ەركىندىكتىڭ كوك تۋى بيىك بولسىن!
ەركىندىكتىڭ كوك تۋى بيىك بولسىن!
ەۋرازيانىڭ كىندىك تۇسىندا ۇلان - بايتاق جەرىمىز بار قازاق دالاسى ەجەلگى اتام زامانداردان ءوزىنىڭ ۇلى رۋحىن جوعالتپاي، كۇنى بۇگىنگى ءۇشىنشى مىڭجىلدىقتا دا اسقاقتىعىن تانىتىپ وتىر. اتىراۋدان التايعا دەيىن سوزىلعان ۇلان - عايىر كەڭ ولكە، تاريحى شەكسىز، ءداستۇرى شەتسىز اتا - جۇرت. ءانى مەن كۇيى شالقىعان، سىرى مەن جىرى تولقىعان عاجايىپ سۇلۋ ساحارا!
بۇگىنگى كۇنى تۋعان ەلىمىزدىڭ كەڭدىگىنە، تاريحىنىڭ شەتسىزدىگىنە، ءداستۇرىنىڭ شەكسىزدىگىنە شالقىعان كۇيىنە، تولقىعان جىرىنا تامسانۋىمىز – نايزانىڭ ۇشىمەن، بىلەكتىڭ كۇشىمەن، ەلىم دەپ قاسىقتاي قانىن توككەن باتىر ۇل - قىزدارىمىزدىڭ ارقاسى.
تاۋەلسىزدىك! قاسيەتتى دە قۇدىرەتتى وسى ءبىر ۇعىمنىڭ تەرەڭىنە زەر سالىپ، وي جىبەرسەك، بۇل ءتاتتى ءسوزدىڭ تۇڭعيىعىندا اتا - بابامنىڭ عاسىرلار بويىنداعى اسىل ارمانى، ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان تالاي - تالاي بوزداقتاردىڭ ۇرپاققا قالدىرعان ماڭگى وشپەس ءىزى مەن اماناتى جاتقانى بارىمىزگە ايان. ۇلان دالانىڭ جاس پەرزەنتى – كەڭپەيىل قازاقتىڭ ازاتتىق مۇراتىنداعى سان ءتۇرلى كۇرەستەرى جانە تاعدىر تالايى جازعان “تار جول، تايعاق كەشۋ” ىزدەرى جاتىر. جاڭا عاسىرمەن بىرگە كەلگەن ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ جيىرما ءۇش جىلدىعى – ازاتتىق ۇرانىن ۇرپاعىنا ۇلاعاتتاعان بابالار ءۇردىسىنىڭ جالعاسى.
وتار بولدىم، وت كەشتىم، سۋعا باتتىم،
كۇنىن كەشتىم شارق ۇرعان شاعالانىڭ.
ەندى بۇگىن كوردىم مەن قازاعىمنىڭ
ازاتتىقتى باقىتقا بالاعانىن! - دەپ، دۇنيە قۇندىلىعى بوستاندىقتا ەكەنىن باۋىرجان جاقىپ تا جىرلاپ ءوتىپتى سول ءبىر جىلداردا.
ءومىر كوشى ۇنەمى قوزعالۋدا، ازاتتىقتىڭ ۇرانى ءار قازاقتىڭ بويىنداعى قانعا دارىپ، ۋاقىت اعىمىمەن سىلدىراپ اعۋدا. ەل، جەر تاريحى كۇن ساناپ وزگەرىپ، وركەنيەتكە قاراي دامي تۇسۋدە.
تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا ەلىمىزگە قۇت قونىپ، ىرىس ءۇيىرىلىپ، ورتاعا ۇلكەن سىباعا ءتۇسىپ تۇر. تولە بي بابامىز ايتقانداي، تەك قولعا قونعان باقىت قۇسىن ۇركىتىپ الماي، جۇمىلا كىرىسىپ، كەڭەسىن شەشىپ، ەلدىكتىڭ تۇعىرىنا ءاربىر ازامات قۇس بولىپ قونا بىلسە – ەل بولعانىمىز سول.
