فيزيكا ءپانىن وقىتۋدى ماقال - ماتەلدەردى پايدالانۋ
فيزيكا ءپانىن وقىتۋدى ماقال - ماتەلدەردى پايدالانۋ
جوسپار
1. كىرىسپە
2. نەگىزگى ءبولىم
1. 1. حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇر، ادەپ - عۇرىپ ەلەمەنتتەرىن فيزيكا ساباعىندا قولدانۋ
1. 2. ۇلتتىق ويىندار – فيزيكا ساباعىندا
1. 3. ماقال - ماتەل – حالىق دانالىعىنىڭ ايعاعى
3. قورىتىندى
كىرىسپە
تابيعاتتاعى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ءوسىپ - ءونۋى، دامۋ كوزى – ونىڭ تامىرى، ادام بالاسىنىڭ ساناسىنىڭ دامۋ كوزى – ونىڭ ءتىلى. تامىرسىز وسىمدىك اتاۋلى كوكتەمەيدى، انا ءتىلىنسىز ۇرپاق جەتىلمەيدى. انا ءتىلىنىڭ ۋىزىنا قانباعان، ونىڭ بۇلاعىنان ءنار الماعان ۇرپاقتىڭ بارشاسىنىڭ بويىنان ىزگىلىكتىڭ نىشاندارىن تابۋ مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى جاستارىمىز حالىقتىق پەداگوگيكادان، ۇلتتىق سالت - داستۇرىمىزدەن، رۋحاني بايلىعىمىزدان قول ءۇزىپ كەتكەن ۇرپاقتىڭ وكىلى.
قايتا قۇرۋ ەلىمىزدەگى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ۇلتتىق سانا - سەزىمىن دامىتۋعا جاعداي جاسادى. ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ، ءتىلدىڭ، ءداستۇردىڭ قايتا ورىستەۋىنە قۋاتتى سەرپىن بەردى.
قازاق حالقى ءوزىنىڭ بۇگىنگى كۇنىن باعالاي وتىرىپ، وتكەن ومىرىنە كوز سالۋ، تاريحي تاجىريبەدەن ساباق الۋ، مادەني داستۇرلەرىن، وزىق ادەت - عۇرپىن، ءومىر سالتىن زەرتتەۋ، ولاردى ۇرپاقتان ۇرپاققا مۇرا ەتىپ جەتكىزۋ ماسەلەلەرىمەن ۇستازدار قاۋىمى دا مۇقيات شۇعىلدانا باستادى. حالىقتىڭ تىرنەكتەپ جيناعان وقۋ - تاربيە ءىسىنىڭ باي تاجىريبەسىن اسا ءتيىمدى، شىعارماشىلىقپەن قولدانا ءبىلۋ – ءاربىر ۇستازدىڭ مىندەتى.
حالىقتىق پەداگوگيكالىق نەگىزگى كوزدەر ماقساتى – ءوزىنىڭ باي تاريحي تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، كەلەر ۇرپاقتى ەڭبەككە، ونەر – ءبىلىم ماشىقتارىن مەڭگەرۋگە، وتباسى، اۋىل – ايماقتىڭ، وتانىن سۇيۋگە، ار - نامىسىن قورعاۋعا جانە تاعى باسقا دا ىزگى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ.
قوعامىمىزدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعى – مەكتەپ جاسىنداعى جاس جەتكىنشەكتەر. ولاردى حالىقتىق سالت - ءداستۇردى، ادەپ - عۇرىپتاردى قاستەرلەۋگە، قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتكەن ابزال. ءوز حالقىنىڭ مول مۇراسىن، ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن ءبىلۋدىڭ ادام بولىپ قالىپتاسۋىنا بەرەر پايداسى زور. ۇرپاعىن ويلامايتىن حالىق بولمايدى. ونسىز ءوسىپ - ءونۋ، ىلگەرىلەۋ جوق. حالىقتىق وقۋ - تاربيە ءىسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – جالپى ادامدى، ەڭ الدىمەن بالانى سۇلۋلىق حاباردار ەتە وتىرىپ تاربيەلەۋ. وقۋ مەن تاربيە الدىندا اتا - انا دا، تاربيەشى مەن ۇستاز دا، ادامدى قورشاعان ۇجىم دا، ءتىپتى كوشەدەگى كەزدەيسوق حالىق تا جاۋاپ بەرەدى. سول سەبەپتى فيزيكا ءپانىن وقىتۋداعى مىسالدى الىستان ىزدەمەي - اق حالقىمىزدىڭ پايدالانىپ كەلگەن ۇلتتىق قۇرال - سايماندارىن، ۇلتتىق اتاۋلارىن قولدانۋعا بولادى.
