بەيىمبەت مايلين «ايرانباي» اڭگىمەسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەيىمبەت مايلين. «ايرانباي» اڭگىمەسى
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك – «ايرانباي» اڭگىمەسى ارقىلى سول كەزدەگى قازاق تۇرمىسى جانە ونىڭ شىنايى كورىنىسىمەن تانىسۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق - جازۋشى ءتىلىن زەرتتەۋ؛
ب) تاربيەلىك – ەڭبەككە، نامىسشىلدىققا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: پروبلەمالىق ءادىس.
ساباقتىڭ ءتۇرى: زەرتتەۋ ساباعى (قاناپيا بىتىبايەۆا تەحنولوگياسى بويىنشا).
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ءان - كۇي، ادەپ، بەينەلەۋ ونەرى.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ا) سالەمدەسۋ؛
ءا) كەزەكشىمەن سۇحبات.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن جاڭا تاقىرىپپەن بايلانىستىرا وتىرىپ تالداۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق.
بەيىمبەت ءمايليننىڭ «ايرانباي» اڭگىمەسىن وقىپ تالداۋعا الدىن الا بەرىلگەن. تاپسىرما بويىنشا ديالوگ تاسىلىمەن وقۋشىلارمەن بىرلەسە وتىرىپ جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋتۋ.
- بالالار، «ايرانباي» اڭگىمەسى دە شاعىن، ءبىراق اڭگىمەنىڭ تاقىرىبى اۋقىمدى. كوتەرىپ تۇرعان جۇگى اۋىر، بايقادىڭدار ما؟ ال، بايقاساڭدار، ءقازىر وزدەرىڭە ساۋالناما سۇراقتارىن بەرەيىن، بىرەر مينۋت ويلانىپ، اۋىزشا جاۋاپ بەرەسىڭدەر:
1. قالاي ويلايسىڭدار، اڭگىمە نەگە ايرانبايدىڭ ءۇي ءىشىن سيپاتتاۋدان باستالادى؟
2. مادەنيەتتىڭ تومەندىگى بايقالا ما؟
3. مادەنيەتتىڭ تومەندىگىنە اسەر ەتىپ وتىرعان نە؟
(ايرانبايدىڭ كەدەي تۇرمىسى: جوقشىلىق، جەتىسپەۋشىلىك، كوڭىلسىزدىك، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك، بايدىڭ قايرىمسىزدىعى).
4. ايرانبايدىڭ بۇرىنعى ءومىرى مەن اڭگىمەنىڭ اياعىنداعى ايرانبايعا سيپاتتاما بەرىڭدەر. (اڭگىمەنىڭ باسىنداعى ايرانباي باي تۋىسى كەمەلبايعا سەنەدى، ال سوڭىندا رۋحاني تۇرلەۋى، جاڭا ومىرگە قادام باسۋى – نەگىزگى ماسەلە. اڭگىمەنىڭ باسىندا ايرانباي كىر - قوقىس اراسىندا وتىرسا، اياعىندا ونى سىلكىپ تاستاپ جاڭا ومىرگە قادام باسادى.
5. ايرانباي «كامەنەسكە جازىلامىز» دەگەن قورىتىندىعا نەگە كەلدى؟
6. قالاي ويلايسىڭدار، ەگەر كەمەلباي ايرانباي سۇراتقان قايىستى راۋشانعا بەرسە، ايرانباي بۇرىنعى قالپىندا ساراڭ اعايىننىڭ ىعىندا قالار ما ەدى؟
7. ايرانبايدىڭ سەنگەنى بار، ول – كامەنەستەر: «كامەنەسكە جازىلعانداردى قازىنا اسىرايدى دەيدى عوي». قازىرگى كەزدە وسى يدەياعا قوسىلار ما ەدىڭدەر؟
بەيىمبەت اڭگىمەلەرىنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى بار، «دەتال» بار. اڭگىمەنىڭ ارقاۋى «قايىستىڭ» نەگىزىندە دامىپ وتىرعانىن ايتا كەلە بالالارعا الدىن الا بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا ءبىرىنشى توپ اڭگىمە قۇرىلىسىنا جاساپ كەلگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىمىەن بولىسەدى.
