عاجايىپ شەبەرحانا
تاقىرىپ «عاجايىپ شەبەرحانا»
ماقساتى: بالالاردىڭ ۇلتتىق قول ونەرگە قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ. قازاق حالقىنىڭ قول ونەرىمەن تانىستىرۋ ارقىلى ۇلت جاندىلىق قاسيەتتەرىن بالا بويىنا ءسىڭىرۋ. ۇلتتىق ويۋ - ورنەك تۇرلەرىن اتاپ، ونى ءوز جۇمىستارىنا قولدانا بىلۋگە، جىپتەردى ورۋگە ۇيرەتۋ. اسەمدىككە، شەبەرلىككە باۋلۋ.
قولداناتىن قۇرالدار: اينا، اينا ۇلگىلەرى، ويۋلار، جەلىم، جىپتەر، تاياقشالار.
ساباق بارىسى: بالالار قول ونەر شەبەرحاناسىنا قوناققا كەلەدى.
تاربيەشى: كۇننىڭ كوزى اشىلدى،
كوككە شۋاق شاشىلدى
قۇتتى قوناق، كەلىڭدەر!
تورىمىزگە ەنىڭدەر!
ارمىسىزدار، قوناقتار! تورلەتىڭىزدەر!
«ءبىر كورگەن – ءبىلىس» دەمەكشى، قاي بالا بولاسىڭدار؟
بالالار: امانداسۋ ۇلكەنگە
تاربيەنىڭ باسى عوي.
ال، كانەكي ءبارىمىز
سالەم دەيىك ۇلكەنگە.
سالەمەتسىز بە، اپاي!
تاربيەشى: وتە جاقسى بالالار ەكەنسىڭدەر.
بالالار: مۇندا قانداي ادەمى!
تاربيەشى: بۇل – مەنىڭ شەبەرحانام. اينالاداعى زاتتاردىڭ بارلىعىڭ ءوز قولىممەن جاسادىم، شاكىرتتەرىم جيناعان ونەر تۋىندىلارى، باتىرلاردىڭ بەينەلەرى بار.
سەندەر ەجەلگى باتىرلاردى بىلەسىڭدەر مە؟
بالالار: ءبىز الپامىس، قوبىلاندى، ەر تارعىن، قامبار باتىرلاردى بىلەمىز.
تاربيەشى: وتە جاقسى، ولاردى نەگە باتىرلار دەپ اتاعان؟
بالالار: ولار ەلىن قورعاعان، ولاردى جۇيرىك اتتارى، نايزالارى بولعان.
تاربيەشى: جاقسى، سەندەر كوپ بىلەدى ەكەنسىڭدەر. باتىرلار ەلىن قورعاۋ ءۇشىن جەلدەي جۇيرىك ارعىماق ات مىنگەن، قولدارىنا ۇشتاۋلى نايزا ۇستاعان. قاشقان جاۋدى قۋىپ جەتۋ ءۇشىن اتتارىن قامشىلاعان. قازىرگى كەزدە دە اتپەن شاباتىن ۇلتتىق ويىندار كوپ. ولاردى باپكەرلەر باپتاپ، شاباندوزدار مىنەدى. مارەگە ءبىرىنشى بولىپ جەتۋ ءۇشىن شاباندوز قولىنا قامشى العان.
مىناۋ كورىپ وتىرعاندارىڭ – قامشى. بۇل – قول ونەر تۋىندىسى. ونى دايىنداۋ ءۇشىن يلەنگەن تەرى جىپتەر كەرەك، ال سابى سۇيەكتەن نەمەسە ادەمىلەپ جونىلعان اعاشتان جاسالادى. قامشى 8 نەمەسە 6 ءورىمدى بولادى، قامشىنى ورەدى. قامشىنى قانداي ۇلتتىق ويىنداردى قولدانادى؟
بالالار: «بايگە»، «قىز قۋۋ»، «كوكپار».
