باستى ۇستانىم - رۋحاني جاڭعىرۋ
تاقىرىبى: باستى ۇستانىم - رۋحاني جاڭعىرۋ
اقىن - جازۋشىلارىمىزدىڭ ماقالالارىمەن، حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق سالت - داستۇرلەرىمىز بەن ءتىلىمىز، مۋزىكامىز بەن جورالعىلارىمىز ءبىر سوزبەن ايتقاندا ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋى ءتيىس.
ق. ر. پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى جولداۋى.
ۇلتتىق جاڭعىرۋ، رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەننىڭ ءوزى ۇلتتىق سانانىڭ كەمەلدەنۋىن بىلدىرەدى. بىرىنشىدەن ۇلتتىق سانا - سەزىمنىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتۋ بولسا، ەكىنشىدەن ۇلتتىق بولمىستىڭ وزەگىن ساقتاۋ. رۋحاني جاڭعىرۋ اركىمنىڭ ۇلتتىق دامۋ ۇلگىسىنە بارىنە ورتاق. ۇلتتىق سالت - ءداستۇرىمىز، ءتىلىمىز، ادەبيەتىمىز، جورالعىلارىمىز، ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋعا ءتيىس. اقىن – جازۋشىلاردىڭ دانالىعى، عۇلامالارى، كۇيلەرى، عاسىرلار قويناۋىنان جەتكەن بابالار ءۇنى - بۇلار ءبىزدىڭ رۋحاني مادەنيەتىمىزدىڭ ءبىر پاراسى عانا. بالالارعا تۋعان جەردىڭ تاريحىن ءبىلىپ، ونى ماقتان ەتكەن دۇرىس.
جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا يماندىلىق، باۋىرمالدىق، ۇلتجاندىلىق جانە ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى بويىنا ءسىڭىرۋ ماڭىزدى. ۇرپاق تاربيەسىندەگى پارىزىمىزدى ورىنداۋدا، عاسىرلار بويى تاعدىردىڭ تالقىسىنان وتكەن زامانىمىزدىڭ سىڭىنا شىڭدالىپ، جوسىعى جوعالىپ، اسىلى جەتكەن جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتارعا باعدارلانعان قاعيدالاردى جۇزەگە اسىرۋ. جاس جەتكەنشەكتەرگە ەسكىرىپ قالعان دۇنيەلەردى جاڭارتىپ كەزىندە ەلىمىز جاڭا تاريحي كەزەڭگە اياق باستى. «بولاشاققا باعدار - رۋحاني جاڭعىرۋ» بارىسىندا ەلىمىز ساياسي مەن ەكونوميكالىق جاڭعىرۋدى قولعا الىپ، كۇن ساناپ وزگەرىپ جاتقان، وزىق تەحنولوگيالاردىڭ ارقاسىندا سانا سەزىمىمىز بۇل دۇنيەتانىمىمىزدىڭ ءوسۋى نەگىزىندە زامان اعىمىنا يكەمدەلۋ. جاڭا جاڭعىرۋدىڭ وزىندىك تامىر مەن تاريحى تەرەڭنەن باستاۋ الاتىن بولادى. جاڭا جاڭعىرتۋدىڭ ەڭ باستى شارتى ۇلتتىق سالتىن ساقتاي ءبىلۋى. جاڭعىرۋ – بۇرىنعى تاريحي تاجىريبەمەن ۇلتتىق داستۇرلەرگە شيكىلىكپەن قاراماۋ. رۋحاني جاڭعىرۋ ۇلتتىق سانانىڭ وڭ جاقتارىن تاريحي تارلاندارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرى ميراس بولىپ، قانىمىزعا ءسىڭىپ، سول ەڭبەكتەرىن قايتا تۇلەتۋ.
بالاباقشامىزدا ەلباسىمىزدىڭ «بولاشاققا باعدار، رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلاماسى ءتۇسىندىرىلىپ، قىزمەتكەرلەرگە بايانداما وقىلىپ، اۋىلىمىزداعى كونەرگەن عيماراتتاردى ەسكە ءتۇسىرىپ، سول عيماراتتى جاڭارتۋعا جۇمىستاندىق.
