بەسىك
پاۆلودار وبلىسى، اقسۋ قالاسى
كمقك «بالاپان» بوبەكتەر باقشاسىنىڭ
تاربيەشىسى: گۋلميرا سەرىك قىزى كۋلدوشبەكوۆا
ويىن دامىتۋ جوباسى
تاقىرىبى: بەسىك
ماقساتى: بالالارعا بەسىك جايلى ماعلۇمات بەرۋ جانە تاجىريبەلىك بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ.
مىندەتتەرى:
بالالاردىڭ جاسى: 5 - 6 جاسقا ارنالعان جوبا
جوبانىڭ مەرزىمى: 1 اپتا قىسقا مەرزىمدى
قۇرىلىمى: جەكە – دارا جۇمىس
قاتىسۋشىلار: تاربيەشىلەر، بالالار، اتا - انالار
جوبانىڭ تۇرلەرى:
1. شىعارماشىلىق
2. عىلىمي - زەرتتەۋ
3. ويىن ارقىلى
4. اقپاراتتىق
5. ىزدەۋ
جوبانىڭ جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭى:
موتيۆاسيالىق
ماسەلە – قىزمەتتىك
تاجىريبەلىك
كۇتىلەتىن ناتيجەسى:
1 كەزەڭ بەسىك جىرى
“... ايىر قالپاق كيىسىپ،
اقىرىپ جاۋعا ءتيىسىپ،
باتىر بولار ما ەكەنسىڭ!
بارماقتارى مايىسىپ،
ويۋ - ورنەك ويىسىپ،
ۇستا بولار ما ەكەنسىڭ!
تاڭدايلارىڭ تاقىلداپ،
شەشەن بولار ما ەكەنسىڭ!
... قۇرىعىڭدى مايىرىپ،
تۇندە جىلقى قايىرىپ،
قىزمەت قىلار ما ەكەنسىڭ؟!
قولىمىزدان ءىس الىپ،
باقىتىمىزعا جان بالام،
2 كەزەڭ - مازمۇنى
بالانى العاشقى بولەۋ ۇلگىسى ونەگەلى ۇرپاق وسىرگەن، قادىرمەندى، جاسى ۇلكەن ايەلگە تاپسىرىلادى. ءسابيدى بەسىككە بولەمەس بۇرىن قارت انالاردىڭ ءبىرى شىمشۋىردى وتقا قىزدىرىپ، سونىمەن بەسىكتى اينالدىرا الاستاپ شىعادى. بۇل - وت پەن ونىڭ يىسىنەن جىن - شايتان قاشادى دەگەن سەنىمنەن تۋىنداعان ءراسىم. سودان كەيىن تاعى ءبىر - ەكى كەلىنشەكتىڭ كومەگىمەن بەسىكتى جابدىقتايدى، ءسابيدىڭ اناسى تۇبەكتىڭ تەسىگىنەن بالالارعا ءتاتتى ۇلەستىرەدى. ياعني، بۇل ءۇردىس «تىشتىرما» دەپ اتالادى. بەسىك ۇستىنە جەتى ءتۇرلى ءقادىرلى، تازا زاتتار قويىلادى. بەسىككە سالعان ايەلدەرگە «بەسىككە سالار» كادەسى سىيعا بەرىلەدى. ۇلكەندەر باتاسىن بەرىپ، اناسى مەن بالاسىنىڭ امان - ەسەن بولۋىنا تىلەكتەستىك بىلدىرەدى.
كورنەكتى ماتەريال
بەسىك تۇرلەرى (سۋرەت)
قازاق حالقىنىڭ بەسىگى
ۇيعىر حالقىنىڭ بەسىگى
بەسىكتىڭ قۇرىلىسى
1. ارقالىق (ارىس، بەلاعاش) – ۇزىندىعى 70 - 75 سانتيمەتر، ۇستاپ تۇرۋعا ىڭعايلى، بەسىكتىڭ ەڭ ۇستىڭگى، كولدەنەڭ، جۇمىر بەل اعاشى.
2. بوگەن (الدىڭعىباس، ارتقى باس) – نەگىزىنەن جاس تال ءمىنسىز جونىلىپ، جاقسى ارلەنىپ، مورعا قىزدىرىلىپ، قىرتىسىن سىرتىنا قاراي يگەن بەسىكتىڭ ەكى باسى.
3. جاقتاۋ. ول – تورتەۋ. ەكى ۇلكەن جاقتاۋدىڭ ۇزىندىعى ارقالىقپەن بىردەي، قوس بوگەننىڭ اڭعارلارىن كەرىپ تۇراتىن ەكى قىسقا جاقتاۋدىڭ ەنى بەسىك ەنىنە تەڭ.