تاربيەشى: ءيا، ويىنداردى بىلەدى ەكەنسىڭدەر. ەندەشە ءبىز بۇگىن قامشى ءورىپ ۇيرەنەيىك. قامشى تەك اتتى قامشىلاۋ ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار كەيبىر داستۇرلەرگە قولدانادى. مىسالى، جاقىن تۋىسقا سىيلاۋعا بولادى، بالا بەسىگىنىڭ باس جاعىنا قويادى. قامشىنى 2 ادام ورەدى. ول ءۇشىن ەكى – ەكىدەن ءبولىنىپ، مەنىڭ يلەپ قويعان جىپتەرىمدى 3 - تەن الىڭدار. سودان كەيىن 3 ءجىپتىڭ ءبىر جاق باسىن بايلاڭدار، تۇيىڭدەر. ءبىر بالا سول تۇيىلگەن باسىن ۇستاپ تۇرادى، ال ەكىنشى بالا وڭ جاق جىپتەن باستاپ ورەدى. ول ءبىرىنشى ءجىپتى ەكىنشى ءجىپتىڭ ۇستىنە قويىپ، ءۇشىنشى جىپپەن بەكىتەمىز. وسىلايشا جىپتەر تاۋسىلعانشا ورەمىز دە، ادەمىلەپ جونىلىپ، دايىندالعان اعاشقا بايلايمىز. ورىلگەن جىپتەردىڭ ەكىنشى ۇشىن دا بايلاپ تۇيەمىز.
(ءورۋ ۇلگىسىن كورسەتۋ، بالالارمەن تاماشالاۋ).
تاربيەشى: بالالار، ەڭ ادەمى قامشىمەن ءبىر ۇلتتىق ويىن وينايىقشى.
ويىن «بايگە»
تاربيەشى: ارسەن، سەن مىنا قامشىمەن نە ىستەيسىڭ؟
ارسەن: مەن بۇل قامشىنى اتاما سىيلايمىن، ويتكەنى قامشىنى تەك ەر ادامعا سىيلايدى.
ەكىنشى بالا: مەن توپتا ۇلتتىق ويىندار ويناعان كەزدە قولدانامىن.
ءۇشىنشى بالا: ال مەنىڭ كىشكەنتاي قارىنداسىم بار، وسى قامشىنى ونىڭ بەسىگىنە سالىپ قويامىن.
تاربيەشى: دۇرىس ايتاسىڭ، قامشىنى ءسابي قورىقپاي ۇيىقتاسىن دەپ بەسىگىنىڭ باس جاعىنا قويادى، ال ادەمى بولسىن دەپ قىز بالانىڭ بەسىگىنە اينا قويادى جانە ول جاي عانا اينا ەمەس، ويۋلارمەن ورنەكتەلگەن اينا بولۋى كەرەك. اينا - اسەمدىك قۇرالى. ەرتە زاماندا شەبەرلەر اينانى ۇلتتىق ويۋلارمەن اشەكەيلەگەن. سەندەر قانداي ويۋ تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
بالالار: ءبىز قيمىلمەن كورسەتكىمىز كەلەدى.
سەرگىتۋ ءساتى: «ايگولەك»
تاربيەشى: وتە تاماشا. مەنىڭ سەندەرگە دايىنداپ قويعان زاتتارىم بار. كانە، بارلىعىمىز سولاردى الىپ، جۇمىسىمىزعا قولدانايىق. مىناۋ – «بوتاگوز» ويۋى، وسى ويۋدى ءبىز كىشكەنتاي ءسابيدىڭ بەسىگىنە سالاتىن اينامىزعا قولدانايىق.
سونىمەن قاتار مەنىڭ شەبەرحانامدا اشەكەيلەنبەگەن اينا بار، ولاردى دا قولمەن ورنەكتەيىك.
(ۇلگىسىن كورسەتۋ، بالالاردىڭ جۇمىسى).
قورىتىندىلاۋ:
تاربيەشى: بالالار، سەندەر بۇگىن قول ونەر شەبەرحاناسىندا كوپ ەڭبەك ەتتىڭدەر. قانداي جۇمىس اتقاردىڭدار؟
بالالار: قامشى وردىك، اينانى ويۋلارمەن ورنەكتەدىك،
تاربيەشى: مەن سەندەرگە ۇلكەن راحمەت ايتامىن.