حالىقتىق پەداگوگيكا مەن حالىقتىق پسيحولوگيا تاعىلىمدارىن پايدالانۋ، فيزيكا ءپانىنىڭ ءار تاراۋلارىنان وتكىزىلگەن ساباق تۇرلەرى وقۋشىلاردىڭ پانگە قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، تاراۋلاردى پىسىقتاۋ كەزەڭىن ساپالى وتكىزۋگە، ماتەريالدى تولىق مەڭگەرۋگە كومەكتەسەدى.
حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇر، ادەپ - عۇرىپ ەلەمەنتتەرىن فيزيكا ساباعىندا قولدانۋ
قازاقتىڭ ادەپ - عۇرىپ، سالت - ساناسىندا كەزدەسەتىن كەيبىر ەلەمەنتتەردى فيزيكا ساباعىندا قولدانۋعا بولادى. ءبىز وسىدان جازۋ - سىزۋى بولماعان حالقىمىزدىڭ تابيعات قۇبىلىستارىن دۇرىس تۇسىنە بىلگەندىگىن، كورگەندىگىن، دانىشپاندىعىن اڭعارامىز. مىسالى، 7 - سىنىپتا «ديففۋزيا قۇبىلىسى» تاقىرىبىن وتكەندە ايران ۇيىتۋ، قۇرت قايناتۋ، نان اشىتۋ قالاي ورىندالاتىنىن ايتىپ كەتكەن ورىندى. ايران ۇيىتقاندا نەمەسە نان اشىتقاندا سۋدىڭ جىلى بولۋى، تەمپەراتۋرا جوعارى سايىن مولەكۋلالاردىڭ ءبىر زاتتان ەكىنشى زاتقا ءوتۋى شاپشاڭ جۇرەتىنىن كورەمىز. «قىسىم» تاقىرىبىن وتكەندە بابالارىمىزدىڭ اعاش قازىقتىڭ ۇشىن نەگە ۇشكىر ەتىپ جاساعانىن تۇسىندىرگەن ءتيىمدى.
8 - سىنىپتا «جىلۋ وتكىزگىشتىك» تاقىرىبىن وقىتقاندا مالدىڭ، اڭنىڭ تەرىلەرىنەن تىككەن كيىمدەردىڭ جىلۋدى جاقسى ساقتايتىنىن بىلگەنىن، بايلانىستى تۇلىپ، ىشىك تىگىپ كيگەندەرىن ءتۇسىندىرۋ كەرەك.
سونداي - اق 9 سىنىپتا «نيۋتوننىڭ قوزعالىس زاڭدارىن» وتكەندە قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورت ويىندارى – «ارقان تارتۋ»، «كۇش سىناۋ»، تاعى باسقالارىن ايتسا، ساباقتىڭ مازمۇنى بايىپ، قۇندىلىعى ارتادى، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمى مولايادى.
9، 11 سىنىپتاردا «مەحانيكالىق تولقىندار» تاراۋىن وتكەندە دومبىرانىڭ قالاي دىبىس شىعاراتىن اسپاپ ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. الدىمەن تىنىشتىقتا تۇرعان ىشەكتى تەپە - تەڭدىگىن بۇزىپ تەربەلتەمىز، ەكىنشىدەن ىشەكتىڭ تەربەلىسى اۋاعا بەرىلىپ، ول ارقىلى دىبىس بىزگە جەتەدى، ۇشىنشىدەن دومبىرانىڭ بەتتىك تاقتايى دا تەربەلىسكە تۇسەدى. دومبىرامەن بىرگە قوبىزدىڭ قالاي دىبىس شىعاراتىنىنا توقتالا كەتكەن ءجون.