ءىۇ. تالداۋ. زەرتتەۋ جۇمىستارىن ورتاعا سالۋ.
«ايرانباي» اڭگىمەسىنىڭ قۇرىلىسى:
اڭگىمەنىڭ باستالۋى: ايرانبايدىڭ ۇيىنە كىرىپ كەلگەندە - اق نەندەي كاسىپپەن اينالىساتىنى بەپ - بەلگىلى. وت باسىندا كىرلى قارا تاقتاي، ماڭايى تولعان بىلعارى، قايىستىڭ قيقىمى، ءبىز، پىشاق، قايراق، قالىپ، مۇرىندىق قوقىرسىپ جاتىر
بايلانىس: 1. الدەنەگە كەيىگەندەي...
بولىپ وتىر.
2. 150 - ب. اقىرعى ابزاس.
3. 151 - ب. 4 - ابزاس
4. 151 - ب. اقىرعى ابزاس.
5. 152 - ب. 1 - ابزاس
6. 152 - ب. 2 - ابزاس
7. 153 - ب. 1 - ابزاس
شيەلەنىس:
1. تارامىستى تارتىپ، شىنتاعىن كوتەرىپ قالعاندا قىزىنا ءتيىپ كەتەدى. قىزىنا ۇرسىپ، يتەرىپ تاستايدى. 2. راۋشاننىڭ كەمەلبايدىڭ قاتىنىمەن ۇرسۋى، ءسويتىپ ونىڭ بەتىن كورمەستەي ىزالانۋى.
3. ايرانبايدىڭ ىزالانۋى جانە راۋشاننىڭ قايىسقا كەتۋى.
شارىقتاۋ شەگى: راۋشان كەمەلبايدىڭ ۇيىنەن قۇر قول قايتىپ كەلەدى جانە كۇيەۋىنىڭ ايعايلاعانىنا رەنجيدى. كەمەلبايدىڭ قايىستى بەرمەۋىنەن كوڭىلىنىڭ قاتتى قالۋى.
شەشىمى: ايرانباي: - كەمەلبايدان جۇرەگىم سۋىنىپ بولدى. ەندى سونىڭ ەسىگىن اشۋشى بولمايىق. قۇداي اشتان ولتىرمەسىن. كەمەلباي قۇرلى سول كامەنەستەر اسىرار
ەكىنشى توپتىڭ جۇمىسى. «ايرانباي» اڭگىمەسىندەگى جازۋشىنىڭ تىلدىك ەرەكشەلىگىنە تالداۋ جاساۋ.
«ايرانباي» اڭگىمەسىنىڭ تىلدىك ەرەكشەلىگى
ەپيتەت. كىرلى قارا تاقتاي، قۋراپ تۇرعان قارا ابدىرا، تارالماي ۇيىسقان قويۋ قارا ساقالى.
ديسفەميزمدەر. «سورلى جالماۋىز، قايدان تاباقتاس بولىپ ەدىڭ، ءبىر جاپىراق جەگىزبەدىڭ عوي». «بايعۇس، كورگەن قىزىعىڭ وسى ما ەدى؟» «يت، قيرات»، - دەدى. «ول بەتپاقتىڭ بەتىن قۇداي كورسەتپەسىن».
كىرمە سوزدەر. ولاي بولۋىنىڭ سەبەبى شىقپاي قالعان ەگىندى جازۋعا كوميسسيا سايلانعاندا، كەمەلباي سول كوميسسيانىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانعان. نالوكتى سالىپ وتىرعان وسى ءىنىڭنىڭ ءوزى كورىنەدى عوي. كەدەي ەڭبەگىن باي جەگەن، ينسپەكتور ءسوزى راس. كەمەلباي قۇرلى سول كامەنەستەر اسىرار.
