ەڭبەك - ءبارىن جەڭبەك
ءوزىن - ءوزى تانۋ 3 سىنىپ
تاقىرىبى: ەڭبەك - ءبارىن جەڭبەك.
ەڭبەك – قۋانىش،
جالقاۋلىق ايىرىلماس ازاپ. (اباي)
ماقساتى: « ەڭبەك» ادامگەرشىلىك قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
• ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ؛
• ەڭبەك ەتۋگە قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ؛
• ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: سيۋجەتتى سۋرەتتەر، جەمىس اعاشتار داپتەر،
وقۋلىق، ءتۇرلى ءتۇستى قاعازدار.
شاتتىق شەڭبەرى وقۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، سالەمدەسەدى. ولەڭ جولدارىن حورمەن داۋىستاپ ايتادى.
بولايىقشى وسىنداي (ا. مەڭجانوۆا)
جاقسى بالا ەڭبەكشىل
ەر ازامات بولادى.
ق - ى
قيىندىقتى جەڭىپ كىل،
قۇشاعى گۇلگە تولادى.
ەڭبەكشىل وسىنداي،
بولايىقشى دوسىماي.
- الدىڭعى ساباقتاردا ءبىز ونەر مەن ءبىلىمدى يگەرۋ مەن اقىلدى بولۋ ءۇشىن كوپ ەڭبەكتەنۋ قاجەتتىگى تۋرالى قىزىقتى شىعارمالارمەن تانىستىق. ادام ەڭبەكتىڭ ءدامىن تەر توككەندە عانا جاقسى سەزىنەدى. بۇگىن ءبىز وسى تۋرالى اڭگىمەلەسەمىز.
اڭگىمەلەسۋ
اۆتور پىكىرى ------------------------------------ وقۋشى پىكىرى
ەڭبەك ادامعا نە ءۇشىن قاجەت؟
قانداي ەڭبەك تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
ەڭبەكقور دەپ قانداي ادامدى ايتامىز؟
ءوزىڭ قانداي ەڭبەكتى ۇناتاسىڭدار؟
تاپسىرما
سۋرەتتەرگە قاراپ، ەڭبەكتىڭ تۇرلەرىن اتاڭدار.
وقۋلىقپەن جۇمىس.
ەڭبەكسىز ءومىر - سۇرەڭسىز ب. ءادىلوۆ
- ءمۇعالىم ءماتىندى مازمۇنداۋ.
- وقۋشىلارعا وقىتۋ.
سۇراق - جاۋاپ الۋ.
- مىسالى ماتىندەگى قارا پىشاق قانداي ادامعا ۇقسايدى؟
- سارى پىشاق قانداي ءىسى سەندەرگە ۇنادى؟
«ەڭبەك - ءتۇبى بەرەكە» دەگەندى وزدەرىڭ قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
جاتتىعۋ – ويلانۋ
وقۋشىلاردىڭ ساباقتان ۇكقان ويلارى جاتتىعۋ - ويلانۋ ارقىلى بەكىتىلەدى.
بىزدە ويلانىپ ەڭبەكتەنىپ كورەيىك. وقۋشىلار ەكى توپقا ءبولىنىپ جۇمىس ىستەيىك.
1. تاپسىرما: ەڭبەك تۋرالى ماقال - ماتەل ايتۋ، ماعىناسىن تۇسىندىرەدى.
2. تاپسىرما: ن. جانايەۆتىڭ « ەڭبەك سۇيسەڭ»ولەڭىنىڭ ءبىر شۋماعىن ءتۇسىندىرىپ بەرۋ.
3. تاپسىرما:
• سەرگىتۋ ءساتى. ەڭبەكتىڭ ءمانىن ۇعىندىرۋ ماقساتىندا سەرگىتۋ ءساتى ۇيىمداستىرىلادى.
ەڭبەك.
