ءبۇلدىرشىن-ارۋ
شقو، اياگوز قلاسى، ك.م.م.
«ك.بوزتايەۆ اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكتەبى»
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سليامگازينا نۇرگۇل مۇرات قىزى.
تاقىرىبى: «ءبۇلدىرشىن-ارۋ» اتتى سىنىپ ىشىندەگى قىزدار سىنى بايقاۋى.
ماقساتى: 1) ەگەمەندى ەلدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعىنىڭ ىرگەسىن بەرىك ەتەتىن، قازاق قىزدارىنىڭ بويىندا مادەنيەتتىلىك، ادەپتىلىك، يناباتتى، يبالى، سىپايىلىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
2) جان-جاقتى ءبىلىمدى، ساۋاتتى بولۋعا ۇيرەتۋ. بويىنداعى ونەرىن جانە قول ونەر شەبەرلىگىن دامىتۋ، جەتىلدىرۋ.
3) انالاردىڭ ولشەۋسىز ەڭبەگىن باعالاي بىلۋگە، مەيىرىمدىلىككە، قوعامنىڭ بەلسەندى ازاماتشالارى بولۋعا تاربيەلەۋ.
شارتتارى: 1). قىزدىڭ سىرتقى بەينەسى، كيىم كيىسى، شاش ۇلگىسى، ءجۇرىس-تۇرىس مادەنيەتتىلىگى.
2). ءوزىن تانىستىرۋ(تەگى، تۋعان جەرى، اۋەسقويلىق ءىسى ت.ب.).
3). ءبىلىم دەڭگەيىنە كوڭىل ءبولۋ.
4). ونەرگە بەيىمدىلىگى.
5). قولىنان ءىس كەلەتىندىگى، شەبەرلىگى.
6). مانەرلەپ ادەبي ولەڭ وقۋ قابىلەتى.
7). ءسان كورسەتۋ ۇلگىسى.
8). ماقال-ماتەلدى قانشالىقتى بىلەدى.
وسى شارتتارعا باستى نازار اۋدارىپ كوڭىل ءبولۋ.
ماراپاتتاۋلار:
باس جۇلدە-1
ءى-ورىن-1
ءىى-ورىن-1
ءىىى-ورىن-1 جانە ارنايى نوميناسيالار( «ءبىلىمدى ارۋ»، «ونەرلى ارۋ»، «سۇيكىمدى ارۋ»)
1). «ءانا-بىزدىڭ كۇنىمىز»
2). «ءقىز-ومىردىڭ قىزعالداعى»
3). «قىز-وسسە ەلدىڭ كوركى، گۇل-وسسە جەردىڭ كوركى»
4). «وقۋسىز ءبىلىم جوق، ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق»
5). «وقىعان جەتەر مۇراتقا» ت.ب.
6). سۋرەتتەر، شارلار، گۇلدەر ت.ب.
بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. كىرىسپە. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا-انالار، وقۋشىلار بۇگىن ءبىز ۇلكەن مەرەكەگە جينالىپ وتىرمىز. بۇل كوكتەم مەرەكەسى. ناۋرىز ايى – ۇلكەن مەرەكەلەر ايى. كوكتەمنىڭ شۋاقتى كۇندەرىمەن ساباقتاسا كەلەتىن بۇل مەيرامدى تويلامايتىن حالىق جوق. ءبارىمىز انانىڭ اق سۇتىنەن ءنار الىپ، ءوسىپ-ونىپ كەلەمىز. كۇللى ادامزات ابزال دا، اسىل جانداردىڭ الدىندا باس يەدى. «قۇرمەتتەسەك انانى قۇرمەتتەيىك» دەگەندەي، مەرەكە قارساڭىندا ءبىز دە وسى اياۋلى اتا-انالارىمىزدىڭ باسىن قوسىپ وتىرمىز. مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن، ارداقتى انالار.
گۇلىم: جانىم انام، جۇزىڭنەن نۇر شاشىلعان،
قىسىلعاندا تابىلاسىڭ قاسىمنان.
تالاي-تالاي شارشاتقانىم ەركەلەپ،
كورىنىپ تۇر قىراۋ شالعان شاشىڭنان.