تۇراقتى ءسوز تىركەسى دىلگەر بولىپ نوس كورسەتۋ.
سارى ۋايىم، تىقىر تايانۋ، قۇلاقتىڭ ەتىن
ناقىل سوزدەر.
«ايەل – ەردى ازعىراتىن ازىرەيىل» دەپ جاكەڭ مارقۇمنىڭ ايتقان شاريعاتى وسى كۇنگە دەيىن ەسىندە
ديالەكت سوزدەر - جوق.
كاسىبي سوزدەر. ماڭاي تولعان بىلعارى، قايىس، قايىستىڭ قيقىمى، ءبىز، پىشاق، قايراق، قالىپ، مۇرىندىق، تارامىس.
تەڭەۋ. ول ەكى ارادا شاڭداتقان قۇيىنداي بۇرقىراتىپ، ەڭگەزەردەي ءبىر ايەل ۇيگە سويلەپ كىردى. سەكسەندەگى كەمپىر - شالداي قارا ابدىرا
ءۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ. وقۋشىلاردىڭ زەرتتەۋ جۇمىستارىنا تالداۋ جاساي وتىرىپ، جاقسى جۇرگىزگەندىكتەرىن ايتىپ وقۋشى بىلىمدەرىن باعالاۋ.
ءۇى. باعالاۋ. وقۋشىلاردىڭ ەڭبەكتەرىن باعالاۋ. كەلەسى ساباققا تاپسىرا بەرۋ.
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما: ب. مايلين تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرىپ، شىعارما جازىپ كەلۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) بىلىمدىلىك – «ايرانباي» اڭگىمەسى ارقىلى سول كەزدەگى قازاق تۇرمىسى جانە ونىڭ شىنايى كورىنىسىمەن تانىسۋ؛
ءا) دامىتۋشىلىق - جازۋشى ءتىلىن زەرتتەۋ؛
ب) تاربيەلىك – ەڭبەككە، نامىسشىلدىققا باۋلۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: پروبلەمالىق ءادىس.
ساباقتىڭ ءتۇرى: زەرتتەۋ ساباعى (قاناپيا بىتىبايەۆا تەحنولوگياسى بويىنشا).
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، ءان - كۇي، ادەپ، بەينەلەۋ ونەرى.
ساباقتىڭ بارىسى.
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ا) سالەمدەسۋ؛
ءا) كەزەكشىمەن سۇحبات.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن قايتالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن جاڭا تاقىرىپپەن بايلانىستىرا وتىرىپ تالداۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق.
بەيىمبەت ءمايليننىڭ «ايرانباي» اڭگىمەسىن وقىپ تالداۋعا الدىن الا بەرىلگەن. تاپسىرما بويىنشا ديالوگ تاسىلىمەن وقۋشىلارمەن بىرلەسە وتىرىپ جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋتۋ.
- بالالار، «ايرانباي» اڭگىمەسى دە شاعىن، ءبىراق اڭگىمەنىڭ تاقىرىبى اۋقىمدى. كوتەرىپ تۇرعان جۇگى اۋىر، بايقادىڭدار ما؟ ال، بايقاساڭدار، ءقازىر وزدەرىڭە ساۋالناما سۇراقتارىن بەرەيىن، بىرەر مينۋت ويلانىپ، اۋىزشا جاۋاپ بەرەسىڭدەر:
1. قالاي ويلايسىڭدار، اڭگىمە نەگە ايرانبايدىڭ ءۇي ءىشىن سيپاتتاۋدان باستالادى؟
2. مادەنيەتتىڭ تومەندىگى بايقالا ما؟
3. مادەنيەتتىڭ تومەندىگىنە اسەر ەتىپ وتىرعان نە؟
(ايرانبايدىڭ كەدەي تۇرمىسى: جوقشىلىق، جەتىسپەۋشىلىك، كوڭىلسىزدىك، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك، بايدىڭ قايرىمسىزدىعى).