ن. جانايەۆ
گۇل وسىرسەڭ، تەرلەپ،( قولدارىن كەزەك – كەزەك جوعارى كوتەرەدى)
مۇنىڭ اتى – ەڭبەك. (ەكى قولىن جايادى.)
كەستە تىكسەڭ، زەرلەپ، (وڭ قولىمەن ينە ۇستاپ، تىككەن قيمىلدى كورسەتەدى.)
مۇنىڭ اتى – ەڭبەك. (ەكى قولىن جايادى.)
ساباعىڭا جوندەپ (جانىنداعى كورشىسىنە قاراپ سول قولىن جايادى.)
ازىرلەسەڭ – ەڭبەك.
قيىندىقتىڭ ءبارىن (قۇشاعىن اشادى.)
ەڭبەك قانا جەڭبەك ( ەكى قولىن جايادى.)
دايەكسوز
تاقتاداعى دايەكسوزدىڭ ءمانى تۇسىندىرىلەدى.
ابايدىڭ «ەڭبەك – قۋانىش،
جالقاۋلىق ايىرىلماس ازاپ»
دەگەن ماقالىنىڭ ماعىناسى تۇسىندىرىلەدى.
اباي اتامىزدىڭ بەس اسىل ءىسىن اتا
- ادام، ەڭ باستىسى، ەڭبەكتەنۋگە، ياعني ادام ءبىر ىسكە كۇش - قۋاتىن، اقىل – ويىن جۇمساۋعا ەرىنبەۋى كەرەك. ويتكەنى جالقاۋلىق، ەرىنشەك ادامنىڭ ءوزىن جانە ءومىرىن توزدىرادى. ال ەرىنبەي ەڭبەك ەتسەڭ ماقساتىڭا، ارمانىڭا جەتەسىڭ. ارمانىڭ ورىندالسا، ءوزىڭدى باقىتتى سانايسىڭ.
قايدان كەلدىڭ، باۋىرساق؟ ءو. تۇرمانجانوۆ
ساحنالاۋ
ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانىن رولدىك ورىندالۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن ساحنالاۋ ءتاسىلىن قولدانۋ.
ءۇش وقۋشى ( اۆتور، قۋىرشاق، باۋىرساق ) رولدەرگە ءبولىپ وقيدى.
تاپسىرما
«وزدەرىڭنىڭ جاقىن ادامدارىڭ قانداي ەڭبەك تۇرلەرىمەن اينالىسادى؟» اڭگىمەلەپ بەر.
جاڭا اقپارات.
وقۋشىلارعا ەڭبەك، ەڭبەكقورلىق سوزدەرىنىڭ ماعىناسىن اشىپ ءتۇسىندىرۋ.
«ادال ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى ادامدى قۋانىشقا بولەيدى. ادام ءوز ماقساتىنا ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەندە عانا قول جەتكىزە الادى».
• ويىن.
بالالاردىڭ دەنەسىن سەرگىتۋ مەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ ماقساتىندا «ارالار» اتتى ويىن جۇرگىزىلەدى. ءبىر توپ بالا قول ۇستاسىپ، شەڭبەر جاساپ تۇرادى دا، ءۇش – ءتورت بالا ورتاعا شىعادى.
- باۋداعى كىم؟
- ولار – ارالار.
- ارا بولساڭ، ىزىڭدا
- ز - ز - ز، ج - ج - ج، ز - ز - ز، ج - ج - ج!
- جۇمىس ىستە، تىعىلما!
ارالار ءبىر – بىرىمەن سويلەسە باستايدى، قانداي جۇمىس تۇرلەرىن كورسەتكىلەرىن كەلەدى. «جۇمىس ىستە، تىعىلما!» - دەگەن ءسوزدى ەستىگەن كەزدە دە توقىما توقىعانداي، اعاش جارعانداي، ونى ارالاعانداي، ەدەن سىپىرعانداي قيمىل – قوزعالىستار جاسايدى:
توپ – توپ ارا ۇشادى،
ۇستىمەن دە بۇتانىڭ،
استىمەن دە بۇتانىڭ.
