عارىشقا ساياحات (ارالاس ساباق)
بىلىمدىك سالاسى: الەۋمەتتىك ورتا
تاقىرىبى: عارىشقا ساياحات (ارالاس ساباق)
ماقساتى: بالالارعا عارىش الەمى جايلى تۇسىنىك بەرۋ، عارىش الەمى جانە ونىڭ قۇپيا سىرلارىنا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن قالىپتاستىرۋ. عارىشكەرلەرگە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىن تاربيەلەۋ. ءوز ويلارىن تولىق جەتكىزىپ، اڭگىمەلەۋ داعدىلارىن پىسىقتاۋ. ەرمەكسازدى قولدانا وتىرىپ، تاپسىرمانى ۇقىپتى، تازا ورىنداۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
كورنەكىلىكتەر: سۋرەتتەر، سلايد، ەرمەكساز، تاقتايشالار، سۇلگى.
ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمەلەۋ، تانىستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، مۇسىندەۋ.
شاتتىق شەڭبەرى:
ارايلاپ تاڭ اتتى
التىن ساۋلە تاراتتى،
جارقىرايدى قالامىز
جايناي ءتۇسسىن دالامىز
قايىرلى تاڭ قوناقتار،
قايىرلى كۇن دوستارىم!
- بالالار ءبىز بۇگىن قىزىقتى ساياحاتقا شىعامىز. ايتىڭدارشى ءبىز قايدا ءومىر سۇرەمىز؟ ءبىز نەنى باسىپ ءجۇرمىز؟ ال جوعارىدا ءبىزدىڭ ۇستىمىزدە نە بار؟ (اسپان، عارىش) دۇرىس بالالار.
- بالالار، سەندەر تۇنگى اسپاندى كوردىڭدەر مە؟ سەندەرگە ۇناي ما؟ ماعان دا ۇنايدى. تۇنگى اسپان ادەمى، سيقىرلى سياقتى. قالاي ويلايسىڭدار جۇلدىز دەگەن نە؟ ولار نەمەنەگە ۇقسايدى؟ دۇرىس، بالالار، ءبىز جۇلدىزدارعا قاراعاندا ولار كىشكەنتاي ۇساق بولىپ كورىنەدى. ويتكەنى ولار وتە بيىك جوعارىدا ورنالاسقان. جارايسىڭدار! ال ەندى سولاردىڭ اراسىندا ەڭ ۇلكەن جۇلدىز بار، ول قالاي اتالادى؟ (كۇن) كۇن ول ۇلكەن، جارقىراپ تۇرعان، ىستىق شار. ال عارىشتا ءبىز قانداي زاتتاردى كەزدەستىرۋىمىز مۇمكىن؟
سپۋتنيكتەر، كومەتالار، استەرويدتار مەن مەتەوريتتەر (سۋرەتتەر كورسەتىلەدى). ال عارىشقا كىمدەر ۇشادى؟ دۇرىس، عارىشكەرلەر. ەڭ ءبىرىنشى بولىپ عارىشقا زەرتتەۋگە ۇشقان رەسەيلىك عارىشكەر ەكەن. ول كىم ەكەن؟ (يۋ. گاگارين) ال ايەل ادامداردان ۆ. تەرەشكوۆا، كەيىن قازاقستاننان دا عارىشكەرلەر ۇشتى. ولار: ت. اۋباكىروۆ، ت. مۇسابايەۆ.
1) اۋباكىروۆ اعانىڭ داڭقى كوككە سامعاعان،
توقتار اعا گاگارين سالعان جولدى جالعاعان،
توقتار اعام - جان اعام بۇرىننان دا ەر ەدى،
مەنىڭ باتىر اعادان اۋماي قالعىم كەلەدى.
2) توقتار ۇشتى عارىشقا
تالعات بولدى عارىشتا
تاڭقالدىرىپ قازاعىم
تاعى ۇشسا عوي مارسقا.
- بالالار قالاي ويلايسىڭدار عارىشكەرلەر قانداي بولۋلارى كەرەك؟ ال ايتىڭدارشى، زىمىراندار قايدان ۇشادى؟ ال عارىشقا نەمەن ۇشۋعا بولادى ەكەن؟
- بالالار، كانە، تەكسەرەيىكشى سەندەر عارىشقا ۇشۋ ءۇشىن دايىنسىڭدار ما؟ (بالالاردىڭ بۇلشىق ەتتەرىن تەكسەرەدى) جارايسىڭدار بالالار، ەندى ءبىز ءقازىر شىنىعىپ الايىق.