4. شاباق. بۇل دا – تورتەۋ. ەكى بوگەننىڭ اياقتارىن قوسىپ تۇراتىن ۇزىن جاقتاۋلارعا بىركەلكى قاشىقتىقتا كولدەنەڭ قاشالىپ بەكىتىلگەن بەسىك ەنىندەي تاقتايشا.
5. ساباۋ. ول – ەكەۋ. ەكى بوگەندى قوسىپ تۇراتىن ەكى ۇزىن جاقتاۋدىڭ استىنا تۇسەتىن، بەسىك ۇزىندىعىنا تەڭ جۇمىر اعاش.
6. جورعا. بۇل دا ەكەۋ. بوگەندەردىڭ يىلگەن باسىنا قاراما - قارسى بەكىتىلەدى، ونىڭ استىڭعى قىرى قايقى – بەسىكتىڭ تابانى. تاباننىڭ قايقىلىعى بەسىكتىڭ ءبىرقالىپتى جەڭىل تەربەلۋىن قامتاماسىز ەتەدى. بەسىكتىڭ وسى بولىگى – جورعانى قازاقتار تابان دەپ تە اتاي بەرەدى.
7. تاقتاي. بەسىكتىڭ تۇبەك ورنالاساتىن، توسەك سالىناتىن ورتاسىنداعى بولىگى.
8. شۇمەك. بەسىكتەگى ءسابيدىڭ كىشى دارەتى ءۇشىن قويدىڭ اسىق جىلىگىنەن ءبىر باسى تەسىلىپ، ەكىنشى باسىنىڭ تومەنگى جانى ويىلىپ جاسالعان تۇتىكشە. كەيدە ايرىقشا اپپاق بولۋى ءۇشىن ونى العاش پايدالانار الدىندا سۇتكە قايناتىپ الادى.
9. تۇبەك. ءسابيدى بەسىككە بولەگەندە جايالىعى بىلعانباس ءۇشىن بەسىكتىڭ ورتاسىنداعى تاقتايدى تەسىپ ورناتاتىن المالى - سالمالى كيىز قالتا. شاعىن شىنى قۇتىلار (بانكىلەر) پايدا بولا باستاسىمەن سودان تۇبەك جاسالاتىن بولدى. شۇمەكتىڭ ۇشى تۇبەككە سۇعىنىپ تۇرادى.
بەسىكتىڭ قۇرىلىسى
3 كەزەڭ
تاجيرەبىلىك كەزەڭى:
سيۋجەتتى - رولدىك ويىن
«قۋىرشاقتى بەسىكتە ۇيقتاتۋ»
سلايدىن جۇكتەۋ
كمقك «بالاپان» بوبەكتەر باقشاسىنىڭ
تاربيەشىسى: گۋلميرا سەرىك قىزى كۋلدوشبەكوۆا
ويىن دامىتۋ جوباسى
تاقىرىبى: بەسىك
ماقساتى: بالالارعا بەسىك جايلى ماعلۇمات بەرۋ جانە تاجىريبەلىك بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ.
مىندەتتەرى:
بالالاردىڭ جاسى: 5 - 6 جاسقا ارنالعان جوبا
جوبانىڭ مەرزىمى: 1 اپتا قىسقا مەرزىمدى
قۇرىلىمى: جەكە – دارا جۇمىس
قاتىسۋشىلار: تاربيەشىلەر، بالالار، اتا - انالار
جوبانىڭ تۇرلەرى:
1. شىعارماشىلىق
2. عىلىمي - زەرتتەۋ
3. ويىن ارقىلى
4. اقپاراتتىق
5. ىزدەۋ
جوبانىڭ جۇزەگە اسىرۋ كەزەڭى:
موتيۆاسيالىق
ماسەلە – قىزمەتتىك
تاجىريبەلىك
كۇتىلەتىن ناتيجەسى:
1 كەزەڭ بەسىك جىرى
“... ايىر قالپاق كيىسىپ،
اقىرىپ جاۋعا ءتيىسىپ،
باتىر بولار ما ەكەنسىڭ!
بارماقتارى مايىسىپ،
ويۋ - ورنەك ويىسىپ،
ۇستا بولار ما ەكەنسىڭ!
تاڭدايلارىڭ تاقىلداپ،
شەشەن بولار ما ەكەنسىڭ!
... قۇرىعىڭدى مايىرىپ،
تۇندە جىلقى قايىرىپ،
قىزمەت قىلار ما ەكەنسىڭ؟!
