بىلىمدىلەر دوداسى
تاقىرىبى: بىلىمدىلەر دوداسى
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جاراتىلىستانۋ جانە ماتەماتيكا پاندەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرا وتىرىپ، ولاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ؛ ءوزارا قارىم - قاتىناس پەن سىيلاستىق قاسيەتتەرىن ءسىڭىرۋ.
كورنەكىلىگى: كومپيۋتەرلىك، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سەكۋندومەر، ت. ب.
جوسپارى: ءى. كىرىسپە. (ۇيىمداستىرۋ، ماقساتىن ايتۋ، ءوتۋ بارىسىمەن قىسقاشا تانىستىرۋ)
ءىى. نەگىزگى ءبولىم. (كەزەڭ بويىنشا سايىستار)
ءىىى. قورىتىندى. (جەڭىمپازداردى انىقتاۋ، ماراپاتتاۋ)
بارىسى: ءار جارىستىڭ ءوز شارتى بولادى. بىلىمدىلەر دوداسىن اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ مىنا ولەڭ جولدارىمەن باستاعىم كەلىپ تۇر:
شارتىم وسى،
وسىعان شىدايسىڭ با؟
شىداساڭ، تىناسىڭ، قۇلاساڭ دا.
بولساڭ، سوسىن بولارسىڭ، قول باستارسىڭ،
شىدايسىڭ با؟
باعىڭدى سىنايسىڭ با؟
1 – كەزەڭ: «شيراتۋ» - لوگيكالىق سۇراقتار (ءار توپقا جەكە شاقىرىلادى دا، مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلاردىڭ بارلىعىنا ورتاق سۇراق قويىلادى، قانشا سۇراققا جاۋاپ بەرسە، سونشا «سيقىرلى ۋاقىتقا» يە بولادى)
لوگيكالىق سۇراقتار:
- نەنى ساندىققا تىعا المايسىڭ؟ (كۇن ساۋلەسىن)
- ەگەر قاز ءبىر اياعىمەن تۇرسا 3 كگ بولادى، ال 1 اياعىمەن تۇرسا شە؟ (3كگ)
- كۇن كوزى 2012 جىلى نەشە رەت شىعادى؟ (366 رەت)
- قانداي ىدىستان تاماق ىشە المايسىڭ؟ (بوس ىدىستان)
- بارلىق سانداردىڭ كوبەيتىندىسى؟ (ءنول)
- 28 سانى قاي ايدا كەزدەسەدى؟ (بارلىق ايدا)
- بارلىق تىلدە سويلەيدى، ول – (جاڭعىرىق)
- ەڭ ۇلكەن سان – (جوق)
- دۇكەنگە بارعاندا نەشە تەڭگەگە ساۋدا جاسايسىڭ؟ (العان زاتىما بايلانىستى)
ءبىلىم دەگەن - بيىك شىڭ،
باقىتقا سەنى جەتكىزەر.
ءبىلىم دەگەن - اقىلشىڭ،
قيىندىقتان وتكىزەر، - دەپ 2 – كەزەڭدى باستايمىز.
2 – كەزەڭ. «تاپقىرلىق» - تانىمدىق سۇراقتار (وقۋشىعا دا، مۇعالىمگە دە بىردەي سۇراق تاراتىلادى. ءمۇعالىم ءوز جاۋابىن قاعازعا جازادى دا، وقۋشىسى بۇل سۇراقتىڭ شەشىمىن تابا ما، جوق پا دەگەن ساۋالعا جاۋاپ بەرەدى. وقۋشى ءوز جاۋابىن داۋىستاپ ايتادى. ەگەر جاۋاپتارى سايكەس كەلسە، «سيقىرلى ۋاقىتقا» يە بولادى)
تانىمدىق سۇراقتار:
1. بۇل باسى دا، ۇشى دا جوق قىزىق ءارى ادەمى فيگۋرا. ول تۇرمىستا دا، تەحنيكادا دا، بارلىق جەردە قولدانىلادى. ەگەر ونىڭ بويىمەن جۇرسەڭ، ءبارىبىر شىققان جەرىڭە قايتىپ ورالاسىڭ. بۇل نە؟ (شەڭبەر. مىسالى كەسەنىڭ، شەلەكتىڭ ت. ب. جيەكتەرى، ماشينانىڭ، ۆەلوسيپەدتىڭ دوڭگەلەكتەرى، ت. ب.)
