ەلىم مەنىڭ
«ەلىم مەنىڭ» (ماتەماتيكالىق ينتەللەكتۋالدىق ويىن)
ماقساتى: اقىل - ويدى دامىتۋ، ەستە ساقتاۋ، ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتىن دامىتۋ. بەلسەندىلىككە، ماتەماتيكاعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، پاتريوتتىققا تاربيەلەۋ.
- ارمىسىزدار، كوللەدج وقىتۋشىلارى مەن جارقىن بولاشاققا نىق قادام باسقان جاس وركەندەر، «ەلىم مەنىڭ» ينتەللەكتۋالدىق ويىنىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
كەڭ كولەمدى ءبىلىم، ويلاي ءبىلۋ جانە قايىرىمدىلىق سەزىم وسى ءۇش قاسيەت ادامنىڭ شىن ماعىناسىنداعى ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن قاجەت. بۇگىنگى كۇنى ءوزىنىڭ بىلىمدىلىگىمەن، العىرلىعىمەن، تاپقىرلىعىمەن تانىلعان سايىسقا قاتىساتىن بيىك تالاپتى ستۋدەنتتەرىمىز بەن تانىس بولايىق.
وڭ قاناتىمداعى «ەرۋديت» توبى
سول قاناتىمداعى «ەۆريكا» توبى
توپ باسشىلارى توپ مۇشەلەرىن جەكە-جەكە تانىستىرادى.
بۇگىنگى سايىسىمىزدى انمەن ارلەيتىن «دوستار»توبى.
سايىسىمىز 6 اينالىمنان تۇرادى. اينالىم شارتتارى سول كەزدە ناقتى ءتۇسىندىرىلىپ وتىرادى.
1. 1 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك. ءبىرىنشى اينالىم بەينە سۇراق، كينو، فيلمدەردەگى تۇلعالار ەكراندا كورسەتىلەدى. سول تۇلعالاردىڭ اتى جوندەرىن تولىق ايتۋلارىڭىز كەرەك. ءار دۇرىس جاۋاپقا 1 ۇپايدان بەرىلەدى. توپ باسشىلارىنان باسقا ەكى توپتىڭ قاتىسۋشىلارىنا 1 سۇراقتان:
1. گەومەتريادان جاڭالىق اشقانى ءۇشىن زيەۆس قۇدايىنا ءجۇز وگىز سويىپ قۇربان ەتكەن ادام؟
(پيفاگور)
2. «گەومەتريانى بىلمەيتىندەر اكادەمياعا كىرمەي – اق قويسىن»- دەگەن سوزدەردىڭ اۆتورى؟
(پلاتون)
3. ءبىرىنشى ۇستاز اتانعان گرەك عالىمى؟ (اريستوتەل)
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
2. 2 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
ءسوز ساۋاتتىلىعىن تەكسەرۋگە بايلانىستى، ءار توپقا كەزەكپەن 3 ءسوز جاسىرىلادى. سول سوزدەردى ارىپتەپ ايتىپ قۇراستىرۋلارىڭىز كەرەك.
1. ديامەتر 1. يرراسيونال
2. لوگاريفم 2. پەرپەنديكۋليار
3. ابسيسسا 3. سيممەتريا
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
3. ولاي بولسا 3 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
تاريحتا بولعان نەمەسە بار ادامدار تۋرالى، ادەبيەتتەن كەيىپكەرلەر ەسىمدەرى بەرىلەدى ونى توپ باسشىلارى ءوز توپتارىنا جاسىرۋلارى كەرەك. ءار سۇراققا 1 ۇپاي. ءار توپقا 10 تۇلعادان.
1. ىبىراي التىنسارين
2. ي. نيۋتون
3. ومار حاييام
4. د. ا. قونايەۆ
5. لومونوسوۆ
6. رەنە دەكارت
7. ءال - فارابي
8. اباي قۇنانبايەۆ
9. س. كوۆاليەۆسكايا
10. پۋاسسون
1. مۇقاعالي ماقاتايەۆ
2. لەيبنيس
3. بەرنۋللي
4. پيفاگور
5. ارحيمەد
6. ولجاس سۇلەيمەنوۆ
7. امىرە قاشاۋبايەۆ
8. ەيلەر
9. ءال - كاشي
10. ءابىش كەكىلبايەۆ
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
4. 4 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
بۇل اينالىمدا بۇگىندە ۇمىتىلىپ بارا جاتقان بايىرعى ولشەم بىرلىكتەر تۋرالى بولماق.
