ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى
ادەبي - تانىمدىق كەش
تاقىرىبى: «ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى»
ماقساتى: 1. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى مەرەيتويىن اتاپ ءوتۋ؛
2. ەل تاريحىنداعى العاشقى حاندار - جانىبەك پەن كەرەيدىڭ باتىلدىعى مەن ەلجاندىعىن ۇلىقتاۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن، پاتريوتتىق سەزىمدەرىن ارتتىرۋ، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە باۋلۋ. ساحناداعى مادەنيەتتىلىككە ۇيرەتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن دۇبىرلەتىپ تويلاپ وتەدى، تاريحتاعى ۇلى تۇلعالار ىستەرىنەن تاربيە، ۇلگى – ونەگە الادى. ساحناداعى مادەنيەتتىلىككە ۇيرەنەدى، سويلەۋ مادەنيەتتەرى ارتادى، ارتىستىك قابىلەتتەرى اشىلادى. پاتريوتتىق سەزىمدەرى ارتادى.
قولدانىلاتىن جابدىقتار: ساحنالىق تاريحي – ۇلتتىق كيىمدەر، مۋزىكالىق ارلەۋ، «قازاق حاندىعىنا 550 جىل» بەينە جازبا، اندەردىڭ مۋزىكاسى، «ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى» بانەرى،
كەشتىڭ جۇرگىزىلۋ بارىسى:
ساحنادا سالتاناتتى تۇردە ەكى جۇرگىزۋشى اۋەننىڭ ىرعاعىمەن ءسوز باستايدى.
1 - جۇرگىزۋشى.
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار!
2 - جۇرگىزۋشى.
قايىرلى كەش، قازاق ەلىنىڭ جالىندى جاس تۇلەكتەرى.
1 - جۇرگىزۋشى.
ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتايتىن، بۇگىنگى بيىكتەرىمىزدى باعالايتىن مەرەيلى تويىمىز قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان «ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى» اتتى ادەبي - تانىمدىق كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى.
ەلىمىزدە ءدۇبىرلى توي، تاريحىمىزدىڭ ءتۇپ تامىرى قازاق حاندىعىن ۇلىقتايتىن جىل. بارشاڭىزدى ۇلاعاتتى، رۋحتى مەرەكەلەرىڭىزبەن قۇتتىقتايمىز.
1 - جۇرگىزۋشى.
بايتەرەگى جايقالعان باتىر حالقىم،
كۇننەن – كۇنگە جاڭعىرىپ جاتىر سالتىڭ.
تويلاي بەرگىن، توقتاما، قۋانىشپەن
مىڭ عاسىردان اسقانشا اسىل داڭقىڭ!
2 - جۇرگىزۋشى.
شەجىرەڭ بار شەرتىلەر زامانداردان،
كەمەلدەنىپ تاريحتا تارامدالعان.
جانىبەك پەن كەرەيدىڭ باسپالداعى،
الىپ ۇلتقا ويماقتاي قادام بولعان.
1 - جۇرگىزۋشى.
تاريحتا حاندىق قۇرعان كەرەي، جانىبەك
حالىق باعا بەرەدى ءادىل حان دەپ.
بار قازاقتىڭ العاشقى حانى بولعان،
كەرەي حاننىڭ بيلىكتە ورنى ەرەك.
سەرىك ەلىكبايدىڭ « كەرەي - جانىبەك» سپەكتاكلىنەن ءۇزىندى.
10 - كورىنىس.
دالا. كەرەي سۇلتان مەن جانىبەك سۇلتان. ءوتىپ جاتقان ادمدار.
جانىبەك سۇلتان. انە، كەتىپ بارادى. جاڭا كوش، توسىن تىلەكپەن، ۇلبىرەگەن ۇمىتپەن.
كەرەي سۇلتان. سوڭعى قاراعاندارىڭدا قانشا ادام؟ انىعىنا جەتتىڭدەر مە؟
جانىبەك سۇلتان. ەكى ءجۇز مىڭ ادام.
