باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ انا ءتىلى ساباقتارىندا شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ جولدارى.
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ انا ءتىلى ساباقتارىندا شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ جولدارى.
ماقساتى: وقۋشىلار بويىنداعى شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن انىقتاي وتىرىپ، بالا بويىنداعى رۋحاني ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار ارقىلى ءتۇرلى ءىس - ارەكەتىن قالىپتاستىرۋ. بالالار بويىنداعى شىعارماشىلىق قابىلەتتىڭ بەلگىلەرىن انىقتاۋ جولدارىن ىزدەستىرۋ، قيىندىقتار مەن قاراما - قايشىلىقتاردى ەسەپكە الۋ.
مىندەتى:
1. وقۋشىلاردىڭ بويىندا جاسىرىن جاتقان قابىلەتتەرىن شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى جارىققا شىعارۋ؛
2. وقۋشى بويىنداعى دارا ەرەكشەلىكتەردى انىقتاۋ جانە جۇيەلەۋ.
3. قازىرگى زامان تالابىنا سايكەس جاڭا تەحنولوگيالار نەگىزىندە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق دەڭگەيىن كوتەرۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
1 ويى، قيالى، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى داميدى.
2. شىعارماشىلىق قابىلەتى ارتادى.
3. قورشاعان ورتانى تانىپ بىلەدى.
4. دۇنيەتانىمى، وي - ءورىسى كەڭەيەدى.
5. رۋحاني ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى باعالاۋعا ۇيرەنەدى.
6. ءوز وي - پىكىرىن اشىق، ەركىن ايتا بىلۋگە توسەلەدى.
قازىرگى زامان تالابى - عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دەڭگەيىن ءاربىر وقۋشىعا سانالى دا تەرەڭ ءبىلىمنىڭ بەرىلۋىن تالاپ ەتەدى. سوندىقتان دا مەكتەپتەگى وقۋ ءۇردىسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى - ءارتۇرلى پەداگوگيكالىق ءادىس - تاسىلدەرمەن جۇيەلى تۇردە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ويلارىن دامىتىپ، عىلىمي كوزقاراسى مەن بەلسەندىلىگىن قالىپتاستىرۋ بولىپ سانالادى. ەرتەڭىنە لايىق ۇرپاق تاربيەلەمەگەن ەلدىڭ كەلەشەگى جوق دەسەك، سول ۇرپاقتى تاربيەلەۋدەگى ۇستاز ەڭبەگى ۇلى ەڭبەك. «ۇستازىن سىيلاماعان ەلدىڭ ۇرپاعى ازادى»- دەيدى حالىق دانالىعى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسى تۇلعاسى مەن ساناسىنىڭ دامۋى قاتار جۇرەتىن، ەرەكشە قۇندى، قايتالانباس كەزەڭ. سوندىقتان باستاۋىش ءبىلىم - ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋدەگى العاشقى باسقىشى قيىن دا جاۋاپتى كەزەڭ.
مەكتەپ تابالدىرىعىن العاش اتتاعان بالا ەشقانداي جازۋ تۇسپەگەن اق پاراق ءتارىزدى. ول كىرشىكسىز اق پاراققا جازۋدى قالاي ءتۇسىرۋ سول بالانىڭ العاشقى
ۇستازىنا بايلانىستى. سەبەبى اينالا قورشاعان ورتانى، دۇنيەنى ءالى تانىپ بىلمەگەن بالاعا اينالا قورشاعان ورتا تۋرالى تۇسىنىك بەرىپ، وقۋ، جازۋعا ۇيرەتىپ، اينالاعا زەر سالا قاراپ، ءمانىن تۇسىنۋگە باۋليتىن ءبىلىم، ۇعىمدار مەكتەپ ءومىرىنىڭ العاشقى
ساتىسىندا قالىپتاسادى. وسى ساتتەن باستاپ وقۋشى مەن ۇستاز اراسىندا بەلگىلى ءبىر قارىم - قاتىناس ارقىلى بىرلەسكەن جۇيەلى جۇمىس جولعا قويىلادى. وسىنداي ناتيجەگە باعىتتالعان جۇيەلى جۇمىستى جۇرگىزۋدە ءاربىر ۇستاز بالاعا بالا كوزبەن قاراي الاتىن، بالامەن بالاشا ءتىل تابىسا الاتىن، تەرەڭ ءبىلىمدى، جاڭالىققا جانى قۇمار، ىزدەنۋدەن جالىقپايتىن، ەڭبەكسۇيگىش بولۋى قاجەت. ۇستاز ەڭبەگى - وقۋشى بىلىمىمەن ولشەنەدى دەسەك، ۇستاز ەڭبەگىنىڭ كۇردەلىلىگى ءاربىر وقۋشى جۇرەگىنە جول تابا بىلۋىندە. الدىنا كەلگەن ءاربىر بالانىڭ بويىنداعى قابىلەتتى دامىتۋ ارقىلى ءوزىن، ءومىردى، الەمدى تانىپ بىلۋگە، قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك قاسيەتتەرىن سەزىندىرە بىلۋىندە جاتىر. بالا مەكتەپ تابالدىرىعىن العاش اتتاپ، جاڭا ومىرگە بەيىمدەلە باستاعاننان باستاپ بالانى شىعارماشىلىق باعىتتا جان - جاقتى دامىتۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابى. شىعارماشىلىق - بۇكىل تىرشىلىكتىڭ كوزى. ادام بالاسىنىڭ سويلەي باستاعان كەزىنەن باستاپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جەتكەن جەتىستىكتەرى شىعارماشىلىقتىڭ ناتيجەسى.