ۇستىمەن دە بۇتانىڭ
ارالاردىڭ قيمىلىن قايتالايدى دا: «تاپ بولساڭ ءبىر جالقاۋعا، الىپ كەل ونى ورتاعا!» - دەپ حورمەن اندەتەدى.
ارالار وسى سوزدەردى ايتا ءجۇرىپ، وزدەرىنىڭ قيمىلىن قايتالاي الماعان «جالقاۋلاردى» ورتاعا شىعارادى دا، وزدەرى سولاردىڭ ورنىنا بارىپ تۇرادى. شەڭبەر جاساپ تۇرعانداردىڭ ءبارى حورمەن داۋىستاپ ايتادى.
ءاي - ءاي، جالقاۋ بۇل قۋلار،
جالقاۋدى تەز قۋىڭدار!
ءسويتىپ، ولار جالقاۋلاردى قۋىپ شىعادى.
داپتەرمەن جۇمىس.
داپتەردەگى تاپسىرما وقۋشىلاردىڭ ەڭبەك تۋرالى ويلارىن تەرەڭدەتۋ ماقساتىندا تۇسىندىرەدى.
«ەڭبەك باقىت باستاۋى» تاقىرىبىنا اڭگىمە جازۋ.
تىنىشتىق ءساتى. ءۇنتاسپا تىڭداۋ
بالانىڭ ءوزىنىڭ ىشكى كۇيىنە ۇڭىلۋگە، ولاردىڭ ساياحاتتان العان اسەرلەرىن سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن تىنىشتىق ءساتى تومەندەگىدەي ۇيىمداستىرىلادى.
بالالار، دەنەلەرىڭدى ءتۇزۋ ۇستاپ، باستارىڭدى جوعارى كوتەرىپ ىڭعايلانىپ وتىرىڭدار. كوزدەرىڭدى جۇمساڭدار دا بولادى. اۋانى تەرەڭ جۇتىپ، ەركىن تىنىس الىڭدار. وزدەرىڭنىڭ تىنىسالۋلارىڭدى ويلانىپ باقىتتى، ماحاببات پەن تىنىشتىققا تولى تازا شيپالى اۋانىڭ تۇلا بويلارىڭا تولعانىن سەزىنىڭدەر. ال ەندى كوزدەرىڭدى اشاڭداردا بولادى.
قورىتىندىلاۋ
- ادال ەڭبەك ادامدى قۋانىشقا سەزىنۋگە، وزىنە دەگەن سەنىمدىلىككە جەتەلەيدى، باقىتقا، بايلىققا جەتكىزەدى. ەڭبەكسۇيگىش ادام اينالاسىنا دا سىيلى، بەدەلدى بولادى. ءارقاشان ءوز ىسىمىزگە ادال بولىپ، ەڭبەكتىڭ ءتاتتى ءدامىن سەزىنە بىلەيىك. ادال ەڭبەكتى باعالاپ، قادىرلەيىك.
جۇرەكتەن جۇرەككە
شەڭبەر قۇرىپ، كەزەكتەسىپ تىلەك ايتادى.
ءبىر – بىرىڭە ەڭبەكتەرىڭنىڭ جەمىستى بولۋىنا تىلەك بىلدىرىڭدەر.
باقىتتى بول!
دەنساۋلىعىڭ مىقتى بولسىن!
ەل ماقتانىشى بول!
ەڭبەكتىڭ ءتاتتى نانىن سەزىنە ءبىل. جەتىستىكتەرگە جەتە بەر!
ۇنەمى ادال بول!
ەڭبەكتە جەمىستى بول!
جۇزدەرىڭنەن كۇلكى كەتپەسىن!
تاقىرىبى: ەڭبەك - ءبارىن جەڭبەك.