ءار سۇراققا 1 ۇپاي.
ادىم(قادام)- ءجۇرۋ كەزىندە ەكى اياقتىڭ ارالىق قاشىقتىعى.
تۇتام - بەس ساۋساقپەن تۇتقانداعى كولەمگە شامالاس 5 ەلىگە تەڭ ۇزىندىق ولشەمى.
اۋىرلىق ولشەمدەرى
مىسقال - 5 گرامعا جۋىق اۋىرلىق ولشەمى.
قاداق - 400 گرامعا جۋىق اۋىرلىق ولشەمى.
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
5. 5 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
بۇل اينالىمدا توپ باسشىلارى جاۋاپ بەرمەيدى، ءبىراق كومەكتەسۋگە قۇقىلى. بەسىنشى اينالىمنىڭ 1 كەزەڭى
ەلىمىزگە بايلانىستى سۇراقتار، ءار قاتىسۋشىعا 1 سۇراقتان، دۇرىس جاۋاپقا 1 ۇپايدان.
1. قازاقستان پرەزيدەنتىن بۇكىلحالىقتىق سايلاۋ 1991 جىل 1 جەلتوقسان (يا)
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى - زايىرلى مەملەكەت (يا)
3. ەلىمىزدىڭ شەكارا ۇزىندىعى 15، 3 مىڭ كم (يا)
1. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 10 جىلدىعى 2002 جىل بولدى (جوق 2001)
2. اقتوبەدەگى حروم قوسىلىستارى زاۋىتى - قازاقستاندا جالعىز (يا)
3. دەنساۋلىق ساقتاۋ جىلى (2004جىل) (جوق 2002ج)
بەسىنشى اينالىمنىڭ 2 كەزەڭى
1.«ەل بولام دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە»- دەپ ايقان كىم؟ (م. اۋەزوۆ)
2. انا تىلىمىزدەگى ەڭ العاشقى ماتەماتيكا وقۋلىعى «ەسەپ قۇرالىنىڭ» اۆتورى؟ (م. دۋلات ۇلى)
بەسىنشى اينالىمنىڭ 3 كەزەڭى
گەوگرافيادان سۇراقتار. ەكراندا بەرىلگەن كارتادان بەلگىلى ءبىر قالا نەمەسە ايماقتار كورسەتىلەدى. سول ايماقتاردى ءدال انىقتاۋلارىڭىز كەرەك.
1. اقتاۋ 1. تالدىقورعان
2. قوستاناي 2. سەمەي
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
6. 6 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
ءار قاتىسۋشىعا 2 سيفردان ءتيىستى. ەكراندا كورسەتىلگەن ەسەپتەردىڭ جۇلدىزشا تۇرعان جەرىن ساندارمەن تولتىرامىز.
2308
6941
2183+125=2308
6352+589=6941
1454*2=2908
3614: 2=1807
2883*3=8649
9739 - 9614=125
7215
6894
7215 - 15=7200
3447*2=6894
6644 - 6521=123
9752: 2=4876
4731+256=4987
1865: 373=5
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
جەڭىمپاز توپ انىقتالادى.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان 2030 جىلى بارىسقا اپاراتىن – بۇگىنگى ءبىلىمدى جاستار» دەگەن ءسوزىن ءارقاشان جادىمىزدا ۇستاپ، بۇگىنگىدەي ينتەللەكتۋالدىق سايىستاردا ءوز بىلىمىمىزبەن بيىكتەردەن كورىنە بەرىڭىزدەر! التىن ۋاقىتتارىڭىزدى ءبولىم كەلگەندەرىڭىزگە كوپ راحمەت!
