«دوستىققا» ۇلاسقان تەڭىز
كۇن سالقىنداپ كەتتى: ەرتەمەن شىڭىلتىر اياز ەدى، مۇنارلى كوكجيەكتەن كوتەرىلگەن كۇن كوزىمەن بىرگە قيمىلداعانداي ەندى جەل كۇشەيىپ تۇر. ايتەۋىر تۇندە اياز بولعانعا ۇقسايدى، جەر قاتقاق. ايتپەسە، مىنا جەلدە كوز قاراتپايتىن توپىراق بوران سوعىپ-اق كەتەر ەدى. ماڭقىستاۋدا داۋىل، بوران دەگەندەرىڭ تاڭسىق ەمەس.
انەس شاڭ جۇتىپ مۇنارلانعان كوزىلدىرىگىن قول ورامالىمەن ءسۇرتىپ كيدى دە، جەلگە ءبىر قىرىنداي اياڭداپ كەتتى. اعا وپەراتورعا جۇمىس جەتىپ جاتادى: توپتىق قوندىرعىعا قاراستى 18 سكۆاجينا تۇگەلدەي ىسكە قوسىلىپ تۇر ما، گرافيك بويىنشا قايسىسىن قاي كۇنى تازالاۋ كەرەك، سكۆاجينا بويىنداعى پەشتەر تۇگەل جانىپ تۇر ما؟ مۇناي ءوندىرۋ پروسەسى بۇل كۇندە اۆتوماتتاندىرىلعان دەگەنمەن، تەحنيكانى باسقاراتىن ادام عوي. وزەن مۇناي ءوندىرۋ باسقارماسىندا جۇمىستىڭ كوبى تەحنيكا كۇشىمەن ىستەلەدى. مىسالى، تۇندەردە بۇكىل سكۆاجينالاردىڭ جۇمىسىن ءبىر-اق ديسپەچەر باقىلاپ وتىرادى. ويتكەنى ولاردىڭ ءبارى ورتالىقتاعى اپپاراتقا جالعاستىرىلعان. سول اپپارات قاي سكۆاجينانىڭ قالاي جۇمىس ىستەپ تۇرعانىن كورسەتىپ تۇرادى.
جاڭا، جۇمىسقا كەلگەن بويدا تۇنگى ۆاحتادا بولعان ديسپەچەر ۆيكتور № 26 سكۆاجينانىڭ ساعات جارىمنان بەرى جۇمىس ىستەمەي قالعانىن حابارلاعان. گرافيك بويىنشا بۇل سكۆاجينا وتكەندە عانا تازالانىپتى. انەس جالما-جان وپەراتور شايمەردەندى №26-عا جىبەردى دە، ءوزى دە شىداپ وتىرا الماي سوڭىنان جاياۋ تارتقان. ءار سكۆاجينا تاۋلىگىنە 830-880 توننا مۇناي بەرەدى. سوندا ءار ساعات سايىن ءبىر سكۆاجينا ورتا ەسەپپەن 40 تونناعا جۋىق «قارا التىن» قورىن وندىرەدى ەكەن. الدىنا اكەلىپ بەرگەن تاماقتى اۋىزعا سالا الماۋ دەگەنىڭ بارىپ تۇرعان مۇگەدەكتىك قوي. جۇرت شارق ۇرىپ وسىنداي مۇناي قورىن ماڭقىستاۋدان تاعى تابامىز دەپ جەر دۇنيەنى شارلايدى. ءبىز بولساق، فونتانداپ اتىپ تۇرعان مۇنايدى دۇرىس الا المايمىز. تەگى سكۆاجينانى جىلىتىپ تۇراتىن پەش جاعىلماي قالعان عوي. بۇل جەردىڭ قۇرامىندا پارافين مول، مۇنايى اسا ساپالى بولعانمەن، جەر استىنان شىقسا بولدى — دىرىلدەپ قاتىپ قالاتىنى-اق جامان (ءاربىر سكۆاجينا، ترۋبا بويلارىندا ىسىتىپ تۇراتىن پەشتىڭ بولۋى دا سوندىقتان). كەشە كەشكىسىن سكۆاجينالار مەن پەشتەردى تۇگەل تەكسەرىپ كەتۋ كەرەك ەدى. كۇندە ءوزى اياقتاي ءجۇرىپ، وپەراتورلاردى جىبەرىپ ارالايتىن-دى. كەشە ءبىر ساتسىزدىك بولعانى...