كەرەي سۇلتان. ەكى ءجۇز مىڭ جۇرەك ءبىر ارناعا قۇيىلساق دەپ بارادى.
جانىبەك سۇلتان. ءبىر ەل بولسام دەيدى. انە. اق جول ءبيدىڭ، ارعىننىڭ اق تۋىنىڭ اشىلماي قۇلاعان، جانباي سونگەن شىراعىنىڭ سۇيەگىن اكەتىپ بارادى.
كەرەي سۇلتان. ءقادىرلى قارتىم، وتانىم، بۇلىنگەن بەلىڭدى، سىنعان قابىرعاڭدى ەمدەر ءسوز تابا الامىز با، مىناۋ قازاقى ەلدىڭ اتى – قازاق، ۇرانى – اقجول، رۋ اعالارى – ارعىن بولسىن!
جانىبەك سۇلتان. جاقسى اعا!
كەرەي سۇلتان. قانشا ەل ەڭىرەپ قالدى. ءبارى ەستە. توقتامىس پەن ەدىگە ەگەسىنەن التىن وردا قۇلادى. ءبىز دەشتى - قىپشاق شاڭىراعىنان شايقاپ بولەك وتاۋ تىگىپ بارامىز. اقتاي الامىز با ەل ءۇمىتىن، جانىبەك!
جانىبەك سۇلتان. اقتايمىز، اعا!
كەرەي سۇلتان. دوتان قارت ارعى اتالارىڭ ورىسحاننىڭ اتىنان قورقام دەپ ەدى؟! نە ايتقىسى كەلدى ەكەن؟
جانىبەك سۇلتان. بىلمەيمىن اعا!
كەرەي سۇلتان. ءوز ۇلتىنا اش قاسقىرداي شاباتىن ەلدى وزگەگە تەليتىن، تۇركى ءتىلىن مەنسىنبەيتىن ءابىل - حايىر سەكىلدى، بىزدەن دە ءابىل - حايىر شىعار ما ەكەن؟
جانىبەك سۇلتان. بىلمەيمىن اعا! بىلەرىم، جاڭا جول باستالدى. جاڭا جول. نۇرلى جول. مۇراتىمىز – ماڭگىلىك ەل، اعا!
جانىبەك: كەرەكە، ۇزاق جولعا شىققالى تۇرمىز. ءوزىڭىز ءبىر باتا بەرىڭىز.
كەرەي:
جولىڭدى اللا قولداسىن،
جامانشىلىق بولماسىن.
كەتىلمەسىن تۇلپارىڭنىڭ تۇياعى،
قايىرىلماسىن سۇڭقارىڭنىڭ قياعى.
بارعان جەردە قۇشاق جايا قارسى السىن
جاقسى ادامدار، جايساڭ جاندار زيالى.
جالپاق ەمەس، جاقسى جەرمەن تانىسقىن
اللا جەبەپ ۇشقان قۇسپەن جارىسقىن،
كوڭىلىڭ شات، ات - كولىگىڭ ارىماي،
وتباسىڭمەن امان - ەسەن تابىسقىن.
ءاۋمين.
«كەرەي - جانىبەك»ءانى ورىندالادى.
2 - جۇرگىزۋشى.
رۋحى مەن ءتىلىن جانىنداي سۇيگەن،
ۇلت ءۇشىن ءداۋىر وتىنا كۇيگەن.
حاندارىمىز بولدى الاۋلى
ىسىڭنەن ۇرپاق عيبرات الار باعالى.
1 - جۇرگىزۋشى.
يا، سونىمەن كەرەي مەن جانىبەك باستاعان 200 مىڭ ادام جەتىسۋعا بەت الدى.
2 - جۇرگىزۋشى.