ماقساتى: اقىل - ويدى دامىتۋ، ەستە ساقتاۋ، ويلاۋ، سويلەۋ قابىلەتىن دامىتۋ. بەلسەندىلىككە، ماتەماتيكاعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، پاتريوتتىققا تاربيەلەۋ.
- ارمىسىزدار، كوللەدج وقىتۋشىلارى مەن جارقىن بولاشاققا نىق قادام باسقان جاس وركەندەر، «ەلىم مەنىڭ» ينتەللەكتۋالدىق ويىنىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
كەڭ كولەمدى ءبىلىم، ويلاي ءبىلۋ جانە قايىرىمدىلىق سەزىم وسى ءۇش قاسيەت ادامنىڭ شىن ماعىناسىنداعى ءبىلىمدى بولۋ ءۇشىن قاجەت. بۇگىنگى كۇنى ءوزىنىڭ بىلىمدىلىگىمەن، العىرلىعىمەن، تاپقىرلىعىمەن تانىلعان سايىسقا قاتىساتىن بيىك تالاپتى ستۋدەنتتەرىمىز بەن تانىس بولايىق.
وڭ قاناتىمداعى «ەرۋديت» توبى
سول قاناتىمداعى «ەۆريكا» توبى
توپ باسشىلارى توپ مۇشەلەرىن جەكە-جەكە تانىستىرادى.
بۇگىنگى سايىسىمىزدى انمەن ارلەيتىن «دوستار»توبى.
سايىسىمىز 6 اينالىمنان تۇرادى. اينالىم شارتتارى سول كەزدە ناقتى ءتۇسىندىرىلىپ وتىرادى.
1. 1 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك. ءبىرىنشى اينالىم بەينە سۇراق، كينو، فيلمدەردەگى تۇلعالار ەكراندا كورسەتىلەدى. سول تۇلعالاردىڭ اتى جوندەرىن تولىق ايتۋلارىڭىز كەرەك. ءار دۇرىس جاۋاپقا 1 ۇپايدان بەرىلەدى. توپ باسشىلارىنان باسقا ەكى توپتىڭ قاتىسۋشىلارىنا 1 سۇراقتان:
1. گەومەتريادان جاڭالىق اشقانى ءۇشىن زيەۆس قۇدايىنا ءجۇز وگىز سويىپ قۇربان ەتكەن ادام؟
(پيفاگور)
2. «گەومەتريانى بىلمەيتىندەر اكادەمياعا كىرمەي – اق قويسىن»- دەگەن سوزدەردىڭ اۆتورى؟
(پلاتون)
3. ءبىرىنشى ۇستاز اتانعان گرەك عالىمى؟ (اريستوتەل)
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
2. 2 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
ءسوز ساۋاتتىلىعىن تەكسەرۋگە بايلانىستى، ءار توپقا كەزەكپەن 3 ءسوز جاسىرىلادى. سول سوزدەردى ارىپتەپ ايتىپ قۇراستىرۋلارىڭىز كەرەك.
1. ديامەتر 1. يرراسيونال
2. لوگاريفم 2. پەرپەنديكۋليار
3. ابسيسسا 3. سيممەتريا
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
3. ولاي بولسا 3 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
تاريحتا بولعان نەمەسە بار ادامدار تۋرالى، ادەبيەتتەن كەيىپكەرلەر ەسىمدەرى بەرىلەدى ونى توپ باسشىلارى ءوز توپتارىنا جاسىرۋلارى كەرەك. ءار سۇراققا 1 ۇپاي. ءار توپقا 10 تۇلعادان.
1. ىبىراي التىنسارين
2. ي. نيۋتون
3. ومار حاييام
4. د. ا. قونايەۆ
5. لومونوسوۆ
6. رەنە دەكارت
7. ءال - فارابي
8. اباي قۇنانبايەۆ
9. س. كوۆاليەۆسكايا
10. پۋاسسون
1. مۇقاعالي ماقاتايەۆ
2. لەيبنيس
3. بەرنۋللي
4. پيفاگور
5. ارحيمەد
6. ولجاس سۇلەيمەنوۆ
7. امىرە قاشاۋبايەۆ
8. ەيلەر
9. ءال - كاشي
10. ءابىش كەكىلبايەۆ
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
4. 4 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
بۇل اينالىمدا بۇگىندە ۇمىتىلىپ بارا جاتقان بايىرعى ولشەم بىرلىكتەر تۋرالى بولماق.