ەندى 10 - سىنىپتا «بروۋندىق قوزعالىس» تاقىرىبىنا كەلەيىك. بۇل ساباقتا دا تارتىمدى ەتىپ وتكىزۋدىڭ سان الۋان جولى بار. ناقتى دالەلگە جۇگىنسەك، كۇبىگە ايران پىسكەندە مايدىڭ ءتۇسۋى، قاتتى دەنە بولشەكتەرىنىڭ سۇيىقتاعى قالىقتاعان قوزعالىسى ەكەنىن جاتىق تىلمەن اڭگىمەلەگەن ءجون.
11 - سىنىپتا «سپەكترلەر» تاقىرىبى تۋرالى. مۇندا اق جانە قارا تۇستەردى قالاي پايدالانۋ كەرەكتىگىن جان - جاقتى ۇعىندىرعان ۇتىمدى.
ۇلتتىق ويىندار – فيزيكا ساباعىندا
وقۋشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگى فيزيكا ءپانىن تەك قاپتاعان جالاڭ فورمۋلالار، زاڭدىلىقتار دەپ تۇسىنەدى. وسى سەبەپتەن دە فيزيكا ساباعىندا حالىقتىق پەداگوگيكا نەگىزىندە ۇلتتىق سالت - داستۇرلەردى ۋاعىزداپ، جاس ۇرپاق ساناسىنا دارىتۋدى، وسى ارقىلى پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتكەن ءجون. حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ ءبىر سالاسى – ۇلتتىق ويىندار. بىرىنشىدەن ويىن سەرگىتۋ ءساتى بولسا، ەكىنشىدەن وقۋشىلار ويىنعا قاتىسۋ ءۇشىن ءوز بىلىمدەرىن ۇنەمى تولىقتىرىپ وتىرادى.
ويىندا ءار ءتۇرلى باعىتتا جۇرگىزىلىپ وتىرادى. مىسالى، بىردە وقۋشى جالپى وتىلگەن تەوريالار مەن انىقتامالار بويىنشا جارىسقا تۇسسە، تاعى بىردە ۇلى فيزيك عالىمداردىڭ ءومىرى جايلى ايتىسادى. ويىندار وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرىپ قانا قويماي ءبىر - بىرىمەن دوستىققا، جولداستىققا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەيدى، ۇلتىنا دەگەن ىستىق ىقىلاس پەن سەزىمىن وياتادى.
جالپى ويىننىڭ ۋاقىتى 5 - 10 مينۋتتان اسپاۋى كەرەك. سونداي - اق ءبىر وقۋشى نەمەسە ءمۇعالىمنىڭ ءوزى وقۋشىلاردىڭ جاۋابىنىڭ دۇرىس نە بۇرىسىن بەلگىلەپ وتىرسا، وقۋشى الاتىن باعا ءادىل شەشىلەدى.
ەندى وسى ويىنداردىڭ قالاي وتۋىنە توقتالايىق:
1. اڭشىلار.
ويىنعا 12 وقۋشى قاتىسادى. 2 وقۋشى اڭشى، 10 وقۋشى ۇيرەك بولادى. ۇيرەكتەر اڭشىلارعا سۇراق قويادى. ەگەر اڭشى دۇرىس جاۋاپ بەرسە، ۇيرەكتى اتىپ العانى. ءار اڭشىعا 10 سۇراق قويىلادى. ەگەر اڭشى
10 ۇيرەك اتىپ السا – 5؛
8 نە 9 ۇيرەك اتىپ السا – 4؛
4 نە7 ۇيرەك اتىپ السا – 3؛
1 - نە 2 ۇيرەك اتىپ السا - 2 دەگەن باعالار قويىلادى. ويىن 10 مينۋتتان اسپاۋى كەرەك.
2. الامان بايگە.
بۇل ويىنعا سىنىپتاعى بارلىق وقۋشى قاتىسادى. ءاربىر وقۋشى قاعازعا فيزيكالىق تەوريالار مەن انىقتامالار جازادى. ويىنعا 5 نە 7 مينۋت بەرىلەدى. ۋاقىت بىتكەندە كىمنىڭ كوپ جازعانىنا بايلانىستى باعا قويىلىپ، قورىتىندىلانادى.
سونىمەن قاتار باسقا دا، مىسالعا، ورامال تاستاۋ، تەڭگە الۋ، ساقينا سالۋ، ارقان تارتۋ سياقتى ويىنداردى ۇيىمداستىرۋعا بولادى.