ەڭبەك – قۋانىش،
جالقاۋلىق ايىرىلماس ازاپ. (اباي)
ماقساتى: « ەڭبەك» ادامگەرشىلىك قۇندىلىعى تۋرالى تۇسىنىكتەرىن كەڭەيتۋ.
مىندەتتەرى:
• ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ؛
• ەڭبەك ەتۋگە قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ؛
• ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
كورنەكى قۇرالدار: سيۋجەتتى سۋرەتتەر، جەمىس اعاشتار داپتەر،
وقۋلىق، ءتۇرلى ءتۇستى قاعازدار.
شاتتىق شەڭبەرى وقۋشىلار شەڭبەر قۇرىپ تۇرادى، سالەمدەسەدى. ولەڭ جولدارىن حورمەن داۋىستاپ ايتادى.
بولايىقشى وسىنداي (ا. مەڭجانوۆا)
جاقسى بالا ەڭبەكشىل
ەر ازامات بولادى.
ق - ى
قيىندىقتى جەڭىپ كىل،
قۇشاعى گۇلگە تولادى.
ەڭبەكشىل وسىنداي،
بولايىقشى دوسىماي.
- الدىڭعى ساباقتاردا ءبىز ونەر مەن ءبىلىمدى يگەرۋ مەن اقىلدى بولۋ ءۇشىن كوپ ەڭبەكتەنۋ قاجەتتىگى تۋرالى قىزىقتى شىعارمالارمەن تانىستىق. ادام ەڭبەكتىڭ ءدامىن تەر توككەندە عانا جاقسى سەزىنەدى. بۇگىن ءبىز وسى تۋرالى اڭگىمەلەسەمىز.
اڭگىمەلەسۋ
اۆتور پىكىرى ------------------------------------ وقۋشى پىكىرى
ەڭبەك ادامعا نە ءۇشىن قاجەت؟
قانداي ەڭبەك تۇرلەرىن بىلەسىڭ؟
ەڭبەكقور دەپ قانداي ادامدى ايتامىز؟
ءوزىڭ قانداي ەڭبەكتى ۇناتاسىڭدار؟
تاپسىرما
سۋرەتتەرگە قاراپ، ەڭبەكتىڭ تۇرلەرىن اتاڭدار.
وقۋلىقپەن جۇمىس.
ەڭبەكسىز ءومىر - سۇرەڭسىز ب. ءادىلوۆ
- ءمۇعالىم ءماتىندى مازمۇنداۋ.
- وقۋشىلارعا وقىتۋ.
سۇراق - جاۋاپ الۋ.
- مىسالى ماتىندەگى قارا پىشاق قانداي ادامعا ۇقسايدى؟
- سارى پىشاق قانداي ءىسى سەندەرگە ۇنادى؟
«ەڭبەك - ءتۇبى بەرەكە» دەگەندى وزدەرىڭ قالاي تۇسىنەسىزدەر؟
جاتتىعۋ – ويلانۋ
وقۋشىلاردىڭ ساباقتان ۇكقان ويلارى جاتتىعۋ - ويلانۋ ارقىلى بەكىتىلەدى.
بىزدە ويلانىپ ەڭبەكتەنىپ كورەيىك. وقۋشىلار ەكى توپقا ءبولىنىپ جۇمىس ىستەيىك.
1. تاپسىرما: ەڭبەك تۋرالى ماقال - ماتەل ايتۋ، ماعىناسىن تۇسىندىرەدى.
2. تاپسىرما: ن. جانايەۆتىڭ « ەڭبەك سۇيسەڭ»ولەڭىنىڭ ءبىر شۋماعىن ءتۇسىندىرىپ بەرۋ.
3. تاپسىرما:
• سەرگىتۋ ءساتى. ەڭبەكتىڭ ءمانىن ۇعىندىرۋ ماقساتىندا سەرگىتۋ ءساتى ۇيىمداستىرىلادى.
ەڭبەك.
