ەڭ العىر، ەڭ تالانتتى انا مەن بالا
تاقىرىبى: ەڭ العىر، ەڭ تالانتتى انا مەن بالا
ساباقتىڭ ماقساتى:
• قازىرگى زامان تالابىنا ساي جانۇياداعى اتا انا مەن بالانىڭ قارىم قاتىناسىن ادامگەرشىلىك تۇرعىدا نىعايتۋ،
• اتا انا ءرولىن ەرەكشەلەندىرۋ، جاس ۇرپاقتى اتا - بابا داستۇرىمەن تاربيەلەۋ؛
• اتا - انامەن بايلانىستى نىعايتۋ. ءبىرىن - ءبىرى سىيلاي بىلۋگە، قامقورلىققا، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى انالار، وقۋشىلار، ۇستازدار! ەپتى، ۇيىمشىل، العىر، شاپشاڭ جانۇيانى انىقتايتىن « ەڭ العىر، ەڭ تالانتتى انا مەن بالا» اتتى سايىسىنا قوش كەلىپسىزدەر! جاس ۇرپاقتى جاستايىنان تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن قازاق حالقى ەرتەدەن تۇسىنگەن. بالا - ءومىردىڭ جالعاسى، حالىقتىڭ مۇراگەرى. كەڭ دالامىزدا كوشپەلى كۇن كەشىپ، اتتىڭ جالىندا، تۇيەنىڭ قومىندا جۇرسە دە، حالقىمىز جاس ۇرپاققا جاقسى تاربيە بەرۋدىڭ سالت - ءداستۇر، ادەت - عۇرپىن، قالىپتاستىرعان. اجە مەن انا تاربيەسىنىڭ بالا ومىرىندە الاتىن ورنى ەرەكشە. ونداي تاربيەنى كورگەن بالا بولاشاقتا ىزەتتى، يناباتتى ادام بولىپ وسۋىنە كۇمان جوق.
ونەردىڭ ءنار بەرەدى شاپاعاتى
اركىمنىڭ ونەرگە بار ماحابباتى
تالپىنىپ سايىسكەرلەر شىقتى كانە
كورەرمەن قوشەمەتتەپ قول سوعادى.
ورتاعا سايىسكەرلەرىمىزدى شاقىرايىق:
1. قياتوۆ ورالبەك اناسى ىزتلەۋوۆا ارداق
2. ەلۋباي سايات اناسى تلەۋبەرگەنوۆا قۇلپىناي
انالاردى بالدارىمەن ورتاعا شاقىرامىز. ءبارىمىز شەڭبەرگە تۇرىپ، گۇل ارقىلى ءبىر بىرىمىزگە جاقسى تىلەكتەر ايتايىق. تاقتادا بەرىلگەن جۇلدىزدىڭ سۋرەتىندە سايىسكەرلەردىڭ رەتتىك سانى بەلگىلەنگەن. سول ارقىلى اربىرەۋىمىز ءوزىمىزدىڭ رەتتىك سانىمىزدى تاڭدايىق.
سايىسىمىز تومەندەگى كەزەڭدەردەن تۇرادى:
1. تانىستىرۋ
2. سۇراق جاۋاپ
3. ءوز ونەرىن كورسەتۋ.
4. «ءبىزدىڭ جانۇيا» (سۋرەت سالۋ)
5. ماعان قىمبات جاندار (ەسسە جازىپ كەلۋ)
سايىس بولعان سوڭ، ونىڭ ءادىل باعاسىن بەرەتىن ءادىل قازىلار دا بولادى. ەندەشە سايىسكەرلەرىمىزگە ءادىل باعاسىن بەرەتىن ءادىل قازىلار القاسىمەن تانىس بولايىق:
1.
2.
3.
ەندى سايىسىمىزدى باستايىق:
1. تانىستىرۋ:
انا مەن بالا كەلدى ورتامىزعا،
سىپىردى توماعاسىن وسى دۇعا.
قىزىپ كەلگەن قىرانداي كەرىلتەدى،
ادەپپەنەن، ىزەتپەنەن تانىسۋعا.
دەي كەلە، ءار انا مەن بالا ورتاعا شىعىپ وزدەرىن تانىستىرىپ وتەدى.
