ەسسە جانە ولەڭ-جىر بايقاۋى: اپتانىڭ كەزەكتى ۇزدىك اۆتورى انىقتالدى!

ابايدى وقى، تاڭىرقا

تابيعات ءسۇتىن سان عاسىر بويى اردا ەمىپ، بۇلىقسىپ ەركە وسكەن قازاق حالقىنىڭ تارلان تاريحىنداعى ۇلى قۇبىلىس-حاكىم اباي. قايىرلى ءسوز ۇققاننىڭ جۇرەگىنە نۇر قۇيا بىلەتىن مايتالمان اقىن-قازاق حالقىنىڭ باعىتىنان اينىماس تۇسباعارى،ءتۇزۋ قالام-قيسايعان، وتكىر قالام-مۇجىلگەن دۇربەلەڭ داۋىرلەردە ناداندىق بۇلتىن سەيىلتكەن سونبەس جارىق كۇنى. اقىن بولمىسىن حالىق ساناسىندا ماڭگىلىك جاڭعىرتاتىن قالامىنان تۋعان قۋاتتى جىرلارى عانا ەمەس، قالامگەر تۋراسىندا جازىلعان زەردەلى ءسوز بەن ۇلى شىعارمالارى دەپ بىلەمىن. ولەڭ ءسوزدىڭ پاتشاسىن قيىننان قيىستىرعان ۇلى اقىنعا وي تەڭىزى تەرەڭ تورايعىردىڭ سۇلتانماحمۇتى دا:

اسىل ءسوزدى ىزدەسەڭ،

ابايدى وقى، ەرىنبە.

ادامدىقتى كوزدەسەڭ،

جاتتاپ توقى كوڭىلگە،-دەپ اقبەيىل شۋماقتارىن ارناعان. جىر سۇلەيى سۇلتانماحمۇتتىڭ «ەر تارعىن»، «قوبىلاندىنى» وقىپ بايقا، ابايدى وقى، تاڭىرقا باسىڭدى شايقا،-دەپ وسكەلەڭ ۇرپاقتى ابايدىڭ جىر جايلاۋىنا بەتتەتۋى تەگىن ەمەس-تى. شىنىندا اباي الەمى وقىعان سايىن كوكىرەك كوزىڭدى اشىپ، كەۋدەڭدى حيكمەتكە بولەيتىن ءتۇپسىز مۇحيت، شەكسىز عالام. جىر الىبى جامبىل «اقىنداردىڭ پايعامبارى» دەپ باعا بەرگەن ويشىل اقىن-حالقىمىزدىڭ عاسىرلىق يدەالى. ونىڭ ءىشى التىن، سىرتى كۇمىس ءور ولەڭدەرى مەن قاستەرلى قارا سوزدەرى قاي كەزەڭدە دە قۇنىن جويماعان. قازاققا قارا سوزگە دەس بەرمەگەن اقىن: «سەندەر كەتسەڭدەر دە، مەن ءبىرجولا كەتپەيمىن. سەندەر بۇگىنىڭمەن، مەن الداعى كەلەشەكپەن ءومىر ءسۇردىم. ول كۇندەرى ارتقا قالدىرعان ءىسىم مەن ءسوزىم مەنى قايتا تىرىلتەر»،-دەگەن ەكەن. دانا ابايىمىزدىڭ ولگەن كۇنىنەن قانشا الىستاساق، رۋحىنا سونشا جاقىندادىق. سەبەبى، ۇلى اقىن شىعارمالارىندا جەكە تۇلعا مەن قوعامدى تولعاندىراتىن بارشا سۇراقتىڭ جاۋابى بار. اقىل، قايرات، جۇرەكتى بىردەي ۇستاعان تالاپتى جاننىڭ اباي شىعارمالارىنان سۋسىنداعاندا ادامشىلىقتىڭ اسىل قاسيەتتەرى، ءبىلىم-عىلىم، ماحاببات، سالت-جورالعى، زاڭ تۇرعىسىنان السا دا ءشولى قانارى انىق. اسىلى، اباي ولەڭدەرى حالقىمىزدىڭ بويىنا تاس كەنەشە جابىسقان ادامزاتتى بۇزاتۇعىن جالقاۋلىق، كورسەقىزارلىق، دۇنيەقوڭىزدىق، كۇندەستىك، وتىرىكشى، ماقتانشاقتىڭ سىندى مىنەزدەردى تۇزەتۋشى. بۇگىندە ەلىمىزدە بىلىمگە ۇمتىلىس بولعانىمەن، قازاقتىڭ اباي كورىپ، سىناعان جاساندى جانى قانشالىقتى وزگەردى؟ ويشىل اباي اتامىز ايتقانداي: «كەز كەلگەن جەرگە ونەرىڭمەن ەمەس، مىنەزىڭمەن سياسىڭ». دانا قالامگەر تۋىندىلارى باياندى ەڭبەك، تەرەڭ ءبىلىم، كوركەم مىنەزدى دارىپتەپ، تابانىنىڭ توپىراعى كوزگە سۇرتەرلىك قاسيەتتى ادام بولۋعا تاربيەلەيدى. ۋلى سيا، اششى ءتىلدى قارۋ ەتكەن الداسپان اقىن ولەڭدەرىنىڭ ومىرشەڭدىگى وسىندا. جالىندى جاستارىمىزدىڭ جاسقا جاس، ويعا كارى بولۋىن تالاپ ەتەتىن بۇگىنگى زاماندا باي ويدى كەدەي قولداناتىن بىزدەر ءۇشىن ءاربىر شاڭىراقتا بالانى جاستايىنان اباي مۇراسىمەن اۋىزدىقتاۋ، اباي ولەڭدەرى مەن سۇبەلى سوزدەرىن مەرەيتويلاردا عانا ەمەس، كۇندەلىكتى تۇرمىستا ۇلىقتاۋ، قاراسوزدەرىندەگى ەلدى تۇزەتۋ باعىتىندا ايتىلعان تۇشىمدى ويلارىن تەرەڭ زەردەلەپ، زاڭ جۇيەسىنە ەنگىزۋ دە ارتىق ەتپەس ەدى. نۇرلى سوزىمەن ءتىل ۇستارتىپ، ونەر شاشپاقتى ماقسات ەتكەن ۇلى اقىن ىلگەرىندى-كەيىندى بارشا اقىن-جازۋشىلاردىڭ دا باعدارشامى. مۇزبالاق اقىن مۇقاعالي دە:

مەن-داعى ولەڭ جازبايمىن ەرمەك ءۇشىن،

ەرمەك ءۇشىن نەمەسە ولمەۋ ءۇشىن.

«جازدىم ۇلگى جاستارعا بەرمەك ءۇشىن»،

اباي جاققان ءبىر ساۋلە سونبەۋ ءۇشىن،-دەگەن ەكەن شالقار شابىتتى شۋماقتارىندا.

وسىناۋ اباي جاققان شۇعىلالى ساۋلەنى سوندىرمەي، ولمەيتۇعىن قالدىرعان ارۋاقتى دا اسىل ءسوزىن ومىرلىك ۇستانىم ەتۋ،دارا دارىننىڭ تاڭدايىنا تاتىپ، سەنىمىنە يە بولعان بىزدەردىڭ قولىمىزدا. تۇڭعىش ەلباسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆ: «ءوز حالقىن ءوسسىن، وركەندەسىن دەيتىن ءاربىر ازامات اۋەلى ابايدى وقىسىن، ابايعا قۇلاق اسسىن»،-دەگەن ەكەن قاناتتى سوزىندە. «ەل بولامىن دەسەڭ، بەسىگىڭدى تۇزە». بەسىكتى تۇزەۋ- اباي قاراسوزدەرىن جۇرەكپەن ۇعىنىپ، وسيەتتى ولەڭدەرىن بويعا سىڭىرۋدەن باستالسا نۇر ۇستىنە نۇر. قازاقتىڭ قاي كەزەڭدە دە قازاق بولىپ ساقتالۋى ءۇشىن اباي مۇراسىن تەمىرقازىق ەتۋ-سانالى ۇرپاققا جۇكتەلگەن قاسيەتتى پارىز. ابايدى وقيىق، ءسوز بەن مىنەز تۇزەلسىن، وقىعان سايىن تاڭىرقاپ، حاقتىقتىڭ ساۋلەسىمەن بويىمىز نۇرلانسىن!

(اۆتوردىڭ ورفوگرافياسى مەن پۋنكتۋاسياسى ساقتالعان)

كەزەكتى جەڭىمپازدى قۇتتىقتايمىز!

اتالعان تۋىندىنىڭ اۆتورى nazzek دەپ تىركەلگەن قولدانۋشى.

سىيلىقتى الۋ ءۇشىن bilimland.kz سايتىمەن بايلانىسۋىڭىزدى سۇرايمىز!

ەسكە سالايىق، bilim-all.kz جانە bilimland.kz سايتتارى جاس قالامگەرلەر اراسىندا سايىس جاريالاعان بولاتىن. بارلىق تالاپتارمەن قالامگەرلەر سايىسى سىلتەمەسى ارقىلى تانىسا الاسىز.