ەندىگى ۇرپاق – ماڭگىلىك قازاقتىڭ پەرزەنتى»- دەدى ەلباسىمىز. وسكەلەن جاس ۇرپاققا جاقسى تاربيە بەرۋ بارىسىندا جاس ۇرپاققا ادامزاتتىق قۇندىلىقتار مەن رۋحاني مادەني مۇرالاردى جاڭعىرتۋدى مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردان باستاۋ كەرەك. ويتكەنى بالالارىمىز بۇگىنگى ماقتانىشىمىز، ەرتەنگى كەلەر ۇرپاقتىڭ تاربيەسى. سول كەلەشەك ۇرپاققا تاربيە بەرۋ ارقىلى اقىلدى، پاراساتى مول، اقىل - ويىن وزىق ەتىپ تاربيەلەۋ - تاربيەشىسىنىڭ مىندەتى. ال قازىرگى كەزدە اتا - بابالارىمىزدىڭ سالت - داستۇرلەرى، ادەت - عۇرپىنان اجىراپ قالعان. سول نارسەلەردى بالاباقشامىزدا قايتا جاڭعىرتۋعا جۇمىستار جۇرگىزۋدە.
بالالارعا اسىق اتۋ، حان تالاپاي ويىندارىن كۇندەلىكتى وقۋ قىزمەتىندە پايدالانىپ، بالالاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتىپ وتىرمىز.
بالالارعا بەينە ماتەريال ارقىلى اڭىز اڭگىمەلەر تىڭداتىلىپ، بەينە كورىنىستەر كورسەتىلدى.
سول ارقىلى بالالاردىڭ وي - ءورىسىن، تالعامپازدىعىن ارتتىرا وتىرىپ، بۇلدىرشىندەرىمىزدى جان - جاقتى ەتىپ تاربيەلەۋگە، وتانسۇيگىشتىككە، مەيىرىمدىلىككە، اسەمدىككە سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
قازاق «تۋعان جەرگە تۋىڭدى تىك» دەپ بەكەر ايتپاعان. كىندىك كانىڭ تامعان جەرىڭە، وسكەن اۋىلىنا، ياعني تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەن باستالادى. سول سەبەپتى ءبىزدىڭ بالاباقشامىز «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن قولعا الۋدى ۇسىندىم. بالالارعا ءبىز ءار ادامنىڭ ءوز وتانى بولاتىنىن. ول ءبىزدىڭ تۋعان جەرىمىز، تۇراتىن جەرىمىز، وتباسىمىز. بالاباقشامىزدا سەرۋەنگە شىققاندا بالالارمىزعا تابيعاتىمىزدىڭ ادەمىلىگىن، توپىراعىمىزدىڭ قۇنارلى ەكەنىن، تەڭىزىمىزدىڭ سىلدىرلاعان سۋىن، تاۋ - تاسىمىزدىڭ قاسيەتتەرىن بالالارىمىزعا كۇندەلىكتى وقۋ قىزمەتىندە ايتىپ وتىرامىن. ءبىزدىڭ ەلىمىز وتە باي، وتە ادەمى. تۋعان جەرىمىزدى ماقتان تۇتىپ، قادىرلەپ، قۇرمەتتەيمىز. ول ءۇشىن جاقسى وقىپ ۇلكەن ازامات بولۋعا تىرىسامىز.
بالاباقشامىزدا «تۋعان جەر» باعدارلاماسى ارقىلى اۋىلىمىزدىڭ كيەلى جەرلەرىن جاڭعىرتۋ، ەسىمى ۇمىتىلىپ بارا جاتىرعان اقىن - جازۋشىلارىمىز بەن ەڭبەك قايراتكەرلەرىنىڭ ەڭبەكتەرىن ايتىپ، ءتۇسىندىرىپ جاس ۇرپاققا جەتكىزۋ
سوندىقتان، ءسوزىمىز – ءتۇزۋ، ەڭسەمىز – بيىك، رۋحىمىز – مىقتى بولسىن دەسەك ەلىمىزدىڭ كونەرگەن عيماراتتارىن جاڭارتىپ، اقىن - جازۋشىلارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرىن جاس بۇلدىرشىندەرگە جەتكىزىپ، ۇلىقتاي بىلەيىك.
ءتۇپقاراعان اۋدانى،
باۋتين اۋىلى «اقبوتا» بالاباقشاسى
تاربيەشى: دوششيموۆا جەميسحان
اقىن - جازۋشىلارىمىزدىڭ ماقالالارىمەن، حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق سالت - داستۇرلەرىمىز بەن ءتىلىمىز، مۋزىكامىز بەن جورالعىلارىمىز ءبىر سوزبەن ايتقاندا ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋى ءتيىس.