ءان «ايگولەك»
ماقساتى: بالالاردىڭ ۇلتتىق قول ونەرگە قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ. قازاق حالقىنىڭ قول ونەرىمەن تانىستىرۋ ارقىلى ۇلت جاندىلىق قاسيەتتەرىن بالا بويىنا ءسىڭىرۋ. ۇلتتىق ويۋ - ورنەك تۇرلەرىن اتاپ، ونى ءوز جۇمىستارىنا قولدانا بىلۋگە، جىپتەردى ورۋگە ۇيرەتۋ. اسەمدىككە، شەبەرلىككە باۋلۋ.
قولداناتىن قۇرالدار: اينا، اينا ۇلگىلەرى، ويۋلار، جەلىم، جىپتەر، تاياقشالار.
ساباق بارىسى: بالالار قول ونەر شەبەرحاناسىنا قوناققا كەلەدى.
تاربيەشى: كۇننىڭ كوزى اشىلدى،
كوككە شۋاق شاشىلدى
قۇتتى قوناق، كەلىڭدەر!
تورىمىزگە ەنىڭدەر!
ارمىسىزدار، قوناقتار! تورلەتىڭىزدەر!
«ءبىر كورگەن – ءبىلىس» دەمەكشى، قاي بالا بولاسىڭدار؟
بالالار: امانداسۋ ۇلكەنگە
تاربيەنىڭ باسى عوي.
ال، كانەكي ءبارىمىز
سالەم دەيىك ۇلكەنگە.
سالەمەتسىز بە، اپاي!
تاربيەشى: وتە جاقسى بالالار ەكەنسىڭدەر.
بالالار: مۇندا قانداي ادەمى!
تاربيەشى: بۇل – مەنىڭ شەبەرحانام. اينالاداعى زاتتاردىڭ بارلىعىڭ ءوز قولىممەن جاسادىم، شاكىرتتەرىم جيناعان ونەر تۋىندىلارى، باتىرلاردىڭ بەينەلەرى بار.
سەندەر ەجەلگى باتىرلاردى بىلەسىڭدەر مە؟
بالالار: ءبىز الپامىس، قوبىلاندى، ەر تارعىن، قامبار باتىرلاردى بىلەمىز.
تاربيەشى: وتە جاقسى، ولاردى نەگە باتىرلار دەپ اتاعان؟
بالالار: ولار ەلىن قورعاعان، ولاردى جۇيرىك اتتارى، نايزالارى بولعان.
تاربيەشى: جاقسى، سەندەر كوپ بىلەدى ەكەنسىڭدەر. باتىرلار ەلىن قورعاۋ ءۇشىن جەلدەي جۇيرىك ارعىماق ات مىنگەن، قولدارىنا ۇشتاۋلى نايزا ۇستاعان. قاشقان جاۋدى قۋىپ جەتۋ ءۇشىن اتتارىن قامشىلاعان. قازىرگى كەزدە دە اتپەن شاباتىن ۇلتتىق ويىندار كوپ. ولاردى باپكەرلەر باپتاپ، شاباندوزدار مىنەدى. مارەگە ءبىرىنشى بولىپ جەتۋ ءۇشىن شاباندوز قولىنا قامشى العان.
مىناۋ كورىپ وتىرعاندارىڭ – قامشى. بۇل – قول ونەر تۋىندىسى. ونى دايىنداۋ ءۇشىن يلەنگەن تەرى جىپتەر كەرەك، ال سابى سۇيەكتەن نەمەسە ادەمىلەپ جونىلعان اعاشتان جاسالادى. قامشى 8 نەمەسە 6 ءورىمدى بولادى، قامشىنى ورەدى. قامشىنى قانداي ۇلتتىق ويىنداردى قولدانادى؟
بالالار: «بايگە»، «قىز قۋۋ»، «كوكپار».