2. سىنىپ بولمەسىندەگى تەرەزە وقۋشىنىڭ سول جاعىندا بولۋى ءتيىس. نەگە؟ (تەرەزە وڭ جاقتا بولسا، جازۋ جازاتىن قول ساۋلەسى قالقالاپ تۇرادى)
3. مىنا سانداردىڭ ورنالاسۋ زاڭدىلىعىن انىقتاپ، «؟» بەلگىسىنىڭ ورنىنا ءتيىستى ساندى تابىڭدار. 9، 10، 12، 13، 15، 16،؟. (18)
ايىرا ءبىل، جاقسى مەنەن جاماندى،
ايىرا ءبىل، قارىنداش پەن قالامدى.
ايىرا ءبىل، سوقپاعىن دا ءومىردىڭ،
ايىرا ءبىل، تاپسىرماڭدى الداعى.
كەلەسى كەزەڭ «مەنى ءتۇسىن» دەپ اتالادى.
3 - كەزەڭنىڭ شارتى: (ءمۇعالىم جاسىرىلعان ءسوزدى وقۋشىعا ىممەن جەتكىزەدى. ءار دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن 1 «سيقىرلى ۋاقىت» الادى.) ويىندى قاي توپ باستايتىندىعى قۇپيا ءسوزدى تابۋ رەتىمەن انىقتالادى. جاسىرىلعان ارىپتەرگە ۇيالى تەلەفونداعى سيفرلار سايكەس كەلەدى.
1 - سۇراق: ءوزىنىڭ ويلاپ تاپقان تەورەماسىنىڭ قۋانىشىنا 100 وگىز سويعان، كەزىندە جۇدىرىقتاسۋدان وليمپيادا چەمپيونى بولعان، اتاقتى گرەك ماتەماتيگى.
پ ي ف ا گ و ر
قۇپيا ءسوزدىڭ سۇراعى: شىعىس اريستوتەلى اتانعان عۇلاما عالىم:
ف ا ر ا ب ي
ح ------------------------ ۋ --------------------- Z
گلوبۋس ---------------- كارتا ---------------- داپتەر
سىزعىش -------------- سيركۋل ------------- ترانسپورتير
وبرۋچ --------------- دوپ ------------------- سكاكالكا
جۋا -------------------- كارتوپ --------------- گۇل
بالعا ------------------ شەگە ----------------- سۇرگى
4 – كەزەڭ.
(زاتتىڭ نەمەسە بەلگىلى ادامنىڭ سۋرەتىن تابۋ، ول جايلى تۇسىنىك بەرۋ)
شارتى: (زات نەمەسە سۋرەت وقۋشىلارعا الدىن - الا كورسەتىلىپ، جاۋاپتارى ۆيدەوروليككە جازىلىپ الىنادى. مۇعالىمگە تاپسىرما: جاۋابىن وقۋشى تابا الا ما دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋ. ەگەر جاۋاپتارى سايكەس كەلسە، تاعى دا «سيقىرلى ۋاقىت» الا الادى.)
1. كارى جىلىكتىڭ باسى
2. ۇكى
3. اس ءۇي قۇرالى (كارتوپتىڭ ءىشىن تازالاعىش)
4. مىنا سۋرەتتەگى كىم؟
ا) بوكسشى س. قوناقبايەۆ؛
ءا) ءانشى ءا. قاشاۋبايەۆ؛
ب) كومپوزيتور ب. بايقاداموۆ.
5 – كەزەڭ: قورىتىندى.
ءار توپتىڭ جيناعان «سيقىرلى ۋاقىتتارى» ەسەپتەلەدى. مىسالى، 15 جەتون بولسا، 15 ∙ 10 = 150 سەك نەمەسە 2 مينۋت 30 سەك. تاپسىرما وسى ۋاقىت ىشىندە ماعىناسى بار سوزدەر جيىنىن قۇراۋ. مىسالى، «ماتەماتيكا» سوزىنەن مىناداي سوزدەر جيىنىن قۇراۋعا بولادى: مات، ماتا، ات، اتا، اتام، تام، ەت، ەم، يت، ەك، كي، تي، تيمە، تات، تاما، ت. ب.
ءبىزدىڭ ورتالىق جاراتىلىستانۋ جانە ماتەماتيكا بولعاندىقتان، ءار توپ «جاراتىلىستانۋ» سوزىنەن سوزدەر جيىنىن قۇراستىرادى. قاي توپ وزدەرىنە بەرىلگەن ۋاقىت ارالىعىندا كوپ ءسوز تاپسا، سول توپ جەڭىسكە جەتەدى. مۇعالىمدەردىڭ كومەكتەسۋىنە بولادى.
ماراپاتتاۋ جانە ءان – شاشۋ.