ءبارى دە جاقسى ىستەپ تۇر عوي، كۇدىك تۋعىزارداي سكۆاجينا جوق دەگەن شاكەڭنىڭ ءسوزى قامشى بولدى دا، شەت جاقتاعى 7 سكۆاجيناعا بارماپ ەدى.
— وۋ، نە بولىپ قالىپتى؟ — بولدى اناداي جەردە پەش ماڭىندا كۇيبەڭدەپ جۇرگەن شايمەردەندى كورگەن انەستىڭ ءبىرىنشى ءسوزى.
— پەش جانباي تۇر ەكەن. سكۆاجينا بويىنا مۇناي قاتىپ قالعان عوي دەيمىن.
— ەندەشە ەكەۋمىز مىقشىڭداعانمەن ەشتەڭە شىعارا المايمىز. سەن تەزدەپ بار دا، زىليحاعا، جىگىتتەرگە حابارلا. كومپرەسسور قويىپ، كوندەنساتپەن سكۆاجينا بويىن تازالاماساق، مىنا سۋىقتا جارىلىپ كەتۋى مۇمكىن. قامكاشقا دا حابارلاپ قويماسا. ورتالىقتان كولىك جىبەرەمە...
...سكۆاجينانى تازالاۋ جۇمىسى ءبىراز ۋاقىتتى الدى. ساسكە تۇسكە دەيىن اۋرەلەنىپ، ارەڭ دەگەندە ىسكە قوسىلدى. مىڭ مەتر تەرەڭدىكتەگى ترۋبانىڭ 300 مەترلىك جوعارىسىندا پارافين قاتىپ قالعان ەكەن. قان تامىرلارىنداي تارامدالعان سكۆاجينا بويىمەن تاعى دا كوگىلدىر تولقىن جۇيتكي باستاعاندا، باعانادان بەرى قاراتەر بولعان جىگىتتەر دە ءبىر دەم الىسقان ەدى. انەس تە ىسسىلاپ كەتكەن؛ قۇلاقشىنىن كوتەرىڭكىرەپ، ءسال قوڭقاقتاۋ قىرلى مۇرنىنا جاراسا قالعان قيىق مۇرتىن سيپاپ قويادى بۇل — انىق كوڭىلى جايلانعانىنىڭ بەلگىسى. انەس تابيعاتىنان كۇيگەلەك، تىنىمسىز ادام بولعانمەن، جۇمىستا ءسال نارسەگە كوڭىلى تولماسا بولدى، تىنىش تاۋىپ وتىرا المايدى. بىردە بريگادا مۇشەلەرىن جيناپ الدى دا:
— وسى بىزدە عوي ەشقانداي كىدىرىسسىز جۇمىس ىستەۋگە مۇمكىندىك بار. ال سكۆاجينالاردى تۇگەل جۇمىس ىستەتىپ باقىلاپ، كەزىندە تازارتىپ وتىرۋ قولدان كەلەدى. ەندەشە سكۆاجينانىڭ ءبىر دە-بىرىن توقتاتپاي 100 پروسەنت جۇمىس ىستەتىپ كورسەك قايتەدى؟ — دەدى.
— بىردە بولماسا بىردە ءبىرلى-جارىمى ىستەن شىعىپ قالۋى مۇمكىن، نە ترۋبا جارىلىپ، نە جوعارى كلاپاندار اشىلىپ مۇناي جۇرمەي كالۋى مۇمكىن.
بريگادا مۇشەلەرىنىڭ ىشىنەن بىر-ەكەۋى وسىلاي دەپ كورىپ ەدى، ءبىراق كوپشىلىك:
— ە، نەسى بار! «تۇيەنىڭ تانىعانى جاپىراق» دەپ سكۆاجينادان باسقا نە بار بىزدە، قۇپ بولادى، — دەستى.
— ودان دا وسىلاي دەپ ۇندەۋ جاريالايىق، — دەپ، ءا دەگەننەن الىپ-ۇشقاندار دا بولىپ ەدى. اقىرىندا:
— الدىمەن وسىلاي ىستەۋگە مۇمكىندىگىمىز كەلە مە، — سونى بايقاپ الۋىمىز كەرەك. بىردەن ۇندەۋ تاستايمىز،باستاما كوتەرەمىز دەپ دابىرلاعانمەن، كۇشىمىز جەتپەي، قولدان كەلمەي جاتسا، ءوزىمىزدى ءوزىمىز ۇياتقا قالدىرامىز. سوندىقتان ءبىر ايداي ءوزىمىزدى سىناپ كورەيىك، — دەگەن انەستىڭ شەشىمىنە كەلىسىپ تاراسقان.
