باعدارشام
تاقىرىبى: باعدارشام
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن مەڭگەرۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ جانە ونى ءىس - جۇزىندە پايدالانا ءبىلۋىن جەتىلدىرۋ. وقۋشىلاردى ساقتىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى:
ءادىس - تاسىلدەر: سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىك، ءتۇسىندىرۋ.
ءوتۋ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
كىرىسپە.
جۇمباق
1. جوق وزىندە باس تا، اۋىزدا دا، قۇلاق تا،
باقىرايعان ءۇش كوزى بار ءبىراق تا. (باعدارشام)
2. ءوزى سويلەي بىلمەيدى،
ءبىراق «توقتا، ءجۇر!» دەيدى. «باعدارشام»
- سونىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «باعدارشام».
ال ەندى تاربيە ساعاتىمىزدى باستاماس بۇرىن، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ الايىق. بارلىعىمىزدا نازارلارىمىزدى تاقتاعا اۋداردىق.
«باعدارشام» ويىنى
بالالار ەندى ءبىز «باعدارشام» ويىنىن وينايىق. مەن سەندەرگە باعدارشام كوزدەرىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتتەرىن اتاپ تۇرامىن، ال سىزدەر سوعان سايكەس باعدارشامنىڭ كوزىن كورسەتىپ وتىراسىڭدار.
كورىنىس:
1 - كورىنىس:
باعدارشامنىڭ قىزىل ءتۇسى جاندى. ماشينا جۇرەدى. اقساۋلە (اناسى) ولجاستى (بالاسىن) ەرتىپ جولعا كەلەدى. بالا جولدان وتپەك بولادى. اناسى توقتاتادى.
- بالام، قىزىل تۇستە وتۋگە بولمايدى. جاسىل ءتۇس جانعانشا كۇتۋ كەرەك. ەسىڭدە بولسىن!
- ەندى ەسىمە ساقتايمىن. جاسىل ءتۇس جانعانشا كۇتەمىن.
باعدارشامنىڭ جاسىل ءتۇسى جانادى.
بالاسى: ەندى وتۋگە بولا ما؟
اناسى: ارينە، جاسىل ءتۇس جانسا، وتۋگە بولادى.
- سونىمەن بالالار وسى كورىنىستەن قانداي قورىتىندى جاسادىڭدار؟
- بالالار وتە جاقسى، ال ەندى باعدارشامنىڭ كوزدەرى جايلى مالىمەت تىڭدايىق. ءبىراق مۇقيات بولىڭدار.
ولەڭ شۋماقتارى:
قىزىل كوزى.
وزگەرتپەيتىن تۇراعىن،
ءبىر ورىندا تۇراتىن.
قىزىل شامى جانعاندا،
قادام باسپا ءبىر ادىم.
بۇل توقتاۋدىڭ بەلگىسى،
ءبىلۋ كەرەك بار كىسى.
باس يەدى تارتىپكە،
كەلمەسە دە كونگىسى.
- ال ەندى سەندەرگە تاپسىرما، جاڭا عانا قاي ءتۇس جونىندە ايتىلدى، سولار سول ءتۇستىڭ قاسىنا بارىپ تۇرا قالادى.
سارى كوزى.
سارى كوزىن جاققاندا،
وتەمىن دەپ ماقتانبا.
بۇل دايىندىق بەلگىسى،
كىدىرە تۇر اتتانبا.
- كەلەسى قاي كوزى تۋرالى ايتىلدى سول بالالار شىعادى.
جاسىل كوزى.
توكسە جاسىل شىراعىن،
قاۋىپتەن بە، شىراعىم.
«جولىڭ اشىق، وتە بەر»،
جاساپ العا مىڭ ادىم.
- ەندى سوڭعى كوزى تۋرالى ايتىلعان وقۋشىلار قاسىنا بارىپ تۇرا قالىڭدار. وتە جاقسى بالالار، بارلىقتارىڭىزدا مۇقيات تىڭدادىڭىزدار. ەندى ءبىز ءبارىمىز ورتاعا شىعىپ قالدىق ەندەشە كىشكەنە دەمالايىق. مەنىڭ سوڭىمنان قايتالايمىز.