«ەل ءۇمىتىن ەر اقتار، ەر اتاعىن ەل ساقتار» دەمەكشى، كەشەگى دۇنيە ءجۇزىن ءبىر سىلكىنتكەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارى، وتانىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋعا، وشاق باسىنىڭ اماندىعى، بولاشاعىنىڭ باقىتى ءۇشىن كۇرەسۋگە جاۋعا اتتانعان – باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ، قاراپايىم قازاق قىزدارى ءاليا مەن مانشۇكتەردىڭ قايتالانباس ەرلىكتەرى، جەلتوقسان قۇرباندارى قايرات، ەربول، ءلاززات، سابيرا سىندى جاستارىمىزدىڭ باتىل ىستەرى – جاس ۇرپاق ءۇشىن ۇلگى - ونەگە، تاعىلىم مەكتەبى. وسىنداي ناعىز باتىرلارىمىزدى قان مايدانعا، جەر قورعاۋعا اتتاندىرعان سۇيىكتى وتانىنا، اتامەكەنىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك الاۋى مەن پەرزەنتتىك سەزىمدەرى ەمەس پە؟!
مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىكتى ءتورت اياعىنان تەڭ تۇرعىزا العان ن. ءا. نازاربايەۆ ەلىمىزدىڭ الدا تۇرعان بىرنەشە ون جىلدىعىنا جۇيەلەپ جوسپار قۇرىپ، حالقىنا قامقورلىق جاساۋدان تايىنبايتىنىن وسى كۇنگە دەيىن ءوزىنىڭ جارقىن ىستەرىمەن الدەنەشە رەت دالەلدەپ كەلەدى. ەلباسىمىزدىڭ سارابدال ساياساتىنا قولداۋ كورسەتۋ – حالىقتىڭ ەنشىسىندە. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ، بولاشاعىمىزدىڭ نەگىزى رۋحاني تىرەگى، كەپىلى – بايىرعى حالقىمىز. اق پەيىل دە، اقجارقىن، دارحان حالقىمىزعا ءارقاشان اللا جار بولا بەرگەي!
ەركىن ەلدىڭ جاس قىراندارى، حح عاسىردىڭ باسىنداعى زيالىلارىمىز تاڭداعان ءبىلىم مەن بىلىك جولىن باسشىلىققا الىپ، تۋعان ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتاۋعا، تالاي تەپەرىشكە توزباعان ۇلتىمىزدىڭ اسىل مۇراسىن، سالت - ءداستۇرىن، بيىك رۋحىن قاستەرلەپ، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتكىزۋگە پارىزدارمىز. بۇل يگى ماقسات جولىندا حالقىمىزدىڭ “التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى” دەگەن دانا ماقالىن ءاردايىم جادىمىزدا ۇستاپ، بىرلىكتى، تۇتاستىقتى تۋ قىلىپ كوككە كوتەرۋىمىز كەرەك. تاۋەلسىزدىكتىڭ قۇنى مەن ءقادىرىن ازاماتتىق سانا، پاتريوتتىق جۇرەكپەن تۇسىنە بىلگەنىمىز ءجون. سوندىقتان كەلەشەك جاس ورەننىڭ «قازاق» دەپ سوققان جۇرەگىن ەركىن ەلدىڭ ەرتەڭگى كەزىنىڭ بەتكە ۇستار تىرەگى رەتىندە ەسكەرسەك، بولاشاققا نىق باسىپ، تەرەزەمىز تەڭ بولاتىنى ەش بۇكپەسىز ايدان انىق.
ەجەلدەن اڭساعان ەركىندىكتىڭ تۋى جوعارى، ەلدىگى بەرىك، تىلەگى قابىل بولا بەرسىن دەمەكپىن!