4. ايرانبايدىڭ بۇرىنعى ءومىرى مەن اڭگىمەنىڭ اياعىنداعى ايرانبايعا سيپاتتاما بەرىڭدەر. (اڭگىمەنىڭ باسىنداعى ايرانباي باي تۋىسى كەمەلبايعا سەنەدى، ال سوڭىندا رۋحاني تۇرلەۋى، جاڭا ومىرگە قادام باسۋى – نەگىزگى ماسەلە. اڭگىمەنىڭ باسىندا ايرانباي كىر - قوقىس اراسىندا وتىرسا، اياعىندا ونى سىلكىپ تاستاپ جاڭا ومىرگە قادام باسادى.
5. ايرانباي «كامەنەسكە جازىلامىز» دەگەن قورىتىندىعا نەگە كەلدى؟
6. قالاي ويلايسىڭدار، ەگەر كەمەلباي ايرانباي سۇراتقان قايىستى راۋشانعا بەرسە، ايرانباي بۇرىنعى قالپىندا ساراڭ اعايىننىڭ ىعىندا قالار ما ەدى؟
7. ايرانبايدىڭ سەنگەنى بار، ول – كامەنەستەر: «كامەنەسكە جازىلعانداردى قازىنا اسىرايدى دەيدى عوي». قازىرگى كەزدە وسى يدەياعا قوسىلار ما ەدىڭدەر؟
بەيىمبەت اڭگىمەلەرىنىڭ وزىنە ءتان ەرەكشەلىگى بار، «دەتال» بار. اڭگىمەنىڭ ارقاۋى «قايىستىڭ» نەگىزىندە دامىپ وتىرعانىن ايتا كەلە بالالارعا الدىن الا بەرىلگەن تاپسىرما بويىنشا ءبىرىنشى توپ اڭگىمە قۇرىلىسىنا جاساپ كەلگەن زەرتتەۋ جۇمىستارىمىەن بولىسەدى.
ءىۇ. تالداۋ. زەرتتەۋ جۇمىستارىن ورتاعا سالۋ.
«ايرانباي» اڭگىمەسىنىڭ قۇرىلىسى:
اڭگىمەنىڭ باستالۋى: ايرانبايدىڭ ۇيىنە كىرىپ كەلگەندە - اق نەندەي كاسىپپەن اينالىساتىنى بەپ - بەلگىلى. وت باسىندا كىرلى قارا تاقتاي، ماڭايى تولعان بىلعارى، قايىستىڭ قيقىمى، ءبىز، پىشاق، قايراق، قالىپ، مۇرىندىق قوقىرسىپ جاتىر
بايلانىس: 1. الدەنەگە كەيىگەندەي...
بولىپ وتىر.
2. 150 - ب. اقىرعى ابزاس.
3. 151 - ب. 4 - ابزاس
4. 151 - ب. اقىرعى ابزاس.
5. 152 - ب. 1 - ابزاس
6. 152 - ب. 2 - ابزاس
7. 153 - ب. 1 - ابزاس
شيەلەنىس:
1. تارامىستى تارتىپ، شىنتاعىن كوتەرىپ قالعاندا قىزىنا ءتيىپ كەتەدى. قىزىنا ۇرسىپ، يتەرىپ تاستايدى. 2. راۋشاننىڭ كەمەلبايدىڭ قاتىنىمەن ۇرسۋى، ءسويتىپ ونىڭ بەتىن كورمەستەي ىزالانۋى.
3. ايرانبايدىڭ ىزالانۋى جانە راۋشاننىڭ قايىسقا كەتۋى.
شارىقتاۋ شەگى: راۋشان كەمەلبايدىڭ ۇيىنەن قۇر قول قايتىپ كەلەدى جانە كۇيەۋىنىڭ ايعايلاعانىنا رەنجيدى. كەمەلبايدىڭ قايىستى بەرمەۋىنەن كوڭىلىنىڭ قاتتى قالۋى.