2. سۇراق – جاۋاپ
بالالار ءادىل قازىلار القاسىنىڭ الدىنداعى ءار ءتۇرلى ءتۇستى قوراپشانى كورىپ تۇرعان بولارسىزدار. سول قوراپشانىڭ ىشىندە نە بار ەكەندىگىن كىم ايتىپ بەرەدى ەكەن؟ قانەكي كىم ايتادى.؟ دۇرىس بالالار ول قوراپشانىڭ ىشىندە سىزدەرگە ياعني بۇگىنگى سايىسىمىزعا ارنالعان سۇراقتار بار. ەندەشە سول قوراپشانى رەتتىك سان بويىنشا كەلىپ وزدەرىڭە ۇناعان ءتۇستى قوراپشانى الايىق. قوراپشانىڭ ىشىندە ەكى سۇراقتان بار: ءبىرىنشىسى انامىزعا ال ەكىنشىسى بالالارعا ارنالعان. قانەكي ەندى سايىسىمىزدى جالعاستىرايىق. سۇراقتارعا ويلانۋعا 1مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. قاي وقۋشىمىز ءبىرىنشى جاۋاپ بەرەدى ەكەن كورەيىك.
1. بالاڭىزدىڭ سۇيىكتى ەرتەگىسىنەن رولگە ەنىپ ءۇزىندى ايتىپ بەرىڭىز؟
اناڭ ساعان قانداي تاماقتار پىسىرەدى؟
2. بالاڭىز ءسىزدىڭ رۇقساتىنسىز ۇيالى تەلەفونىڭىزدى مەكتەپكە الىپ كەتتى. ءسىز كەشكە قانداي شارا قولداناسىز؟
باۋىرساق ەرتەگىسىندە باۋىرساق كىمنەن قاشىپ كەتەدى؟
3. بالاڭىز ءسىزدىڭ جيناعان جەرىڭىزدى شاشىپ تاستاي بەرەدى ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز؟
اتا اناڭدى قالاي جاقسى كورەسىڭ؟
4. ۇيدە قوناقتار وتىر، بالاڭىز قايتا-قايتا كەلىپ مازاڭىزدى الدى. ءسىز نە ىستەيسىز؟
وسكەندە كىم بولعىڭ كەلەدى؟
5. بالاڭىز ءسىزدى تىڭداماعان كەزدە قانداي شارا قولداناسىز؟
سەنى اناڭ قالاي ەركەلەتەدى؟
6. بالاڭىزدىڭ ەركەلەتكەن ءساتىڭىزدى كورسەتىڭىز؟
دوستارىڭا قانداي تىلەك ايتاسىڭ؟
ويىن: انالارىمىز ءوز باللدارىن باسقا بالالاردىڭ اراسىنان تاۋىپ الۋ قاجەت.
3. ءوز ونەرىن كورسەتۋ
جارايسىڭدار بارلىعىم دا ورەنىم،
اسىپ ءبىر توسەلسىنشى كەمەرىڭ.
ىرزا بولىپ، بىزدەر عانا كورەلىك،
تاماشالاپ سايىسكەرلەر ونەرىن
4. ءبىزدىڭ جانۇيا سۋرەت سالۋ
ءار توپ پلاكاتقا ءوز جانۇياسىنىڭ سۋرەتىن سالادى. بالالارى سۋرەتتەپ ءوتۋ كەرەك.
5. ماعان قىمبات جاندار ەسسە
وقۋشىلاردىڭ ۇيلەرىنەن جازىپ كەلگەن شىعارمالارىن تىڭدايىق.
وسىمەن ءبىزدىڭ سايىسىمىز اياقتالدى. ءادىل قازىلار ۇپاي سانىن ەسەپتەي بولعانشا ءبىز « قارا جورعا بولماسا، تويدىڭ ءسانى كەلە مە،» دەگەندەي، بارلىق سايىسكەرلەرىمىزدى ورتاعا شاقىرامىز. « قارا جورعا» ءبيى بيلەيدى.
قورىتىندى:
«اق ءسۇتى ونىڭ وتەۋسىز ءجاي قالا ما؟
بورىشتى وعان نەبىر دارقان دانا دا!
تىرلىك سەۋىپ كەلە جاتقان دۇنيەگە
ەي، ادامدار، جول بەرىڭدەر اناعا
و، انالار، وسىندايسىڭ ءبارىڭ دە،
وسىندايسىڭ جاسىڭداعى، كارىڭ دە
سىيىناتىن بولسا ومىردە قۇدىرەت،
سىيىنىڭدار انا دەگەن تاڭىرگە!» (ا. شامكەنوۆ)
قۇتتىقتاۋلار، سىيلىقتار تاپسىرۋ.