ەلنۇر: قۋانىشپەن كۇلىم قاعىپ قارايسىڭ،
ءسابيىڭدى شاتتىعىنا سانايسىڭ،
تىلەگىڭدى جۇرەگىڭنەن سىيلايسىڭ،
سەن – مەن ءۇشىن اپپاق تاڭسىڭ ارايسىڭ – دەي وتىرىپ كەزەكتى انالارعا ارنالعان «ادەبي مونتاجعا» بەرەمىز. (وقۋشىلار تاقپاقتارىن ايتادى.)
ءىىى. نەگىزگى ءبولىم.
گۇلىم: كەشىمىزدى ارى قاراي جالعاستىرامىز.
كەلەسى كەزەكتى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعىن جالعاستىرۋشى، «ءبۇلدىرشىن-ارۋ» سايىسىنا قاتىسۋشى ءبۇلدىرشىن ارۋلارىمىزعا بەرەيىك.
ەلنۇر:اسسالاۋماعالەيكۋم، حالقىم مەنىڭ،
الدىمەن سالەم بەرۋ-سالتىم مەنىڭ.
شىعادى كوركەم ارۋ، سۇلۋلارىڭ،
قارسى الىپ قۇرمەتتەيىك تۋعان حالقىم.
گۇلىم: ارمىسىزدار، قادىرمەندى اسىل حالقىم،
ارتا بەرسىن ابىروي، اتاق-داڭقىڭ،
قارسى الايىق قۇرمەتتەپ ارۋلاردى،
ۇستانعان قازاعىمنىڭ اتا سالتىن.
(ساپپەن قىزدار ورتاعا كەلىپ تۇرادى.)
ەلنۇر: ادىلدىكپەن ءار سايىستى باستايتىن،
تۋرالىقتان ەشقاشاندا قاشپايتىن – تورەشىلەر القاسىمەن تانىس بولىڭىزدار:
1). تاربيە ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى-
2). باستاۋىش بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى-
3).باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى-
گۇلىم: سايىسقا قاتىسۋشى قىزدار بىر-بىردەن كەلىپ رەتتىك نومەرلەرىڭىزدى الىڭىزدار.
ەلنۇر: گۇل كوڭىلىڭ قۋانىشتان ءورىلدى،
جانارىڭنان جالىن نۇرى توگىلدى.
جىر ۇشقىنداپ تۇر عوي انە ۇنىڭنەن،
كوپشىلىككە تانىتتىرشى ءوزىڭدى.
(قىزدار رەتتىك نومىرلەرى بويىنشا وزدەرىن، ورتاعا شىعىپ تانىستىرادى.)
گۇلىم: ال، حالايىق ىقىلاسپەن دەمەيىك،
ارۋلاردىڭ ءسان ۇلگىسىن كورەيىك.
سىرى مەن سىمباتىنا قاراپ ءبىز،
ادىلدىكپەن باعالارىن بەرەيىك.
(ارۋلار رەتتىك نومەرلەرى بويىنشا بىرىنەن كەيىن ءبىرى ءسان ۇلگىسىن كورسەتەدى.)
ەلنۇر:ۇرپاعىمىز جاڭا ءومىر-جاڭا عاسىر،
وتتىلىق، تەكتىلىك بار كوزىمىزدە،
شەشەندىك، كوسەمدىك بار تىلىمىزدە دەپ كەزەكتى
«ءماقال-سوزدىڭ مايەگى» سايىسىنا بەرەمىز.
(قىزدار اراسىندا ماقال-ماتەل سايىسى بولادى.)
ءان: انانىڭ ءتىلى.
گۇلىم: كەدەيمىن دەپ قىسىلما،
ونەرىڭ بولسا بويىڭدا.
ونەرلىنىڭ ىرىسى،
جارقىراپ جاتار جولىڭدا - دەي وتىرىپ ارۋلارىمىزدىڭ ونەرلەرىن تاماشالايىق.
(قىزدار جەكە-جەكە ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى. بي، ءان ت.ب.)
ەلنۇر:سىرلارى كوپ عىلىمنىڭ،
شەشىلمەگەن ءالى دە.
تەرەڭدىگى ءبىلىمنىڭ،
كەرەك ەكەن بارىنە - دەپ فاريزا اپامىز ايتقانداي، ەندى ارۋلارىمىزدى «بىلىمدىگە دۇنيە جارىق» اتتى سايىسىمىزعا شاقىرامىز.
(قىزدار ساندىقشادان ەكى رەتتەن سۇراقتاردى الىپ جاۋاپ بەرەدى.)