شىعارماشىلىق دەگەنىمىز - ادامنىڭ ءومىر شىندىعىنا، ءوزىن - ءوزى تانۋعا ۇمتىلۋى، ىزدەنۋى. شىعارماشىلىقتىڭ نەگىزگى سيپاتى جاڭالىق اشۋعا، جاڭا تاسىلدەر تابۋعا ۇمتىلۋ دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. شىعارماشىلىق ارەكەتكە وقۋشىنىڭ ماسەلەنى كورە ءبىلۋى، ءوز ءىس - ارەكەتىنىڭ باعدارلاماسىن جاساي ءبىلۋى جانە ويدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جاڭا يدەيالار الۋى جاتادى. جالپى شىعارماشىلىق تۋىندى ومىرگە كەلگەنگە دەيىن ۇستاز وقۋشىنىڭ ونەگە تۇتار اقىلشىسى، پىكىرلەس دوسى، باپكەرى بولۋى ءتيىس. بالانىڭ شىعارماشىلى، جەتىستىگى ءارۋاقىتتا ۇستاز، سىنىپ ۇجىمى، اتا - انالار تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ وتىرۋى ءتيىس. سوندىقتان بالانى شىعارماشىلىققا باۋلۋدا ۇستاز بويىندا مىنا قاسيەتتەر بولۋى كەرەك.
ءمۇعالىم ءوز شاكىرتىنىڭ باسقاعا ۇقسامايتىن قاسيەتتەرىن اشا ءبىلۋى كەرەك؛
ءمۇعالىم، وي - ءورىسى كەڭ، جان - جاقتى ءبىلىمدار، ءوز ماماندىعىنىڭ شەبەرى بولۋى كەرەك؛
ءمۇعالىم ءوز ءبىلىمىن ءوز بەتىنشە ۇزدىكسىز شىڭداي ءتۇسۋى قاجەت؛
ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ كىشكەنە جەتىستىگىن بايقاپ، اڭعارىمپاز بولۋى قاجەت؛
ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ جەتىستىگىنە بىرگە قۋانىپ، ماداقتاپ قولداپ وتىرۋى قاجەت؛
ءمۇعالىم كۇندەلىكتى ساباعىن جاڭا تەحنولوگيا ءادىس - تاسىلدەرىن ءتيىمدى پايدالانىپ، شىعارماشىلىقپەن وتكىزۋى قاجەت؛
ال ۇستاز شاكىرتتەرىنەن مىنا تومەندەگىدەي قاسيەتتەردى كۇتەدى.
وقۋشى وي - جۇيەسى ءوزىنىڭ بىلىمىنە بەرىك بولۋى ءتيىس؛
وقۋشىدا ساباققا دەگەن قۇلشىنىس تۇراقتى بولۋى كەرەك؛
وقۋشى ءبىلىمى، تالعامى بارلىق پانگە دۇرىس كوزقاراستا بولعانى ءجون؛
وقۋشى ءبىلىمىنىڭ تەرەڭدىگى ءپانارالىق بايلانىستا بولعانى ءجون؛
وقۋشى ءوز پىكىرىن جەتكىزۋدە ويىن جيناقتاپ جۇيەلى تۇردە ايتۋى ءتيىس؛
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ انا ءتىلى ساباقتارىندا شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ جولدارى. جۇكتەۋ
ماقساتى: وقۋشىلار بويىنداعى شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن انىقتاي وتىرىپ، بالا بويىنداعى رۋحاني ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار ارقىلى ءتۇرلى ءىس - ارەكەتىن قالىپتاستىرۋ. بالالار بويىنداعى شىعارماشىلىق قابىلەتتىڭ بەلگىلەرىن انىقتاۋ جولدارىن ىزدەستىرۋ، قيىندىقتار مەن قاراما - قايشىلىقتاردى ەسەپكە الۋ.