قولىمىزدان ءىس الىپ،
باقىتىمىزعا جان بالام،
2 كەزەڭ - مازمۇنى
بالانى العاشقى بولەۋ ۇلگىسى ونەگەلى ۇرپاق وسىرگەن، قادىرمەندى، جاسى ۇلكەن ايەلگە تاپسىرىلادى. ءسابيدى بەسىككە بولەمەس بۇرىن قارت انالاردىڭ ءبىرى شىمشۋىردى وتقا قىزدىرىپ، سونىمەن بەسىكتى اينالدىرا الاستاپ شىعادى. بۇل - وت پەن ونىڭ يىسىنەن جىن - شايتان قاشادى دەگەن سەنىمنەن تۋىنداعان ءراسىم. سودان كەيىن تاعى ءبىر - ەكى كەلىنشەكتىڭ كومەگىمەن بەسىكتى جابدىقتايدى، ءسابيدىڭ اناسى تۇبەكتىڭ تەسىگىنەن بالالارعا ءتاتتى ۇلەستىرەدى. ياعني، بۇل ءۇردىس «تىشتىرما» دەپ اتالادى. بەسىك ۇستىنە جەتى ءتۇرلى ءقادىرلى، تازا زاتتار قويىلادى. بەسىككە سالعان ايەلدەرگە «بەسىككە سالار» كادەسى سىيعا بەرىلەدى. ۇلكەندەر باتاسىن بەرىپ، اناسى مەن بالاسىنىڭ امان - ەسەن بولۋىنا تىلەكتەستىك بىلدىرەدى.
كورنەكتى ماتەريال
بەسىك تۇرلەرى (سۋرەت)
قازاق حالقىنىڭ بەسىگى
ۇيعىر حالقىنىڭ بەسىگى
بەسىكتىڭ قۇرىلىسى
1. ارقالىق (ارىس، بەلاعاش) – ۇزىندىعى 70 - 75 سانتيمەتر، ۇستاپ تۇرۋعا ىڭعايلى، بەسىكتىڭ ەڭ ۇستىڭگى، كولدەنەڭ، جۇمىر بەل اعاشى.
2. بوگەن (الدىڭعىباس، ارتقى باس) – نەگىزىنەن جاس تال ءمىنسىز جونىلىپ، جاقسى ارلەنىپ، مورعا قىزدىرىلىپ، قىرتىسىن سىرتىنا قاراي يگەن بەسىكتىڭ ەكى باسى.
3. جاقتاۋ. ول – تورتەۋ. ەكى ۇلكەن جاقتاۋدىڭ ۇزىندىعى ارقالىقپەن بىردەي، قوس بوگەننىڭ اڭعارلارىن كەرىپ تۇراتىن ەكى قىسقا جاقتاۋدىڭ ەنى بەسىك ەنىنە تەڭ.
4. شاباق. بۇل دا – تورتەۋ. ەكى بوگەننىڭ اياقتارىن قوسىپ تۇراتىن ۇزىن جاقتاۋلارعا بىركەلكى قاشىقتىقتا كولدەنەڭ قاشالىپ بەكىتىلگەن بەسىك ەنىندەي تاقتايشا.
5. ساباۋ. ول – ەكەۋ. ەكى بوگەندى قوسىپ تۇراتىن ەكى ۇزىن جاقتاۋدىڭ استىنا تۇسەتىن، بەسىك ۇزىندىعىنا تەڭ جۇمىر اعاش.
6. جورعا. بۇل دا ەكەۋ. بوگەندەردىڭ يىلگەن باسىنا قاراما - قارسى بەكىتىلەدى، ونىڭ استىڭعى قىرى قايقى – بەسىكتىڭ تابانى. تاباننىڭ قايقىلىعى بەسىكتىڭ ءبىرقالىپتى جەڭىل تەربەلۋىن قامتاماسىز ەتەدى. بەسىكتىڭ وسى بولىگى – جورعانى قازاقتار تابان دەپ تە اتاي بەرەدى.
7. تاقتاي. بەسىكتىڭ تۇبەك ورنالاساتىن، توسەك سالىناتىن ورتاسىنداعى بولىگى.
8. شۇمەك. بەسىكتەگى ءسابيدىڭ كىشى دارەتى ءۇشىن قويدىڭ اسىق جىلىگىنەن ءبىر باسى تەسىلىپ، ەكىنشى باسىنىڭ تومەنگى جانى ويىلىپ جاسالعان تۇتىكشە. كەيدە ايرىقشا اپپاق بولۋى ءۇشىن ونى العاش پايدالانار الدىندا سۇتكە قايناتىپ الادى.
9. تۇبەك. ءسابيدى بەسىككە بولەگەندە جايالىعى بىلعانباس ءۇشىن بەسىكتىڭ ورتاسىنداعى تاقتايدى تەسىپ ورناتاتىن المالى - سالمالى كيىز قالتا. شاعىن شىنى قۇتىلار (بانكىلەر) پايدا بولا باستاسىمەن سودان تۇبەك جاسالاتىن بولدى. شۇمەكتىڭ ۇشى تۇبەككە سۇعىنىپ تۇرادى.
بەسىكتىڭ قۇرىلىسى
3 كەزەڭ
تاجيرەبىلىك كەزەڭى:
سيۋجەتتى - رولدىك ويىن
«قۋىرشاقتى بەسىكتە ۇيقتاتۋ»
سلايدىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