ءبىر كوزىم كىدىر دەيدى،
ءبىر كوزىم جۇگىر دەيدى.
ءبىر كوزىم ابايلا دەيدى،
قاراپ ال ماڭايعا دەيدى.
سۋرەتپەن جۇمىس.
– بالالالار ءارقايسىنىڭ الدارىڭىزدا باعدارشامنىڭ سۋرەتى جاتىر.
ءبىرىنشى قاتار «دايىندال!»، ەكىنشى قاتار «ءجۇر!»، ءۇشىنشى قاتار «توقتا!» كوزدەرىن بوياپ شىعادى. بولعاندارىمىز سۋرەتتەرىڭدى كوتەرىپ قويىڭدار.
- وتە جاقسى، بالالار. بۇگىن ءبىز سەندەرمەن باعدارشام تۋرالى كوپ مالىمەت الدىق، سولاي ەمەس پا؟ ەندەشە ءقازىر ءبىز سەندەرمەن اپاسى مەن ءسىڭلىسىنىڭ اڭگىمەسىن تىڭدايىقشى.
2 - كورىنىس:
- اعا، اعا نەگە جولداردا باعدارشامدار تۇرادى؟
- ەگەر باعدارشام بولماسا، وندا كولىكتەر اپاتى ءجيى بولىپ تۇرار ەدى جانە ادامداردىڭ ومىرىنە دە ءقاۋىپتى بولار ەدى.
- تۇسىنىكتى، ال ەگەر باعدارشام بولماسا شە؟ وندا ءبىز قالاي جولدان وتەمىز؟
- ول ورىندى سۇراق. باعدارشام جوق جەردە جاياۋ ادامدار وتپەسىنەن وتۋگە بولادى.
- ءتۇسىندىم، ەندى وسى ەرەجەلەردى ءارقاشان ەستە ساقتاپ جۇرەمىن.
- سونىمەن قانداي ەرەجەلەردى ەستە ساقتاۋ قاجەت؟
-
باعدارشام ءانى
كورەگەن، ءداۋ، قىراعى،
كوشەمىزدە تۇرادى.
ونىڭ اتى – باعدارشام،
جول سىلتەيدى ءارقاشان.
ول بەرگەندە كوماندا،
باعىنامىز ءاماندا.
قايىرماسى:
اشسا كەزەك ءۇش كوزىن،
ايتتى دەپ ۇق ءۇش ءسوزىن.
«توقتا! ساقتان! جول اشىق!»
جۇرمە جولعا تالاسىپ.
قىزىل كوزىن اشقاندا،
سىنىق سۇيەم باسپا العا!
سارى كوزىن اشقاندا،
قاراپ قالما اسپانعا!
جاسىل كوزىن اشقاندا،
وتە بەرگىن جاسقانبا!
- بالالار سونىمەن سەندەردىڭ كوڭىل كۇيلەرىڭ قانداي؟
- ەگەر سەندەردىڭ كوڭىل كۇيلەرىڭ كوڭىلدى بولسا وندا ۇستەلدەن قىزىل سمايليكتى، ال ەگەر جاي عانا جاقسى بولسا وندا جاسىل سمايليكتى، ال ەگەر كوڭىل كۇيلەرىڭ بولماسا وندا سارى سمايليكتى الامىز. ال ەندى كىم ءوز كوڭىل كۇيىن قوناقتارعا سىيلاعىسى كەلسە، وندا قولدارىڭداعى سمايليكتەرىڭدى قوناقتارعا بەرىڭدەر.
- وسىمەن بالالار ءبىزدىڭ بۇگىنگى «باعدارشام» اتتى تاربيە ساعاتىمىز اياقتالدى. ءوز ومىرلەرىمىزدى ءقاۋىپتى اپاتتاردان ساقتاۋ ءۇشىن جول ەرەجەلەرىن ەستە ساقتاپ، سول ەرەجەلەردى ءبارىمىز ورىندايىق.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ كوشەدە ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن مەڭگەرۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ جانە ونى ءىس - جۇزىندە پايدالانا ءبىلۋىن جەتىلدىرۋ. وقۋشىلاردى ساقتىققا تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىگى:
ءادىس - تاسىلدەر: سۇراق - جاۋاپ، كورنەكىلىك، ءتۇسىندىرۋ.