روستوۆ ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
مۋحانبەتجانوۆا جازيرا ميزامحان قىزى
ەۋرازيانىڭ كىندىك تۇسىندا ۇلان - بايتاق جەرىمىز بار قازاق دالاسى ەجەلگى اتام زامانداردان ءوزىنىڭ ۇلى رۋحىن جوعالتپاي، كۇنى بۇگىنگى ءۇشىنشى مىڭجىلدىقتا دا اسقاقتىعىن تانىتىپ وتىر. اتىراۋدان التايعا دەيىن سوزىلعان ۇلان - عايىر كەڭ ولكە، تاريحى شەكسىز، ءداستۇرى شەتسىز اتا - جۇرت. ءانى مەن كۇيى شالقىعان، سىرى مەن جىرى تولقىعان عاجايىپ سۇلۋ ساحارا!
بۇگىنگى كۇنى تۋعان ەلىمىزدىڭ كەڭدىگىنە، تاريحىنىڭ شەتسىزدىگىنە، ءداستۇرىنىڭ شەكسىزدىگىنە شالقىعان كۇيىنە، تولقىعان جىرىنا تامسانۋىمىز – نايزانىڭ ۇشىمەن، بىلەكتىڭ كۇشىمەن، ەلىم دەپ قاسىقتاي قانىن توككەن باتىر ۇل - قىزدارىمىزدىڭ ارقاسى.
تاۋەلسىزدىك! قاسيەتتى دە قۇدىرەتتى وسى ءبىر ۇعىمنىڭ تەرەڭىنە زەر سالىپ، وي جىبەرسەك، بۇل ءتاتتى ءسوزدىڭ تۇڭعيىعىندا اتا - بابامنىڭ عاسىرلار بويىنداعى اسىل ارمانى، ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان تالاي - تالاي بوزداقتاردىڭ ۇرپاققا قالدىرعان ماڭگى وشپەس ءىزى مەن اماناتى جاتقانى بارىمىزگە ايان. ۇلان دالانىڭ جاس پەرزەنتى – كەڭپەيىل قازاقتىڭ ازاتتىق مۇراتىنداعى سان ءتۇرلى كۇرەستەرى جانە تاعدىر تالايى جازعان “تار جول، تايعاق كەشۋ” ىزدەرى جاتىر. جاڭا عاسىرمەن بىرگە كەلگەن ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ جيىرما ءۇش جىلدىعى – ازاتتىق ۇرانىن ۇرپاعىنا ۇلاعاتتاعان بابالار ءۇردىسىنىڭ جالعاسى.
وتار بولدىم، وت كەشتىم، سۋعا باتتىم،
كۇنىن كەشتىم شارق ۇرعان شاعالانىڭ.
ەندى بۇگىن كوردىم مەن قازاعىمنىڭ
ازاتتىقتى باقىتقا بالاعانىن! - دەپ، دۇنيە قۇندىلىعى بوستاندىقتا ەكەنىن باۋىرجان جاقىپ تا جىرلاپ ءوتىپتى سول ءبىر جىلداردا.
ءومىر كوشى ۇنەمى قوزعالۋدا، ازاتتىقتىڭ ۇرانى ءار قازاقتىڭ بويىنداعى قانعا دارىپ، ۋاقىت اعىمىمەن سىلدىراپ اعۋدا. ەل، جەر تاريحى كۇن ساناپ وزگەرىپ، وركەنيەتكە قاراي دامي تۇسۋدە.
تاۋەلسىزدىكتىڭ ارقاسىندا ەلىمىزگە قۇت قونىپ، ىرىس ءۇيىرىلىپ، ورتاعا ۇلكەن سىباعا ءتۇسىپ تۇر. تولە بي بابامىز ايتقانداي، تەك قولعا قونعان باقىت قۇسىن ۇركىتىپ الماي، جۇمىلا كىرىسىپ، كەڭەسىن شەشىپ، ەلدىكتىڭ تۇعىرىنا ءاربىر ازامات قۇس بولىپ قونا بىلسە – ەل بولعانىمىز سول.