ءار سۇراققا 1 ۇپاي.
ادىم(قادام)- ءجۇرۋ كەزىندە ەكى اياقتىڭ ارالىق قاشىقتىعى.
تۇتام - بەس ساۋساقپەن تۇتقانداعى كولەمگە شامالاس 5 ەلىگە تەڭ ۇزىندىق ولشەمى.
اۋىرلىق ولشەمدەرى
مىسقال - 5 گرامعا جۋىق اۋىرلىق ولشەمى.
قاداق - 400 گرامعا جۋىق اۋىرلىق ولشەمى.
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
5. 5 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
بۇل اينالىمدا توپ باسشىلارى جاۋاپ بەرمەيدى، ءبىراق كومەكتەسۋگە قۇقىلى. بەسىنشى اينالىمنىڭ 1 كەزەڭى
ەلىمىزگە بايلانىستى سۇراقتار، ءار قاتىسۋشىعا 1 سۇراقتان، دۇرىس جاۋاپقا 1 ۇپايدان.
1. قازاقستان پرەزيدەنتىن بۇكىلحالىقتىق سايلاۋ 1991 جىل 1 جەلتوقسان (يا)
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى - زايىرلى مەملەكەت (يا)
3. ەلىمىزدىڭ شەكارا ۇزىندىعى 15، 3 مىڭ كم (يا)
1. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 10 جىلدىعى 2002 جىل بولدى (جوق 2001)
2. اقتوبەدەگى حروم قوسىلىستارى زاۋىتى - قازاقستاندا جالعىز (يا)
3. دەنساۋلىق ساقتاۋ جىلى (2004جىل) (جوق 2002ج)
بەسىنشى اينالىمنىڭ 2 كەزەڭى
1.«ەل بولام دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە»- دەپ ايقان كىم؟ (م. اۋەزوۆ)
2. انا تىلىمىزدەگى ەڭ العاشقى ماتەماتيكا وقۋلىعى «ەسەپ قۇرالىنىڭ» اۆتورى؟ (م. دۋلات ۇلى)
بەسىنشى اينالىمنىڭ 3 كەزەڭى
گەوگرافيادان سۇراقتار. ەكراندا بەرىلگەن كارتادان بەلگىلى ءبىر قالا نەمەسە ايماقتار كورسەتىلەدى. سول ايماقتاردى ءدال انىقتاۋلارىڭىز كەرەك.
1. اقتاۋ 1. تالدىقورعان
2. قوستاناي 2. سەمەي
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
6. 6 - اينالىمعا كەزەك بەرەيىك.
ءار قاتىسۋشىعا 2 سيفردان ءتيىستى. ەكراندا كورسەتىلگەن ەسەپتەردىڭ جۇلدىزشا تۇرعان جەرىن ساندارمەن تولتىرامىز.
2308
6941
2183+125=2308
6352+589=6941
1454*2=2908
3614: 2=1807
2883*3=8649
9739 - 9614=125
7215
6894
7215 - 15=7200
3447*2=6894
6644 - 6521=123
9752: 2=4876
4731+256=4987
1865: 373=5
سىزدەردىڭ قوسىمشا 2 ۇپاي الۋ مۇمكىندىكتەرىڭىز بار. ول ءۇشىن «دوستار» توبىنىڭ جاسىرعان ءاندى تابۋلارىڭىز كەرەك.
جەڭىمپاز توپ انىقتالادى.
ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان 2030 جىلى بارىسقا اپاراتىن – بۇگىنگى ءبىلىمدى جاستار» دەگەن ءسوزىن ءارقاشان جادىمىزدا ۇستاپ، بۇگىنگىدەي ينتەللەكتۋالدىق سايىستاردا ءوز بىلىمىمىزبەن بيىكتەردەن كورىنە بەرىڭىزدەر! التىن ۋاقىتتارىڭىزدى ءبولىم كەلگەندەرىڭىزگە كوپ راحمەت!
You Might Also Like