1465 - 1466 جىلدارى كەرەي مەن جانىبەك باتىس جەتىسۋدى قۇتتى مەكەن ەتىپ، شۋداعى قوزىباسىدا قازاق حاندىعىنىڭ تۋىن تىگىپ، وردا قۇرۋى، ەڭ الدىمەن، كوشپەلى قازاقتاردىڭ ەل بولىپ، ەڭسە كوتەرسەك دەگەن ارمان - ءۇمىتىن جۇزەگە اسىردى. سۋى مول، توپىراعى قۇنارلى، جەر جاناتى جەتىسۋ جەرى قالاڭ قازاقتىڭ ماقتانىشىنا اينالدى.
وقۋشى:
جەرۇيىقتى ىزدەگەن اسان قايعى بابامىز جەتىسۋدا بولعان كەزدە: «جەتىسۋدىڭ اعاشىنىڭ باسى جەمىس ەكەن» دەسە، ەكى سۇلتان كەلىپ ورنالاسقان جەر شۋ تۋرالى: «ەي، شۋ، اتىڭدى تەرىس قويىپتى. مىنا نۋ قامىسىڭ ەلدى ەشبىر جۇتقا بەرە قويماس» دەگەن ەكەن.
وقۋشى:
عاسىردىڭ قۇرداسى،
اقىندار جىرلاعان،
كونەنىڭ سىرلاسى
تاريحتى تىڭداعان.
شەجىرە شەرتەدى،
كوشەسى، ءار تاسى،
عاجايىپ ەرتەڭى،
جەتىسۋ القاسى.
1 - جۇرگىزۋشى.
مونعول شاپقىنشىلىعىنان كەيىن، بارلىق قازاق رۋلارى مەن تايپالارى جەتىسۋدا العاش رەت ءبىر مەملەكەتكە بىرىكتىرىلدى. قازاق حاندىعى نىعايىپ، حالقىنىڭ بىرىگۋ بارىسى جەدەلدەۋمەن بىرگە، ونىڭ «قازاقتار» دەگەن اتاۋ دا بەكىدى. 16
2 - جۇرگىزۋشى.
ورتا عاسىرلىق اتاقتى تاريحشى مۇحامەد - حايدار ءدۋلاتيدىڭ كۋالاندىرۋى بويىنشا، بۇل وقيعا 1456 جىلى بولعان. وسى 1456 جىل، جاراتىلىسىنان ەركىندىك اڭساعان قازاق جۇرتىن باستاعان كەرەي مەن جانىبەكتىڭ جاڭا ءبىر ۇلىستىڭ دەربەستىگىن جاريالاعان ەرەكشە وقيعا – قازاق دەگەن اتاۋدى يەمدەنگەن حالقىمىزدىڭ تاريحىنداعى ماڭىزدى قۇبىلىس، جاڭعىرعان قازاق ەتنوسىنان تۇراتىن مەملەكەتتىڭ دۇنيەگە كەلگەن مەزگىل بولدى.
1 - جۇرگىزۋشى.
ءبىزدىڭ قازاق – ىرىمشىل حالىق. قازاقتىڭ عازيز حانى ءاز - جانىبەك ەسىمىن يەمدەنگەن ازاماتتار ەلىمىزدە بارشىلىق. ونىڭ اتاقتى اكەسى وزبەك حاننىڭ دا ەسىمى حالىق كوڭىلىنەن سۋىماعان. بۇعان، ارىگە بارماي - اق وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ ەسىمىن مىسال قىلساق تا جەتكىلىكتى. ءاز - جانىبەك پەن اسان قايعىنىڭ، كەرەي مەن جانىبەكتىڭ ونەگەلى ءومىرى، تاعلىمدى تابيعاتى – وتاندى، ەلدى، جەردى ءسۇيۋدىڭ، جاڭا ۇرپاق، جاس بۋىندى تاربيەلەۋدىڭ وشپەس مەكتەبى [9].
2 - جۇرگىزۋشى.
قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى اسا ماڭىزدى وقيعا بولدى. ول ۇلان – بايتاق ءوڭىردى مەكەندەگەن قازاق رۋ - تايپالارىنىڭ باسىن قوسۋدا، قازاق ەتنيكالىق تەرريتورياسىن بىرىكتىرۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. قازاقتاردىڭ ءبىرتۇتاس مەملەكەتتىلىگىنىڭ پايدا بولۋى قازاق حالقى قالىپتاسۋىنىڭ اياقتالۋىنىڭ شەشۋشى فاكتورلارىنىڭ ءبىرى بولدى[12].
«قازاق وسى!» ءانى شىرقالادى.
1 - جۇرگىزۋشى.
تۋ تىگىلدى حالقىمنىڭ بۇگىن باعىنا
جاس ورەندەر جەلبىرەتىپ نىق ۇستا
عاسىرلارعا جالعاستىرىپ ەلدىكتى
داق تۇسىرمە اتا - بابا رۋحىنا
ۇلگى بىزگە اتالاردىڭ ەرلىگى
ۇلاعاتى ونەگەسى ەڭبەگى
تاۋەلسىزدىك تۋىن ۇستاپ جوعارى
بۇگىنگى ۇرپاق بولار ەلدىڭ ەرتەڭى
2 - جۇرگىزۋشى.
ارمانداردى جاقىنداتىپ تىم الىس
ءبىزدىڭ جاققا كەلگەن ەكەن جىلى اعىس
حاندىق قۇرىپ جەتكەن ەكەن مۇراتقا
و، حالايىق، قۇتتى بولسىن قۋانىش!
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى اۋدانى
«№1 نوۆويشيم ورتا مەكتەبى» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى
حيزات اقمارال
ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى جۇكتەۋ
تاقىرىبى: «ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى»
ماقساتى: 1. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى مەرەيتويىن اتاپ ءوتۋ؛
2. ەل تاريحىنداعى العاشقى حاندار - جانىبەك پەن كەرەيدىڭ باتىلدىعى مەن ەلجاندىعىن ۇلىقتاۋ؛
3. وقۋشىلاردىڭ تانىمدىق قابىلەتتەرىن، پاتريوتتىق سەزىمدەرىن ارتتىرۋ، ەلىن، جەرىن سۇيۋگە باۋلۋ. ساحناداعى مادەنيەتتىلىككە ۇيرەتۋ.
كۇتىلەتىن ناتيجە: قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىن دۇبىرلەتىپ تويلاپ وتەدى، تاريحتاعى ۇلى تۇلعالار ىستەرىنەن تاربيە، ۇلگى – ونەگە الادى. ساحناداعى مادەنيەتتىلىككە ۇيرەنەدى، سويلەۋ مادەنيەتتەرى ارتادى، ارتىستىك قابىلەتتەرى اشىلادى. پاتريوتتىق سەزىمدەرى ارتادى.
قولدانىلاتىن جابدىقتار: ساحنالىق تاريحي – ۇلتتىق كيىمدەر، مۋزىكالىق ارلەۋ، «قازاق حاندىعىنا 550 جىل» بەينە جازبا، اندەردىڭ مۋزىكاسى، «ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى» بانەرى،
كەشتىڭ جۇرگىزىلۋ بارىسى:
ساحنادا سالتاناتتى تۇردە ەكى جۇرگىزۋشى اۋەننىڭ ىرعاعىمەن ءسوز باستايدى.
1 - جۇرگىزۋشى.
ارمىسىزدار، قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار!
2 - جۇرگىزۋشى.
قايىرلى كەش، قازاق ەلىنىڭ جالىندى جاس تۇلەكتەرى.
1 - جۇرگىزۋشى.
ۇلتتىق تاريحىمىزدى ۇلىقتايتىن، بۇگىنگى بيىكتەرىمىزدى باعالايتىن مەرەيلى تويىمىز قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا ارنالعان «ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى» اتتى ادەبي - تانىمدىق كەشىمىزگە قوش كەلدىڭىزدەر!
