InfoHub Logo

ورتاڭعى «تولاعاي» توبى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى:"الەۋمەتتىك ورتا".
ءبولىمى: كوركەم ادەبيەت.
تاقىرىبى:"ەرتەگىلەر ەلىنە ساياحات"
ماقساتى: بالالاردىڭ كوركەم شىعارمانى تۇسىنە ءبىلۋىن قالىپتاستىرۋ. ەرتەگى كەيىپكەرلەرىنىڭ ارەكەتتەرىن جانە ءجۇرىس - تۇرىسىن باعالاۋعا ۇيرەتۋ سۋرەتكە كوڭىل قويىپ مازمۇنىن ايتۋعا ۇيرەتۋ. ءسوز قورىن جەتىلدىرۋ، جان – جاقتى بىلىمدەرىن كەڭەيتىپ، تاپسىرمالاردى جۇپتاسا ورىنداتۋ. ەڭبەكقورلىققا، دوستىققا، كىشىپەيىلدىككە مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ. كورنەكىلىكتەر: ورمان بەينەسى، اڭداردىڭ بەت پەردەلەرى، بەينەتاسپا.
ءادىس تاسىلدەرى: سۇراق، جاۋاپ كورىنىس.

ءجۇرۋ بارىسى:
كىرىسپە.
شاتتىق شەڭبەرى:
كەل، بالالار، كۇلەيىك،
كۇلكىمەنەن تۇلەيىك!
قاباق تۇيگەن نە كەرەك،
كوڭىلدى بوپ جۇرەيىك!
كەل، بالالار، كۇلەيىك!
كۇلكىمەنەن تۇلەيىك!
كۇلكى كوڭىل اشادى،
كۇلىپ ءومىر سۇرەيىك!
تاڭ قالدىرۋ: وسى كەزدە بولمەگە قاعازدان جاسالعان تىك ۇشاق ۇشىپ كەلەدى.
تاربيەشى:
- وي، بالالار مىناۋ نە، اشىپ كورەيىك پە؟
بالالار:
- تاڭدانا ءيا!- دەيدى.
تاربيەشى:
- بالالار مىناۋ حات ەكەن، مۇندا نە جازىلعانىن وقيىن با؟
بالالار:
- ءيا!
تاربيەشى:
- بۇل حاتتا بىلاي دەپ جازىلعان: «بالالار مەن سەندەردىڭ دوستارىڭ - سيقىرشى بالامىن، سەندەر مەنى ۇمىتپاعان بولارسىڭدار، مەن جاڭا جىل مەرەكەسىندە سەندەرگە قوناققا كەلىپ ەدىم، سەندەرگە شىرشانى جاعۋعا كومەكتەسىپ ەدىم، مەنى ۇمىتپاعان بولارسىڭدار. ەندى بالالار ماعان سەندەردىڭ كومەكتەرىڭ كەرەك بولىپ تۇر. مەنىڭ سيقىرلى تاياقشامدى مىستان كەمپىر تارتىپ الىپ ورمانعا لاقتىرىپ كەتتى، ال ءوزىمدى ەرتەگىلەر ەلىندەگى قامالعا قاماپ كەتتى. مەن شىعا الماي جاتىرمىن. ماعان سيقىرلى تاياقشامدى تاۋىپ بەرە الاسىڭدار ما؟ سيقىرلى تاياقشاممەن سيقىر جاساپ قامالدان شىعا الار ەدىم. سالەممەن سيقىرشى بالا».
بالالار كومەكتەسەمىز بە، سيقىرشى بالاعا؟
بالالار:
- ءيا، كومەكتەسەمىز.