ءوتۋ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
كىرىسپە.
جۇمباق
1. جوق وزىندە باس تا، اۋىزدا دا، قۇلاق تا،
باقىرايعان ءۇش كوزى بار ءبىراق تا. (باعدارشام)
2. ءوزى سويلەي بىلمەيدى،
ءبىراق «توقتا، ءجۇر!» دەيدى. «باعدارشام»
- سونىمەن بۇگىنگى ءبىزدىڭ تاربيە ساعاتىمىزدىڭ تاقىرىبى «باعدارشام».
ال ەندى تاربيە ساعاتىمىزدى باستاماس بۇرىن، جولدا ءجۇرۋ ەرەجەلەرىن ەسكە ءتۇسىرىپ الايىق. بارلىعىمىزدا نازارلارىمىزدى تاقتاعا اۋداردىق.
«باعدارشام» ويىنى
بالالار ەندى ءبىز «باعدارشام» ويىنىن وينايىق. مەن سەندەرگە باعدارشام كوزدەرىنىڭ اتقاراتىن قىزمەتتەرىن اتاپ تۇرامىن، ال سىزدەر سوعان سايكەس باعدارشامنىڭ كوزىن كورسەتىپ وتىراسىڭدار.
كورىنىس:
1 - كورىنىس:
باعدارشامنىڭ قىزىل ءتۇسى جاندى. ماشينا جۇرەدى. اقساۋلە (اناسى) ولجاستى (بالاسىن) ەرتىپ جولعا كەلەدى. بالا جولدان وتپەك بولادى. اناسى توقتاتادى.
- بالام، قىزىل تۇستە وتۋگە بولمايدى. جاسىل ءتۇس جانعانشا كۇتۋ كەرەك. ەسىڭدە بولسىن!
- ەندى ەسىمە ساقتايمىن. جاسىل ءتۇس جانعانشا كۇتەمىن.
باعدارشامنىڭ جاسىل ءتۇسى جانادى.
بالاسى: ەندى وتۋگە بولا ما؟
اناسى: ارينە، جاسىل ءتۇس جانسا، وتۋگە بولادى.
- سونىمەن بالالار وسى كورىنىستەن قانداي قورىتىندى جاسادىڭدار؟
- بالالار وتە جاقسى، ال ەندى باعدارشامنىڭ كوزدەرى جايلى مالىمەت تىڭدايىق. ءبىراق مۇقيات بولىڭدار.
ولەڭ شۋماقتارى:
قىزىل كوزى.
وزگەرتپەيتىن تۇراعىن،
ءبىر ورىندا تۇراتىن.
قىزىل شامى جانعاندا،
قادام باسپا ءبىر ادىم.
بۇل توقتاۋدىڭ بەلگىسى،
ءبىلۋ كەرەك بار كىسى.
باس يەدى تارتىپكە،
كەلمەسە دە كونگىسى.
- ال ەندى سەندەرگە تاپسىرما، جاڭا عانا قاي ءتۇس جونىندە ايتىلدى، سولار سول ءتۇستىڭ قاسىنا بارىپ تۇرا قالادى.
سارى كوزى.
سارى كوزىن جاققاندا،
وتەمىن دەپ ماقتانبا.
بۇل دايىندىق بەلگىسى،
كىدىرە تۇر اتتانبا.
- كەلەسى قاي كوزى تۋرالى ايتىلدى سول بالالار شىعادى.
جاسىل كوزى.
توكسە جاسىل شىراعىن،
قاۋىپتەن بە، شىراعىم.
«جولىڭ اشىق، وتە بەر»،
جاساپ العا مىڭ ادىم.
- ەندى سوڭعى كوزى تۋرالى ايتىلعان وقۋشىلار قاسىنا بارىپ تۇرا قالىڭدار. وتە جاقسى بالالار، بارلىقتارىڭىزدا مۇقيات تىڭدادىڭىزدار. ەندى ءبىز ءبارىمىز ورتاعا شىعىپ قالدىق ەندەشە كىشكەنە دەمالايىق. مەنىڭ سوڭىمنان قايتالايمىز.