2 - جۇرگىزۋشى.
ەلىمىزدە ءدۇبىرلى توي، تاريحىمىزدىڭ ءتۇپ تامىرى قازاق حاندىعىن ۇلىقتايتىن جىل. بارشاڭىزدى ۇلاعاتتى، رۋحتى مەرەكەلەرىڭىزبەن قۇتتىقتايمىز.
1 - جۇرگىزۋشى.
بايتەرەگى جايقالعان باتىر حالقىم،
كۇننەن – كۇنگە جاڭعىرىپ جاتىر سالتىڭ.
تويلاي بەرگىن، توقتاما، قۋانىشپەن
مىڭ عاسىردان اسقانشا اسىل داڭقىڭ!
2 - جۇرگىزۋشى.
شەجىرەڭ بار شەرتىلەر زامانداردان،
كەمەلدەنىپ تاريحتا تارامدالعان.
جانىبەك پەن كەرەيدىڭ باسپالداعى،
الىپ ۇلتقا ويماقتاي قادام بولعان.
1 - جۇرگىزۋشى.
تاريحتا حاندىق قۇرعان كەرەي، جانىبەك
حالىق باعا بەرەدى ءادىل حان دەپ.
بار قازاقتىڭ العاشقى حانى بولعان،
كەرەي حاننىڭ بيلىكتە ورنى ەرەك.
سەرىك ەلىكبايدىڭ « كەرەي - جانىبەك» سپەكتاكلىنەن ءۇزىندى.
10 - كورىنىس.
دالا. كەرەي سۇلتان مەن جانىبەك سۇلتان. ءوتىپ جاتقان ادمدار.
جانىبەك سۇلتان. انە، كەتىپ بارادى. جاڭا كوش، توسىن تىلەكپەن، ۇلبىرەگەن ۇمىتپەن.
كەرەي سۇلتان. سوڭعى قاراعاندارىڭدا قانشا ادام؟ انىعىنا جەتتىڭدەر مە؟
جانىبەك سۇلتان. ەكى ءجۇز مىڭ ادام.
كەرەي سۇلتان. ەكى ءجۇز مىڭ جۇرەك ءبىر ارناعا قۇيىلساق دەپ بارادى.
جانىبەك سۇلتان. ءبىر ەل بولسام دەيدى. انە. اق جول ءبيدىڭ، ارعىننىڭ اق تۋىنىڭ اشىلماي قۇلاعان، جانباي سونگەن شىراعىنىڭ سۇيەگىن اكەتىپ بارادى.
كەرەي سۇلتان. ءقادىرلى قارتىم، وتانىم، بۇلىنگەن بەلىڭدى، سىنعان قابىرعاڭدى ەمدەر ءسوز تابا الامىز با، مىناۋ قازاقى ەلدىڭ اتى – قازاق، ۇرانى – اقجول، رۋ اعالارى – ارعىن بولسىن!
جانىبەك سۇلتان. جاقسى اعا!
كەرەي سۇلتان. قانشا ەل ەڭىرەپ قالدى. ءبارى ەستە. توقتامىس پەن ەدىگە ەگەسىنەن التىن وردا قۇلادى. ءبىز دەشتى - قىپشاق شاڭىراعىنان شايقاپ بولەك وتاۋ تىگىپ بارامىز. اقتاي الامىز با ەل ءۇمىتىن، جانىبەك!
جانىبەك سۇلتان. اقتايمىز، اعا!
كەرەي سۇلتان. دوتان قارت ارعى اتالارىڭ ورىسحاننىڭ اتىنان قورقام دەپ ەدى؟! نە ايتقىسى كەلدى ەكەن؟
جانىبەك سۇلتان. بىلمەيمىن اعا!