تاربيەشى:
- ەندەشە بالالار بىزدەر ورمانعا ساياحاتقا اتتانايىق. الدىمەن ورمانعا بارۋ ءۇشىن كەرەكتى قۇرالدار الىپ كەتەيىك. ولار: جولدوربا، بال، باۋىرساق، داكە، ماقتا، يود، ارقان. مىنە كەرەكتى قۇرالداردى الدىق. ەندەشە بارلىعىمىز كوزدەرىمىزدى جۇمىپ، ءبىر - ءبىرىڭنىڭ يىقتارىڭنان ۇستاپ مەنىڭ ارتىمنان ەرىڭدەر.(ورماننىڭ اۋەنى شىعادى).
بالالار كوزدەرىڭدى اشىڭدار! ءبىز ورمانعا كەلدىك.
بالالار اينالالارىنا قاراپ اڭ - تاڭ بولدى.
تاربيەشى:
- بالالار مىنا كوپىردىڭ ۇستىمەن ابايلاپ جۇرىڭدەر، وزەنگە ءتۇسىپ كەتپەڭدەر!
الدىمىزدا تۇرعان نەنىڭ ءۇيى ەكەن، بالالار ەسىگىن سوعىپ كورىڭدەرشى.
ۇيشىكتەن قويان شىعادى. قويان:
- وي، وي، وي سەندەر قايدان جۇرسىڭدەر؟
بالالار قويانمەن امانداسادى.
تاربيەشى:
- بالالار بىزدەر ورمانعا نە ءۇشىن كەلگەنىمىزدى قويانعا ايتىپ بەرىڭدەرشى.
بالالار:
- بىزدەر ورمانعا سيقىرشى بالانىڭ سيقىرلى تاياقشاسىن ىزدەپ كەلدىك. بىزگە كومەكتەسە الاسىز با؟
قويان:
- مەنىڭ ءبىر شارتىم بار، ەگەر سونى ورىنداساڭدار مەن قايدان كورگەنىمدى ايتام.
تاربيەشى:
- بالالار كەلىسەمىز بە؟
بالالار:
- ءيا، كەلىسەمىز!
قويان:
- ولاي بولسا مەن ەرتەگىلەردىڭ ۇزىندىلەرى بەينەلەنگەن كۋبتى جەرەگە لاقتىرام، قاي سۋرەت تۇسەدى سول ەرتەگىنى ايتىپ بەرەسىڭدەر. قويان كۋبتى لاقتىرادى.
بالالار:
- بۇل «باۋىرساق» ەرتەگىسى. ەرتەگىنى ايتىپ بەرەدى.
قويان:
- جارايسىڭدار بالالار! تاعى قانداي ونەرلەرىڭ بار؟
ەلنۋرا:
ۇزىن قۇلاق، سۇر قويان،
ەستىپ قالىپ سىبدىردى،
ويلى - قىرلى جەرمەنەن
ىتقىپ - ىتقىپ جۇرەدى.
تۇلكى:
- مەن سەندەرگە ريزامىن، اقىلدى، تاپقىر ەكەنسىڭدەر. سيقىرلى تاياقشانى قاسقىردان كوردىم، ال مەن كەتتىم - دەپ بالالارمەن قوشتاسادى دا، سەكىرىپ قاشىپ كەتەدى.
تاربيەشى:
- بالالار ەستىدىڭدەر عوي، ەندى ءبىز كىمدى تابۋىمىز كەرەك؟
بالالار:
- قاسقىردى.
تاربيەشى:
- ەندەشە ءارى قاراي جۇرەيىك.
ىڭىلداعان قاسقىردىڭ داۋىسى شىعادى. قاسقىر كومەك سۇراپ ۇلىپ جاتادى.
تاربيەشى:
- بالالار ەستىدىڭدەر مە، ءبىر داۋىس شىعادى. ول داۋىس قايدان شىعىپ تۇر؟
بالالار:
- ءيا، ەستىدىك. بۇل قاسقىردىڭ داۋىسى عوي. مىنا جەردەن - دەپ، ۇڭگىردى كورسەتەدى.
ۇڭگىردە قاپقانعا ءتۇسىپ قالعان قاسقىر جاتادى. بالالار مەن تاربيەشى كومەكتەسىپ قاسقىردىڭ قاقپانىن اشىپ بەرەدى.
قاسقىر تاربيەشى مەن بالالارعا تاپ بەرەدى.
تاربيەشى:
- بالالار ايتىڭدارشى قاسقىردىڭ ءىسى دۇرىس پا، جاقسىلىققا جاماندىق جاساۋعا بولا ما؟
بالالار:
- جوق، دۇرىس ەمەس. ءبىزدى جىبەرىڭىزشى.
قاسقىر:
- مەن سەندەردى جەيمىن، مەنىڭ قارنىم اش.
تاربيەشى:
- بىزدە سەنىڭ قارىنىڭدى تويدىراتىن نارسە بار دەپ سەبەتتەن نان الىپ بەرەدى.
قاسقىر ناندى جەپ الىپ:
- مەنىڭ قارنىم تويدى، سەندەردى بوساتام ءبىراق ءبىر تاپسىرمام بار. مەن سەندەرگە ولەڭ جولىن ايتام، قاي ەرتەگىدە كەزدەسەتىن ولەڭ ەكەنىن ايتساڭدار، مەن سەندەردى بوساتام - دەيدى.
ولەڭ: «شىراقتارىم، لاقتارىم، انالارىڭ كەلدى. سەندەرگە ءسۇت اكەلدى، ەسىكتى اشىڭدار!»
بۇل قاي ەرتەگى؟
بالالار:
- بۇل «قاسقىر مەن جەتى لاق» ەرتەگىسى.
قاسقىر:
- جارايدى بوساتايىن سەندەر جاقسى بالالار ەكەنسىڭدەر - دەپ، ورمانعا كەتىپ قالادى.
تاربيەشى مەن بالالار ءارى قاراي جول تارتادى. الدارىنان ۇڭگىر شىعادى.
ۇڭگىردىڭ ىشىنەن تۇلكى شىعادى.
تۇلكى:
- سەندەر ورماندا نە ىستەپ جۇرسىڭدەر؟
تاربيەشى:
- بالالار بىزدەر ورمانعا نە ءۇشىن كەلگەنىمىزدى قويانعا ايتىپ بەرىڭدەرشى.
بالالار:
- بىزدەر ورمانعا سيقىرشى بالانىڭ سيقىرلى تاياقشاسىن ىزدەپ كەلدىك. بىزگە كومەكتەسە الاسىز با؟