ماقال - ماتەل - حالىق دانالىعىنىڭ ايعاعى.
بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتى وتكەن كەزدە مىسال رەتىندە قاجەتتى ماقالدى كەلتىرە وتىرىپ، ونىڭ تاربيەلىك جانە فيزيكالىق مانىنە ءتۇسىنىڭ بەرگەن وتە پايدالى. مىسالى، 8 - سىنىپتا «كەبۋ جانە كوندەنساسيا» تاقىرىبىن وتكەندە «اۋزى كۇيگەن ۇرلەپ ىشەدى» دەگەن ماقالدى وقۋشىلارعا ايتۋ كەرەك. ماقالدى تاربيەلىك ءمانى، جىبەرگەن قاتەنى ەكىنشى رەت قايتالاماي دەر كەزىندە قورىتىندى جاساۋعا مەڭزەسە، فيزيكالىق تۇرعىسىنان ىستىق نارسەنى ۇرلەسەك، كەبۋ پروسەسى تەزدەتىلىپ، ونىڭ تەمپەراتۋراسىنىڭ تومەندەيتىنىن ۇعۋعا بولادى. وسى سياقتى باسقا دا ماقال - ماتەلدەردى تاقىرىپقا ساي ايتىپ وتىرسا، وقۋشىلاردىڭ ۇلتتىق سانا - سەزىمىن وياتۋعا، دامىتۋعا بەرەر اسەرى كوپ.
بالانىڭ ويلانۋ، تانىمدىق، بىلىمدىلىك ۇعىمدار مەن تۇسىنىكتەردى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، تۇجىرىم جاساپ، شەشىمگە كەلۋدە تاپقىرلىق پەن دۇنيەتانىمدىق دارەجەسىن بايقاۋ ءۇشىن جۇمباق شەشكىزۋدىڭ ماڭىزى زور. مىسالى،
قوزعالىسقا كەلتىرىپ،
جىلدامدىعىن بەرەدى.
ولشەمدەرىن قاراساڭ،
نيۋتونعا كەلەدى. (كۇش)
جوعالمايدى ەشقاشان،
تۇرلەندىرسەڭ ەگەر دە.
باسقا كۇيگە اۋىسسا،
جۇمىس ىستەيدى ءارقاشان. (ەنەرگيا)
قورىتىندى
ءمۇعالىمنىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىسپەن جاڭاشا جۇرگىزىلەتىن كۇردەلى جۇمىسى – فيزيكا پانىنە حالىقتىق، ۇلتتىق سالت - داستۇرلەردى، ۇلتتىق اتاۋلاردى، ۇلتتىق ءتىل ورنەكتەرىن، ۇلتتىق ويىنداردى كوپتەپ قولدانا ءبىلۋ. ساباقتى تارتىمدى، قىزىقتى وتكىزۋ ءمۇعالىمنىڭ شىعارماشىلىق جۇمىسىنا، تالانتىنا، بىلىمىنە بايلانىستى. ەگەر ءمۇعالىم ساباقتا ءبىر تاقىرىپتى وقىتۋدا شاكىرتتەردى ويلاندىرۋعا، تاجىريبە جاساپ، وعان قورىتىندى جاساي بىلۋگە، سويلەسۋ مادەنيەتىن دامىتۋعا كوڭىل اۋدارسا، قازىرگى جەتكىنشەك جەتە بىلە بەرمەيتىن ۇعىم تۇسىنىگىن بۇگىنگى ومىرگە جاناستىرا كوڭىل اۋدارتسا، سول ارقىلى تانىمدىق ماقسات قويادى. عاسىرلار بويى كۇندەلىكتى تۇرمىستا قازاق حالقى فيزيكا ءىلىمىنىڭ اتاۋلارىن، سالتىن، ءداستۇرىن قولدانىپ كەلگەن، قولدانا بەرەدى دە.