ق. ر. پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى جولداۋى.
ۇلتتىق جاڭعىرۋ، رۋحاني جاڭعىرۋ دەگەننىڭ ءوزى ۇلتتىق سانانىڭ كەمەلدەنۋىن بىلدىرەدى. بىرىنشىدەن ۇلتتىق سانا - سەزىمنىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتۋ بولسا، ەكىنشىدەن ۇلتتىق بولمىستىڭ وزەگىن ساقتاۋ. رۋحاني جاڭعىرۋ اركىمنىڭ ۇلتتىق دامۋ ۇلگىسىنە بارىنە ورتاق. ۇلتتىق سالت - ءداستۇرىمىز، ءتىلىمىز، ادەبيەتىمىز، جورالعىلارىمىز، ۇلتتىق رۋحىمىز بويىمىزدا ماڭگى قالۋعا ءتيىس. اقىن – جازۋشىلاردىڭ دانالىعى، عۇلامالارى، كۇيلەرى، عاسىرلار قويناۋىنان جەتكەن بابالار ءۇنى - بۇلار ءبىزدىڭ رۋحاني مادەنيەتىمىزدىڭ ءبىر پاراسى عانا. بالالارعا تۋعان جەردىڭ تاريحىن ءبىلىپ، ونى ماقتان ەتكەن دۇرىس.
جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا يماندىلىق، باۋىرمالدىق، ۇلتجاندىلىق جانە ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى بويىنا ءسىڭىرۋ ماڭىزدى. ۇرپاق تاربيەسىندەگى پارىزىمىزدى ورىنداۋدا، عاسىرلار بويى تاعدىردىڭ تالقىسىنان وتكەن زامانىمىزدىڭ سىڭىنا شىڭدالىپ، جوسىعى جوعالىپ، اسىلى جەتكەن جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتارعا باعدارلانعان قاعيدالاردى جۇزەگە اسىرۋ. جاس جەتكەنشەكتەرگە ەسكىرىپ قالعان دۇنيەلەردى جاڭارتىپ كەزىندە ەلىمىز جاڭا تاريحي كەزەڭگە اياق باستى. «بولاشاققا باعدار - رۋحاني جاڭعىرۋ» بارىسىندا ەلىمىز ساياسي مەن ەكونوميكالىق جاڭعىرۋدى قولعا الىپ، كۇن ساناپ وزگەرىپ جاتقان، وزىق تەحنولوگيالاردىڭ ارقاسىندا سانا سەزىمىمىز بۇل دۇنيەتانىمىمىزدىڭ ءوسۋى نەگىزىندە زامان اعىمىنا يكەمدەلۋ. جاڭا جاڭعىرۋدىڭ وزىندىك تامىر مەن تاريحى تەرەڭنەن باستاۋ الاتىن بولادى. جاڭا جاڭعىرتۋدىڭ ەڭ باستى شارتى ۇلتتىق سالتىن ساقتاي ءبىلۋى. جاڭعىرۋ – بۇرىنعى تاريحي تاجىريبەمەن ۇلتتىق داستۇرلەرگە شيكىلىكپەن قاراماۋ. رۋحاني جاڭعىرۋ ۇلتتىق سانانىڭ وڭ جاقتارىن تاريحي تارلاندارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرى ميراس بولىپ، قانىمىزعا ءسىڭىپ، سول ەڭبەكتەرىن قايتا تۇلەتۋ.
بالاباقشامىزدا ەلباسىمىزدىڭ «بولاشاققا باعدار، رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى باعدارلاماسى ءتۇسىندىرىلىپ، قىزمەتكەرلەرگە بايانداما وقىلىپ، اۋىلىمىزداعى كونەرگەن عيماراتتاردى ەسكە ءتۇسىرىپ، سول عيماراتتى جاڭارتۋعا جۇمىستاندىق.