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ جاراتىلىستانۋ جانە ماتەماتيكا پاندەرىنە دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرا وتىرىپ، ولاردىڭ ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ؛ ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ؛ ءوزارا قارىم - قاتىناس پەن سىيلاستىق قاسيەتتەرىن ءسىڭىرۋ.
كورنەكىلىگى: كومپيۋتەرلىك، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سەكۋندومەر، ت. ب.
جوسپارى: ءى. كىرىسپە. (ۇيىمداستىرۋ، ماقساتىن ايتۋ، ءوتۋ بارىسىمەن قىسقاشا تانىستىرۋ)
ءىى. نەگىزگى ءبولىم. (كەزەڭ بويىنشا سايىستار)
ءىىى. قورىتىندى. (جەڭىمپازداردى انىقتاۋ، ماراپاتتاۋ)
بارىسى: ءار جارىستىڭ ءوز شارتى بولادى. بىلىمدىلەر دوداسىن اقيىق اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ مىنا ولەڭ جولدارىمەن باستاعىم كەلىپ تۇر:
شارتىم وسى،
وسىعان شىدايسىڭ با؟
شىداساڭ، تىناسىڭ، قۇلاساڭ دا.
بولساڭ، سوسىن بولارسىڭ، قول باستارسىڭ،
شىدايسىڭ با؟
باعىڭدى سىنايسىڭ با؟
1 – كەزەڭ: «شيراتۋ» - لوگيكالىق سۇراقتار (ءار توپقا جەكە شاقىرىلادى دا، مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلاردىڭ بارلىعىنا ورتاق سۇراق قويىلادى، قانشا سۇراققا جاۋاپ بەرسە، سونشا «سيقىرلى ۋاقىتقا» يە بولادى)
لوگيكالىق سۇراقتار:
- نەنى ساندىققا تىعا المايسىڭ؟ (كۇن ساۋلەسىن)
- ەگەر قاز ءبىر اياعىمەن تۇرسا 3 كگ بولادى، ال 1 اياعىمەن تۇرسا شە؟ (3كگ)
- كۇن كوزى 2012 جىلى نەشە رەت شىعادى؟ (366 رەت)
- قانداي ىدىستان تاماق ىشە المايسىڭ؟ (بوس ىدىستان)
- بارلىق سانداردىڭ كوبەيتىندىسى؟ (ءنول)
- 28 سانى قاي ايدا كەزدەسەدى؟ (بارلىق ايدا)
- بارلىق تىلدە سويلەيدى، ول – (جاڭعىرىق)
- ەڭ ۇلكەن سان – (جوق)
- دۇكەنگە بارعاندا نەشە تەڭگەگە ساۋدا جاسايسىڭ؟ (العان زاتىما بايلانىستى)
ءبىلىم دەگەن - بيىك شىڭ،
باقىتقا سەنى جەتكىزەر.
ءبىلىم دەگەن - اقىلشىڭ،
قيىندىقتان وتكىزەر، - دەپ 2 – كەزەڭدى باستايمىز.
2 – كەزەڭ. «تاپقىرلىق» - تانىمدىق سۇراقتار (وقۋشىعا دا، مۇعالىمگە دە بىردەي سۇراق تاراتىلادى. ءمۇعالىم ءوز جاۋابىن قاعازعا جازادى دا، وقۋشىسى بۇل سۇراقتىڭ شەشىمىن تابا ما، جوق پا دەگەن ساۋالعا جاۋاپ بەرەدى. وقۋشى ءوز جاۋابىن داۋىستاپ ايتادى. ەگەر جاۋاپتارى سايكەس كەلسە، «سيقىرلى ۋاقىتقا» يە بولادى)
تانىمدىق سۇراقتار:
1. بۇل باسى دا، ۇشى دا جوق قىزىق ءارى ادەمى فيگۋرا. ول تۇرمىستا دا، تەحنيكادا دا، بارلىق جەردە قولدانىلادى. ەگەر ونىڭ بويىمەن جۇرسەڭ، ءبارىبىر شىققان جەرىڭە قايتىپ ورالاسىڭ. بۇل نە؟ (شەڭبەر. مىسالى كەسەنىڭ، شەلەكتىڭ ت. ب. جيەكتەرى، ماشينانىڭ، ۆەلوسيپەدتىڭ دوڭگەلەكتەرى، ت. ب.)