ءبىر كوزىم كىدىر دەيدى،
ءبىر كوزىم جۇگىر دەيدى.
ءبىر كوزىم ابايلا دەيدى،
قاراپ ال ماڭايعا دەيدى.
سۋرەتپەن جۇمىس.
– بالالالار ءارقايسىنىڭ الدارىڭىزدا باعدارشامنىڭ سۋرەتى جاتىر.
ءبىرىنشى قاتار «دايىندال!»، ەكىنشى قاتار «ءجۇر!»، ءۇشىنشى قاتار «توقتا!» كوزدەرىن بوياپ شىعادى. بولعاندارىمىز سۋرەتتەرىڭدى كوتەرىپ قويىڭدار.
- وتە جاقسى، بالالار. بۇگىن ءبىز سەندەرمەن باعدارشام تۋرالى كوپ مالىمەت الدىق، سولاي ەمەس پا؟ ەندەشە ءقازىر ءبىز سەندەرمەن اپاسى مەن ءسىڭلىسىنىڭ اڭگىمەسىن تىڭدايىقشى.
2 - كورىنىس:
- اعا، اعا نەگە جولداردا باعدارشامدار تۇرادى؟
- ەگەر باعدارشام بولماسا، وندا كولىكتەر اپاتى ءجيى بولىپ تۇرار ەدى جانە ادامداردىڭ ومىرىنە دە ءقاۋىپتى بولار ەدى.
- تۇسىنىكتى، ال ەگەر باعدارشام بولماسا شە؟ وندا ءبىز قالاي جولدان وتەمىز؟
- ول ورىندى سۇراق. باعدارشام جوق جەردە جاياۋ ادامدار وتپەسىنەن وتۋگە بولادى.
- ءتۇسىندىم، ەندى وسى ەرەجەلەردى ءارقاشان ەستە ساقتاپ جۇرەمىن.
- سونىمەن قانداي ەرەجەلەردى ەستە ساقتاۋ قاجەت؟
-
باعدارشام ءانى
كورەگەن، ءداۋ، قىراعى،
كوشەمىزدە تۇرادى.
ونىڭ اتى – باعدارشام،
جول سىلتەيدى ءارقاشان.
ول بەرگەندە كوماندا،
باعىنامىز ءاماندا.
قايىرماسى:
اشسا كەزەك ءۇش كوزىن،
ايتتى دەپ ۇق ءۇش ءسوزىن.
«توقتا! ساقتان! جول اشىق!»
جۇرمە جولعا تالاسىپ.
قىزىل كوزىن اشقاندا،
سىنىق سۇيەم باسپا العا!
سارى كوزىن اشقاندا،
قاراپ قالما اسپانعا!
جاسىل كوزىن اشقاندا،
وتە بەرگىن جاسقانبا!
- بالالار سونىمەن سەندەردىڭ كوڭىل كۇيلەرىڭ قانداي؟
- ەگەر سەندەردىڭ كوڭىل كۇيلەرىڭ كوڭىلدى بولسا وندا ۇستەلدەن قىزىل سمايليكتى، ال ەگەر جاي عانا جاقسى بولسا وندا جاسىل سمايليكتى، ال ەگەر كوڭىل كۇيلەرىڭ بولماسا وندا سارى سمايليكتى الامىز. ال ەندى كىم ءوز كوڭىل كۇيىن قوناقتارعا سىيلاعىسى كەلسە، وندا قولدارىڭداعى سمايليكتەرىڭدى قوناقتارعا بەرىڭدەر.
- وسىمەن بالالار ءبىزدىڭ بۇگىنگى «باعدارشام» اتتى تاربيە ساعاتىمىز اياقتالدى. ءوز ومىرلەرىمىزدى ءقاۋىپتى اپاتتاردان ساقتاۋ ءۇشىن جول ەرەجەلەرىن ەستە ساقتاپ، سول ەرەجەلەردى ءبارىمىز ورىندايىق.
You Might Also Like