گۇلىم: شەبەرلەرىم ونەر تامىپ قولىنان،
جاڭىلماعان اتا-انا جولىنان.
شەبەر قولدار، قول ونەرىن كورسەتسىن،
ءبىز ايتايىق تورەلىگىن سوڭىنان - دەپ كەزەكتى «شەبەر قولدار» سايىسىنا بەرەيىك.
(5 مينۋتتا ءوز قولىمەن، ءبىر زات جاساپ كورسەتەدى.)
بي: قارا جورعا.
ەلنۇر: ارايلاپ اتا بەرسىن اق تاڭ كۇلىپ،
جۇرەتىن اناشىم بار ماقتان قىلىپ.
ءجۇزىڭ نۇرعا شاتتىققا تولا بەرسىن،
ارنايمىن وسى ولەڭدى اناشىما-دەي وتىرىپ، «اناعا تارتۋ» سايىسىن تاماشالايىق.
(ۇيدەن دايىنداپ كەلگەن ولەڭدەرىن مانەرلەپ، ناقىشىنا كەلتىرىپ وقيدى.)
IV. قورىتىندى.
گۇلىم: بارىنا ريزا بولسىن كورەرمەندەر،
كورسەتتى ونەرلەرىن جاس ورەندەر.
وسىمەن سايىسىمىز اياقتالسىن،
قازىلار بەرسىن ەندى شىن باعاسىن.
ەلنۇر: قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ونەرلى، بىلىمدىلەر جارىسىندا،
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى.
1. ءادىل قازىلارعا ءسوز بەرىلەدى.
2. سايىسقا قاتىسۋشى ءبۇلدىرشىن ارۋلار ماراپاتتالادى.
3. سىنىبىمىزدىڭ قوعامدىق جۇمىستارىنا ارالاسىپ جۇرگەن انالار ماراپاتتالادى.
4. قورىتىندى ءسوز.
«ك.بوزتايەۆ اتىنداعى جالپى ءبىلىم بەرۋ مەكتەبى»
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى سليامگازينا نۇرگۇل مۇرات قىزى.
تاقىرىبى: «ءبۇلدىرشىن-ارۋ» اتتى سىنىپ ىشىندەگى قىزدار سىنى بايقاۋى.
ماقساتى: 1) ەگەمەندى ەلدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعىنىڭ ىرگەسىن بەرىك ەتەتىن، قازاق قىزدارىنىڭ بويىندا مادەنيەتتىلىك، ادەپتىلىك، يناباتتى، يبالى، سىپايىلىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ.
2) جان-جاقتى ءبىلىمدى، ساۋاتتى بولۋعا ۇيرەتۋ. بويىنداعى ونەرىن جانە قول ونەر شەبەرلىگىن دامىتۋ، جەتىلدىرۋ.
3) انالاردىڭ ولشەۋسىز ەڭبەگىن باعالاي بىلۋگە، مەيىرىمدىلىككە، قوعامنىڭ بەلسەندى ازاماتشالارى بولۋعا تاربيەلەۋ.
شارتتارى: 1). قىزدىڭ سىرتقى بەينەسى، كيىم كيىسى، شاش ۇلگىسى، ءجۇرىس-تۇرىس مادەنيەتتىلىگى.
2). ءوزىن تانىستىرۋ(تەگى، تۋعان جەرى، اۋەسقويلىق ءىسى ت.ب.).
3). ءبىلىم دەڭگەيىنە كوڭىل ءبولۋ.
4). ونەرگە بەيىمدىلىگى.
5). قولىنان ءىس كەلەتىندىگى، شەبەرلىگى.
6). مانەرلەپ ادەبي ولەڭ وقۋ قابىلەتى.
7). ءسان كورسەتۋ ۇلگىسى.
8). ماقال-ماتەلدى قانشالىقتى بىلەدى.
وسى شارتتارعا باستى نازار اۋدارىپ كوڭىل ءبولۋ.
ماراپاتتاۋلار:
باس جۇلدە-1
ءى-ورىن-1
ءىى-ورىن-1
ءىىى-ورىن-1 جانە ارنايى نوميناسيالار( «ءبىلىمدى ارۋ»، «ونەرلى ارۋ»، «سۇيكىمدى ارۋ»)
1). «ءانا-بىزدىڭ كۇنىمىز»
2). «ءقىز-ومىردىڭ قىزعالداعى»
3). «قىز-وسسە ەلدىڭ كوركى، گۇل-وسسە جەردىڭ كوركى»
4). «وقۋسىز ءبىلىم جوق، ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق»
5). «وقىعان جەتەر مۇراتقا» ت.ب.
