بىرىككەن سوزدەر
قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بىرىككەن ءسوز.
ماقساتى: بىرىككەن سوزدەن جاسالعان جەر - سۋ جانە ادام اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىستىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
مىندەتتەرى:
1. جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
2. ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ جانە تازا، ادەمى، ساۋاتتى جازۋعا داعدىلاندىرۋ.
3. ادامگەرشىلىككە، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ. پاتريوتتىق سەزىمدەرىن وياتۋ.
ءتيپى: ساياحات ساباق.
ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: قازاقستان كارتاسى، سلايدتار، كارتوچكالار.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
- بالالار، ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدى ساياحات ساباعى رەتىندە وتكىزەمىز.
(1 – سلايد، قازاقستان كارتاسى)
- ءيا، ءبىزدىڭ وتانىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كارتاسى.
- ەندەشە ءبىز ءقازىر وسى كارتانىڭ كومەگىمەن قازاقستان قالالارىنا ساياحاتقا شىعامىز.
- ەڭ ءبىرىنشى ساياحاتقا شىقپاس بۇرىن بىلىمدەرىمىزدى ءبىر تەكسەرىپ الايىق.
(ءار توپقا تەست تاپسىرمالارى بەرىلەدى)
(3مينۋت ۋاقىتتان سوڭ جاۋاپتارى تاقتاعا ءىلىنىپ، تەكسەرىلەدى. دۇرىس ورىنداعان توپقا تەكشە ۇلەستىرىلەدى.)
- جاقسى، ءبىز ءبىلىمىمىزدى تەكسەردىك. ەندى سولتۇستىك قازاقستان وڭىرىندەگى كوكشەتاۋعا ساپار شەگەمىز.
ءىى. جاڭا تاقىرىپ.
- مىنە، كوكشەتاۋدىڭ بۋراباي اتتى اسەم دە، سۇلۋ دەمالىس ورنىنا كەلدىك (بۋراباي كورىنىسى، سلايد 2). بۇل جەردىڭ تابيعاتىنىڭ سۇلۋلىعىن اقىن س. سەيفۋللين جىرعا قوسىپ، وقجەتپەس شىڭدارىنىڭ بيىكتىگىن دە ايتىپ كەتكەن ەكەن. وسى دەمالىس ورنىندا ءبىز دە جاتىپ، دەم الىپ، ءبىلىمىمىزدى شىڭدايىق. ول ءۇشىن مىنا سويلەمدەردىڭ ىشىنەن بىرىككەن سوزدەن قۇرالعان دەگەن جەر - سۋ جانە ادام اتتارىن تابىڭدار.
(ءار توپ بەرىلگەن سويلەمدەردەن جەر - سۋ جانە اداماتتارىن تابادى. 8 سويلەمدەگى بىرىككەن سوزدەردى ءار توپ 2 سويلەمنەن وقىپ، تاۋىپ ايتادى. دۇرىس جاۋاپقا تەكشە بەرىلەدى.
1. جولاۋشىلار قاراويعا ەل ورىنعا وتىرا جەتتى. 2. پويىز سارىوزەك ستانسياسىنا توقتادى. 3. ەشكىولمەس تاۋىنىڭ ەتەگىندەبايگە جارىسى بولىپ جاتىر. 4. ءجۇمادىل كۇيدى ناقىشىنا كەلتىرە ورىندادى. 5. ايدوس جىلقايدار ۇلى «اۋدەمجەر»ءانىن ورىندادى. 6. ابداحمەت شيلىوزەك اۋىلىنان الماتىعا كەلدى. 7. بالالار اسەم دەمالىس ورنى المااراسانعا كەلدى. 8. اۋىلدا العاش بولعان سەرالىگە بۇل جەردىڭ جۇلدىزدارى جەرگە جاقىن، ءارى وتە ادەمى بولىپ كورىندى.)
- جاقسى، بالالار. ەندى تاقتاداعى سىزباعا نازار اۋدارايىق. مۇندا جاڭا وزدەرىڭ تاپقان بىرىككەن سوزدەن جاسالعان جەر - سۋ جانە ادام اتتارى جازىلعان.