مىندەتى:
1. وقۋشىلاردىڭ بويىندا جاسىرىن جاتقان قابىلەتتەرىن شىعارماشىلىق جۇمىستار ارقىلى جارىققا شىعارۋ؛
2. وقۋشى بويىنداعى دارا ەرەكشەلىكتەردى انىقتاۋ جانە جۇيەلەۋ.
3. قازىرگى زامان تالابىنا سايكەس جاڭا تەحنولوگيالار نەگىزىندە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق دەڭگەيىن كوتەرۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە:
1 ويى، قيالى، ەستە ساقتاۋ قابىلەتى داميدى.
2. شىعارماشىلىق قابىلەتى ارتادى.
3. قورشاعان ورتانى تانىپ بىلەدى.
4. دۇنيەتانىمى، وي - ءورىسى كەڭەيەدى.
5. رۋحاني ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتاردى باعالاۋعا ۇيرەنەدى.
6. ءوز وي - پىكىرىن اشىق، ەركىن ايتا بىلۋگە توسەلەدى.
قازىرگى زامان تالابى - عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دەڭگەيىن ءاربىر وقۋشىعا سانالى دا تەرەڭ ءبىلىمنىڭ بەرىلۋىن تالاپ ەتەدى. سوندىقتان دا مەكتەپتەگى وقۋ ءۇردىسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى - ءارتۇرلى پەداگوگيكالىق ءادىس - تاسىلدەرمەن جۇيەلى تۇردە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق ويلارىن دامىتىپ، عىلىمي كوزقاراسى مەن بەلسەندىلىگىن قالىپتاستىرۋ بولىپ سانالادى. ەرتەڭىنە لايىق ۇرپاق تاربيەلەمەگەن ەلدىڭ كەلەشەگى جوق دەسەك، سول ۇرپاقتى تاربيەلەۋدەگى ۇستاز ەڭبەگى ۇلى ەڭبەك. «ۇستازىن سىيلاماعان ەلدىڭ ۇرپاعى ازادى»- دەيدى حالىق دانالىعى. باستاۋىش سىنىپ وقۋشىسى تۇلعاسى مەن ساناسىنىڭ دامۋى قاتار جۇرەتىن، ەرەكشە قۇندى، قايتالانباس كەزەڭ. سوندىقتان باستاۋىش ءبىلىم - ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋدەگى العاشقى باسقىشى قيىن دا جاۋاپتى كەزەڭ.
مەكتەپ تابالدىرىعىن العاش اتتاعان بالا ەشقانداي جازۋ تۇسپەگەن اق پاراق ءتارىزدى. ول كىرشىكسىز اق پاراققا جازۋدى قالاي ءتۇسىرۋ سول بالانىڭ العاشقى
ۇستازىنا بايلانىستى. سەبەبى اينالا قورشاعان ورتانى، دۇنيەنى ءالى تانىپ بىلمەگەن بالاعا اينالا قورشاعان ورتا تۋرالى تۇسىنىك بەرىپ، وقۋ، جازۋعا ۇيرەتىپ، اينالاعا زەر سالا قاراپ، ءمانىن تۇسىنۋگە باۋليتىن ءبىلىم، ۇعىمدار مەكتەپ ءومىرىنىڭ العاشقى
ساتىسىندا قالىپتاسادى. وسى ساتتەن باستاپ وقۋشى مەن ۇستاز اراسىندا بەلگىلى ءبىر قارىم - قاتىناس ارقىلى بىرلەسكەن جۇيەلى جۇمىس جولعا قويىلادى. وسىنداي ناتيجەگە باعىتتالعان جۇيەلى جۇمىستى جۇرگىزۋدە ءاربىر ۇستاز بالاعا بالا كوزبەن قاراي الاتىن، بالامەن بالاشا ءتىل تابىسا الاتىن، تەرەڭ ءبىلىمدى، جاڭالىققا جانى قۇمار، ىزدەنۋدەن جالىقپايتىن، ەڭبەكسۇيگىش بولۋى قاجەت. ۇستاز ەڭبەگى - وقۋشى بىلىمىمەن ولشەنەدى دەسەك، ۇستاز ەڭبەگىنىڭ كۇردەلىلىگى ءاربىر وقۋشى جۇرەگىنە جول تابا بىلۋىندە. الدىنا كەلگەن ءاربىر بالانىڭ بويىنداعى قابىلەتتى دامىتۋ ارقىلى ءوزىن، ءومىردى، الەمدى تانىپ بىلۋگە، قوعام الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىك قاسيەتتەرىن سەزىندىرە بىلۋىندە جاتىر. بالا مەكتەپ تابالدىرىعىن العاش اتتاپ، جاڭا ومىرگە بەيىمدەلە باستاعاننان باستاپ بالانى شىعارماشىلىق باعىتتا جان - جاقتى دامىتۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ باستى تالابى. شىعارماشىلىق - بۇكىل تىرشىلىكتىڭ كوزى. ادام بالاسىنىڭ سويلەي باستاعان كەزىنەن باستاپ، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن جەتكەن جەتىستىكتەرى شىعارماشىلىقتىڭ ناتيجەسى.