6). سۋرەتتەر، شارلار، گۇلدەر ت.ب.
بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. كىرىسپە. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى:
قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا-انالار، وقۋشىلار بۇگىن ءبىز ۇلكەن مەرەكەگە جينالىپ وتىرمىز. بۇل كوكتەم مەرەكەسى. ناۋرىز ايى – ۇلكەن مەرەكەلەر ايى. كوكتەمنىڭ شۋاقتى كۇندەرىمەن ساباقتاسا كەلەتىن بۇل مەيرامدى تويلامايتىن حالىق جوق. ءبارىمىز انانىڭ اق سۇتىنەن ءنار الىپ، ءوسىپ-ونىپ كەلەمىز. كۇللى ادامزات ابزال دا، اسىل جانداردىڭ الدىندا باس يەدى. «قۇرمەتتەسەك انانى قۇرمەتتەيىك» دەگەندەي، مەرەكە قارساڭىندا ءبىز دە وسى اياۋلى اتا-انالارىمىزدىڭ باسىن قوسىپ وتىرمىز. مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن، ارداقتى انالار.
گۇلىم: جانىم انام، جۇزىڭنەن نۇر شاشىلعان،
قىسىلعاندا تابىلاسىڭ قاسىمنان.
تالاي-تالاي شارشاتقانىم ەركەلەپ،
كورىنىپ تۇر قىراۋ شالعان شاشىڭنان.
ەلنۇر: قۋانىشپەن كۇلىم قاعىپ قارايسىڭ،
ءسابيىڭدى شاتتىعىنا سانايسىڭ،
تىلەگىڭدى جۇرەگىڭنەن سىيلايسىڭ،
سەن – مەن ءۇشىن اپپاق تاڭسىڭ ارايسىڭ – دەي وتىرىپ كەزەكتى انالارعا ارنالعان «ادەبي مونتاجعا» بەرەمىز. (وقۋشىلار تاقپاقتارىن ايتادى.)
ءىىى. نەگىزگى ءبولىم.
گۇلىم: كەشىمىزدى ارى قاراي جالعاستىرامىز.
كەلەسى كەزەكتى ەلىمىزدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعىن جالعاستىرۋشى، «ءبۇلدىرشىن-ارۋ» سايىسىنا قاتىسۋشى ءبۇلدىرشىن ارۋلارىمىزعا بەرەيىك.
ەلنۇر:اسسالاۋماعالەيكۋم، حالقىم مەنىڭ،
الدىمەن سالەم بەرۋ-سالتىم مەنىڭ.
شىعادى كوركەم ارۋ، سۇلۋلارىڭ،
قارسى الىپ قۇرمەتتەيىك تۋعان حالقىم.
گۇلىم: ارمىسىزدار، قادىرمەندى اسىل حالقىم،
ارتا بەرسىن ابىروي، اتاق-داڭقىڭ،
قارسى الايىق قۇرمەتتەپ ارۋلاردى،
ۇستانعان قازاعىمنىڭ اتا سالتىن.
(ساپپەن قىزدار ورتاعا كەلىپ تۇرادى.)
ەلنۇر: ادىلدىكپەن ءار سايىستى باستايتىن،
تۋرالىقتان ەشقاشاندا قاشپايتىن – تورەشىلەر القاسىمەن تانىس بولىڭىزدار:
1). تاربيە ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى-
2). باستاۋىش بىرلەستىگىنىڭ جەتەكشىسى-
3).باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى-
گۇلىم: سايىسقا قاتىسۋشى قىزدار بىر-بىردەن كەلىپ رەتتىك نومەرلەرىڭىزدى الىڭىزدار.
ەلنۇر: گۇل كوڭىلىڭ قۋانىشتان ءورىلدى،
جانارىڭنان جالىن نۇرى توگىلدى.
جىر ۇشقىنداپ تۇر عوي انە ۇنىڭنەن،
كوپشىلىككە تانىتتىرشى ءوزىڭدى.
(قىزدار رەتتىك نومىرلەرى بويىنشا وزدەرىن، ورتاعا شىعىپ تانىستىرادى.)