- ورنىمىزدا تۇرامىز، قولدارىمىزدى سوزامىز. مەن ساناعان كەزدە الدىمەن وڭ جاققا قاراي بۇرىلىپ، اينالامىز، سوسىن سول جاققا قاراي. جارايسىڭدار! ال ەندى ءبىز ءقازىر سەندەرمەن عارىشقا ۇشامىز. ول ءۇشىن ءبىز عارىشكەرلەر كيەتىن كيىم كيىپ الۋىمىز كەرەك: كومبينيزون، قولعاپ، ال باسىمىزعا سكافاندر. سكافاندردى نە ءۇشىن كيەمىز؟ دۇرىس دەمالۋ ءۇشىن، توڭباۋ ءۇشىن، قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ ءۇشىن. ال ەندى اركىم ءوز ورنىندا ورنالاسىڭدار، بەلبەۋىمىزدى تاعامىز. دايىنبىز با؟ (مونيتوردان زىمىراننىڭ ۇشۋعا دايىندالىپ، ۇشقان كورىنىسى كورسەتىلەدى)
ۇشار كەزدە ءبىز دۇرىس دەم الۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن قولىمىزدى ىشىمىزگە قويامىز، اۋانى مۇرىنمىزبەن جۇتىپ، اۋىزىمىزدان شىعارامىز. ال ەندى ۇشامىز. ال مىنە كەرەكتى جەرىمىزگە دە جەتتىك.
جۇمباق:
ءبىر زات بار دۇنيەدە قۇشاعى كەڭ
ۇشقان قۇس، جۇرگەن اڭ بارىنە تەڭ
ادامزات، جان - جانۋار اراسىندا
ماڭگىلىك ءوسىپ - ءونىپ ءومىر سۇرگەن. (جەر)
- كانە، بالالار، ءتىل ۇستارتۋ جاتتىعۋلارىن جاساپ الايىق:
1.– ەر، - ەر، - ەر
ءبىز بولامىز عارىشكەر.
2.- عا، - عا، - عا
ءبىز ۇشتىق ايعا.
ويىن: «سۋرەتتى قۇراستىر»
- ال ەندى مىنا جەرگە ورنالاسىپ ويىن وينايىق. قيىندىلاردى قۇراستىرىپ، نەنىڭ سۋرەتى شىققانىن ايتىپ وتىرادى.
- جارايسىڭدار، ال ەندى ورنىمىزدان تۇرىپ، دۇربىلەرىمىزبەن جان - جاعىمىزعا قارايىقشى. نە كورىپ تۇرمىز؟
- قانداي پلانەتا كورىپ تۇرسىن؟ ول قانداي ەكەن؟ ال، جارايسىڭدار، ەندى شەڭبەرگە تۇرىپ باسقا پلانەتالاردى اينالىپ تۇرايىقشى.
- ال، ەندى نە تۇرمىز؟ كانە تاعى دۇربىلەرىمىزبەن قارايىق.
- مەن دە روبوتتاردى كورىپ تۇرمىن. كانە «روبوتتار» ويىنىن وينايىق.
- مەنىڭ كوماندام بويىنشا قيمىل – قوزعالىس جاسايسىدار:
سولعا قادام، وڭعا قادام
العا قادام
ارتقا قادام
سەكىرەمىز ءبىر رەت
وتىرامىز
ءتۇزۋ تۇرامىز
روبوتتار سىندى. (دەنەلەرىن بوساتادى)
- وي، بالالار، سىنعان روبوتتار ەندى ءبارىن كەرىسىنشە ورىندايدى عوي!
مەن ەندى روبوتتاردى جوندەپ جىبەرەيىن.