جوسپار
1. كىرىسپە
2. نەگىزگى ءبولىم
1. 1. حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇر، ادەپ - عۇرىپ ەلەمەنتتەرىن فيزيكا ساباعىندا قولدانۋ
1. 2. ۇلتتىق ويىندار – فيزيكا ساباعىندا
1. 3. ماقال - ماتەل – حالىق دانالىعىنىڭ ايعاعى
3. قورىتىندى
كىرىسپە
تابيعاتتاعى تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ ءوسىپ - ءونۋى، دامۋ كوزى – ونىڭ تامىرى، ادام بالاسىنىڭ ساناسىنىڭ دامۋ كوزى – ونىڭ ءتىلى. تامىرسىز وسىمدىك اتاۋلى كوكتەمەيدى، انا ءتىلىنسىز ۇرپاق جەتىلمەيدى. انا ءتىلىنىڭ ۋىزىنا قانباعان، ونىڭ بۇلاعىنان ءنار الماعان ۇرپاقتىڭ بارشاسىنىڭ بويىنان ىزگىلىكتىڭ نىشاندارىن تابۋ مۇمكىن ەمەس، ويتكەنى جاستارىمىز حالىقتىق پەداگوگيكادان، ۇلتتىق سالت - داستۇرىمىزدەن، رۋحاني بايلىعىمىزدان قول ءۇزىپ كەتكەن ۇرپاقتىڭ وكىلى.
قايتا قۇرۋ ەلىمىزدەگى ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ۇلتتىق سانا - سەزىمىن دامىتۋعا جاعداي جاسادى. ۇلتتىق مادەنيەتتىڭ، ءتىلدىڭ، ءداستۇردىڭ قايتا ورىستەۋىنە قۋاتتى سەرپىن بەردى.
قازاق حالقى ءوزىنىڭ بۇگىنگى كۇنىن باعالاي وتىرىپ، وتكەن ومىرىنە كوز سالۋ، تاريحي تاجىريبەدەن ساباق الۋ، مادەني داستۇرلەرىن، وزىق ادەت - عۇرپىن، ءومىر سالتىن زەرتتەۋ، ولاردى ۇرپاقتان ۇرپاققا مۇرا ەتىپ جەتكىزۋ ماسەلەلەرىمەن ۇستازدار قاۋىمى دا مۇقيات شۇعىلدانا باستادى. حالىقتىڭ تىرنەكتەپ جيناعان وقۋ - تاربيە ءىسىنىڭ باي تاجىريبەسىن اسا ءتيىمدى، شىعارماشىلىقپەن قولدانا ءبىلۋ – ءاربىر ۇستازدىڭ مىندەتى.
حالىقتىق پەداگوگيكالىق نەگىزگى كوزدەر ماقساتى – ءوزىنىڭ باي تاريحي تاجىريبەسىنە سۇيەنە وتىرىپ، كەلەر ۇرپاقتى ەڭبەككە، ونەر – ءبىلىم ماشىقتارىن مەڭگەرۋگە، وتباسى، اۋىل – ايماقتىڭ، وتانىن سۇيۋگە، ار - نامىسىن قورعاۋعا جانە تاعى باسقا دا ىزگى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ.
قوعامىمىزدىڭ ەرتەڭگى بولاشاعى – مەكتەپ جاسىنداعى جاس جەتكىنشەكتەر. ولاردى حالىقتىق سالت - ءداستۇردى، ادەپ - عۇرىپتاردى قاستەرلەۋگە، قۇرمەتتەۋگە ۇيرەتكەن ابزال. ءوز حالقىنىڭ مول مۇراسىن، ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىن ءبىلۋدىڭ ادام بولىپ قالىپتاسۋىنا بەرەر پايداسى زور. ۇرپاعىن ويلامايتىن حالىق بولمايدى. ونسىز ءوسىپ - ءونۋ، ىلگەرىلەۋ جوق. حالىقتىق وقۋ - تاربيە ءىسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى – جالپى ادامدى، ەڭ الدىمەن بالانى سۇلۋلىق حاباردار ەتە وتىرىپ تاربيەلەۋ. وقۋ مەن تاربيە الدىندا اتا - انا دا، تاربيەشى مەن ۇستاز دا، ادامدى قورشاعان ۇجىم دا، ءتىپتى كوشەدەگى كەزدەيسوق حالىق تا جاۋاپ بەرەدى. سول سەبەپتى فيزيكا ءپانىن وقىتۋداعى مىسالدى الىستان ىزدەمەي - اق حالقىمىزدىڭ پايدالانىپ كەلگەن ۇلتتىق قۇرال - سايماندارىن، ۇلتتىق اتاۋلارىن قولدانۋعا بولادى.