قاراوي -------سارىوزەك----------- ەشكىولمەس
-------/ \ --------------/ \ --------------------------/ \
قارا وي -----سارى وزەك -----------------ەشكى ولمەس
ءجۇمادىل -----------جىلقايدار ----------ابداحمەت
--------/ \ ------------------/ \ -------------------------/ \
جۇما ءادىل------جىلقى ايدار ء------------ابدى احمەت
شيلىوزەك ------------المااراسان ------------سەرالى
------/ \ ------------------------/ \ -----------------------/ \
ءشيلى وزەك ----------الما اراسان -----------سەرى ءالى
وسى كەستەدەگى قويۋ قارامەن جازىلعان ارىپتەرگە نازار اۋدارايىق. ەكى داۋىستى دىبىس قاتار كەلگەن. ەندى جەر - سۋ اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىس پەن ادام اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىستاردى سالىستىرىپ كورەيىك تە، قورىتىپ ەرەجە شىعارۋعا تىرىسايىق.:
ەرەجە: بىرىككەن سوزدەن جاسالعان جەر - سۋ اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىس ساقتالىپ جازىلادى، ال ادام اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىستىڭ ءبىرى ءتۇسىرىلىپ جازىلادى.
ءقازىر داپتەرلەرىمىزدى اشىپ، سويلەمدەردى جازىپ، ءسوز تاپتارىنا، سويلەم مۇشەلەرىنە تالدايىق (4 سويلەم جازىپ، تالداۋ).
- وتە جاقسى. ەندى وسى كوكشەتاۋدان باتىس قازاقستانداعى اقتاۋ قالاسىن كورۋگە بارايىق.(اقتاۋ قالاسىنىڭ كورىنىسى، سلايد 3)
- اقتاۋعا كەلدىك. بۇل ءوڭىر مۇنايىمەن اتى شىققان قالا. ەندى وسى مۇناي تۋرالى وقىپ بىلەيىكشى. (مۇناي تۋرالى ءماتىن بەرىلەدى) وسى ءماتىندى وقي وتىرىپ، مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيىك. (كەستە بەرىلەدى).
مۇنايدىڭ پايداسى، زيانى قانداي؟
پايداسى……………..
زيانى………………..
بىرىككەن سوزدەر
جانە ءۇشىنشى گرافاعا وسى ماتىندە كەزدەسكەن بىرىككەن سوزدەردى تەرىپ جاز. (7 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. بولعان سوڭ تالداپ، تەكشەلەر ۇلەستىرۋ)
- مىنە، مۇنايدىڭ پايداسى دا، زيانى دا بار ەكەن.
كەلەسى ساياحاتىمىز الماتى قالاسىندا بولماق.(الماتى قالاسىنىڭ كورىنىسى، سلايد 4) ول ءۇشىن دە ۇشاققا ءمىنىپ كەلدىك. مۇندا ءبىز زووباققا باردىق.(قۇستار، اڭدار. سلايد 5) زووباقتان كوپتەگەن جانۋارلار، قۇستار، اڭدار كوردىك. وسى كورگەن جانۋارلار، قۇستار، اڭدار اتاۋلارىندا دا بىرىككەن سوزدەر كەزدەسەدى ەكەن.
تاپسىرما. بىرىككەن سوزدەن قۇرالعان جانۋارلار، قۇستار، اڭدار اتتارىن اتا. (ءار توپ كەزەكپەن اتايدى. ءسوز قايتالانباۋ كەرەك. ءبىر سوزگە ءبىر تەكشە.)
ءىىى. قورىتىندى.
بالالار، ءبىز ساياحاتتان ەندى ءوز قالامىزعا ورالايىق.
- ەندى ەسكە ءتۇسىرىپ كورەيىكشى، بۇگىن قانداي تاقىرىپقا بايلانىستى جۇمىستار جاسادىق؟ «بىرىككەن سوزدەر» دەگەندى ەستىگەندە قانداي ەرەجەلەر ەسكە تۇسەدى؟
ەكى تۇبىردەن قۇرالادى. بىرىككەن ءسوز بىرگە جازىلادى.
ادام اتتارىندا بىرىككەن ءسوزدىڭ العاشقى ءسوزىنىڭ سوڭعى دىبىسى داۋىستى دىبىسقا جانە ەكىنشى ءسوزدىڭ العاشقى دىبىسى داۋىستى دىبىس بولسا، العاشقى ءسوزدىڭ سوڭعى داۋىستى دىبىسى ءتۇسىرىپ جازىلادى.
جاقسى. ەندى بۇگىن ساياحات جاساعان قالالاردىڭ اتتارىنا نازار اۋدارايىقشى.
- ءيا، بۇلار دا بىرىككەن سوزدەردەن تۇرادى ەكەن.
- ەندى ءار توپ ءوز الدارىنداعى تەكشەلەرىن ساناسىن، (ورىندار تاعايىنداۋ). ال بۇگىن ساباققا جاقسى قاتىسقان......
IV. باعالاۋ.
V. ۇيگە تاپسىرما
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بىرىككەن ءسوز.
ماقساتى: بىرىككەن سوزدەن جاسالعان جەر - سۋ جانە ادام اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىستىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
مىندەتتەرى:
1. جاتتىعۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم، بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ.
2. ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ جانە تازا، ادەمى، ساۋاتتى جازۋعا داعدىلاندىرۋ.
3. ادامگەرشىلىككە، ۇيىمشىلدىققا تاربيەلەۋ. پاتريوتتىق سەزىمدەرىن وياتۋ.
ءتيپى: ساياحات ساباق.
ءتۇرى: جاڭا ساباق.
كورنەكىلىگى: قازاقستان كارتاسى، سلايدتار، كارتوچكالار.
بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ.
- بالالار، ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدى ساياحات ساباعى رەتىندە وتكىزەمىز.
(1 – سلايد، قازاقستان كارتاسى)
- ءيا، ءبىزدىڭ وتانىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كارتاسى.
- ەندەشە ءبىز ءقازىر وسى كارتانىڭ كومەگىمەن قازاقستان قالالارىنا ساياحاتقا شىعامىز.
- ەڭ ءبىرىنشى ساياحاتقا شىقپاس بۇرىن بىلىمدەرىمىزدى ءبىر تەكسەرىپ الايىق.
(ءار توپقا تەست تاپسىرمالارى بەرىلەدى)
(3مينۋت ۋاقىتتان سوڭ جاۋاپتارى تاقتاعا ءىلىنىپ، تەكسەرىلەدى. دۇرىس ورىنداعان توپقا تەكشە ۇلەستىرىلەدى.)
- جاقسى، ءبىز ءبىلىمىمىزدى تەكسەردىك. ەندى سولتۇستىك قازاقستان وڭىرىندەگى كوكشەتاۋعا ساپار شەگەمىز.
ءىى. جاڭا تاقىرىپ.
- مىنە، كوكشەتاۋدىڭ بۋراباي اتتى اسەم دە، سۇلۋ دەمالىس ورنىنا كەلدىك (بۋراباي كورىنىسى، سلايد 2). بۇل جەردىڭ تابيعاتىنىڭ سۇلۋلىعىن اقىن س. سەيفۋللين جىرعا قوسىپ، وقجەتپەس شىڭدارىنىڭ بيىكتىگىن دە ايتىپ كەتكەن ەكەن. وسى دەمالىس ورنىندا ءبىز دە جاتىپ، دەم الىپ، ءبىلىمىمىزدى شىڭدايىق. ول ءۇشىن مىنا سويلەمدەردىڭ ىشىنەن بىرىككەن سوزدەن قۇرالعان دەگەن جەر - سۋ جانە ادام اتتارىن تابىڭدار.
(ءار توپ بەرىلگەن سويلەمدەردەن جەر - سۋ جانە اداماتتارىن تابادى. 8 سويلەمدەگى بىرىككەن سوزدەردى ءار توپ 2 سويلەمنەن وقىپ، تاۋىپ ايتادى. دۇرىس جاۋاپقا تەكشە بەرىلەدى.
1. جولاۋشىلار قاراويعا ەل ورىنعا وتىرا جەتتى. 2. پويىز سارىوزەك ستانسياسىنا توقتادى. 3. ەشكىولمەس تاۋىنىڭ ەتەگىندەبايگە جارىسى بولىپ جاتىر. 4. ءجۇمادىل كۇيدى ناقىشىنا كەلتىرە ورىندادى. 5. ايدوس جىلقايدار ۇلى «اۋدەمجەر»ءانىن ورىندادى. 6. ابداحمەت شيلىوزەك اۋىلىنان الماتىعا كەلدى. 7. بالالار اسەم دەمالىس ورنى المااراسانعا كەلدى. 8. اۋىلدا العاش بولعان سەرالىگە بۇل جەردىڭ جۇلدىزدارى جەرگە جاقىن، ءارى وتە ادەمى بولىپ كورىندى.)
- جاقسى، بالالار. ەندى تاقتاداعى سىزباعا نازار اۋدارايىق. مۇندا جاڭا وزدەرىڭ تاپقان بىرىككەن سوزدەن جاسالعان جەر - سۋ جانە ادام اتتارى جازىلعان.