تاربيەشى: ءيا، ويىنداردى بىلەدى ەكەنسىڭدەر. ەندەشە ءبىز بۇگىن قامشى ءورىپ ۇيرەنەيىك. قامشى تەك اتتى قامشىلاۋ ءۇشىن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار كەيبىر داستۇرلەرگە قولدانادى. مىسالى، جاقىن تۋىسقا سىيلاۋعا بولادى، بالا بەسىگىنىڭ باس جاعىنا قويادى. قامشىنى 2 ادام ورەدى. ول ءۇشىن ەكى – ەكىدەن ءبولىنىپ، مەنىڭ يلەپ قويعان جىپتەرىمدى 3 - تەن الىڭدار. سودان كەيىن 3 ءجىپتىڭ ءبىر جاق باسىن بايلاڭدار، تۇيىڭدەر. ءبىر بالا سول تۇيىلگەن باسىن ۇستاپ تۇرادى، ال ەكىنشى بالا وڭ جاق جىپتەن باستاپ ورەدى. ول ءبىرىنشى ءجىپتى ەكىنشى ءجىپتىڭ ۇستىنە قويىپ، ءۇشىنشى جىپپەن بەكىتەمىز. وسىلايشا جىپتەر تاۋسىلعانشا ورەمىز دە، ادەمىلەپ جونىلىپ، دايىندالعان اعاشقا بايلايمىز. ورىلگەن جىپتەردىڭ ەكىنشى ۇشىن دا بايلاپ تۇيەمىز.
(ءورۋ ۇلگىسىن كورسەتۋ، بالالارمەن تاماشالاۋ).
تاربيەشى: بالالار، ەڭ ادەمى قامشىمەن ءبىر ۇلتتىق ويىن وينايىقشى.
ويىن «بايگە»
تاربيەشى: ارسەن، سەن مىنا قامشىمەن نە ىستەيسىڭ؟
ارسەن: مەن بۇل قامشىنى اتاما سىيلايمىن، ويتكەنى قامشىنى تەك ەر ادامعا سىيلايدى.
ەكىنشى بالا: مەن توپتا ۇلتتىق ويىندار ويناعان كەزدە قولدانامىن.
ءۇشىنشى بالا: ال مەنىڭ كىشكەنتاي قارىنداسىم بار، وسى قامشىنى ونىڭ بەسىگىنە سالىپ قويامىن.
تاربيەشى: دۇرىس ايتاسىڭ، قامشىنى ءسابي قورىقپاي ۇيىقتاسىن دەپ بەسىگىنىڭ باس جاعىنا قويادى، ال ادەمى بولسىن دەپ قىز بالانىڭ بەسىگىنە اينا قويادى جانە ول جاي عانا اينا ەمەس، ويۋلارمەن ورنەكتەلگەن اينا بولۋى كەرەك. اينا - اسەمدىك قۇرالى. ەرتە زاماندا شەبەرلەر اينانى ۇلتتىق ويۋلارمەن اشەكەيلەگەن. سەندەر قانداي ويۋ تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
بالالار: ءبىز قيمىلمەن كورسەتكىمىز كەلەدى.
سەرگىتۋ ءساتى: «ايگولەك»
تاربيەشى: وتە تاماشا. مەنىڭ سەندەرگە دايىنداپ قويعان زاتتارىم بار. كانە، بارلىعىمىز سولاردى الىپ، جۇمىسىمىزعا قولدانايىق. مىناۋ – «بوتاگوز» ويۋى، وسى ويۋدى ءبىز كىشكەنتاي ءسابيدىڭ بەسىگىنە سالاتىن اينامىزعا قولدانايىق.
سونىمەن قاتار مەنىڭ شەبەرحانامدا اشەكەيلەنبەگەن اينا بار، ولاردى دا قولمەن ورنەكتەيىك.
(ۇلگىسىن كورسەتۋ، بالالاردىڭ جۇمىسى).
قورىتىندىلاۋ:
تاربيەشى: بالالار، سەندەر بۇگىن قول ونەر شەبەرحاناسىندا كوپ ەڭبەك ەتتىڭدەر. قانداي جۇمىس اتقاردىڭدار؟
بالالار: قامشى وردىك، اينانى ويۋلارمەن ورنەكتەدىك،
تاربيەشى: مەن سەندەرگە ۇلكەن راحمەت ايتامىن.
ءان «ايگولەك»
You Might Also Like