حالىقتىق پەداگوگيكا مەن حالىقتىق پسيحولوگيا تاعىلىمدارىن پايدالانۋ، فيزيكا ءپانىنىڭ ءار تاراۋلارىنان وتكىزىلگەن ساباق تۇرلەرى وقۋشىلاردىڭ پانگە قىزىعۋشىلىعىن، بەلسەندىلىگىن ارتتىرىپ، تاراۋلاردى پىسىقتاۋ كەزەڭىن ساپالى وتكىزۋگە، ماتەريالدى تولىق مەڭگەرۋگە كومەكتەسەدى.
حالقىمىزدىڭ سالت - ءداستۇر، ادەپ - عۇرىپ ەلەمەنتتەرىن فيزيكا ساباعىندا قولدانۋ
قازاقتىڭ ادەپ - عۇرىپ، سالت - ساناسىندا كەزدەسەتىن كەيبىر ەلەمەنتتەردى فيزيكا ساباعىندا قولدانۋعا بولادى. ءبىز وسىدان جازۋ - سىزۋى بولماعان حالقىمىزدىڭ تابيعات قۇبىلىستارىن دۇرىس تۇسىنە بىلگەندىگىن، كورگەندىگىن، دانىشپاندىعىن اڭعارامىز. مىسالى، 7 - سىنىپتا «ديففۋزيا قۇبىلىسى» تاقىرىبىن وتكەندە ايران ۇيىتۋ، قۇرت قايناتۋ، نان اشىتۋ قالاي ورىندالاتىنىن ايتىپ كەتكەن ورىندى. ايران ۇيىتقاندا نەمەسە نان اشىتقاندا سۋدىڭ جىلى بولۋى، تەمپەراتۋرا جوعارى سايىن مولەكۋلالاردىڭ ءبىر زاتتان ەكىنشى زاتقا ءوتۋى شاپشاڭ جۇرەتىنىن كورەمىز. «قىسىم» تاقىرىبىن وتكەندە بابالارىمىزدىڭ اعاش قازىقتىڭ ۇشىن نەگە ۇشكىر ەتىپ جاساعانىن تۇسىندىرگەن ءتيىمدى.
8 - سىنىپتا «جىلۋ وتكىزگىشتىك» تاقىرىبىن وقىتقاندا مالدىڭ، اڭنىڭ تەرىلەرىنەن تىككەن كيىمدەردىڭ جىلۋدى جاقسى ساقتايتىنىن بىلگەنىن، بايلانىستى تۇلىپ، ىشىك تىگىپ كيگەندەرىن ءتۇسىندىرۋ كەرەك.
سونداي - اق 9 سىنىپتا «نيۋتوننىڭ قوزعالىس زاڭدارىن» وتكەندە قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورت ويىندارى – «ارقان تارتۋ»، «كۇش سىناۋ»، تاعى باسقالارىن ايتسا، ساباقتىڭ مازمۇنى بايىپ، قۇندىلىعى ارتادى، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمى مولايادى.
9، 11 سىنىپتاردا «مەحانيكالىق تولقىندار» تاراۋىن وتكەندە دومبىرانىڭ قالاي دىبىس شىعاراتىن اسپاپ ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. الدىمەن تىنىشتىقتا تۇرعان ىشەكتى تەپە - تەڭدىگىن بۇزىپ تەربەلتەمىز، ەكىنشىدەن ىشەكتىڭ تەربەلىسى اۋاعا بەرىلىپ، ول ارقىلى دىبىس بىزگە جەتەدى، ۇشىنشىدەن دومبىرانىڭ بەتتىك تاقتايى دا تەربەلىسكە تۇسەدى. دومبىرامەن بىرگە قوبىزدىڭ قالاي دىبىس شىعاراتىنىنا توقتالا كەتكەن ءجون.
ەندى 10 - سىنىپتا «بروۋندىق قوزعالىس» تاقىرىبىنا كەلەيىك. بۇل ساباقتا دا تارتىمدى ەتىپ وتكىزۋدىڭ سان الۋان جولى بار. ناقتى دالەلگە جۇگىنسەك، كۇبىگە ايران پىسكەندە مايدىڭ ءتۇسۋى، قاتتى دەنە بولشەكتەرىنىڭ سۇيىقتاعى قالىقتاعان قوزعالىسى ەكەنىن جاتىق تىلمەن اڭگىمەلەگەن ءجون.
