتىلدى. الاش ارىستارىنىڭ ەڭ باستى ەڭبەگى – ولار سول قيىن ۋاقىتتا تولىققاندى ساياسي پارتيا مەن ۇكىمەت قۇرىپ، ءوز حالقىنىڭ مۇددەلەرىن باتىل قورعاۋ جاعىنا شىعا الۋىندا. ەل تاعدىرى تارازىعا تۇسكەن سىن ساعاتتا ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، ماعجان جۇمابايەۆ، جاھانشا، حالەل دوسمۇحامەدوۆتەر باستاعان ۇلت زيالىلارى قازاقتىڭ بولاشاعى ءۇشىن شەشۋشى قادام جاساپ، ۇلى مۇرات جولىندا ۇلانعايىر قايرات كورسەتتى.
كەزەك: «باتىرلار» ولەڭى – كوپبوسىن بەيسەيىت.
«الاش تۋى استىندا!» ولەڭى تولەبەك اقنۇر، الدان دينارا.
1. جۇرگىزۋشى: «الاش» پارتياسى – قازاقتىڭ تۇڭعىش ۇلتتىق دەموكراتيالىق پارتياسى. 1917 جىلى شىلدەدە ورىنبورداعى بۇكىلقازاق سەزىندە قۇرىلدى. كوپ ۇزاماي ون تاراۋدان تۇراتىن پارتيا باعدارلاماسىنىڭ جوباسى جاسالدى. الاش پارتياسىن ۇيىمداستىرۋشى – ءاليحان بوكەيحانوۆ. حح عاسىرداعى قازاق تاريحىندا تەرەڭ ءىز قالدىرعان الاش پارتياسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى رەسەي فەدەراسيالىق دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرامىندا قازاق اۆتونومياسىن قۇرۋ بولدى.
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، سايرام اۋدانى،
«بوكەيحان» اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
رىسكۋلوۆا ەلميرا ەميراسانوۆنا
ازاتتىق تاڭىن اڭساعان الاش ارىستارى. جۇكتەۋ
«ۇلت كوسەمى - ءاليحان بوكەيحاننىڭ تۋعانىنا - 150 جىل»
ماقساتى: الاش پارتياسىنىڭ تاريحى، ەل تاۋەلسىزدىگىن اڭساعان، ۇلت بولاشاعى ءۇشىن جانىن پيدا ەتكەن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءومىرى، قوعامدىق - ساياسي قىزمەتى تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ، الاش پارتياسى باعدارلاماسىن قازىرگى كەزەڭدەگى قوعامدىق - ساياسي جاعدايعا ساي سالىستىرا وتىرىپ، بايانداۋ. الاش پارتياسى تاريحىن سىني تۇرعىدان قابىلدانعان اقپاراتتار نەگىزىندە حابارلاۋ.
كورنەكىلىگى: فوتو سۋرەتتەر، سلايد، بەينەبايان، ينتەراكتيۆتى تاقتا، شارلار، پلاكاتتار.
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
«XX عاسىردىڭ باسىندا ۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋ يدەياسىن العا تارتقان رۋحاني - زەردەلى يگى جاقسىلار قازاقتىڭ ۇلتتىق يدەياسىن جاساۋ مىندەتىن ءوز موينىنا الدى. ولار قوعامنىڭ ءتۇرلى تارابىنان شىققاندار، ءارى ەڭ الدىمەن ءداستۇرلى دالا اقسۇيەكتەرىنىڭ وكىلدەرى ەدى. XX عاسىردىڭ باسىنداعى قازاق قوعامىندا زيالى قاۋىم قالىپتاسۋىنىڭ ۇرپاقتار ەستافەتاسى سياقتى سيپاتى بولعانىن اتاپ ايتقان ابزال» دەپ ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ ءوزىنىڭ «تاريح تولقىنىندا» اتتى كىتابىندا ايتىپ ءوتتى. وتكەن حح عاسىر قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا ۇلى وقيعالارمەن ەستە قالادى. ەگەمەن ەل، تاۋەلسىز مەملەكەت بولۋ جولىندا ءومىرىن سارپ ەتكەن ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، ماعجان جۇمابايەۆ سىندى ارىس ازاماتتارىمىز سۇرقيا ساياساتتىڭ قۇرباندارى بولدى.“الاش اۆتونومياسىنىڭ قۇرىلۋى تۋرالى دەرەكتى فيلم” بەينە تۇسىرىلىمىنە نازار سالايىق!
1 - جۇرگىزۋشى: قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار بۇگىنگى «ازاتتىق تاڭىن اڭساعان الاش ارىستارى» اتتى تاربيەلىك شارامىزعا قوش كەلدىڭىزدەر! الاش ارمانى – بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستان! ەندەشە ءبىز، ءاربىر ازامات وسى ءجۇز جىل بۇرىنعى ۇلتتىق ۇلى يدەيالاردىڭ بۇگىنگى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ دا نەگىزى رەتىندە بەرىك ورنىعۋىنا مۇددەلى بولۋعا ءتيىسپىز. ويتكەنى الاش يدەياسى – ۇلتتىق يدەولوگيا! ول وتانشىلدىققا، مەملەكەتشىلدىككە، بىرلىككە ۇندەيدى.