ساباقتىڭ ماقساتى:
• قازىرگى زامان تالابىنا ساي جانۇياداعى اتا انا مەن بالانىڭ قارىم قاتىناسىن ادامگەرشىلىك تۇرعىدا نىعايتۋ،
• اتا انا ءرولىن ەرەكشەلەندىرۋ، جاس ۇرپاقتى اتا - بابا داستۇرىمەن تاربيەلەۋ؛
• اتا - انامەن بايلانىستى نىعايتۋ. ءبىرىن - ءبىرى سىيلاي بىلۋگە، قامقورلىققا، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىزدەر مە، قۇرمەتتى انالار، وقۋشىلار، ۇستازدار! ەپتى، ۇيىمشىل، العىر، شاپشاڭ جانۇيانى انىقتايتىن « ەڭ العىر، ەڭ تالانتتى انا مەن بالا» اتتى سايىسىنا قوش كەلىپسىزدەر! جاس ۇرپاقتى جاستايىنان تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن قازاق حالقى ەرتەدەن تۇسىنگەن. بالا - ءومىردىڭ جالعاسى، حالىقتىڭ مۇراگەرى. كەڭ دالامىزدا كوشپەلى كۇن كەشىپ، اتتىڭ جالىندا، تۇيەنىڭ قومىندا جۇرسە دە، حالقىمىز جاس ۇرپاققا جاقسى تاربيە بەرۋدىڭ سالت - ءداستۇر، ادەت - عۇرپىن، قالىپتاستىرعان. اجە مەن انا تاربيەسىنىڭ بالا ومىرىندە الاتىن ورنى ەرەكشە. ونداي تاربيەنى كورگەن بالا بولاشاقتا ىزەتتى، يناباتتى ادام بولىپ وسۋىنە كۇمان جوق.
ونەردىڭ ءنار بەرەدى شاپاعاتى
اركىمنىڭ ونەرگە بار ماحابباتى
تالپىنىپ سايىسكەرلەر شىقتى كانە
كورەرمەن قوشەمەتتەپ قول سوعادى.
ورتاعا سايىسكەرلەرىمىزدى شاقىرايىق:
1. قياتوۆ ورالبەك اناسى ىزتلەۋوۆا ارداق
2. ەلۋباي سايات اناسى تلەۋبەرگەنوۆا قۇلپىناي
انالاردى بالدارىمەن ورتاعا شاقىرامىز. ءبارىمىز شەڭبەرگە تۇرىپ، گۇل ارقىلى ءبىر بىرىمىزگە جاقسى تىلەكتەر ايتايىق. تاقتادا بەرىلگەن جۇلدىزدىڭ سۋرەتىندە سايىسكەرلەردىڭ رەتتىك سانى بەلگىلەنگەن. سول ارقىلى اربىرەۋىمىز ءوزىمىزدىڭ رەتتىك سانىمىزدى تاڭدايىق.
سايىسىمىز تومەندەگى كەزەڭدەردەن تۇرادى:
1. تانىستىرۋ
2. سۇراق جاۋاپ
3. ءوز ونەرىن كورسەتۋ.
4. «ءبىزدىڭ جانۇيا» (سۋرەت سالۋ)
5. ماعان قىمبات جاندار (ەسسە جازىپ كەلۋ)
سايىس بولعان سوڭ، ونىڭ ءادىل باعاسىن بەرەتىن ءادىل قازىلار دا بولادى. ەندەشە سايىسكەرلەرىمىزگە ءادىل باعاسىن بەرەتىن ءادىل قازىلار القاسىمەن تانىس بولايىق:
1.
2.
3.
ەندى سايىسىمىزدى باستايىق:
1. تانىستىرۋ:
انا مەن بالا كەلدى ورتامىزعا،
سىپىردى توماعاسىن وسى دۇعا.
قىزىپ كەلگەن قىرانداي كەرىلتەدى،
ادەپپەنەن، ىزەتپەنەن تانىسۋعا.
دەي كەلە، ءار انا مەن بالا ورتاعا شىعىپ وزدەرىن تانىستىرىپ وتەدى.