وي بالالار مەن تاعى بىردەڭەلەردى كورىپ تۇرعان سياقتىمىن، بۇل پلانەتالار سۋرەتتەرى عوي. كانە كورەيىك، سوسىن وسى سۋرەتتەردى جەرگە ورالاردا وزىمىزبەن بىرگە الا كەتەمىز. (پلانەتالاردىڭ سۋرەتتەرىن قاراستىرىپ، اتاۋلارىن قايتالاتادى)
بالالار ال سەندەر وزدەرىڭ عارىشتان نە الا كەتۋشى ەدىڭدەر؟
بالالار، ءبىز بۇگىن جاڭا پلانەتا اشقان سياقتىمىز. وعان اتاۋ بەرۋ كەرەك. قالاي اتايمىز؟
ال ەندى ورنىمىزعا وتىرىپ جەرگە قايتايىق. بەلبەۋىمىزدى تاعايىق، ال كەتتىك! ال ءبىزدىڭ زىمىرانىمىز جەرگە جەتكەنشە، كوزىمىزدى جۇمىپ، مۋزىكالىق اۋەن تىڭدايىق.
جاقسى، بالالار، مىنە جەرگە دە كەلىپ جەتتىك. بەلبەۋىمىزدى شەشەيىك. ورنىمىزدان تۇرايىق. مىنە بالالار ءوز توبىمىزعا دا ورالدىق. ال ەندى بۇل جەردە ءبىزدى ەشقانداي ءقاۋىپ كۇتىپ ۇرعان جوق، سوندىقتان عارىشكەرلەردىڭ كيىمىن شەشىپ قويايىق. (قيمىل - قوزعالىسپەن كورسەتەدى) وي، بالالار ءبىزدى مىنا جەردە قوناقتارىمىز قارسى الىپ جاتىر. كانە، قولىمىزدى بۇلعايىق. جاقسى ءبىز قايدا بارىپ كەلدىك؟ ال ەندى سول عارىشتا نە كوردىك، نە بىلدىك سولاردى مۇسىندەۋ ارقىلى كورسەتىپ، ءبىلدىرۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن قولدارىمىز بەن ساۋساقتارىمىزبەن جاتتىعۋ جاساپ الايىق.
ال ەندى ۇستەلگە جاقىنداپ، ورىندارىنا وتىرىپ، جۇمىستارىڭدى باستاڭدار. (تاربيەشى قاداعالاپ جۇرەدى، دايىن بولعان جۇمىستاردان كورمە ۇيىمداستىرادى)
قانداي تاماشا، اسپانىمىز ادەمى بولىپ شىقتى.
ساباقتى اياقتايدى.
تاقىرىبى: عارىشقا ساياحات (ارالاس ساباق)
ماقساتى: بالالارعا عارىش الەمى جايلى تۇسىنىك بەرۋ، عارىش الەمى جانە ونىڭ قۇپيا سىرلارىنا دەگەن قىزىعۋشىلىقتارىن قالىپتاستىرۋ. عارىشكەرلەرگە دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىن تاربيەلەۋ. ءوز ويلارىن تولىق جەتكىزىپ، اڭگىمەلەۋ داعدىلارىن پىسىقتاۋ. ەرمەكسازدى قولدانا وتىرىپ، تاپسىرمانى ۇقىپتى، تازا ورىنداۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
كورنەكىلىكتەر: سۋرەتتەر، سلايد، ەرمەكساز، تاقتايشالار، سۇلگى.
ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمەلەۋ، تانىستىرۋ، سۇراق - جاۋاپ، مۇسىندەۋ.
شاتتىق شەڭبەرى:
ارايلاپ تاڭ اتتى
التىن ساۋلە تاراتتى،
جارقىرايدى قالامىز
جايناي ءتۇسسىن دالامىز
قايىرلى تاڭ قوناقتار،
قايىرلى كۇن دوستارىم!
- بالالار ءبىز بۇگىن قىزىقتى ساياحاتقا شىعامىز. ايتىڭدارشى ءبىز قايدا ءومىر سۇرەمىز؟ ءبىز نەنى باسىپ ءجۇرمىز؟ ال جوعارىدا ءبىزدىڭ ۇستىمىزدە نە بار؟ (اسپان، عارىش) دۇرىس بالالار.
