ءبىر جاسۋشالى جاسىل بالدىرلار
بالدىرلار - كوبىنەسە سۋدا، ىلعالدى توپىراقتا، تاستا جانە اعاش دىڭىندە تىرشىلىك ەتەتىن تومەنگى ساتىداعى وسىمدىكتەر. بالدىرلاردىڭ تابيعاتتا كوپجاسۋشالى، ءبىرجاسۋشالى، شوعىرلى تۇرلەرى بار. ولاردىڭ كوپشىلىگىندە تامىر، ساباق جانە جاپىراق بولمايدى، سوندىقتان دەنەسى قاتپارشاق (تاللوم) دەپ اتالادى.
بالدىرلاردا حراموتوفورلار جانە پيگمەنتتەر بولادى (سوندىقتان جاسىل، قىزىل، قوڭىر، ت. ب. ءتۇستى بولىپ كەلەدى). ولار ءوسىمدى جولمەن (دەنەسىنىڭ ءبىر بولىگىمەن)، جىنىسسىز (سپورا ارقىلى) جانە جىنىستى (جىنىس جاسۋشالارى قوسىلىپ) كوبەيەدى.
جاسىل بالدىرلاردىڭ وكىلى - حلاميدومونادا، حلورەللا، حلوروكوكك. ولاردىڭ قۇرىلىسىندا وزىندىك ەرەكشەلىكتەر بولادى.
ءبىر جاسۋشالى جاسىل بالدىرلار
1. بالدىرلاردىڭ تىرشىلىك ەتۋى: تەڭىز، كول، وزەندەردە جانە توقتاۋ سۋلاردا، توپىراقتا.
2. بالدىرلاردىڭ تۇرلەرى: ءبىرجاسۋشالى، شوعىرلى، كوپجاسۋشالى.
3. كوپجاسۋشالى وكىلدەرىنىڭ دەنەسى قالاي اتالادى؟ تاللوم (قاتپارشاق).
4. تاللوم دەگەنىمىز نە؟ دەنەسىندە ۇلپالارى بولمايتىن جانە مۇشەلەرگە بولىنبەيتىن ءوسىمدى بولىگى.
5. تاللوم قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟ گرەكشە «تاللوس»- ءوسىندى، قاتپارشاق.
6. بالدىر جاسۋشاسىنداعى حروماتوفور سانى - 1، 2 كەيدە ودان دا كوپ.
7. حروماتوفور دەگەنىمىز نە؟ بالدىر جاسۋشاسىنداعى حلوروپلاست.
8. حروماتوفوردىڭ تۇستەرى قانداي؟ جاسىل، قىزىل، قوڭىر.
9. بالدىر جاسۋشاسى قابىقشاسىنىڭ سىرتىن نە قاپتايدى؟ سىلەمەيلى قابىق.
10. سىلەمەيلى قابىقتىڭ ماڭىزى نەدە؟ بالدىردىڭ سۋدا جەڭىل قوزعالۋىنا، توسەمىككە جەڭىل بەكىنۋىنە كومەكتەسەدى.
11. بالدىرلار قالاي كوبەيەدى؟ ءوسىمدى، جىنىسسىز، جىنىستى.
12. بالدىرلاردىڭ ءوسىمدى كوبەيۋى - كەزىندە ءبىرجاسۋشالى بالدىرلاردىڭ جاسۋشالارى ەكىگە بولىنەدى.
13. بالدىرلاردىڭ جىنىسسىز كوبەيۋى: تاللومىنداعى ارنايى قالتادان ءبىرجاسۋشالى تالشىعى بار زووسپورالار تۇزىلەدى. زووسپورالار توسەمىككە بەكىنىپ ءونىپ، بالدىرعا اينالادى.
14. بالدىرلاردىڭ جىنىستى كوبەيۋى: اتالىق جىنىستىق جاسۋشاسى مەن انالىق جىنىس جاسۋشاسى ءوزارا قوسىلۋى ارقىلى جۇزەگە اسادى.
15. گامەتا دەگەنىمىز نە؟ جىنىس جاسۋشالارى.
16. تەڭىزدىڭ، مۇحيتتىڭ تۇبىندە تىرشىلىك ەتەتىندەرىنە قاراعاندا سۋدا قالقىپ تىرشىلىك ەتەتىندەر سانى جۇزدەگەن ەسە ارتىق.
17. بالدىر حروماتوفورىندا فوتوسينتەز ناتيجەسىندە تۇزىلەتىن زات: كراحمال.
18. حروماتوفورلارىنىڭ ءپىشىنى - تاقتا، بىلەزىك، جۇلدىز، استاۋشا، ءدان، تاسپا ءتارىزدى.
19. ءبىرجاسۋشالى جاسىل بالدىرلاردىڭ پايدا بولۋى - 1، 5 ملرد جىل بۇرىن پايدا بولعان.