ەندىگى ۇرپاق – ماڭگىلىك قازاقتىڭ پەرزەنتى»- دەدى ەلباسىمىز. وسكەلەن جاس ۇرپاققا جاقسى تاربيە بەرۋ بارىسىندا جاس ۇرپاققا ادامزاتتىق قۇندىلىقتار مەن رۋحاني مادەني مۇرالاردى جاڭعىرتۋدى مەكتەپكە دەيىنگى ۇيىمداردان باستاۋ كەرەك. ويتكەنى بالالارىمىز بۇگىنگى ماقتانىشىمىز، ەرتەنگى كەلەر ۇرپاقتىڭ تاربيەسى. سول كەلەشەك ۇرپاققا تاربيە بەرۋ ارقىلى اقىلدى، پاراساتى مول، اقىل - ويىن وزىق ەتىپ تاربيەلەۋ - تاربيەشىسىنىڭ مىندەتى. ال قازىرگى كەزدە اتا - بابالارىمىزدىڭ سالت - داستۇرلەرى، ادەت - عۇرپىنان اجىراپ قالعان. سول نارسەلەردى بالاباقشامىزدا قايتا جاڭعىرتۋعا جۇمىستار جۇرگىزۋدە.
بالالارعا اسىق اتۋ، حان تالاپاي ويىندارىن كۇندەلىكتى وقۋ قىزمەتىندە پايدالانىپ، بالالاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتىپ وتىرمىز.
بالالارعا بەينە ماتەريال ارقىلى اڭىز اڭگىمەلەر تىڭداتىلىپ، بەينە كورىنىستەر كورسەتىلدى.
سول ارقىلى بالالاردىڭ وي - ءورىسىن، تالعامپازدىعىن ارتتىرا وتىرىپ، بۇلدىرشىندەرىمىزدى جان - جاقتى ەتىپ تاربيەلەۋگە، وتانسۇيگىشتىككە، مەيىرىمدىلىككە، اسەمدىككە سۇيۋگە تاربيەلەۋ.
قازاق «تۋعان جەرگە تۋىڭدى تىك» دەپ بەكەر ايتپاعان. كىندىك كانىڭ تامعان جەرىڭە، وسكەن اۋىلىنا، ياعني تۋعان جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەن باستالادى. سول سەبەپتى ءبىزدىڭ بالاباقشامىز «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن قولعا الۋدى ۇسىندىم. بالالارعا ءبىز ءار ادامنىڭ ءوز وتانى بولاتىنىن. ول ءبىزدىڭ تۋعان جەرىمىز، تۇراتىن جەرىمىز، وتباسىمىز. بالاباقشامىزدا سەرۋەنگە شىققاندا بالالارمىزعا تابيعاتىمىزدىڭ ادەمىلىگىن، توپىراعىمىزدىڭ قۇنارلى ەكەنىن، تەڭىزىمىزدىڭ سىلدىرلاعان سۋىن، تاۋ - تاسىمىزدىڭ قاسيەتتەرىن بالالارىمىزعا كۇندەلىكتى وقۋ قىزمەتىندە ايتىپ وتىرامىن. ءبىزدىڭ ەلىمىز وتە باي، وتە ادەمى. تۋعان جەرىمىزدى ماقتان تۇتىپ، قادىرلەپ، قۇرمەتتەيمىز. ول ءۇشىن جاقسى وقىپ ۇلكەن ازامات بولۋعا تىرىسامىز.
بالاباقشامىزدا «تۋعان جەر» باعدارلاماسى ارقىلى اۋىلىمىزدىڭ كيەلى جەرلەرىن جاڭعىرتۋ، ەسىمى ۇمىتىلىپ بارا جاتىرعان اقىن - جازۋشىلارىمىز بەن ەڭبەك قايراتكەرلەرىنىڭ ەڭبەكتەرىن ايتىپ، ءتۇسىندىرىپ جاس ۇرپاققا جەتكىزۋ
سوندىقتان، ءسوزىمىز – ءتۇزۋ، ەڭسەمىز – بيىك، رۋحىمىز – مىقتى بولسىن دەسەك ەلىمىزدىڭ كونەرگەن عيماراتتارىن جاڭارتىپ، اقىن - جازۋشىلارىمىزدىڭ ەڭبەكتەرىن جاس بۇلدىرشىندەرگە جەتكىزىپ، ۇلىقتاي بىلەيىك.
ءتۇپقاراعان اۋدانى،
باۋتين اۋىلى «اقبوتا» بالاباقشاسى
تاربيەشى: دوششيموۆا جەميسحان
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قاراپايىم تريگونومەتريالىق تەڭدەۋلەر جانە ولاردى شەشۋ (cost = a، sint = a)