2. سۇراق – جاۋاپ
بالالار ءادىل قازىلار القاسىنىڭ الدىنداعى ءار ءتۇرلى ءتۇستى قوراپشانى كورىپ تۇرعان بولارسىزدار. سول قوراپشانىڭ ىشىندە نە بار ەكەندىگىن كىم ايتىپ بەرەدى ەكەن؟ قانەكي كىم ايتادى.؟ دۇرىس بالالار ول قوراپشانىڭ ىشىندە سىزدەرگە ياعني بۇگىنگى سايىسىمىزعا ارنالعان سۇراقتار بار. ەندەشە سول قوراپشانى رەتتىك سان بويىنشا كەلىپ وزدەرىڭە ۇناعان ءتۇستى قوراپشانى الايىق. قوراپشانىڭ ىشىندە ەكى سۇراقتان بار: ءبىرىنشىسى انامىزعا ال ەكىنشىسى بالالارعا ارنالعان. قانەكي ەندى سايىسىمىزدى جالعاستىرايىق. سۇراقتارعا ويلانۋعا 1مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى. قاي وقۋشىمىز ءبىرىنشى جاۋاپ بەرەدى ەكەن كورەيىك.
1. بالاڭىزدىڭ سۇيىكتى ەرتەگىسىنەن رولگە ەنىپ ءۇزىندى ايتىپ بەرىڭىز؟
اناڭ ساعان قانداي تاماقتار پىسىرەدى؟
2. بالاڭىز ءسىزدىڭ رۇقساتىنسىز ۇيالى تەلەفونىڭىزدى مەكتەپكە الىپ كەتتى. ءسىز كەشكە قانداي شارا قولداناسىز؟
باۋىرساق ەرتەگىسىندە باۋىرساق كىمنەن قاشىپ كەتەدى؟
3. بالاڭىز ءسىزدىڭ جيناعان جەرىڭىزدى شاشىپ تاستاي بەرەدى ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىز؟
اتا اناڭدى قالاي جاقسى كورەسىڭ؟
4. ۇيدە قوناقتار وتىر، بالاڭىز قايتا-قايتا كەلىپ مازاڭىزدى الدى. ءسىز نە ىستەيسىز؟
وسكەندە كىم بولعىڭ كەلەدى؟
5. بالاڭىز ءسىزدى تىڭداماعان كەزدە قانداي شارا قولداناسىز؟
سەنى اناڭ قالاي ەركەلەتەدى؟
6. بالاڭىزدىڭ ەركەلەتكەن ءساتىڭىزدى كورسەتىڭىز؟
دوستارىڭا قانداي تىلەك ايتاسىڭ؟
ويىن: انالارىمىز ءوز باللدارىن باسقا بالالاردىڭ اراسىنان تاۋىپ الۋ قاجەت.
3. ءوز ونەرىن كورسەتۋ
جارايسىڭدار بارلىعىم دا ورەنىم،
اسىپ ءبىر توسەلسىنشى كەمەرىڭ.
ىرزا بولىپ، بىزدەر عانا كورەلىك،
تاماشالاپ سايىسكەرلەر ونەرىن
4. ءبىزدىڭ جانۇيا سۋرەت سالۋ
ءار توپ پلاكاتقا ءوز جانۇياسىنىڭ سۋرەتىن سالادى. بالالارى سۋرەتتەپ ءوتۋ كەرەك.
5. ماعان قىمبات جاندار ەسسە
وقۋشىلاردىڭ ۇيلەرىنەن جازىپ كەلگەن شىعارمالارىن تىڭدايىق.
وسىمەن ءبىزدىڭ سايىسىمىز اياقتالدى. ءادىل قازىلار ۇپاي سانىن ەسەپتەي بولعانشا ءبىز « قارا جورعا بولماسا، تويدىڭ ءسانى كەلە مە،» دەگەندەي، بارلىق سايىسكەرلەرىمىزدى ورتاعا شاقىرامىز. « قارا جورعا» ءبيى بيلەيدى.
قورىتىندى:
«اق ءسۇتى ونىڭ وتەۋسىز ءجاي قالا ما؟
بورىشتى وعان نەبىر دارقان دانا دا!
تىرلىك سەۋىپ كەلە جاتقان دۇنيەگە
ەي، ادامدار، جول بەرىڭدەر اناعا
و، انالار، وسىندايسىڭ ءبارىڭ دە،
وسىندايسىڭ جاسىڭداعى، كارىڭ دە
سىيىناتىن بولسا ومىردە قۇدىرەت،
سىيىنىڭدار انا دەگەن تاڭىرگە!» (ا. شامكەنوۆ)
قۇتتىقتاۋلار، سىيلىقتار تاپسىرۋ.