مەرزىمدى ءبىر اي دا ەتتى. ويدى ىسكە اسىرۋ مۇمكىندىگى بار سياقتى. سوندا № 35 توپتىق قوندىرعىنىڭ اعا وپەراتورى انەس ايتنيازوۆ باستاعان بريگادا سكۆاجينالاردى ەشبىر كىدىرىسسىز 100 پروسەنت جۇمىس جاساتۋ تۋرالى وبلىس مۇنايشىلارىنا ۇندەۋ تاستادى. بۇنى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ بيۋروسى ماقۇلداپ، كەيىن وبلىستىق گازەتكە دە جاريالاندى. سودان بەرگى وتكەن التى ايدا وسى ءبىرىنشى رەت كەزدەسكەن كىدىرىس. تەحنيكا جارىقتىق تا بايگە اتى ءتارىزدى — بابىنا كەلتىرىپ، باعىپ-قاقپاساڭ، اپ-ساتتە ىستەن شىعىپ قالا قويادى. باسقا-باسقا، بۇعان انەستىڭ كوزى باياعىدا جەتتى. ويلاپ وتىرسا، جيىرما جاسىنان باستاپ، وسى مۇنايدىڭ سوڭىنا تۇسكەن ەكەن. وعان دا 27 جىل بولىپتى. تۇركمەنستاننىڭ مۇناي ءوندىرۋ باسقارماسىندا وپەراتور بوپ ەڭبەك جولىن باستاعان ول ماڭقىستاۋعا ادەيى مامان جۇمىسشىلاردى شاقىرعان كەزدە 1968 جىلى عانا كەلگەن. اۋەلى № 12 توپتىق قوندىرعىدا، سوڭعى ەكى جىل بويى وسى ۇجىمدا ىستەپ كەلەدى. بريگادا مۇشەلەرىنىڭ كوبىسى جاس بولعانمەن، ىلعي ءبىر ەلگەزەك، ەڭبەك دەسە جاندارىن سالاتىن ادامدار.
ماستەر زىليحا يمانعالييەۆا — ينستيتۋت بىتىرگەنىنە ەكى-اق جىل بولعان جاس. باسقارمادا اعا گەولوگ بولىپ ورنالاسقان جەرىنەن «الدەن كونتوردا وتىرام با، وندىرىسكە بارامىن» دەپ قوياردا-قويماي وسىندا سۇرانىپ كەلدى. امانقوس، ۆيكتور، جامال — ءبارى دە وڭشەڭ جاستار. ارينە، جاس بولعانمەن سمەنا باستىعى قامقاشتىڭ ورنى ءبىر بولەك. ەڭبەك ءومىربايانىن ەرتە باستاعان، حالىق قالاعان ۇكىمەت مۇشەسى.
...انەس وزگەلەرمەن بىرگە اۆتوبۋسقا وتىرماي، ورتالىققا جاياۋ كەتتى. جەل باسەڭدەيىن دەگەن بە، ايتەۋىر باعاناعى ىزعاردىڭ بەتى قايتقان ءتارىزدى. اعا وپەراتور ارتىنا بۇرىلىپ، سكۆاجينانىڭ ايقىش-ۇيقىش تارتىلىپ جاتقان الىپ ترۋبالارىنا تاعى ءبىر قاراپ قويدى. مۇناي دارياسى سولاردىڭ بويىمەن تولاسسىز اعىپ بارادى. قايدا، قاي ارناعا قۇيادى؟ جەر استى تەڭىزى جەر بەتىنە قاراي اقتارىلىپ جاتىر، تولاستاۋ، سايابىرلاۋ دەگەن بولماي ما ەكەن الدە؟!
You Might Also Like
-
اتا ءسوز - جاقۇت. جاقۇتى- باعامداي بىلگەن كورەگەندىلىگىندە. قاسيەت-قادىردىڭ ءمانىسىن باققان قازاقتىڭ اتا سوزگە توقتالماعان كەزى بولماعان. «قيلى-قيلى زامان بولار، زامان ازىپ، زاڭ توزىپ، جامان بو...
-
...كەلىنشەك جالعىز كەلەدى. اينالا اق قارعا كومىلگەن دالا. ۇشقان قارعا كورىنبەيدى. ەشكىمنىڭ كورىنبەگەنىن تىلەپ كەلەدى. بىردە جالعىز اياق جولدىڭ ەمەسكى سۇلباسى بىلىنگەندەي بولادى دا، تاعى دا ومبى قارع...