2 - جۇرگىزۋشى: الاش قوزعالىسى – حح عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندە رەسەي يمپەرياسىنىڭ وتارلىق بيلىك جۇيەسىنە قارسى باعىتتالعان ۇلت - ازاتتىق قوزعالىس. الاش قوزعالىسىنىڭ باستى ماقساتى – قازاق ەلىنىڭ ءوزىن - ءوزى باسقارۋ، ياعني ۇلتتىق مۇددەسىن قورعاي الاتىن مەملەكەتتىك جۇيە قۇرۋ قۇقىن مەتروپولياعا مويىنداتۋ، تۇبىندە دەربەس مەملەكەت قۇرۋ.
ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆتىڭ «الاشقا» ولەڭى.
ورىندايتىندار: امانتاي ش، چەرنيكوۆ ن، بايدۋللايەۆ ت
ءان: «كوڭىلدى كۇن» سەريمبەت شاتتىقتىڭ ورىنداۋىندا
1 - جۇرگىزۋشى: 1917 جىلدىڭ 5 - 13 جەلتوقسانىندا ورىنبور قالاسىندا وتكەن ەكىنشى جالپىقازاق سەزىندە ۇلتتىق كەڭەس قۇرىلدى. قۇرىلتايدىڭ كۇن تارتىبىنە 10 ماسەلە قويىلدى. ولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ نەگىزگىلەرى: قازاق - قىرعىز اۆتونومياسىن جاريالاۋ، ميليسيا ءھام ۇلت كەڭەسىن قۇرۋ ماسەلەلەرى بولدى. قۇرىلتاي دەلەگاتتارى ۋاقىتشا ۇكىمەت قۇلاتىلعاننان كەيىن قازاقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋىنىڭ ءوزىن كۇردەلەندىرىپ جىبەرگەن جاعدايىندا ەلدى امان ساقتاۋ ءۇشىن، «ۋاقىتشا ۇلت كەڭەسى» تۇرىندەگى بەرىك بيلىك قۇرۋ، وعان «الاش وردا» دەگەن اتاۋ بەرۋ، سونداي - اق ميليسيا جاساقتاۋ تۋرالى قاۋلى قابىلدادى.
2 - جۇرگىزۋشى: الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ قۇرىلىپ، حح عاسىردىڭ باسىندا قازاق دالاسىندا اۆتونوميالىق بيلىكتىڭ بولۋى ۇلت - ازاتتىق قوزعالىس تاريحىندا ەلەۋلى كەزەڭ بولىپ سانالادى. عۇمىرى ۇزاق بولماسا دا قازاقتىڭ تۇڭعىش ۇكىمەتى قۇرىلىپ، قازاق حالقىنىڭ مەملەكەتتىككە لايىقتى ەل ەكەنى پاش ەتىلدى. الاش ارىستارىنىڭ ەڭ باستى ەڭبەگى – ولار سول قيىن ۋاقىتتا تولىققاندى ساياسي پارتيا مەن ۇكىمەت قۇرىپ، ءوز حالقىنىڭ مۇددەلەرىن باتىل قورعاۋ جاعىنا شىعا الۋىندا. ەل تاعدىرى تارازىعا تۇسكەن سىن ساعاتتا ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ، ماعجان جۇمابايەۆ، جاھانشا، حالەل دوسمۇحامەدوۆتەر باستاعان ۇلت زيالىلارى قازاقتىڭ بولاشاعى ءۇشىن شەشۋشى قادام جاساپ، ۇلى مۇرات جولىندا ۇلانعايىر قايرات كورسەتتى.
كەزەك: «باتىرلار» ولەڭى – كوپبوسىن بەيسەيىت.
«الاش تۋى استىندا!» ولەڭى تولەبەك اقنۇر، الدان دينارا.
1. جۇرگىزۋشى: «الاش» پارتياسى – قازاقتىڭ تۇڭعىش ۇلتتىق دەموكراتيالىق پارتياسى. 1917 جىلى شىلدەدە ورىنبورداعى بۇكىلقازاق سەزىندە قۇرىلدى. كوپ ۇزاماي ون تاراۋدان تۇراتىن پارتيا باعدارلاماسىنىڭ جوباسى جاسالدى. الاش پارتياسىن ۇيىمداستىرۋشى – ءاليحان بوكەيحانوۆ. حح عاسىرداعى قازاق تاريحىندا تەرەڭ ءىز قالدىرعان الاش پارتياسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى رەسەي فەدەراسيالىق دەموكراتيالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرامىندا قازاق اۆتونومياسىن قۇرۋ بولدى.
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، سايرام اۋدانى،
«بوكەيحان» اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەبى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
رىسكۋلوۆا ەلميرا ەميراسانوۆنا
ازاتتىق تاڭىن اڭساعان الاش ارىستارى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مودەلدىڭ تۇرلەرى. مودەلدەۋگە تاجىريبەلىك جۇمىس