11 - سىنىپتا «سپەكترلەر» تاقىرىبى تۋرالى. مۇندا اق جانە قارا تۇستەردى قالاي پايدالانۋ كەرەكتىگىن جان - جاقتى ۇعىندىرعان ۇتىمدى.
ۇلتتىق ويىندار – فيزيكا ساباعىندا
وقۋشىلاردىڭ باسىم كوپشىلىگى فيزيكا ءپانىن تەك قاپتاعان جالاڭ فورمۋلالار، زاڭدىلىقتار دەپ تۇسىنەدى. وسى سەبەپتەن دە فيزيكا ساباعىندا حالىقتىق پەداگوگيكا نەگىزىندە ۇلتتىق سالت - داستۇرلەردى ۋاعىزداپ، جاس ۇرپاق ساناسىنا دارىتۋدى، وسى ارقىلى پانگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتكەن ءجون. حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ ءبىر سالاسى – ۇلتتىق ويىندار. بىرىنشىدەن ويىن سەرگىتۋ ءساتى بولسا، ەكىنشىدەن وقۋشىلار ويىنعا قاتىسۋ ءۇشىن ءوز بىلىمدەرىن ۇنەمى تولىقتىرىپ وتىرادى.
ويىندا ءار ءتۇرلى باعىتتا جۇرگىزىلىپ وتىرادى. مىسالى، بىردە وقۋشى جالپى وتىلگەن تەوريالار مەن انىقتامالار بويىنشا جارىسقا تۇسسە، تاعى بىردە ۇلى فيزيك عالىمداردىڭ ءومىرى جايلى ايتىسادى. ويىندار وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن كوتەرىپ قانا قويماي ءبىر - بىرىمەن دوستىققا، جولداستىققا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەيدى، ۇلتىنا دەگەن ىستىق ىقىلاس پەن سەزىمىن وياتادى.
جالپى ويىننىڭ ۋاقىتى 5 - 10 مينۋتتان اسپاۋى كەرەك. سونداي - اق ءبىر وقۋشى نەمەسە ءمۇعالىمنىڭ ءوزى وقۋشىلاردىڭ جاۋابىنىڭ دۇرىس نە بۇرىسىن بەلگىلەپ وتىرسا، وقۋشى الاتىن باعا ءادىل شەشىلەدى.
ەندى وسى ويىنداردىڭ قالاي وتۋىنە توقتالايىق:
1. اڭشىلار.
ويىنعا 12 وقۋشى قاتىسادى. 2 وقۋشى اڭشى، 10 وقۋشى ۇيرەك بولادى. ۇيرەكتەر اڭشىلارعا سۇراق قويادى. ەگەر اڭشى دۇرىس جاۋاپ بەرسە، ۇيرەكتى اتىپ العانى. ءار اڭشىعا 10 سۇراق قويىلادى. ەگەر اڭشى
10 ۇيرەك اتىپ السا – 5؛
8 نە 9 ۇيرەك اتىپ السا – 4؛
4 نە7 ۇيرەك اتىپ السا – 3؛
1 - نە 2 ۇيرەك اتىپ السا - 2 دەگەن باعالار قويىلادى. ويىن 10 مينۋتتان اسپاۋى كەرەك.
2. الامان بايگە.
بۇل ويىنعا سىنىپتاعى بارلىق وقۋشى قاتىسادى. ءاربىر وقۋشى قاعازعا فيزيكالىق تەوريالار مەن انىقتامالار جازادى. ويىنعا 5 نە 7 مينۋت بەرىلەدى. ۋاقىت بىتكەندە كىمنىڭ كوپ جازعانىنا بايلانىستى باعا قويىلىپ، قورىتىندىلانادى.
سونىمەن قاتار باسقا دا، مىسالعا، ورامال تاستاۋ، تەڭگە الۋ، ساقينا سالۋ، ارقان تارتۋ سياقتى ويىنداردى ۇيىمداستىرۋعا بولادى.
ماقال - ماتەل - حالىق دانالىعىنىڭ ايعاعى.
بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتى وتكەن كەزدە مىسال رەتىندە قاجەتتى ماقالدى كەلتىرە وتىرىپ، ونىڭ تاربيەلىك جانە فيزيكالىق مانىنە ءتۇسىنىڭ بەرگەن وتە پايدالى. مىسالى، 8 - سىنىپتا «كەبۋ جانە كوندەنساسيا» تاقىرىبىن وتكەندە «اۋزى كۇيگەن ۇرلەپ ىشەدى» دەگەن ماقالدى وقۋشىلارعا ايتۋ كەرەك. ماقالدى تاربيەلىك ءمانى، جىبەرگەن قاتەنى ەكىنشى رەت قايتالاماي دەر كەزىندە قورىتىندى جاساۋعا مەڭزەسە، فيزيكالىق تۇرعىسىنان ىستىق نارسەنى ۇرلەسەك، كەبۋ پروسەسى تەزدەتىلىپ، ونىڭ تەمپەراتۋراسىنىڭ تومەندەيتىنىن ۇعۋعا بولادى. وسى سياقتى باسقا دا ماقال - ماتەلدەردى تاقىرىپقا ساي ايتىپ وتىرسا، وقۋشىلاردىڭ ۇلتتىق سانا - سەزىمىن وياتۋعا، دامىتۋعا بەرەر اسەرى كوپ.
بالانىڭ ويلانۋ، تانىمدىق، بىلىمدىلىك ۇعىمدار مەن تۇسىنىكتەردى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، تۇجىرىم جاساپ، شەشىمگە كەلۋدە تاپقىرلىق پەن دۇنيەتانىمدىق دارەجەسىن بايقاۋ ءۇشىن جۇمباق شەشكىزۋدىڭ ماڭىزى زور. مىسالى،
قوزعالىسقا كەلتىرىپ،
جىلدامدىعىن بەرەدى.
ولشەمدەرىن قاراساڭ،
نيۋتونعا كەلەدى. (كۇش)
جوعالمايدى ەشقاشان،
تۇرلەندىرسەڭ ەگەر دە.
باسقا كۇيگە اۋىسسا،
جۇمىس ىستەيدى ءارقاشان. (ەنەرگيا)
قورىتىندى
ءمۇعالىمنىڭ شىعارماشىلىق ىزدەنىسپەن جاڭاشا جۇرگىزىلەتىن كۇردەلى جۇمىسى – فيزيكا پانىنە حالىقتىق، ۇلتتىق سالت - داستۇرلەردى، ۇلتتىق اتاۋلاردى، ۇلتتىق ءتىل ورنەكتەرىن، ۇلتتىق ويىنداردى كوپتەپ قولدانا ءبىلۋ. ساباقتى تارتىمدى، قىزىقتى وتكىزۋ ءمۇعالىمنىڭ شىعارماشىلىق جۇمىسىنا، تالانتىنا، بىلىمىنە بايلانىستى. ەگەر ءمۇعالىم ساباقتا ءبىر تاقىرىپتى وقىتۋدا شاكىرتتەردى ويلاندىرۋعا، تاجىريبە جاساپ، وعان قورىتىندى جاساي بىلۋگە، سويلەسۋ مادەنيەتىن دامىتۋعا كوڭىل اۋدارسا، قازىرگى جەتكىنشەك جەتە بىلە بەرمەيتىن ۇعىم تۇسىنىگىن بۇگىنگى ومىرگە جاناستىرا كوڭىل اۋدارتسا، سول ارقىلى تانىمدىق ماقسات قويادى. عاسىرلار بويى كۇندەلىكتى تۇرمىستا قازاق حالقى فيزيكا ءىلىمىنىڭ اتاۋلارىن، سالتىن، ءداستۇرىن قولدانىپ كەلگەن، قولدانا بەرەدى دە.
You Might Also Like
-
1. ماتەماتيكالىق جانە سەرىپپەلى ماياتنيكتەردىڭ تەربەلىسى (9 سىنىپ)2. دەنەگە ءبىر ءتۇزۋدىڭ بويىمەن ارەكەت ەتەتىن كۇشتەردى قوسۋ (7 سىنىپ)3. ديناميكا تاراۋى بويىنشا قايتالاۋ ساباعى. قوزعالىس زاڭدارى
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماعجان جۇمابايەۆ «باتىر بايان»پوەماسىن تالداۋ