كەرەي سۇلتان. ءوز ۇلتىنا اش قاسقىرداي شاباتىن ەلدى وزگەگە تەليتىن، تۇركى ءتىلىن مەنسىنبەيتىن ءابىل - حايىر سەكىلدى، بىزدەن دە ءابىل - حايىر شىعار ما ەكەن؟
جانىبەك سۇلتان. بىلمەيمىن اعا! بىلەرىم، جاڭا جول باستالدى. جاڭا جول. نۇرلى جول. مۇراتىمىز – ماڭگىلىك ەل، اعا!
جانىبەك: كەرەكە، ۇزاق جولعا شىققالى تۇرمىز. ءوزىڭىز ءبىر باتا بەرىڭىز.
كەرەي:
جولىڭدى اللا قولداسىن،
جامانشىلىق بولماسىن.
كەتىلمەسىن تۇلپارىڭنىڭ تۇياعى،
قايىرىلماسىن سۇڭقارىڭنىڭ قياعى.
بارعان جەردە قۇشاق جايا قارسى السىن
جاقسى ادامدار، جايساڭ جاندار زيالى.
جالپاق ەمەس، جاقسى جەرمەن تانىسقىن
اللا جەبەپ ۇشقان قۇسپەن جارىسقىن،
كوڭىلىڭ شات، ات - كولىگىڭ ارىماي،
وتباسىڭمەن امان - ەسەن تابىسقىن.
ءاۋمين.
«كەرەي - جانىبەك»ءانى ورىندالادى.
2 - جۇرگىزۋشى.
رۋحى مەن ءتىلىن جانىنداي سۇيگەن،
ۇلت ءۇشىن ءداۋىر وتىنا كۇيگەن.
حاندارىمىز بولدى الاۋلى
ىسىڭنەن ۇرپاق عيبرات الار باعالى.
1 - جۇرگىزۋشى.
يا، سونىمەن كەرەي مەن جانىبەك باستاعان 200 مىڭ ادام جەتىسۋعا بەت الدى.
2 - جۇرگىزۋشى.
1465 - 1466 جىلدارى كەرەي مەن جانىبەك باتىس جەتىسۋدى قۇتتى مەكەن ەتىپ، شۋداعى قوزىباسىدا قازاق حاندىعىنىڭ تۋىن تىگىپ، وردا قۇرۋى، ەڭ الدىمەن، كوشپەلى قازاقتاردىڭ ەل بولىپ، ەڭسە كوتەرسەك دەگەن ارمان - ءۇمىتىن جۇزەگە اسىردى. سۋى مول، توپىراعى قۇنارلى، جەر جاناتى جەتىسۋ جەرى قالاڭ قازاقتىڭ ماقتانىشىنا اينالدى.
وقۋشى:
جەرۇيىقتى ىزدەگەن اسان قايعى بابامىز جەتىسۋدا بولعان كەزدە: «جەتىسۋدىڭ اعاشىنىڭ باسى جەمىس ەكەن» دەسە، ەكى سۇلتان كەلىپ ورنالاسقان جەر شۋ تۋرالى: «ەي، شۋ، اتىڭدى تەرىس قويىپتى. مىنا نۋ قامىسىڭ ەلدى ەشبىر جۇتقا بەرە قويماس» دەگەن ەكەن.
وقۋشى:
عاسىردىڭ قۇرداسى،
اقىندار جىرلاعان،
كونەنىڭ سىرلاسى
تاريحتى تىڭداعان.
شەجىرە شەرتەدى،
كوشەسى، ءار تاسى،
عاجايىپ ەرتەڭى،
جەتىسۋ القاسى.
1 - جۇرگىزۋشى.
مونعول شاپقىنشىلىعىنان كەيىن، بارلىق قازاق رۋلارى مەن تايپالارى جەتىسۋدا العاش رەت ءبىر مەملەكەتكە بىرىكتىرىلدى. قازاق حاندىعى نىعايىپ، حالقىنىڭ بىرىگۋ بارىسى جەدەلدەۋمەن بىرگە، ونىڭ «قازاقتار» دەگەن اتاۋ دا بەكىدى. 16
2 - جۇرگىزۋشى.