گۇلىم: ال، حالايىق ىقىلاسپەن دەمەيىك،
ارۋلاردىڭ ءسان ۇلگىسىن كورەيىك.
سىرى مەن سىمباتىنا قاراپ ءبىز،
ادىلدىكپەن باعالارىن بەرەيىك.
(ارۋلار رەتتىك نومەرلەرى بويىنشا بىرىنەن كەيىن ءبىرى ءسان ۇلگىسىن كورسەتەدى.)
ەلنۇر:ۇرپاعىمىز جاڭا ءومىر-جاڭا عاسىر،
وتتىلىق، تەكتىلىك بار كوزىمىزدە،
شەشەندىك، كوسەمدىك بار تىلىمىزدە دەپ كەزەكتى
«ءماقال-سوزدىڭ مايەگى» سايىسىنا بەرەمىز.
(قىزدار اراسىندا ماقال-ماتەل سايىسى بولادى.)
ءان: انانىڭ ءتىلى.
گۇلىم: كەدەيمىن دەپ قىسىلما،
ونەرىڭ بولسا بويىڭدا.
ونەرلىنىڭ ىرىسى،
جارقىراپ جاتار جولىڭدا - دەي وتىرىپ ارۋلارىمىزدىڭ ونەرلەرىن تاماشالايىق.
(قىزدار جەكە-جەكە ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى. بي، ءان ت.ب.)
ەلنۇر:سىرلارى كوپ عىلىمنىڭ،
شەشىلمەگەن ءالى دە.
تەرەڭدىگى ءبىلىمنىڭ،
كەرەك ەكەن بارىنە - دەپ فاريزا اپامىز ايتقانداي، ەندى ارۋلارىمىزدى «بىلىمدىگە دۇنيە جارىق» اتتى سايىسىمىزعا شاقىرامىز.
(قىزدار ساندىقشادان ەكى رەتتەن سۇراقتاردى الىپ جاۋاپ بەرەدى.)
گۇلىم: شەبەرلەرىم ونەر تامىپ قولىنان،
جاڭىلماعان اتا-انا جولىنان.
شەبەر قولدار، قول ونەرىن كورسەتسىن،
ءبىز ايتايىق تورەلىگىن سوڭىنان - دەپ كەزەكتى «شەبەر قولدار» سايىسىنا بەرەيىك.
(5 مينۋتتا ءوز قولىمەن، ءبىر زات جاساپ كورسەتەدى.)
بي: قارا جورعا.
ەلنۇر: ارايلاپ اتا بەرسىن اق تاڭ كۇلىپ،
جۇرەتىن اناشىم بار ماقتان قىلىپ.
ءجۇزىڭ نۇرعا شاتتىققا تولا بەرسىن،
ارنايمىن وسى ولەڭدى اناشىما-دەي وتىرىپ، «اناعا تارتۋ» سايىسىن تاماشالايىق.
(ۇيدەن دايىنداپ كەلگەن ولەڭدەرىن مانەرلەپ، ناقىشىنا كەلتىرىپ وقيدى.)
IV. قورىتىندى.
گۇلىم: بارىنا ريزا بولسىن كورەرمەندەر،
كورسەتتى ونەرلەرىن جاس ورەندەر.
وسىمەن سايىسىمىز اياقتالسىن،
قازىلار بەرسىن ەندى شىن باعاسىن.
ەلنۇر: قازىلار ورنىقتىرار ادىلدىكتى،
كىمدەردىڭ جاۋاپتارى كامىل شىقتى.
ونەرلى، بىلىمدىلەر جارىسىندا،
جەڭىسكە جەتەر دەيمىز ناعىز مىقتى.
1. ءادىل قازىلارعا ءسوز بەرىلەدى.
2. سايىسقا قاتىسۋشى ءبۇلدىرشىن ارۋلار ماراپاتتالادى.
3. سىنىبىمىزدىڭ قوعامدىق جۇمىستارىنا ارالاسىپ جۇرگەن انالار ماراپاتتالادى.
4. قورىتىندى ءسوز.
You Might Also Like
-
اتىراۋ وبلىسى، ماحامبەت اۋدانى،بەرەكە نەگىزگى مەكتەبىنىڭ ماتەماتيكا جانە ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمىبايمۇحانوۆا ارداق ساعىنعالي قىزى