20. ءبىرجاسۋشالى جاسىل بالدىرلاردىڭ وكىلدەرى: حلاميدومونادا، حلورەللا، حلوروكوكك.
21. توقتاۋ سۋلاردا تىرشىلىك ەتەتىن جاسىل بالدىر: حلاميدومونادا.
22. حلاميدومونادانىڭ جاسۋشا قابىقشاسى نەدەن تۇرادى؟ جاسۋنىقتان (سەلليۋلوزا).
23. حلاميدومونادا حروماتوفورىنىڭ ءپىشىنى: تەرەڭ استاۋ ءتارىزدى.
24. حلاميدومونادانىڭ حلورەللادان ايىرماشىلىعى. تەز قوزعالاتىن ەكى تالشىعى جانە قىزىل كوزشەسى بولادى.
25. حلورەللا حروماتوفورىنىڭ ءپىشىنى: جازىق استاۋ ءتارىزدى.
26. حلورەللا قالاي كوبەيەدى؟ تەك قانا جىنىسسىز جولمەن. (تالشىقسىز سپورالار ءتۇزۋ ارقىلى).
27. نەلىكتەن حلورەللانى سوڭعى كەزدە ءىرى قارا مەن قۇستىڭ جەمىنە قوسىپ بەرەدى؟ تەز كوبەيەتىن بولعاندىقتان.
28. ءوسىرۋ جاعىنان وندىرىستىك جولعا قويىلعان بالدىر: حلورەللا.
29. جاپونيادا حلورەللادان الىناتىن زاتتار: ءنارۋىز، ۆيتاميندەر.
30. ناننىڭ تۇرلەرىن پىسىرۋگە پايدالانىلاتىن بالدىر: حلورەللا.
31. بالدىردىڭ قاي تۇرىنەن ەنەرگيا الۋ كوزدەلىپ وتىر؟ حلورەللا.
32. توپىراقتا، اعاش دىڭىندە تىرشىلىك ەتەتىن ءبىر جاسۋشالى بالدىر: حلوروكوكك.
33. حلوروكوكتىڭ كوبەيۋى: جىنىسسىز، جىنىستى جولمەن.
34. بالدىرلاردى زەرتتەيتىن عىلىم سالاسى: الگولوگيا.
35. الگولوگيا عىلىمى قاي عاسىردا پايدا بولدى؟ 19 - عاسىردىڭ ورتاسىندا.
36. عارىشقا ۇشىرىلعان العاشقى وسىمدىك: حلورەللا.
37. ن. ن. گوروجانكيننىڭ ەڭبەگى: 1875 جىلى حلاميدومونادا مىسالىمەن جىنىستىق ۇدەرىستى ەڭ العاش دالەلدەدى.
بالدىرلاردا حراموتوفورلار جانە پيگمەنتتەر بولادى (سوندىقتان جاسىل، قىزىل، قوڭىر، ت. ب. ءتۇستى بولىپ كەلەدى). ولار ءوسىمدى جولمەن (دەنەسىنىڭ ءبىر بولىگىمەن)، جىنىسسىز (سپورا ارقىلى) جانە جىنىستى (جىنىس جاسۋشالارى قوسىلىپ) كوبەيەدى.
جاسىل بالدىرلاردىڭ وكىلى - حلاميدومونادا، حلورەللا، حلوروكوكك. ولاردىڭ قۇرىلىسىندا وزىندىك ەرەكشەلىكتەر بولادى.
ءبىر جاسۋشالى جاسىل بالدىرلار
1. بالدىرلاردىڭ تىرشىلىك ەتۋى: تەڭىز، كول، وزەندەردە جانە توقتاۋ سۋلاردا، توپىراقتا.
2. بالدىرلاردىڭ تۇرلەرى: ءبىرجاسۋشالى، شوعىرلى، كوپجاسۋشالى.
3. كوپجاسۋشالى وكىلدەرىنىڭ دەنەسى قالاي اتالادى؟ تاللوم (قاتپارشاق).
4. تاللوم دەگەنىمىز نە؟ دەنەسىندە ۇلپالارى بولمايتىن جانە مۇشەلەرگە بولىنبەيتىن ءوسىمدى بولىگى.
5. تاللوم قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟ گرەكشە «تاللوس»- ءوسىندى، قاتپارشاق.
6. بالدىر جاسۋشاسىنداعى حروماتوفور سانى - 1، 2 كەيدە ودان دا كوپ.
7. حروماتوفور دەگەنىمىز نە؟ بالدىر جاسۋشاسىنداعى حلوروپلاست.
8. حروماتوفوردىڭ تۇستەرى قانداي؟ جاسىل، قىزىل، قوڭىر.
9. بالدىر جاسۋشاسى قابىقشاسىنىڭ سىرتىن نە قاپتايدى؟ سىلەمەيلى قابىق.
10. سىلەمەيلى قابىقتىڭ ماڭىزى نەدە؟ بالدىردىڭ سۋدا جەڭىل قوزعالۋىنا، توسەمىككە جەڭىل بەكىنۋىنە كومەكتەسەدى.