- بالالار، سەندەر تۇنگى اسپاندى كوردىڭدەر مە؟ سەندەرگە ۇناي ما؟ ماعان دا ۇنايدى. تۇنگى اسپان ادەمى، سيقىرلى سياقتى. قالاي ويلايسىڭدار جۇلدىز دەگەن نە؟ ولار نەمەنەگە ۇقسايدى؟ دۇرىس، بالالار، ءبىز جۇلدىزدارعا قاراعاندا ولار كىشكەنتاي ۇساق بولىپ كورىنەدى. ويتكەنى ولار وتە بيىك جوعارىدا ورنالاسقان. جارايسىڭدار! ال ەندى سولاردىڭ اراسىندا ەڭ ۇلكەن جۇلدىز بار، ول قالاي اتالادى؟ (كۇن) كۇن ول ۇلكەن، جارقىراپ تۇرعان، ىستىق شار. ال عارىشتا ءبىز قانداي زاتتاردى كەزدەستىرۋىمىز مۇمكىن؟
سپۋتنيكتەر، كومەتالار، استەرويدتار مەن مەتەوريتتەر (سۋرەتتەر كورسەتىلەدى). ال عارىشقا كىمدەر ۇشادى؟ دۇرىس، عارىشكەرلەر. ەڭ ءبىرىنشى بولىپ عارىشقا زەرتتەۋگە ۇشقان رەسەيلىك عارىشكەر ەكەن. ول كىم ەكەن؟ (يۋ. گاگارين) ال ايەل ادامداردان ۆ. تەرەشكوۆا، كەيىن قازاقستاننان دا عارىشكەرلەر ۇشتى. ولار: ت. اۋباكىروۆ، ت. مۇسابايەۆ.
1) اۋباكىروۆ اعانىڭ داڭقى كوككە سامعاعان،
توقتار اعا گاگارين سالعان جولدى جالعاعان،
توقتار اعام - جان اعام بۇرىننان دا ەر ەدى،
مەنىڭ باتىر اعادان اۋماي قالعىم كەلەدى.
2) توقتار ۇشتى عارىشقا
تالعات بولدى عارىشتا
تاڭقالدىرىپ قازاعىم
تاعى ۇشسا عوي مارسقا.
- بالالار قالاي ويلايسىڭدار عارىشكەرلەر قانداي بولۋلارى كەرەك؟ ال ايتىڭدارشى، زىمىراندار قايدان ۇشادى؟ ال عارىشقا نەمەن ۇشۋعا بولادى ەكەن؟
- بالالار، كانە، تەكسەرەيىكشى سەندەر عارىشقا ۇشۋ ءۇشىن دايىنسىڭدار ما؟ (بالالاردىڭ بۇلشىق ەتتەرىن تەكسەرەدى) جارايسىڭدار بالالار، ەندى ءبىز ءقازىر شىنىعىپ الايىق.
- ورنىمىزدا تۇرامىز، قولدارىمىزدى سوزامىز. مەن ساناعان كەزدە الدىمەن وڭ جاققا قاراي بۇرىلىپ، اينالامىز، سوسىن سول جاققا قاراي. جارايسىڭدار! ال ەندى ءبىز ءقازىر سەندەرمەن عارىشقا ۇشامىز. ول ءۇشىن ءبىز عارىشكەرلەر كيەتىن كيىم كيىپ الۋىمىز كەرەك: كومبينيزون، قولعاپ، ال باسىمىزعا سكافاندر. سكافاندردى نە ءۇشىن كيەمىز؟ دۇرىس دەمالۋ ءۇشىن، توڭباۋ ءۇشىن، قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ ءۇشىن. ال ەندى اركىم ءوز ورنىندا ورنالاسىڭدار، بەلبەۋىمىزدى تاعامىز. دايىنبىز با؟ (مونيتوردان زىمىراننىڭ ۇشۋعا دايىندالىپ، ۇشقان كورىنىسى كورسەتىلەدى)
ۇشار كەزدە ءبىز دۇرىس دەم الۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن قولىمىزدى ىشىمىزگە قويامىز، اۋانى مۇرىنمىزبەن جۇتىپ، اۋىزىمىزدان شىعارامىز. ال ەندى ۇشامىز. ال مىنە كەرەكتى جەرىمىزگە دە جەتتىك.
جۇمباق:
ءبىر زات بار دۇنيەدە قۇشاعى كەڭ
ۇشقان قۇس، جۇرگەن اڭ بارىنە تەڭ
ادامزات، جان - جانۋار اراسىندا
ماڭگىلىك ءوسىپ - ءونىپ ءومىر سۇرگەن. (جەر)
- كانە، بالالار، ءتىل ۇستارتۋ جاتتىعۋلارىن جاساپ الايىق:
1.– ەر، - ەر، - ەر
ءبىز بولامىز عارىشكەر.