ن. جانايەۆ
گۇل وسىرسەڭ، تەرلەپ،( قولدارىن كەزەك – كەزەك جوعارى كوتەرەدى)
مۇنىڭ اتى – ەڭبەك. (ەكى قولىن جايادى.)
كەستە تىكسەڭ، زەرلەپ، (وڭ قولىمەن ينە ۇستاپ، تىككەن قيمىلدى كورسەتەدى.)
مۇنىڭ اتى – ەڭبەك. (ەكى قولىن جايادى.)
ساباعىڭا جوندەپ (جانىنداعى كورشىسىنە قاراپ سول قولىن جايادى.)
ازىرلەسەڭ – ەڭبەك.
قيىندىقتىڭ ءبارىن (قۇشاعىن اشادى.)
ەڭبەك قانا جەڭبەك ( ەكى قولىن جايادى.)
دايەكسوز
تاقتاداعى دايەكسوزدىڭ ءمانى تۇسىندىرىلەدى.
ابايدىڭ «ەڭبەك – قۋانىش،
جالقاۋلىق ايىرىلماس ازاپ»
دەگەن ماقالىنىڭ ماعىناسى تۇسىندىرىلەدى.
اباي اتامىزدىڭ بەس اسىل ءىسىن اتا
- ادام، ەڭ باستىسى، ەڭبەكتەنۋگە، ياعني ادام ءبىر ىسكە كۇش - قۋاتىن، اقىل – ويىن جۇمساۋعا ەرىنبەۋى كەرەك. ويتكەنى جالقاۋلىق، ەرىنشەك ادامنىڭ ءوزىن جانە ءومىرىن توزدىرادى. ال ەرىنبەي ەڭبەك ەتسەڭ ماقساتىڭا، ارمانىڭا جەتەسىڭ. ارمانىڭ ورىندالسا، ءوزىڭدى باقىتتى سانايسىڭ.
قايدان كەلدىڭ، باۋىرساق؟ ءو. تۇرمانجانوۆ
ساحنالاۋ
ەڭبەكتىڭ ادام ومىرىندەگى ءمانىن رولدىك ورىندالۋ ارقىلى ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن ساحنالاۋ ءتاسىلىن قولدانۋ.
ءۇش وقۋشى ( اۆتور، قۋىرشاق، باۋىرساق ) رولدەرگە ءبولىپ وقيدى.
تاپسىرما
«وزدەرىڭنىڭ جاقىن ادامدارىڭ قانداي ەڭبەك تۇرلەرىمەن اينالىسادى؟» اڭگىمەلەپ بەر.
جاڭا اقپارات.
وقۋشىلارعا ەڭبەك، ەڭبەكقورلىق سوزدەرىنىڭ ماعىناسىن اشىپ ءتۇسىندىرۋ.
«ادال ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى ادامدى قۋانىشقا بولەيدى. ادام ءوز ماقساتىنا ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەندە عانا قول جەتكىزە الادى».
• ويىن.
بالالاردىڭ دەنەسىن سەرگىتۋ مەن جۇمىس ىستەۋگە داعدىلاندىرۋ ماقساتىندا «ارالار» اتتى ويىن جۇرگىزىلەدى. ءبىر توپ بالا قول ۇستاسىپ، شەڭبەر جاساپ تۇرادى دا، ءۇش – ءتورت بالا ورتاعا شىعادى.
- باۋداعى كىم؟
- ولار – ارالار.
- ارا بولساڭ، ىزىڭدا
- ز - ز - ز، ج - ج - ج، ز - ز - ز، ج - ج - ج!
- جۇمىس ىستە، تىعىلما!
ارالار ءبىر – بىرىمەن سويلەسە باستايدى، قانداي جۇمىس تۇرلەرىن كورسەتكىلەرىن كەلەدى. «جۇمىس ىستە، تىعىلما!» - دەگەن ءسوزدى ەستىگەن كەزدە دە توقىما توقىعانداي، اعاش جارعانداي، ونى ارالاعانداي، ەدەن سىپىرعانداي قيمىل – قوزعالىستار جاسايدى:
توپ – توپ ارا ۇشادى،
ۇستىمەن دە بۇتانىڭ،
استىمەن دە بۇتانىڭ.