11. بالدىرلار قالاي كوبەيەدى؟ ءوسىمدى، جىنىسسىز، جىنىستى.
12. بالدىرلاردىڭ ءوسىمدى كوبەيۋى - كەزىندە ءبىرجاسۋشالى بالدىرلاردىڭ جاسۋشالارى ەكىگە بولىنەدى.
13. بالدىرلاردىڭ جىنىسسىز كوبەيۋى: تاللومىنداعى ارنايى قالتادان ءبىرجاسۋشالى تالشىعى بار زووسپورالار تۇزىلەدى. زووسپورالار توسەمىككە بەكىنىپ ءونىپ، بالدىرعا اينالادى.
14. بالدىرلاردىڭ جىنىستى كوبەيۋى: اتالىق جىنىستىق جاسۋشاسى مەن انالىق جىنىس جاسۋشاسى ءوزارا قوسىلۋى ارقىلى جۇزەگە اسادى.
15. گامەتا دەگەنىمىز نە؟ جىنىس جاسۋشالارى.
16. تەڭىزدىڭ، مۇحيتتىڭ تۇبىندە تىرشىلىك ەتەتىندەرىنە قاراعاندا سۋدا قالقىپ تىرشىلىك ەتەتىندەر سانى جۇزدەگەن ەسە ارتىق.
17. بالدىر حروماتوفورىندا فوتوسينتەز ناتيجەسىندە تۇزىلەتىن زات: كراحمال.
18. حروماتوفورلارىنىڭ ءپىشىنى - تاقتا، بىلەزىك، جۇلدىز، استاۋشا، ءدان، تاسپا ءتارىزدى.
19. ءبىرجاسۋشالى جاسىل بالدىرلاردىڭ پايدا بولۋى - 1، 5 ملرد جىل بۇرىن پايدا بولعان.
20. ءبىرجاسۋشالى جاسىل بالدىرلاردىڭ وكىلدەرى: حلاميدومونادا، حلورەللا، حلوروكوكك.
21. توقتاۋ سۋلاردا تىرشىلىك ەتەتىن جاسىل بالدىر: حلاميدومونادا.
22. حلاميدومونادانىڭ جاسۋشا قابىقشاسى نەدەن تۇرادى؟ جاسۋنىقتان (سەلليۋلوزا).
23. حلاميدومونادا حروماتوفورىنىڭ ءپىشىنى: تەرەڭ استاۋ ءتارىزدى.
24. حلاميدومونادانىڭ حلورەللادان ايىرماشىلىعى. تەز قوزعالاتىن ەكى تالشىعى جانە قىزىل كوزشەسى بولادى.
25. حلورەللا حروماتوفورىنىڭ ءپىشىنى: جازىق استاۋ ءتارىزدى.
26. حلورەللا قالاي كوبەيەدى؟ تەك قانا جىنىسسىز جولمەن. (تالشىقسىز سپورالار ءتۇزۋ ارقىلى).
27. نەلىكتەن حلورەللانى سوڭعى كەزدە ءىرى قارا مەن قۇستىڭ جەمىنە قوسىپ بەرەدى؟ تەز كوبەيەتىن بولعاندىقتان.
28. ءوسىرۋ جاعىنان وندىرىستىك جولعا قويىلعان بالدىر: حلورەللا.
29. جاپونيادا حلورەللادان الىناتىن زاتتار: ءنارۋىز، ۆيتاميندەر.
30. ناننىڭ تۇرلەرىن پىسىرۋگە پايدالانىلاتىن بالدىر: حلورەللا.
31. بالدىردىڭ قاي تۇرىنەن ەنەرگيا الۋ كوزدەلىپ وتىر؟ حلورەللا.
32. توپىراقتا، اعاش دىڭىندە تىرشىلىك ەتەتىن ءبىر جاسۋشالى بالدىر: حلوروكوكك.
33. حلوروكوكتىڭ كوبەيۋى: جىنىسسىز، جىنىستى جولمەن.
34. بالدىرلاردى زەرتتەيتىن عىلىم سالاسى: الگولوگيا.
35. الگولوگيا عىلىمى قاي عاسىردا پايدا بولدى؟ 19 - عاسىردىڭ ورتاسىندا.
36. عارىشقا ۇشىرىلعان العاشقى وسىمدىك: حلورەللا.
37. ن. ن. گوروجانكيننىڭ ەڭبەگى: 1875 جىلى حلاميدومونادا مىسالىمەن جىنىستىق ۇدەرىستى ەڭ العاش دالەلدەدى.
You Might Also Like
-
1) بەرىلگەن ورنەكتەردى تۇرلەندىرۋدە، تەڭدەۋلەردى شەشۋدە ەرەجەلەردى پايدالانىپ، ورتاق كوبەيتكىشتى جاقشا سىرتىنا شىعارا ءبىلۋ.