2.- عا، - عا، - عا
ءبىز ۇشتىق ايعا.
ويىن: «سۋرەتتى قۇراستىر»
- ال ەندى مىنا جەرگە ورنالاسىپ ويىن وينايىق. قيىندىلاردى قۇراستىرىپ، نەنىڭ سۋرەتى شىققانىن ايتىپ وتىرادى.
- جارايسىڭدار، ال ەندى ورنىمىزدان تۇرىپ، دۇربىلەرىمىزبەن جان - جاعىمىزعا قارايىقشى. نە كورىپ تۇرمىز؟
- قانداي پلانەتا كورىپ تۇرسىن؟ ول قانداي ەكەن؟ ال، جارايسىڭدار، ەندى شەڭبەرگە تۇرىپ باسقا پلانەتالاردى اينالىپ تۇرايىقشى.
- ال، ەندى نە تۇرمىز؟ كانە تاعى دۇربىلەرىمىزبەن قارايىق.
- مەن دە روبوتتاردى كورىپ تۇرمىن. كانە «روبوتتار» ويىنىن وينايىق.
- مەنىڭ كوماندام بويىنشا قيمىل – قوزعالىس جاسايسىدار:
سولعا قادام، وڭعا قادام
العا قادام
ارتقا قادام
سەكىرەمىز ءبىر رەت
وتىرامىز
ءتۇزۋ تۇرامىز
روبوتتار سىندى. (دەنەلەرىن بوساتادى)
- وي، بالالار، سىنعان روبوتتار ەندى ءبارىن كەرىسىنشە ورىندايدى عوي!
مەن ەندى روبوتتاردى جوندەپ جىبەرەيىن.
وي بالالار مەن تاعى بىردەڭەلەردى كورىپ تۇرعان سياقتىمىن، بۇل پلانەتالار سۋرەتتەرى عوي. كانە كورەيىك، سوسىن وسى سۋرەتتەردى جەرگە ورالاردا وزىمىزبەن بىرگە الا كەتەمىز. (پلانەتالاردىڭ سۋرەتتەرىن قاراستىرىپ، اتاۋلارىن قايتالاتادى)
بالالار ال سەندەر وزدەرىڭ عارىشتان نە الا كەتۋشى ەدىڭدەر؟
بالالار، ءبىز بۇگىن جاڭا پلانەتا اشقان سياقتىمىز. وعان اتاۋ بەرۋ كەرەك. قالاي اتايمىز؟
ال ەندى ورنىمىزعا وتىرىپ جەرگە قايتايىق. بەلبەۋىمىزدى تاعايىق، ال كەتتىك! ال ءبىزدىڭ زىمىرانىمىز جەرگە جەتكەنشە، كوزىمىزدى جۇمىپ، مۋزىكالىق اۋەن تىڭدايىق.
جاقسى، بالالار، مىنە جەرگە دە كەلىپ جەتتىك. بەلبەۋىمىزدى شەشەيىك. ورنىمىزدان تۇرايىق. مىنە بالالار ءوز توبىمىزعا دا ورالدىق. ال ەندى بۇل جەردە ءبىزدى ەشقانداي ءقاۋىپ كۇتىپ ۇرعان جوق، سوندىقتان عارىشكەرلەردىڭ كيىمىن شەشىپ قويايىق. (قيمىل - قوزعالىسپەن كورسەتەدى) وي، بالالار ءبىزدى مىنا جەردە قوناقتارىمىز قارسى الىپ جاتىر. كانە، قولىمىزدى بۇلعايىق. جاقسى ءبىز قايدا بارىپ كەلدىك؟ ال ەندى سول عارىشتا نە كوردىك، نە بىلدىك سولاردى مۇسىندەۋ ارقىلى كورسەتىپ، ءبىلدىرۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن قولدارىمىز بەن ساۋساقتارىمىزبەن جاتتىعۋ جاساپ الايىق.
ال ەندى ۇستەلگە جاقىنداپ، ورىندارىنا وتىرىپ، جۇمىستارىڭدى باستاڭدار. (تاربيەشى قاداعالاپ جۇرەدى، دايىن بولعان جۇمىستاردان كورمە ۇيىمداستىرادى)
قانداي تاماشا، اسپانىمىز ادەمى بولىپ شىقتى.
ساباقتى اياقتايدى.
You Might Also Like