قاراوي -------سارىوزەك----------- ەشكىولمەس
-------/ \ --------------/ \ --------------------------/ \
قارا وي -----سارى وزەك -----------------ەشكى ولمەس
ءجۇمادىل -----------جىلقايدار ----------ابداحمەت
--------/ \ ------------------/ \ -------------------------/ \
جۇما ءادىل------جىلقى ايدار ء------------ابدى احمەت
شيلىوزەك ------------المااراسان ------------سەرالى
------/ \ ------------------------/ \ -----------------------/ \
ءشيلى وزەك ----------الما اراسان -----------سەرى ءالى
وسى كەستەدەگى قويۋ قارامەن جازىلعان ارىپتەرگە نازار اۋدارايىق. ەكى داۋىستى دىبىس قاتار كەلگەن. ەندى جەر - سۋ اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىس پەن ادام اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىستاردى سالىستىرىپ كورەيىك تە، قورىتىپ ەرەجە شىعارۋعا تىرىسايىق.:
ەرەجە: بىرىككەن سوزدەن جاسالعان جەر - سۋ اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىس ساقتالىپ جازىلادى، ال ادام اتتارىندا قاتار كەلگەن ەكى داۋىستى دىبىستىڭ ءبىرى ءتۇسىرىلىپ جازىلادى.
ءقازىر داپتەرلەرىمىزدى اشىپ، سويلەمدەردى جازىپ، ءسوز تاپتارىنا، سويلەم مۇشەلەرىنە تالدايىق (4 سويلەم جازىپ، تالداۋ).
- وتە جاقسى. ەندى وسى كوكشەتاۋدان باتىس قازاقستانداعى اقتاۋ قالاسىن كورۋگە بارايىق.(اقتاۋ قالاسىنىڭ كورىنىسى، سلايد 3)
- اقتاۋعا كەلدىك. بۇل ءوڭىر مۇنايىمەن اتى شىققان قالا. ەندى وسى مۇناي تۋرالى وقىپ بىلەيىكشى. (مۇناي تۋرالى ءماتىن بەرىلەدى) وسى ءماتىندى وقي وتىرىپ، مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەيىك. (كەستە بەرىلەدى).
مۇنايدىڭ پايداسى، زيانى قانداي؟
پايداسى……………..
زيانى………………..
بىرىككەن سوزدەر
جانە ءۇشىنشى گرافاعا وسى ماتىندە كەزدەسكەن بىرىككەن سوزدەردى تەرىپ جاز. (7 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. بولعان سوڭ تالداپ، تەكشەلەر ۇلەستىرۋ)
- مىنە، مۇنايدىڭ پايداسى دا، زيانى دا بار ەكەن.
كەلەسى ساياحاتىمىز الماتى قالاسىندا بولماق.(الماتى قالاسىنىڭ كورىنىسى، سلايد 4) ول ءۇشىن دە ۇشاققا ءمىنىپ كەلدىك. مۇندا ءبىز زووباققا باردىق.(قۇستار، اڭدار. سلايد 5) زووباقتان كوپتەگەن جانۋارلار، قۇستار، اڭدار كوردىك. وسى كورگەن جانۋارلار، قۇستار، اڭدار اتاۋلارىندا دا بىرىككەن سوزدەر كەزدەسەدى ەكەن.
تاپسىرما. بىرىككەن سوزدەن قۇرالعان جانۋارلار، قۇستار، اڭدار اتتارىن اتا. (ءار توپ كەزەكپەن اتايدى. ءسوز قايتالانباۋ كەرەك. ءبىر سوزگە ءبىر تەكشە.)
ءىىى. قورىتىندى.
بالالار، ءبىز ساياحاتتان ەندى ءوز قالامىزعا ورالايىق.
- ەندى ەسكە ءتۇسىرىپ كورەيىكشى، بۇگىن قانداي تاقىرىپقا بايلانىستى جۇمىستار جاسادىق؟ «بىرىككەن سوزدەر» دەگەندى ەستىگەندە قانداي ەرەجەلەر ەسكە تۇسەدى؟
ەكى تۇبىردەن قۇرالادى. بىرىككەن ءسوز بىرگە جازىلادى.
ادام اتتارىندا بىرىككەن ءسوزدىڭ العاشقى ءسوزىنىڭ سوڭعى دىبىسى داۋىستى دىبىسقا جانە ەكىنشى ءسوزدىڭ العاشقى دىبىسى داۋىستى دىبىس بولسا، العاشقى ءسوزدىڭ سوڭعى داۋىستى دىبىسى ءتۇسىرىپ جازىلادى.
جاقسى. ەندى بۇگىن ساياحات جاساعان قالالاردىڭ اتتارىنا نازار اۋدارايىقشى.
- ءيا، بۇلار دا بىرىككەن سوزدەردەن تۇرادى ەكەن.
- ەندى ءار توپ ءوز الدارىنداعى تەكشەلەرىن ساناسىن، (ورىندار تاعايىنداۋ). ال بۇگىن ساباققا جاقسى قاتىسقان......
IV. باعالاۋ.
V. ۇيگە تاپسىرما
You Might Also Like
-
«بالا - ءومىردىڭ گ ۇلى» (1 - ماۋسىمعا ارنالعان تاربيە ساعاتى)