شىعارماشىلىق دەگەنىمىز - ادامنىڭ ءومىر شىندىعىنا، ءوزىن - ءوزى تانۋعا ۇمتىلۋى، ىزدەنۋى. شىعارماشىلىقتىڭ نەگىزگى سيپاتى جاڭالىق اشۋعا، جاڭا تاسىلدەر تابۋعا ۇمتىلۋ دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. شىعارماشىلىق ارەكەتكە وقۋشىنىڭ ماسەلەنى كورە ءبىلۋى، ءوز ءىس - ارەكەتىنىڭ باعدارلاماسىن جاساي ءبىلۋى جانە ويدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جاڭا يدەيالار الۋى جاتادى. جالپى شىعارماشىلىق تۋىندى ومىرگە كەلگەنگە دەيىن ۇستاز وقۋشىنىڭ ونەگە تۇتار اقىلشىسى، پىكىرلەس دوسى، باپكەرى بولۋى ءتيىس. بالانىڭ شىعارماشىلى، جەتىستىگى ءارۋاقىتتا ۇستاز، سىنىپ ۇجىمى، اتا - انالار تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ وتىرۋى ءتيىس. سوندىقتان بالانى شىعارماشىلىققا باۋلۋدا ۇستاز بويىندا مىنا قاسيەتتەر بولۋى كەرەك.
ءمۇعالىم ءوز شاكىرتىنىڭ باسقاعا ۇقسامايتىن قاسيەتتەرىن اشا ءبىلۋى كەرەك؛
ءمۇعالىم، وي - ءورىسى كەڭ، جان - جاقتى ءبىلىمدار، ءوز ماماندىعىنىڭ شەبەرى بولۋى كەرەك؛
ءمۇعالىم ءوز ءبىلىمىن ءوز بەتىنشە ۇزدىكسىز شىڭداي ءتۇسۋى قاجەت؛
ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ كىشكەنە جەتىستىگىن بايقاپ، اڭعارىمپاز بولۋى قاجەت؛
ءمۇعالىم وقۋشىنىڭ جەتىستىگىنە بىرگە قۋانىپ، ماداقتاپ قولداپ وتىرۋى قاجەت؛
ءمۇعالىم كۇندەلىكتى ساباعىن جاڭا تەحنولوگيا ءادىس - تاسىلدەرىن ءتيىمدى پايدالانىپ، شىعارماشىلىقپەن وتكىزۋى قاجەت؛
ال ۇستاز شاكىرتتەرىنەن مىنا تومەندەگىدەي قاسيەتتەردى كۇتەدى.
وقۋشى وي - جۇيەسى ءوزىنىڭ بىلىمىنە بەرىك بولۋى ءتيىس؛
وقۋشىدا ساباققا دەگەن قۇلشىنىس تۇراقتى بولۋى كەرەك؛
وقۋشى ءبىلىمى، تالعامى بارلىق پانگە دۇرىس كوزقاراستا بولعانى ءجون؛
وقۋشى ءبىلىمىنىڭ تەرەڭدىگى ءپانارالىق بايلانىستا بولعانى ءجون؛
وقۋشى ءوز پىكىرىن جەتكىزۋدە ويىن جيناقتاپ جۇيەلى تۇردە ايتۋى ءتيىس؛
باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ انا ءتىلى ساباقتارىندا شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ جولدارى. جۇكتەۋ