ۇستىمەن دە بۇتانىڭ
ارالاردىڭ قيمىلىن قايتالايدى دا: «تاپ بولساڭ ءبىر جالقاۋعا، الىپ كەل ونى ورتاعا!» - دەپ حورمەن اندەتەدى.
ارالار وسى سوزدەردى ايتا ءجۇرىپ، وزدەرىنىڭ قيمىلىن قايتالاي الماعان «جالقاۋلاردى» ورتاعا شىعارادى دا، وزدەرى سولاردىڭ ورنىنا بارىپ تۇرادى. شەڭبەر جاساپ تۇرعانداردىڭ ءبارى حورمەن داۋىستاپ ايتادى.
ءاي - ءاي، جالقاۋ بۇل قۋلار،
جالقاۋدى تەز قۋىڭدار!
ءسويتىپ، ولار جالقاۋلاردى قۋىپ شىعادى.
داپتەرمەن جۇمىس.
داپتەردەگى تاپسىرما وقۋشىلاردىڭ ەڭبەك تۋرالى ويلارىن تەرەڭدەتۋ ماقساتىندا تۇسىندىرەدى.
«ەڭبەك باقىت باستاۋى» تاقىرىبىنا اڭگىمە جازۋ.
تىنىشتىق ءساتى. ءۇنتاسپا تىڭداۋ
بالانىڭ ءوزىنىڭ ىشكى كۇيىنە ۇڭىلۋگە، ولاردىڭ ساياحاتتان العان اسەرلەرىن سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن تىنىشتىق ءساتى تومەندەگىدەي ۇيىمداستىرىلادى.
بالالار، دەنەلەرىڭدى ءتۇزۋ ۇستاپ، باستارىڭدى جوعارى كوتەرىپ ىڭعايلانىپ وتىرىڭدار. كوزدەرىڭدى جۇمساڭدار دا بولادى. اۋانى تەرەڭ جۇتىپ، ەركىن تىنىس الىڭدار. وزدەرىڭنىڭ تىنىسالۋلارىڭدى ويلانىپ باقىتتى، ماحاببات پەن تىنىشتىققا تولى تازا شيپالى اۋانىڭ تۇلا بويلارىڭا تولعانىن سەزىنىڭدەر. ال ەندى كوزدەرىڭدى اشاڭداردا بولادى.
قورىتىندىلاۋ
- ادال ەڭبەك ادامدى قۋانىشقا سەزىنۋگە، وزىنە دەگەن سەنىمدىلىككە جەتەلەيدى، باقىتقا، بايلىققا جەتكىزەدى. ەڭبەكسۇيگىش ادام اينالاسىنا دا سىيلى، بەدەلدى بولادى. ءارقاشان ءوز ىسىمىزگە ادال بولىپ، ەڭبەكتىڭ ءتاتتى ءدامىن سەزىنە بىلەيىك. ادال ەڭبەكتى باعالاپ، قادىرلەيىك.
جۇرەكتەن جۇرەككە
شەڭبەر قۇرىپ، كەزەكتەسىپ تىلەك ايتادى.
ءبىر – بىرىڭە ەڭبەكتەرىڭنىڭ جەمىستى بولۋىنا تىلەك بىلدىرىڭدەر.
باقىتتى بول!
دەنساۋلىعىڭ مىقتى بولسىن!
ەل ماقتانىشى بول!
ەڭبەكتىڭ ءتاتتى نانىن سەزىنە ءبىل. جەتىستىكتەرگە جەتە بەر!
ۇنەمى ادال بول!
ەڭبەكتە جەمىستى بول!
جۇزدەرىڭنەن كۇلكى كەتپەسىن!
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.