2. سىنىپ بولمەسىندەگى تەرەزە وقۋشىنىڭ سول جاعىندا بولۋى ءتيىس. نەگە؟ (تەرەزە وڭ جاقتا بولسا، جازۋ جازاتىن قول ساۋلەسى قالقالاپ تۇرادى)
3. مىنا سانداردىڭ ورنالاسۋ زاڭدىلىعىن انىقتاپ، «؟» بەلگىسىنىڭ ورنىنا ءتيىستى ساندى تابىڭدار. 9، 10، 12، 13، 15، 16،؟. (18)
ايىرا ءبىل، جاقسى مەنەن جاماندى،
ايىرا ءبىل، قارىنداش پەن قالامدى.
ايىرا ءبىل، سوقپاعىن دا ءومىردىڭ،
ايىرا ءبىل، تاپسىرماڭدى الداعى.
كەلەسى كەزەڭ «مەنى ءتۇسىن» دەپ اتالادى.
3 - كەزەڭنىڭ شارتى: (ءمۇعالىم جاسىرىلعان ءسوزدى وقۋشىعا ىممەن جەتكىزەدى. ءار دۇرىس جاۋاپ ءۇشىن 1 «سيقىرلى ۋاقىت» الادى.) ويىندى قاي توپ باستايتىندىعى قۇپيا ءسوزدى تابۋ رەتىمەن انىقتالادى. جاسىرىلعان ارىپتەرگە ۇيالى تەلەفونداعى سيفرلار سايكەس كەلەدى.
1 - سۇراق: ءوزىنىڭ ويلاپ تاپقان تەورەماسىنىڭ قۋانىشىنا 100 وگىز سويعان، كەزىندە جۇدىرىقتاسۋدان وليمپيادا چەمپيونى بولعان، اتاقتى گرەك ماتەماتيگى.
پ ي ف ا گ و ر
قۇپيا ءسوزدىڭ سۇراعى: شىعىس اريستوتەلى اتانعان عۇلاما عالىم:
ف ا ر ا ب ي
ح ------------------------ ۋ --------------------- Z
گلوبۋس ---------------- كارتا ---------------- داپتەر
سىزعىش -------------- سيركۋل ------------- ترانسپورتير
وبرۋچ --------------- دوپ ------------------- سكاكالكا
جۋا -------------------- كارتوپ --------------- گۇل
بالعا ------------------ شەگە ----------------- سۇرگى
4 – كەزەڭ.
(زاتتىڭ نەمەسە بەلگىلى ادامنىڭ سۋرەتىن تابۋ، ول جايلى تۇسىنىك بەرۋ)
شارتى: (زات نەمەسە سۋرەت وقۋشىلارعا الدىن - الا كورسەتىلىپ، جاۋاپتارى ۆيدەوروليككە جازىلىپ الىنادى. مۇعالىمگە تاپسىرما: جاۋابىن وقۋشى تابا الا ما دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋ. ەگەر جاۋاپتارى سايكەس كەلسە، تاعى دا «سيقىرلى ۋاقىت» الا الادى.)
1. كارى جىلىكتىڭ باسى
2. ۇكى
3. اس ءۇي قۇرالى (كارتوپتىڭ ءىشىن تازالاعىش)
4. مىنا سۋرەتتەگى كىم؟
ا) بوكسشى س. قوناقبايەۆ؛
ءا) ءانشى ءا. قاشاۋبايەۆ؛
ب) كومپوزيتور ب. بايقاداموۆ.
5 – كەزەڭ: قورىتىندى.
ءار توپتىڭ جيناعان «سيقىرلى ۋاقىتتارى» ەسەپتەلەدى. مىسالى، 15 جەتون بولسا، 15 ∙ 10 = 150 سەك نەمەسە 2 مينۋت 30 سەك. تاپسىرما وسى ۋاقىت ىشىندە ماعىناسى بار سوزدەر جيىنىن قۇراۋ. مىسالى، «ماتەماتيكا» سوزىنەن مىناداي سوزدەر جيىنىن قۇراۋعا بولادى: مات، ماتا، ات، اتا، اتام، تام، ەت، ەم، يت، ەك، كي، تي، تيمە، تات، تاما، ت. ب.
ءبىزدىڭ ورتالىق جاراتىلىستانۋ جانە ماتەماتيكا بولعاندىقتان، ءار توپ «جاراتىلىستانۋ» سوزىنەن سوزدەر جيىنىن قۇراستىرادى. قاي توپ وزدەرىنە بەرىلگەن ۋاقىت ارالىعىندا كوپ ءسوز تاپسا، سول توپ جەڭىسكە جەتەدى. مۇعالىمدەردىڭ كومەكتەسۋىنە بولادى.
ماراپاتتاۋ جانە ءان – شاشۋ.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: “مەن بالا قۇقىعىن قورعاۋ كونۆەنسياسى تۋرالى نە بىلەمىن؟” (پرەزەنتاسيا)