ورتا عاسىرلىق اتاقتى تاريحشى مۇحامەد - حايدار ءدۋلاتيدىڭ كۋالاندىرۋى بويىنشا، بۇل وقيعا 1456 جىلى بولعان. وسى 1456 جىل، جاراتىلىسىنان ەركىندىك اڭساعان قازاق جۇرتىن باستاعان كەرەي مەن جانىبەكتىڭ جاڭا ءبىر ۇلىستىڭ دەربەستىگىن جاريالاعان ەرەكشە وقيعا – قازاق دەگەن اتاۋدى يەمدەنگەن حالقىمىزدىڭ تاريحىنداعى ماڭىزدى قۇبىلىس، جاڭعىرعان قازاق ەتنوسىنان تۇراتىن مەملەكەتتىڭ دۇنيەگە كەلگەن مەزگىل بولدى.
1 - جۇرگىزۋشى.
ءبىزدىڭ قازاق – ىرىمشىل حالىق. قازاقتىڭ عازيز حانى ءاز - جانىبەك ەسىمىن يەمدەنگەن ازاماتتار ەلىمىزدە بارشىلىق. ونىڭ اتاقتى اكەسى وزبەك حاننىڭ دا ەسىمى حالىق كوڭىلىنەن سۋىماعان. بۇعان، ارىگە بارماي - اق وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ ەسىمىن مىسال قىلساق تا جەتكىلىكتى. ءاز - جانىبەك پەن اسان قايعىنىڭ، كەرەي مەن جانىبەكتىڭ ونەگەلى ءومىرى، تاعلىمدى تابيعاتى – وتاندى، ەلدى، جەردى ءسۇيۋدىڭ، جاڭا ۇرپاق، جاس بۋىندى تاربيەلەۋدىڭ وشپەس مەكتەبى [9].
2 - جۇرگىزۋشى.
قازاق حاندىعىنىڭ قۇرىلۋى قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى اسا ماڭىزدى وقيعا بولدى. ول ۇلان – بايتاق ءوڭىردى مەكەندەگەن قازاق رۋ - تايپالارىنىڭ باسىن قوسۋدا، قازاق ەتنيكالىق تەرريتورياسىن بىرىكتىرۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. قازاقتاردىڭ ءبىرتۇتاس مەملەكەتتىلىگىنىڭ پايدا بولۋى قازاق حالقى قالىپتاسۋىنىڭ اياقتالۋىنىڭ شەشۋشى فاكتورلارىنىڭ ءبىرى بولدى[12].
«قازاق وسى!» ءانى شىرقالادى.
1 - جۇرگىزۋشى.
تۋ تىگىلدى حالقىمنىڭ بۇگىن باعىنا
جاس ورەندەر جەلبىرەتىپ نىق ۇستا
عاسىرلارعا جالعاستىرىپ ەلدىكتى
داق تۇسىرمە اتا - بابا رۋحىنا
ۇلگى بىزگە اتالاردىڭ ەرلىگى
ۇلاعاتى ونەگەسى ەڭبەگى
تاۋەلسىزدىك تۋىن ۇستاپ جوعارى
بۇگىنگى ۇرپاق بولار ەلدىڭ ەرتەڭى
2 - جۇرگىزۋشى.
ارمانداردى جاقىنداتىپ تىم الىس
ءبىزدىڭ جاققا كەلگەن ەكەن جىلى اعىس
حاندىق قۇرىپ جەتكەن ەكەن مۇراتقا
و، حالايىق، قۇتتى بولسىن قۋانىش!
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى،
عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى اۋدانى
«№1 نوۆويشيم ورتا مەكتەبى» كمم
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى
حيزات اقمارال
ەرلىكتىڭ ارقاۋى، ەلدىكتىڭ باستاۋى - قازاق حاندىعى جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
قازاق تىلىنەن دەڭگەيلىك تاپسىرمالار 7 سىنىپ