شەشىمى: ايرانباي: - كەمەلبايدان جۇرەگىم سۋىنىپ بولدى. ەندى سونىڭ ەسىگىن اشۋشى بولمايىق. قۇداي اشتان ولتىرمەسىن. كەمەلباي قۇرلى سول كامەنەستەر اسىرار
ەكىنشى توپتىڭ جۇمىسى. «ايرانباي» اڭگىمەسىندەگى جازۋشىنىڭ تىلدىك ەرەكشەلىگىنە تالداۋ جاساۋ.
«ايرانباي» اڭگىمەسىنىڭ تىلدىك ەرەكشەلىگى
ەپيتەت. كىرلى قارا تاقتاي، قۋراپ تۇرعان قارا ابدىرا، تارالماي ۇيىسقان قويۋ قارا ساقالى.
ديسفەميزمدەر. «سورلى جالماۋىز، قايدان تاباقتاس بولىپ ەدىڭ، ءبىر جاپىراق جەگىزبەدىڭ عوي». «بايعۇس، كورگەن قىزىعىڭ وسى ما ەدى؟» «يت، قيرات»، - دەدى. «ول بەتپاقتىڭ بەتىن قۇداي كورسەتپەسىن».
كىرمە سوزدەر. ولاي بولۋىنىڭ سەبەبى شىقپاي قالعان ەگىندى جازۋعا كوميسسيا سايلانعاندا، كەمەلباي سول كوميسسيانىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانعان. نالوكتى سالىپ وتىرعان وسى ءىنىڭنىڭ ءوزى كورىنەدى عوي. كەدەي ەڭبەگىن باي جەگەن، ينسپەكتور ءسوزى راس. كەمەلباي قۇرلى سول كامەنەستەر اسىرار.
تۇراقتى ءسوز تىركەسى دىلگەر بولىپ نوس كورسەتۋ.
سارى ۋايىم، تىقىر تايانۋ، قۇلاقتىڭ ەتىن
ناقىل سوزدەر.
«ايەل – ەردى ازعىراتىن ازىرەيىل» دەپ جاكەڭ مارقۇمنىڭ ايتقان شاريعاتى وسى كۇنگە دەيىن ەسىندە
ديالەكت سوزدەر - جوق.
كاسىبي سوزدەر. ماڭاي تولعان بىلعارى، قايىس، قايىستىڭ قيقىمى، ءبىز، پىشاق، قايراق، قالىپ، مۇرىندىق، تارامىس.
تەڭەۋ. ول ەكى ارادا شاڭداتقان قۇيىنداي بۇرقىراتىپ، ەڭگەزەردەي ءبىر ايەل ۇيگە سويلەپ كىردى. سەكسەندەگى كەمپىر - شالداي قارا ابدىرا
ءۇ. ساباقتى قورىتىندىلاۋ. وقۋشىلاردىڭ زەرتتەۋ جۇمىستارىنا تالداۋ جاساي وتىرىپ، جاقسى جۇرگىزگەندىكتەرىن ايتىپ وقۋشى بىلىمدەرىن باعالاۋ.
ءۇى. باعالاۋ. وقۋشىلاردىڭ ەڭبەكتەرىن باعالاۋ. كەلەسى ساباققا تاپسىرا بەرۋ.
ءۇىى. ۇيگە تاپسىرما: ب. مايلين تۋرالى بىلىمدەرىن تولىقتىرىپ، شىعارما جازىپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
ماقساتى: وقۋشىلارعا ناۋرىز - جىل باسى، ياعني ءدىن مەيرامى ەمەس، ۇلت مەيرامى ەكەندىگىن تاريحي ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ. اتا - بابامىزدان ۇرپاقتان - ۇرپاققا بەرىلىپ كەلە جاتقان ۇلتتىق تاربيە تۋرالى تۇسىنىك بە...