«ەل ءۇمىتىن ەر اقتار، ەر اتاعىن ەل ساقتار» دەمەكشى، كەشەگى دۇنيە ءجۇزىن ءبىر سىلكىنتكەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارى، وتانىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن قورعاۋعا، وشاق باسىنىڭ اماندىعى، بولاشاعىنىڭ باقىتى ءۇشىن كۇرەسۋگە جاۋعا اتتانعان – باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ، قاراپايىم قازاق قىزدارى ءاليا مەن مانشۇكتەردىڭ قايتالانباس ەرلىكتەرى، جەلتوقسان قۇرباندارى قايرات، ەربول، ءلاززات، سابيرا سىندى جاستارىمىزدىڭ باتىل ىستەرى – جاس ۇرپاق ءۇشىن ۇلگى - ونەگە، تاعىلىم مەكتەبى. وسىنداي ناعىز باتىرلارىمىزدى قان مايدانعا، جەر قورعاۋعا اتتاندىرعان سۇيىكتى وتانىنا، اتامەكەنىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك الاۋى مەن پەرزەنتتىك سەزىمدەرى ەمەس پە؟!
مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىكتى ءتورت اياعىنان تەڭ تۇرعىزا العان ن. ءا. نازاربايەۆ ەلىمىزدىڭ الدا تۇرعان بىرنەشە ون جىلدىعىنا جۇيەلەپ جوسپار قۇرىپ، حالقىنا قامقورلىق جاساۋدان تايىنبايتىنىن وسى كۇنگە دەيىن ءوزىنىڭ جارقىن ىستەرىمەن الدەنەشە رەت دالەلدەپ كەلەدى. ەلباسىمىزدىڭ سارابدال ساياساتىنا قولداۋ كورسەتۋ – حالىقتىڭ ەنشىسىندە. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ، بولاشاعىمىزدىڭ نەگىزى رۋحاني تىرەگى، كەپىلى – بايىرعى حالقىمىز. اق پەيىل دە، اقجارقىن، دارحان حالقىمىزعا ءارقاشان اللا جار بولا بەرگەي!
ەركىن ەلدىڭ جاس قىراندارى، حح عاسىردىڭ باسىنداعى زيالىلارىمىز تاڭداعان ءبىلىم مەن بىلىك جولىن باسشىلىققا الىپ، تۋعان ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىن ساقتاۋعا، تالاي تەپەرىشكە توزباعان ۇلتىمىزدىڭ اسىل مۇراسىن، سالت - ءداستۇرىن، بيىك رۋحىن قاستەرلەپ، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتكىزۋگە پارىزدارمىز. بۇل يگى ماقسات جولىندا حالقىمىزدىڭ “التاۋ الا بولسا، اۋىزداعى كەتەدى، تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى” دەگەن دانا ماقالىن ءاردايىم جادىمىزدا ۇستاپ، بىرلىكتى، تۇتاستىقتى تۋ قىلىپ كوككە كوتەرۋىمىز كەرەك. تاۋەلسىزدىكتىڭ قۇنى مەن ءقادىرىن ازاماتتىق سانا، پاتريوتتىق جۇرەكپەن تۇسىنە بىلگەنىمىز ءجون. سوندىقتان كەلەشەك جاس ورەننىڭ «قازاق» دەپ سوققان جۇرەگىن ەركىن ەلدىڭ ەرتەڭگى كەزىنىڭ بەتكە ۇستار تىرەگى رەتىندە ەسكەرسەك، بولاشاققا نىق باسىپ، تەرەزەمىز تەڭ بولاتىنى ەش بۇكپەسىز ايدان انىق.
ەجەلدەن اڭساعان ەركىندىكتىڭ تۋى جوعارى، ەلدىگى بەرىك، تىلەگى قابىل بولا بەرسىن دەمەكپىن!
روستوۆ ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
مۋحانبەتجانوۆا جازيرا ميزامحان قىزى
You Might Also Like
